Διεθνής διάσκεψη (CPO 25) για το κλίμα στη Μαδρίτη: Άλλη μια αποτυχία στο δρόμο για την καταστροφή

Η COP25 ήταν προγραμματισμένη να οργανωθεί στο Σαντιάγο της Χιλής. Όμως, η Χιλιανή κυβέρνηση αποφάσισε πως αυτό δεν γίνεται, φοβούμενη τι θα μπορούσε να συμβεί από τη συνάντηση των ακτιβιστών των κινημάτων ενάντια στην κλιματική αλλαγή με τους/ις εξεγερμένους/ες στη Χιλή. 

Αυτός ο διεθνής «μαραθώνιος», εντέλει στη Μαδρίτη, κατέληξε για άλλη μια φορά στο να μην υπάρξει καμία ουσιαστική δέσμευση για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Η COP25 δεν κατάφερε να συμφωνήσει για τους κανόνες των διεθνών αγορών άνθρακα, ούτε για τη χρηματοδότηση των φτωχότερων χωρών, ώστε αυτές να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες και τις καταστροφές που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή. 

Η δήλωση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, μετά τη λήξη της συνόδου, περιγράφει με τον πιο γλαφυρό τρόπο την αποτυχία της: «Η διεθνής κοινότητα έχασε μια σημαντική ευκαιρία να επιδείξει μεγάλη φιλοδοξία στον μετριασμό και στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Δεν πρέπει να εγκαταλείψουμε και δεν θα εγκαταλείψω». Τα μόνα συγκεκριμένα αποτελέσματα που παρήγαγε η COP25 είναι μια διακήρυξη για την παροχή βοήθειας στις πιο φτωχές χώρες και μία έκκληση για την επείγουσα ανάγκη της περικοπής των αερίων του θερμοκηπίου σύμφωνα με τους στόχους που είχε θέσει η Συμφωνία του Παρισιού το 2015.

Τη στιγμή που σχεδόν το σύνολο της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας έχει κρούσει το καμπανάκι του κινδύνου για την καταστροφή του περιβάλλοντος από την ανησυχητικά αυξητική τάση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη και τη μη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, οι παγκόσμιες πολιτικές ηγεσίες αδυνατούν για μία φορά ακόμη να συμφωνήσουν σε κάποιο στοιχειωδώς συγκεκριμένο σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση της καταστροφής, που απειλεί κυριολεκτικά την ανθρωπότητα. Εάν αυτή η πολιτική ανικανότητα δεν είναι αποτέλεσμα αδυναμίας κατανόησης του προβλήματος ή αφέλειας –και δεν πιστεύουμε ότι είναι– χρειάζεται να καταλάβουμε τη φύση του αδιεξόδου.

Η κλιματική κρίση και η απειλή για την ανθρωπότητα είναι πέρα για πέρα πραγματικές. Ήδη από το 2015 είναι κοινώς αποδεκτό ότι η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη πρέπει με κάθε θυσία να κρατηθεί κάτω από τον 1.5 βαθμό C, ώστε να μη διαταραχθεί η παγκόσμια ισορροπία του οικοσυστήματος. Με τα σημερινά δεδομένα, μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα η αύξηση θα είναι της τάξης των 3 ή 4 βαθμών C. Αυτό θα σήμαινε το λιώσιμο οριστικά των πάγων σε Ανταρκτική και Βόρειο Πόλο και την αύξηση της στάθμης της θάλασσας (με πολλές παραθαλάσσιες περιοχές να απειλούνται με εξαφάνιση), για να μην αναφέρουμε την τεράστια αύξηση της θερμοκρασίας και τις επιπτώσεις που θα έχει. Για να μπορέσει να αποφευχθεί αυτό το σενάριο, θα χρειαζόταν μια μείωση των εκπομπών άνθρακα της τάξης του 60% μέχρι το 2030, δηλαδή μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια. Ωστόσο, ακόμα και να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, δεν είναι σίγουρο ότι η καταστροφή που μας απειλεί μπορεί να αποφευχθεί, ούτε είναι σίγουρο ότι η κατάσταση είναι αναστρέψιμη.

Ανάγκη δομικής αλλαγής

Μια τέτοια αλλαγή θα σήμαινε μια δομική αλλαγή σε όλη την οργάνωση της παραγωγής, της οικονομίας, της κατανάλωσης, της εργασίας και αυτό είναι το «ακανθώδες» ζήτημα, το οποίο οι ηγέτες του παγκόσμιου καπιταλισμού δεν είναι διατεθειμένοι να συζητήσουν και σίγουρα ξέρουν ότι, εάν το κάνουν, δεν πρόκειται να συμφωνήσουν, για δύο βασικούς λόγους. Ο πρώτος είναι ότι υπάρχει συμφωνία για τη διατήρηση της κυριαρχίας ενός συστήματος εκμετάλλευσης των ανθρώπων και καταστροφής της φύσης, γιατί έτσι θα συνεχίσουν, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, να συσσωρεύουν κέρδη. Ο δεύτερος είναι ότι η αλλαγή συσχετισμών ανάμεσα στους πιο ισχυρούς καπιταλισμούς του πλανήτη και η ανάδειξη νέων οικονομικών δυνάμεων στον άναρχο καπιταλιστικό ανταγωνισμό αποτελούν εμπόδια διατήρησης μιας έστω μετριοπαθούς παγκόσμιας τάξης, αφού ο καθένας βρίσκει την ευκαιρία να βελτιώσει τη δική του θέση στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα. 

