Ένα παγκόσμιο κίνημα ενάντια στην κλιματική αλλαγή
Η κλιματική αλλαγή αποτελεί ένα τεράστιο πρόβλημα που επηρεάζει άμεσα τις ζωές μας. Απάντηση σε αυτή την πραγματικότητα αποτελεί η εμφάνιση νέων ριζοσπαστικών περιβαλλοντικών κινημάτων που βγάζουν τον κόσμο στο δρόμο και προκαλούν τρόμο στις κυβερνήσεις παγκόσμια. Το ακόμη πιο θετικό είναι ότι πρόκειται για κινήματα που δε θέτουν απλώς προβληματισμούς, αλλά υποδεικνύουν τους υπεύθυνους του προβλήματος.
Κλιματικό πρόβλημα
Η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι ένα ζωτικής σημασίας πρόβλημα. Η διαρκής εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα, μεθανίου και άλλων αερίων αλλάζει σταδιακά τη φυσική σύσταση της ατμόσφαιρας με αποτέλεσμα όλο και περισσότερη ηλιακή ακτινοβολία να συγκρατείται στη γη οδηγώντας σε αύξηση της θερμοκρασίας σε ολόκληρο τον πλανήτη. Την ίδια στιγμή, η έκθεση της Διεθνούς Διάσκεψης για την Κλιματική Αλλαγή τον Οκτώβρη του 2018, προειδοποίησε ότι για να περιοριστεί η άνοδος της θερμοκρασίας στον πλανήτη στον 1,5 βαθμό C, θα πρέπει μέχρι το 2030 να μειωθεί η ατμοσφαιρική ρύπανση κατά 30 %. Μπροστά σε αυτό το μείζονα κίνδυνο τόσο οι μεγάλες βιομηχανίες όσο και οι πολιτικοί τους εκπρόσωποι αδιαφορούν. Ούτε οι μεν, ούτε οι δε προσπαθούν, είτε εκούσια είτε με νομοθετική παρότρυνση, να αξιοποιηθούν εναλλακτικές και οικολογικές μορφές ενέργειας.
Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής ήδη αφήνουν το στίγμα τους. Η υπερθέρμανση του πλανήτη οδηγεί σε λιώσιμο των πάγων που επηρεάζει την πανίδα και οδηγεί στη μη τροφοδοσία ποταμών από τους οποίους εξαρτώνται εκατομμύρια άνθρωποι. Παράλληλα, αυξάνεται η στάθμη των ωκεανών και των θαλασσών με αποτέλεσμα εκατομμύρια άνθρωποι να σπρώχνονται στην προσφυγιά, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το Μπαγκλαντές. Πέραν, όμως των επιπτώσεων που πολλές φορές τις διαβάζουμε σε άρθρα και μας φαίνονται κάπως μακρινές υπάρχουν και άλλες πιο ορατές και άμεσες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αύξηση της συχνότητας των μεγάλων καταστροφικών πυρκαγιών, για τις οποίες τις περισσότερες φορές ευθύνεται η «κακή τύχη», ο «δούρειος άνεμος» ή ακόμη και ο «θεός» αλλά ποτέ η αδιαφορία για το κλίμα.
Κέρδος και περιβάλλον
Αυτοί που πάντα έβαζαν το οικονομικό συμφέρον πάνω από τις ανθρώπινες ζωές, το ίδιο συνεχίζουν να κάνουν και τώρα. Η κυβέρνηση Τραμπ ανακοίνωσε το 2017 ότι σκοπεύει να αποσύρει τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, ενώ αμερικανοί αξιωματούχοι διατυμπανίζουν σε κάθε ευκαιρία ότι «η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί σοβαρή κρίση». Ο ακροδεξιός Μπολσονάρο στη Βραζιλία, αρνήθηκε να φιλοξενήσει τον επόμενο γύρο συνομιλιών του ΟΗΕ για το κλίμα, δηλώνοντας ότι η Βραζιλία «δεν χρωστά τίποτα στον κόσμο» όσον αφορά στο περιβάλλον. Την ίδια στιγμή επεξεργάζεται σχέδια επιχειρηματικής αξιοποίησης και καταστροφής του φυσικού πλούτου του Αμαζονίου. Η ΕΕ φαίνεται πως επίσης δεν μπορεί, ή μάλλον δε θέλει, να τα βάλει με τις μεγάλες βιομηχανίες στο κομμάτι της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Έρευνα του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου το 2018 έδειξε ότι εντός της ΕΕ υπάρχουν ετήσια 400.000 πρόωροι θάνατοι λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.
Όλα αυτά αποτυπώνονται και στο συσχετισμό δυνάμεων σε διεθνές επίπεδο. Ερευνητές του πανεπιστημίου του Στάνφορντ συγκεντρώνοντας στοιχεία από το 1961 μέχρι το 2010, διαπίστωσαν ότι η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, αυξάνει και τις ανισότητες μεταξύ των κρατών, κάνοντας τα πλούσια πλουσιότερα και τα φτωχά φτωχότερα. Το χάσμα ανάμεσα στις φτωχότερες και πλουσιότερες χώρες είναι σήμερα 25% υψηλότερο από ό,τι θα ήταν χωρίς την υπερθέρμανση του πλανήτη. Οι αφρικανικές χώρες με τροπικό κλίμα έχουν πληγεί περισσότερο με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Μαυριτανίας και του Νίγηρα να είναι κατά περίπου 40% χαμηλότερο από ό,τι θα ήταν χωρίς την αύξηση της θερμοκρασίας. Η Ινδία παρουσιάζει 31% χαμηλότερο ΑΕΠ εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής ενώ η Βραζιλία χαμηλότερο κατά περίπου 25%. Από την άλλη ορισμένες από τις πλουσιότερες οικονομίες και τους μεγαλύτερους ρυπαντές είχαν κέρδη στο ΑΕΠ, καθώς εξασφάλισαν πλεονεκτήματα σε βιομηχανία ή και αγροτικό τομέα έναντι αφρικανικών και ασιατικών ανταγωνιστών. Δεκατέσσερις από τις δεκαεννιά χώρες των οποίων οι εκπομπές ρύπων ξεπέρασαν τους 300 τόνους διοξειδίου του άνθρακα κατά κεφαλήν την περίοδο 1961-2010, παρουσίασαν τεράστιο οικονομικό όφελος.
Περιβαλλοντικό κίνημα
Απέναντι στους βιομηχανικούς κολοσσούς, τα επιχειρηματικά συμφέροντα και τους πολιτικούς εκπροσώπους τους έχει διαμορφωθεί διεθνώς ένα τεράστιο περιβαλλοντικό κίνημα. Στις ΗΠΑ, η πρώτη μεγάλη κινητοποίηση μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ ήταν μια τεράστια πορεία για την αλλαγή του κλίματος, υποστηριζόμενη από αντιρατσιστικές ομάδες, μετανάστες και συνδικάτα μέχρι περιβαλλοντικές οργανώσεις. Στη Βρετανία, η Καμπάνια κατά της Κλιματικής Αλλαγής (Campaign against Climate Change – CaCC), έχει αποκτήσει κεντρικό ρόλο στη διοργάνωση ετήσιων διαδηλώσεων για το κλίμα, ενώ πρωτοστάτησε στις κινητοποιήσεις κατά τη διάρκεια των συζητήσεων στο Παρίσι. Το ακόμη σημαντικότερο είναι ότι η συγκεκριμένη Καμπάνια δίνει μάχη προκειμένου να εδραιωθούν εντός του εργατικού και συνδικαλιστικού κινήματος, αιτήματα και διεκδικήσεις που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος και την κλιματική αλλαγή.
Τον Δεκέμβριο του περασμένου έτους η Καμπάνια κατά της Κλιματικής Αλλαγής συνεργάστηκε με μια σειρά νεότερων ακτιβιστών που συμμετέχουν σε μια νεότερη ομάδα ονόματι Extinction Rebellion (XR) για να διοργανώσει μια πορεία μέσω του κεντρικού Λονδίνου. H XR ιδρύθηκε τον Οκτώβρη του 2018 και συνδέεται με άτομα που συμμετείχαν στο κίνημα του Occupy, μεταδίδοντας πολύ σημαντικές εμπειρίες και συμπεράσματα. Τους τελευταίους μήνες ο αριθμός των μελών της ομάδας έχει εκτοξευθεί, διατηρώντας πυρήνες σε 27 χώρες. Η XR καλεί σε πολιτική ανυπακοή κατά της κυβέρνησης και προβαίνει σε πολύ δυναμικές κινητοποιήσεις μέσα από αποκλεισμούς εισόδων κτιρίων, δρόμων, ακόμη και γεφυρών, με αποτέλεσμα τη σύλληψη πολλών μελών της. Το πιο σημαντικό είναι ότι υιοθετεί μια πλήρως αντικυβερνητική στάση εγκαλώντας τους κρατούντες για τα περιβαλλοντικά εγκλήματα στα οποία συναινούν.
Μαθητική αντίσταση
Το δυναμικότερο και πιο ζωντανό περιβαλλοντικό κίνημα όμως προήλθε από εκεί που δεν το περίμενε κανείς. Οι μαθητές έχουν οργανώσει σχεδόν παγκόσμια τεράστιες κινητοποιήσεις για την κλιματική αλλαγή. Κάποιος ρομαντικός θα μπορούσε να πει ότι πρόκειται για μια σύγκρουση της ελπίδας του μέλλοντος με τα εγκλήματα του παρελθόντος. Η πραγματικότητα όμως είναι πολύ πιο πολιτική και ρηξιακή. Αφορμή για τη γέννηση αυτού του τεράστιου κινήματος υπήρξε η 16χρονη μαθήτρια από τη Σουηδία Γκρέτα Θάνμπερκ, η οποία τον περασμένο Αύγουστο, αποφάσισε να απέχει κάθε Παρασκευή από τα μαθήματα του σχολείου της και να διαδηλώνει για το κλίμα. Ξεκίνησε μόνη της διαδηλώνοντας είτε έξω από το σχολείο της, είτε έξω από το σουηδικό κοινοβούλιο κρατώντας ένα πλακάτ που έγραφε «Σχολική απεργία για το κλίμα».
Πλέον μαζί με τη Γκρέτα έχουν συνταχθεί χιλιάδες μαθητές πανευρωπαϊκά. Τεράστιες μαθητικές διαδηλώσεις έχουν πραγματοποιηθεί στη Γερμανία, στο Βέλγιο, στη Βρετανία, στη Γαλλία, στην Ιταλία, στη Φιλανδία, στην Αυστρία, στην Πολωνία και σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ειδικά στη Γερμανία οι διαδηλώσεις ήταν τεράστιες και σε πάρα πολλές πόλεις. Στο Βερολίνο, στην Κολωνία, στη Δρέσδη και στη Στουτγκάρδη οι μαθητές ξεχύθηκαν στους δρόμους διεκδικώντας ένα βιώσιμο μέλλον αδιαφορώντας για τα κέρδη των εταιρειών. ««Θυσιάζουμε τις Παρασκευές στο σχολείο, για να διεκδικήσουμε ένα μέλλον. Το μέλλον μας στον πλανήτη. Είναι ελάχιστο το τίμημα» δήλωσε μια μαθήτρια στη Γαλλία πριν λίγους μήνες επηρεάζοντας χιλιάδες συμμαθητές αλλά και αρκετούς γονείς και δασκάλους προκειμένου να βγουν στο δρόμο και να διαδηλώσουν από κοινού για ένα πολύ ουσιώδες ζήτημα.
Το σημαντικό με το συγκεκριμένο κίνημα είναι ότι αφενός κινητοποιεί δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους, αφετέρου δε χάνει την αντισυστημικότητά του. Τα μέλη του ακροδεξιού AFD στη Γερμανία διαφωνούν σε ποσοστό 67% με τη μορφή του συγκεκριμένου κινήματος, ενώ η πλειοψηφία των συστημικών δυνάμεων πανευρωπαϊκά είτε είναι εχθρική απέναντι στις περιβαλλοντικές διεκδικήσεις των μαθητών είτε απλώς τους ζητάει να μη διαδηλώνουν εν ώρα μαθήματος αξιοποιώντας το εργαλείο της «μαθητικής απεργίας». Στην επίσκεψή της Θάνμπερκ στις Βρυξέλλες και στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο ο Γιούνκερ επιχείρησε να κατευνάσει τα πνεύματα και να δελεάσει τη Θάνμπερκ με υποσχέσεις, όμως η μικρή μαθήτρια έμεινε ακλόνητη δηλώνοντας ότι «εφόσον ο χρόνος μας τελειώνει, εμείς ξεκινήσαμε να καθαρίζουμε τα... χάλια σας και δεν θα σταματήσουμε αν δεν το καταφέρουμε!».
Πολλές φορές η Αριστερά ασκούσε κριτική σε περιβαλλοντικά κινήματα που είχαν μια μονομέρεια και κατέληγαν ακόμη και σε διαταξικές λύσεις. Πλέον φαίνεται πως η κατάσταση διεθνώς έχει οδηγηθεί σε τέτοιο τέλμα που μόνο η ριζοσπαστική οικολογία μπορεί να δώσει λύσεις για τη σωτηρία του πλανήτη απέναντι στα αλόγιστα κέρδη των εταιρειών. Αυτός είναι και ο λόγος που ξεπηδούν διαρκώς ριζοσπαστικά κινήματα που προκύπτουν από τα κάτω και προκαλούν πραγματικό τρόμο στις αστικές κυβερνήσεις και τα επιτελεία τους. Το ζήτημα είναι αυτός ο αγώνας να μη μείνει στη μέση αλλά να αποτελέσει κομμάτι ενός ευρύτερου κινήματος που θα καταλήγει στο παλιό καλό ρητό «system change, not climate change».
Ενάντια στις εξορύξεις, αγώνας για ζωή
Προκαλεί εντύπωση ότι στην κορύφωση της κλιματικής κρίσης, η «αριστερή» κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, επέλεξε να παραχωρήσει ένα μεγάλο τμήμα της επικράτειας σε πετρελαϊκές εταιρείες για εξορύξεις. Κάποιες από τις ομορφότερες περιοχές της χώρας κινδυνεύουν να μετατραπούν σε εξορυκτικά εργοτάξια παρότι οι υδρογονάνθρακες αποτελούν έναν επικίνδυνο πλέον ενεργειακό πόρο τον οποίο πρέπει να αφήσουμε άμεσα πίσω μας.
Δώρο στις πετρελαϊκές
Η τετραετής διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ απέδειξε σε πληθώρα περιπτώσεων ότι στα μεγάλα διλήμματα η κυβέρνηση συντάσσεται με τους από πάνω και όχι με το λαό και τις τοπικές κοινωνίες. Κάτι τέτοιο συμβαίνει και σήμερα στη δυτική και νότια Ελλάδα. Η κυβέρνηση έχει παραχωρήσει 60.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα θάλασσας στο Ιόνιο και την Κρήτη και 17.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης σε Ήπειρο, Δυτική Στερεά Ελλάδα και Δυτική Πελοπόννησο, προκειμένου ελληνικές και ξένες πετρελαϊκές εταιρείες να εκπονήσουν επιχειρήσεις για έρευνα και εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου. Πρόκειται γι’ ακόμη ένα δώρο που αποφέρει κέρδη σε εγχώριους και διεθνείς κολοσσούς την ώρα που ζημιώνεται ο φυσικός πλούτος και οι δραστηριότητες των τοπικών κοινωνιών.
Κίνδυνοι
Η διεθνής περιβαλλοντική κοινότητα κρούει τον κώδωνα του κινδύνου ότι αν δε μειωθεί δραστικά η ατμοσφαιρική ρύπανση την επόμενη δωδεκαετία, τότε ίσως τα πλήγματα για τον πλανήτη να είναι ανεπανόρθωτα. Μάλλον, όμως, όλα αυτά φαντάζουν πολύ μακρινά μπροστά στις κερδοφόρες συμφωνίες κορυφής και τις μεγάλες συμβάσεις με ιδιώτες. Η παραχώρηση τεράστιων εκτάσεων γης σε πετρελαϊκές εταιρείες αποτυπώνουν την αδιαφορία μπροστά στις εκκλήσεις διεθνών θεσμικών και μη οργανώσεων για την προστασία του περιβάλλοντος και την αντίσταση στην κλιματική αλλαγή. Παρ’ όλα αυτά, πέρα από τον κίνδυνο για το κλίμα, οι εξορύξεις υδρογονανθράκων αναμένεται να πλήξουν πολύ σκληρά και τις δραστηριότητες των τοπικών κοινωνιών.
Αν γίνουν οι εξορύξεις θα μιλάμε για απόλυτη καταστροφή. Ο κίνδυνος για παράδειγμα να μην υπάρχει στην Ήπειρο καθαρό νερό, καθαρός αέρας, καθαρά αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα, μελισσουργία και αμπελουργία, είναι ένας κίνδυνος ενάντια στην ίδια τη ζωή. Η Ήπειρος είναι μια περιοχή που φημίζεται για τον πρωτογενή τομέα της. Ένα προχώρημα των εξορύξεων θα μπορούσε να επιφέρει ισχυρά πλήγματα στις επαγγελματικές δραστηριότητες των κατοίκων της. Οι υποσχέσεις των πετρελαϊκών για άνοιγμα νέων θέσεων εργασίας μόνο σαν ανέκδοτο μπορούν να ακουστούν. Όταν θα έχει τεθεί υπό κίνδυνο σχεδόν το σύνολο της αγροτικής και κτηνοτροφικής δραστηριότητας της περιοχής, το να χρησιμοποιεί κανείς ως δέλεαρ λίγες νέες θέσεις εργασίας δεν πείθει καθώς θα είναι πολύ περισσότερες οι θέσεις που θα έχουν χαθεί.
Οικολογικό κίνημα
Απέναντι σε όλα τα παραπάνω φαίνεται πως έχει αναπτυχθεί ένα μεγάλο τοπικό και περιβαλλοντικό κίνημα που επιχειρεί να σταθεί τόσο απέναντι στην υποτιθέμενη ανάπτυξη που ευαγγελίζεται η κυβέρνηση, όσο και στα συμφέροντα τεράστιων εγχώριων και διεθνών πετρελαϊκών εταιρειών. Είναι πραγματικά προκλητικό να σκεφτεί κανείς ότι μια τόσο μεγάλη έκταση γης προορίζεται για εξορύξεις υδρογονανθράκων, με ό,τι συνέπειες συνεπάγεται αυτό, χωρίς να έχει υπάρξει ίχνος διαβούλευσης με τις τοπικές κοινωνίες. Μέλη πρωτοβουλιών ενάντια στις εξορύξεις καταγγέλλουν ότι ούτε η κεντρική κυβέρνηση, ούτε οι εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης ενημέρωσαν τους κατοίκους της περιοχής για το είδος των ερευνών που πρόκειται να πραγματοποιηθούν στη δυτική Ελλάδα, πιστεύοντας ότι με αυτό τον τρόπο δε θα προκληθεί «ντόρος» στις τοπικές κοινωνίες.
Η πραγματικότητα όμως είναι πολύ διαφορετική. Συνεχώς ξεπηδούν πρωτοβουλίες αγώνα ενάντια στις εξορύξεις, τοπικές συνελεύσεις, διαδηλώσεις σε πανελλαδικό επίπεδο καθώς και δυναμικοί ακτιβισμοί. Οι κάτοικοι των περιοχών που πρόκειται να πληγούν φαίνεται πως παίρνουν τη ζωή τους στα χέρια τους αποφασίζοντας να μη χαρίσουν τον τόπο τους στα δόντια των εξορυκτικών εταιρειών. Πρόκειται για ένα δίκαιο αγώνα που χρειάζεται την ενεργή στήριξη των κινημάτων και της Αριστεράς, τόσο για την προστασία του φυσικού πλούτου, όσο και για την αξιοπρεπή ζωή των κατοίκων των περιοχών που προορίζονται να γίνουν εργοτάξια.
*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά
