Το ταξίδι μας στη Ραμάλα ήταν παράπλευρη απώλεια του πολυμέτωπου πολέμου του Ισραήλ. Οταν το Ισραήλ βομβάρδισε τον Λίβανο, η Παλαιστίνια συνάδελφός μας και καθηγήτρια στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού Zeina Jallad ήρθε στην Αθήνα μαζί με την οικογένειά της για να γλιτώσει τις βόμβες που πέφτανε αδιακρίτως στην πόλη όπου εργάζεται.

Η διαμονή της εδώ στάθηκε αφορμή για να τη γνωρίσουμε και να την καλέσουμε στην ημερίδα που οργάνωσε για την Παλαιστίνη η Εναλλακτική Παρέμβαση Δικηγόρων Αθήνας στην κεντρική αίθουσα του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών τον Νοέμβριο του 2024. Στη συνέχεια, η Zeina ήρθε ξανά στην Αθήνα για το Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ.

Και μόλις βρέθηκε στη Ραμάλα, αδράξαμε την ευκαιρία για να οργανώσουμε το ταξίδι που από την πρώτη στιγμή συζητούσαμε. Οι βόμβες του Ισραήλ δεν σκορπάνε μόνο τον φόβο και την προσφυγιά. Σκορπάνε –έστω και ως παράπλευρη απώλεια– και την αλληλεγγύη.

Αν και όλοι μας έλεγαν πως η Ραμάλα είναι ασφαλής, οι ειδήσεις των τελευταίων ημερών για επιδρομές των ισραηλινών δυνάμεων σε συναλλακτήρια στο κέντρο της πόλης κάποιες εκατοντάδες μέτρα μακριά από το ξενοδοχείο μας μάς δημιούργησαν ανησυχία, χωρίς όμως να μας αποτρέψουν.

Πάνω απ’ όλα ξέραμε ότι το ταξίδι μας εξαρτιόταν από το αν το κράτος του Ισραήλ θα επέτρεπε τη διέλευσή μας από το αεροδρόμιο «Μπεν Γκουριόν» στο Τελ Αβίβ. Είχαμε απόλυτη συνείδηση της κατάστασης: πηγαίναμε για επισκεπτήριο στη φυλακή του παλαιστινιακού λαού και ήμασταν στο έλεος του δεσμοφύλακα. Αυτό όμως δεν ήταν λόγος για να μην προσπαθήσουμε.

Η εμπειρία του ταξιδιού ήταν εντελώς διαφορετική από κάθε άλλο ταξίδι που έχουμε κάνει. Οι ερωτήσεις ξεκίνησαν από το αεροδρόμιο «Ελεύθεριος Βενιζέλος» στο gate της ισραηλινής εταιρείας με την οποία πετούσαμε. Τρεις διαφορετικοί υπάλληλοι, δύο Ελληνες και μία Ισραηλινή, μας έκαναν εξαντλητικές ερωτήσεις για τον σκοπό της επίσκεψής μας και στη συνέχεια αντάλλαξαν πληροφορίες ενώπιον άνδρα της ισραηλινής ασφάλειας.

Οδηγηθήκαμε σε καμαράκι ασφαλείας όπου τα πράγματά μας ψάχτηκαν εξαντλητικά. Στο «Μπεν Γκουριόν», οι ανακριτικού τύπου ερωτήσεις συνεχίστηκαν στον έλεγχο των διαβατηρίων. Παραμείναμε περίπου δύο ώρες, με άτομα του αεροδρομίου και της ασφάλειας να έρχονται και να μας ρωτάνε τον σκοπό της επίσκεψης – που εξαρχής δηλώσαμε ότι αφορούσε συνάντηση με τον Παλαιστινιακό Δικηγορικό Σύλλογο υπό τη θεσμική μας ιδιότητα ως συμβούλων του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών. Τελικά, τα διαβατήρια μας παραδίδονται. Περνάμε στην έξοδο του αεροδρομίου.

Στον δρόμο για τη Ραμάλα, ο οδηγός μας μάς δείχνει τους ισραηλινούς εποικισμούς: καλοβαλμένα κτίρια περιβαλλόμενα από τείχη, σαν φρούρια, στη μέση παλαιστινιακών χωριών και οικισμών. Περνάμε τα check-points και μπαίνουμε στη Ραμάλα.

Εχοντας συνηθίσει το μάτι σου στους φοίνικες, τα αρματωμένα με τελευταία τεχνολογία συγκροτήματα των εποίκων, τις πισίνες και όλο το πράσινο που μπόρεσε να υφαρπάξει το Ισραήλ, κρατώντας τη μερίδα του λέοντος από το νερό της γης της Παλαιστίνης, περνάς τον δρόμο-όριο και μπαίνεις.

Σαστίσαμε βλέποντας την πρώτη εικόνα της Παλαιστίνης. Ενα παιδί πάνω σε ένα γαϊδουράκι περνούσε αργά τον χωματόδρομο ανάμεσα στα χαμόσπιτα. Ολα τα έχει ρημάξει η κατοχική εξουσία, αλλά ένα πράγμα δεν μπόρεσε: το πόσο παλιά, πόσο γηγενής, πόσο γνήσια μοιάζει και πραγματικά είναι η ύπαρξη των Παλαιστίνιων πάνω στη γη τους.

Στον Παλαιστινιακό Δικηγορικό Σύλλογο της Ραμάλας μάς υποδέχονται ο πρόεδρος Fadi Abbas και οι σύμβουλοί του. Ανταλλάσσουμε χαιρετισμούς και συστάσεις. Ξαναβρίσκουμε τη Ζέινα και χανόμαστε στις αγκαλιές μας. Οι συναδέλφισσες και οι συνάδελφοί μας δεν χάνουν χρόνο. Μας εξιστορούν τη φρίκη της γενοκτονίας στη Γάζα.

Τα γραφεία του Συλλόγου βομβαρδίστηκαν, όπως και κάθε άλλη κτιριακή υποδομή. Τα δικαστήρια ισοπεδώθηκαν. Μέσα στους δεκάδες χιλιάδες νεκρούς, πάνω από διακόσιοι δικηγόροι δολοφονήθηκαν, σε πολλές περιπτώσεις με όλες τους τις οικογένειες. Στη Δυτική Οχθη, το σχέδιο της εκδίωξης του παλαιστινιακού λαού επιταχύνθηκε μετά τις 7 Οκτώβρη.

Η ζωή, και μαζί η απόδοση δικαιοσύνης, έγινε αβίωτη. Η αυθαιρεσία της κατοχής έγινε ακόμα πιο ξετσίπωτη. Δικαστές που πηγαίνουν να δικάσουν σταματιούνται στα check-points και εμποδίζονται να φτάσουν στο δικαστήριο. Δικηγόροι παρενοχλούνται και φυλακίζονται με αφορμή μια ανάρτηση στο facebook. «Στην Παλαιστίνη δεν μπορείς να προγραμματίσεις τίποτα», μας λένε. Οι κατοχικές δυνάμεις κρατάνε το ρολόι μιας ολόκληρης κοινωνίας.

Στη Δυτική Οχθη, το δικαστικό σύστημα απηχεί την πραγματικότητα του απαρτχάιντ. Τα δικαστήρια που υπάγονται στην Παλαιστινιακή Αρχή δικάζουν κάποιες μόνο υποθέσεις. Αν ένας Παλαιστίνιος κατηγορηθεί για πράξη που θεωρηθεί επικίνδυνη για την ασφάλεια του Ισραήλ, δικάζεται σε ειδικό ισραηλινό στρατοδικείο με βάση τον στρατιωτικό ποινικό κώδικα.

Αν πάλι ένας έποικος κατηγορηθεί για πράξη κατά Παλαιστίνιου, δικάζεται σε πολιτικό (μη στρατιωτικό) ισραηλινό δικαστήριο με βάση τον κοινό ποινικό νόμο. Δηλαδή, άλλο νομοθετικό πλαίσιο και άλλος δικαστής, ανάλογα με την εθνοτική καταγωγή του κατηγορούμενου.

Τα μέλη του Παλαιστινιακού Δικηγορικού Συλλόγου δεν μπορούν να παρασταθούν στα στρατοδικεία χωρίς να συμπαρίσταται δικηγόρος του Ισραηλινού Δικηγορικού Συλλόγου (τις περισσότερες φορές κάποιος Παλαιστίνιος δικηγόρος με καταγωγή από τους Αραβες που γίνανε πολίτες του Ισραήλ το 1948).

Η πρώτη συνάντηση τελειώνει με ανταλλαγή δώρων. Τους έχουμε φέρει μια κασετίνα με τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, μέσα σε αυτά και το «Ητανε κάποτε δυο φίλοι» που η μουσική του χρησιμοποιήθηκε ως παλαιστινιακός εθνικός ύμνος μετά από πρόσκληση στον Μίκη από τον ιστορικό ηγέτη της Παλαιστίνης Γιάσερ Αραφάτ. Μας ευχαριστούν και μας δίνουν τρεις κεφίγιες, το παραδοσιακό μαντίλι της Παλαιστίνης.

Η δεύτερη συνάντηση γίνεται με στελέχη των βασικών οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Παλαιστίνη: είναι εκεί ο Ammar Dweik της Ανεξάρτητης Επιτροπής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ο Shawan Jabarin, σημαντική μορφή της παλαιστινιακής Αριστεράς και διευθυντής της οργάνωσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων Al-Haq, μαζί με τον νομικό ερευνητή της Nasir Alraeis, η Tala Nasser, δικηγόρος της «Addameer» που στηρίζει τα δικαιώματα των κρατουμένων, ο Khaled Quzmar της οργάνωσης για τα παιδιά «Defence for Children International - Palestine».

Γνωρίζουν τα πάντα για τις κινητοποιήσεις στη Δύση, αλλά αυτό δεν τους κάνει να μασάνε τα λόγια τους για τις κυβερνήσεις μας. «Περιμέναμε περισσότερα από την Ελλάδα», μας λέει αυστηρά ο Shawan.

Εξηγούμε την κατάσταση στη χώρα μας: η δική μας Ελλάδα ξεσηκώνεται, φέρνουμε τα παραδείγματα των καλοκαιρινών κινητοποιήσεων στα νησιά.

Η διπλωματία των κρατών απέτυχε. Τώρα είναι η ώρα για τη διπλωματία των πολιτών, από τα κάτω. Η συζήτηση γίνεται πιο συγκεκριμένη για πρωτοβουλίες και συνέργειες στο άμεσο μέλλον. Η αδελφοποίηση του Δικηγορικού Συλλόγου της Αθήνας με τον Παλαιστινιακό Σύλλογο μπαίνει στην ημερήσια διάταξη. Στο τέλος φωτογραφιζόμαστε όλοι μαζί στη Βιβλιοθήκη του Συλλόγου μπροστά στο αναμνηστικό πανό των νεκρών συναδέλφων της Γάζας.

Το πρωί της επομένης συναντιόμαστε με τον επικεφαλής της Επιτροπής Υποθέσεων Κρατουμένων και πρώην Κρατουμένων, Raed Abu Alhomos. Ο επίτροπος μας δίνει σοκαριστικά στοιχεία για την κατάσταση των πολιτικών κρατούμενων στις ισραηλινές φυλακές: 11.000 Παλαιστίνιοι κρατούμενοι, με τους 3.650 από αυτούς να κρατούνται όμηροι χωρίς κατηγορητήριο στο πλαίσιο «διοικητικής κράτησης», 77 θάνατοι-δολοφονίες κρατουμένων μετά την 7η Οκτώβρη, πολύμηνη απαγόρευση επισκεπτηρίων και επικοινωνίας με συνηγόρους, βασανισμοί και πείνα.

Αναφερόμαστε στον Μαρουάν Μπαργούτι και κατακρίνουμε την «επίσκεψη» του φασίστα υπουργού Δημόσιας Τάξης Μπεν Γκβιρ. Γελάνε και μας λένε πως οι ίδιοι χάρηκαν που είδαν τον Μπαργούτι ζωντανό και όρθιο, καθώς επί δύο χρόνια το Ισραήλ αρνείται να επιτρέψει επισκεπτήριο στη σύζυγό του Φάντουα, που είναι μάλιστα και δικηγόρος.

Αποχαιρετιόμαστε με ευχές να επιστρέψουμε. Για να πάμε όμως στην Ιερουσαλήμ, θα πρέπει να περάσουμε από το check-point της Καλάντια. «Τώρα που ήρθατε εδώ, θα πρέπει να ζήσετε σαν κι εμάς», μας λένε. Οταν τους ρωτάμε «Πώς θα ξέρουμε πού να πάμε;» μας απαντάνε: «Ακολουθήστε το πλήθος».

Το πέρασμα από το check-point μας σφίγγει τα στομάχια. Σε έναν ασφυκτικά χαμηλοτάβανο χώρο, περνάμε το πρώτο τουρνικέ και συνωστιζόμαστε με δεκάδες ανθρώπους μπροστά και πίσω μας, άνδρες, γυναίκες, πολλά παιδιά. Ο κόσμος κάνει ουρά, περιμένοντας να διαβεί το δεύτερο τουρνικέ που ανοίγει με το σταγονόμετρο. Ο κόσμος πίσω μας όλο και συνωστίζεται.

Το δεύτερο τουρνικέ ανοίγει με διακόπτη που ελέγχεται από τους Ισραηλινούς στρατιώτες που βλέπουμε στο βάθος μέσα σε ειδικό χώρο. Τους κοιτάζουμε και μας κοιτάζουν. Νιώθουμε την απανθρωποποίηση των Παλαιστίνιων στο πετσί μας, σαν σε ζωολογικό κήπο υπό τα βλέμματα του θηριοδαμαστή. Κι όμως, ο κόσμος δεν χάνει την αξιοπρέπειά του.

Κάποια στιγμή ακούμε «Χάτζι Χάτζι» και όλοι κάνουν αδιαμαρτύρητα στην άκρη για να περάσει ένας ηλικιωμένος με ολόλευκα ρούχα. Τη στιγμή που ο συνωστισμός γίνεται οριακός, επιτέλους ανοίγει και το δεύτερο τουρνικέ. Η ουρά διεκπεραιώνεται, ο έλεγχος ολοκληρώνεται. Παίρνουμε το λεωφορείο για την Ιερουσαλήμ.

Φτάνουμε στην Πύλη της Δαμασκού. Γνωρίζουμε έναν ντόπιο που μας βοηθάει να δούμε την παλιά Πόλη. Περιμένοντας στην Πύλη, παρακολουθούμε τη λιτανεία των διαρκών εξευτελισμών νεαρών Παλαιστίνιων από Ισραηλινούς στρατιώτες. Τους σφυρίζουν, τους διατάζουν, τους ζητάνε να ξεγυμνωθούν, τους ελέγχουν τα χαρτιά τους, έτσι κατά βούληση, όποιος τους «γυαλίσει» και τον βάλουν στο μάτι.

Στην Ιερουσαλήμ ο κατοχικός στρατός είναι πανταχού παρών με ένοπλους που περιπολούν. Τα σπίτια της παλιάς πόλης γίνονται πεδίο μιας καθημερινής μάχης εκδίωξης και αντίστασης: το Ισραήλ κατάσχει σπίτια Παλαιστίνιων και τα αποδίδει σε εποίκους. Καταλαβαίνουμε ποιος μένει πού από τις πόρτες: νέες, γερές και ασφαλισμένες των εποίκων, παλιές, πολύχρωμες και συνήθως ανοιχτές των Παλαιστίνιων.

Επισκεπτόμαστε ένα κοινοτικό κέντρο δικηγόρων που λειτουργεί σαν κέντρο νομικής βοήθειας. Οι συνάδελφοι μας μιλάνε για την ιδιαιτερότητα της πόλης: μετά το 1967, οι Παλαιστίνιοι της Ιερουσαλήμ είναι νομικά ξεκρέμαστοι. Δεν έχουν ταυτότητες, αλλά άδειες παραμονής που εκδίδει το Ισραήλ και που τις αφαιρεί για κάθε πιθανή και απίθανη αιτία. Πάνω από 14.000 άδειες έχουν ανακληθεί.

Σφίγγουμε το χέρι του συνοδού μας και τον αποχαιρετούμε. Οι άνθρωποι που συναντήσαμε στο σύντομο αυτό ταξίδι μάς εντυπωσίασαν με τη φιλοξενία, την αντοχή και την αποφασιστικότητά τους. Είτε με τη γενοκτονία στη Γάζα, είτε με το απαρτχάιντ στη Δυτική Οχθη και την Ιερουσαλήμ, είτε με τη μετατροπή τους σε πολίτες δεύτερης κατηγορίας εντός του, το Ισραήλ επιχειρεί να πλήξει τους Παλαιστίνιους ως συλλογικό κοινωνικό και πολιτικό υποκείμενο. Επιχειρεί να εκδιώξει από τη γη τους και, αν δεν το μπορέσει, να εξοντώσει τους Παλαιστίνιους ως συλλογικό σώμα.

Και παρά τις πικρίες από τη συνενοχή των δυτικών κυβερνήσεων και την κούραση που γεννά η ανάγκη μιας διαρκούς καθημερινής αντίστασης, οι άνθρωποι που συναντήσαμε δεν είναι νικημένοι. Και δεν θα ξεριζωθούν εύκολα. Φτάσαμε στο αεροδρόμιο με τις απαραίτητες παρενοχλήσεις των ισραηλινών μπλόκων. Ανακουφιστήκαμε με την προσγείωσή μας στην Αθήνα. Υποσχεθήκαμε να ξαναγυρίσουμε.