Αυτό εξηγεί σε σημαντικό βαθμό ακόμα και την αδυναμία υιοθέτησης ενός κάποιου Πράσινου New Deal (Green New Deal), ακόμα και στην πιο μετριοπαθή μορφή του, όπως αυτή που έχει υιοθετήσει ο Σάντερς και μια πτέρυγα του Δημοκρατικού Κόμματος στις ΗΠΑ. Παρότι αυτή η συζήτηση είναι πολύ μεγαλύτερη και της αρμόζει ένα ξεχωριστό άρθρο, αρκεί προς το παρόν να σημειώσουμε πως αυτή η πρόταση εμπεριέχει κάποια ριζοσπαστικά αιτήματα (συμπεριλαμβανομένων αιτημάτων από κινήματα ενάντια στην κλιματική αλλαγή όπως το Extiction Rebellion), ωστόσο αποφεύγει να μιλήσει για τον τερματισμό των δραστηριοτήτων της πολεμικής βιομηχανίας, μία από τις πιο ρυπογόνες και καταστροφικές δραστηριότητες του σύγχρονου καπιταλισμού. Ακόμα πάντως και αυτή η μετριοπαθής πρόταση βρίσκεται σε ευθεία σύγκρουση με τα οικονομικά συμφέροντα κολοσσών του παγκόσμιου καπιταλισμού και ιδιαίτερα των πετρελαιοβιομηχανιών.

Είναι ξεκάθαρο ότι καμία λύση δεν πρόκειται να έρθει από αυτούς που δημιουργούν το πρόβλημα, γι’ αυτό κάθε επόμενη COP είναι καταδικασμένη να αποτύχει και εμείς δεν έχουμε να περιμένουμε τίποτα θετικό, ως προς ένα  σχέδιο έκτακτης δράσης ενάντια στην καταστροφή του περιβάλλοντος. Ακόμα και αν υιοθετηθεί ένα Πράσινο New Deal, η Ναόμι Κλάιν προειδοποιεί ότι, αν πάρει το δρόμο ενός «περιβαλλοντικού κεϊνσιανισμού» (δρόμος καθόλου απίθανος, αν την υλοποίησή του αναλάβουν οι πολιτικές δυνάμεις που τόσα χρόνια αδυνατούν να κάνουν κάτι), θα αποτύχει παταγωδώς.

Κοινωνική δυναμική

Ο στόχος της τεράστιας μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην επόμενη δεκαετία είναι ένας στόχος που αντικειμενικά έρχεται σε σύγκρουση με τα συμφέροντα των καπιταλιστών σε όλο τον κόσμο. Μια τέτοια προοπτική μπορεί να βασιστεί πραγματικά κυρίως πάνω στην κοινωνική δυναμική που έχει αναπτυχθεί σε όλο τον κόσμο, που φωνάζει «αλλάξτε το σύστημα και όχι το κλίμα». Η εμφάνιση μαζικών κοινωνικών κινημάτων ενάντια στην καταστροφή του περιβάλλοντος μπορεί να θέσει στην ατζέντα τα προβλήματα της κοινωνικής πλειοψηφίας, των φτωχών πληθυσμών, από την κλιματική αλλαγή ενάντια στις κυβερνήσεις και τις πολυεθνικές. 

Αυτή η κοινωνική δυναμική εκφράστηκε και στη Μαδρίτη με δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές/τριες να συγκεντρώνονται και να απαιτούν άμεσα μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος. Αυτή είναι η μόνη ρεαλιστική προοπτική απέναντι στην παταγώδη –και ιστορική– αποτυχία του καπιταλισμού να διασφαλίσει όχι απλά την κάλυψη των βασικών κοινωνικών αναγκών, αλλά και τη δυνατότητα συνέχισης της ύπαρξής μας πάνω σε αυτό τον πλανήτη. Για να είναι όμως μια πραγματική προοπτική, χρειάζεται και μια πολιτική εναλλακτική, ουσιαστικά αντικαπιταλιστική: οι κοινωνικές ανάγκες, το δικαίωμα στην εργασία και η προστασία του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων ενάντια στα κέρδη των πολυεθνικών και τον ανεξέλεγκτο παραγωγισμό που καταστρέφει τους φυσικούς και ανθρώπινους πόρους του πλανήτη.

Όσο και αν μπορεί να φαίνεται μακρινό, ο αγώνας των επόμενων δεκαετιών ενάντια στην κλιματική αλλαγή και η προσπάθεια για το σταμάτημα της υπερθέρμανσης του πλανήτη θα είναι και αγώνας ενάντια στο σύστημα που καταστρέφει το περιβάλλον και «αναγκάζει» εκατομμύρια ανθρώπους να ζουν στη φτώχεια. Για να σώσουμε τον κόσμο, πρέπει να τον αλλάξουμε.

*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά