«ΑΠΟΨΕ ΧΤΥΠΑΝΕ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ»

Για το κολαστήριο της Μακρονήσου έχουν ειπωθεί αρκετά, μέχρι και ψυχολογικές ερμηνείες έχουν δοθεί από τον εξόριστο μακρονησιώτη ψυχίατρο Γιάννη Γαλανό. Πρόσφατα, μάλιστα, εκδόθηκε το βιβλίο-αυτοβιογραφία του Απόστολου Μπογιατζή, από τον γιό του, Βασίλη, και μάλιστα αφότου πέθανε ο πατέρας του, που περιγράφει την κράτησή του εκεί. Επίσης, στο νέο της βιβλίο, η Βικτόρια Χίσλοπ, «Όσοι αγαπιούνται», έχει εκτεταμένη αναφορά στη Μακρόνησο, ενώ το 2017, στον πολυχώρο «Κομμούνα», είχε αφιέρωμα με αφορμή τα 70 χρόνια από το άνοιγμα του κολαστηρίου της Μακρονήσου. 

Όμως, τώρα έχουμε κάτι καινούργιο και πρωτότυπο: Μια θεατρική παράσταση, με τίτλο, «Μακρόνησος». Το ενδιαφέρον στοιχείο αυτής της παράστασης είναι ότι αναφέρεται στις γυναίκες εξόριστες, ενώ εντύπωση προκαλεί ότι η θεατρική ομάδα είναι από την Κύπρο, η οποία δεν βίωσε τη Μακρόνησο. Θεωρώ ότι αυτή η απόσταση από τα γεγονότα κάνει πιο βιωματικές τις ερμηνείες.  

Το έργο διαδραματίζεται μεταξύ τεσσάρων γυναικών. Η Βαλεντίνη, η Μαρία, η Σμαρώ, η Ελένη, είναι κάποιες από τις χιλιάδες άγνωστες πρωταγωνίστριες στον αγώνα των ηττημένων της επίσημης ιστορίας, που συνομιλούν, θυμούνται, κλαίνε, γελούν, πονούν, μεταφέροντας τις συγκλονιστικές και τραγικές ιστορίες τους από το κολαστήριο της Μακρονήσου.

Ήταν 1.200 οι γυναίκες που μεταφέρθηκαν, τον Ιανουάριο του 1950, από το Τρίκερι που ήταν εξόριστες, στο «Νταχάου της Ελλάδας». Πολλές ήταν μωρομάνες. Είχαν μαζί τους και τα μικρά παιδιά τους, επειδή δεν είχαν που να τα αφήσουν. Εκείνο το βράδυ «ο πατέρας σκεφτόταν την κόρη του, ο γιός τη μάνα του, ο αδελφός την αδελφή του, ο άντρας τη γυναίκα του. […] Οι πρωτεργάτες αυτής της βίας και του εγκλήματος δεν σεβάστηκαν ούτε τις ηλικιωμένες, ούτε τις άρρωστες, ούτε τις βασανισμένες». Μαστιγώματα, γροθιές, κλωτσιές, έρχονταν απανωτά. Να ένα απόσπασμα από τη μαρτυρία της Ουρανίας Στάβερη: «Οι αλφαμίτες […] έπεσαν επάνω μας και τραβούσαν τα παιδιά χτυπώντας όπου έβρισκαν. Έντρομα τα μικρά άρχισαν να βγάζουν σπαραχτικές φωνές […]. Οι μάνες έσφιγγαν στην αγκαλιά τους τα μικρά που σπαρτάραγαν και τα ματάκια τους γεμάτα τρόμο απαθανάτιζαν αυτή τη φρίκη που θα τη σέρνουν σε όλη τους τη ζωή. Εμείς κρατούσαμε τις μάνες κι είχαμε γίνει ένα κουβάρι ανακατεμένα γυναικεία σώματα». 

Και όλα αυτά, για να υπογράψουν «Δήλωση μετανοίας». Αλλά, για ποιο πράγμα να μετανιώσουν και να ζητήσουν συγνώμη; Επειδή αντιστάθηκαν στους Ναζί; Επειδή αγωνίστηκαν; Επειδή τις βασάνισαν; Επειδή σκότωσαν τους συγγενείς τους; Επειδή βιάστηκαν; Επειδή πήραν υποχρεωτικά τα παιδιά τους στα λεγόμενα αναμορφωτήρια-παιδουπόλεις της Φρειδερίκης ή τα έδωσαν για υιοθεσία; Για ποιο πράγμα να ζητήσουν συγνώμη;

«Δεν ήταν σίγουρες ότι θα αντέξουν. Και αυτές που λύγισαν, ίσως να μην τις λύγισε ο βούρδουλας. Τις λύγισαν τα χέρια του παιδιού τους, το δάκρυ της μάνας τους. Γι’ αυτό μιλάμε για ανθρώπους. […] Που πάλεψαν, αγωνίστηκαν, δάκρυσαν, λύγισαν, ξανασηκώθηκαν, συνέχισαν ή σταμάτησαν να ζουν όμως ακόμη μέχρι σήμερα αναπνέουν τα ιδανικά που τις κράτησαν στη ζωή». Εξάλλου, ποιος θα τους/τις κατηγορούσε που υπέγραψαν «Δηλώσεις». Ποιος θα κατηγορούσε αυτούς και αυτές, που «από τα μάτια τους δεν έφυγαν ποτέ οι σκιές» των βασανιστών τους; 

Και, όμως, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αντέξανε. Το είδαν σαν ένα κακό όνειρο. «Αντέχεις, αρκεί να έχεις κάποιον να σε αγαπάει», λένε κάποια στιγμή.

Η «Μακρόνησος» είναι ένα έργο συγκλονιστικό, βαθιά ανθρώπινο, που σου βγάζει έντονα συναισθήματα, με εξαιρετικές ερμηνείες, οι οποίες μεταφέρουν όλη την ένταση, τον πόνο, τον φόβο, τον θυμό, τη ματαίωση, αλλά και την αγάπη και τα όνειρα για τη ζωή, που έκαναν εκείνες οι γυναίκες. Είναι ιστορικές αλήθειες που πονάνε, αλλά αξίζει να λέγονται επειδή μας βοηθούν να μην ξεχνάμε, να κατανοούμε τον εαυτό μας, να καταλαβαίνουμε πόσο ανεχτικοί είμαστε στο διαφορετικό, και πως τελικά γινόμαστε αυτοί που γινόμαστε.

Είναι για τέσσερις, μόνο, παραστάσεις, στο θέατρο «Ελεύθερη Έκφραση»: 

Κυριακή 23-2-2020, Δευτέρα 24-2-2020 (8:30 μ.μ.-10:00 μ.μ.), και Τρίτη 25-2-2020 (8:30 μ.μ.-10:00 μ.μ.).