Η έμφυλη καταπίεση και η αντίσταση

Εάν θέλαμε να αποτυπώσουμε τις συνθήκες βίας που υφίστανται οι γυναίκες σε μια φωτογραφία, σήμερα, στις 25 Νοέμβρη του 2017, τι θα αντικρίζαμε;

Μόνο στην Ευρώπη μία στις 10 γυναίκες (από την ηλικία των 15 ετών και άνω) έχει υποστεί κάποια μορφή έμφυλης βίας. Η στατιστική αυτή πληροφορία γίνεται ακόμα χειρότερη, αν προσθέσουμε και τα περιστατικά από όλο τον κόσμο, κυρίως από τις χώρες της Λατινικής Αμερικής με τα τρομακτικά ποσοστά βίας και γυναικοκτονιών. Οι βιασμοί παραμένουν ένα εφιαλτικό ενδεχόμενο για εκατομμύρια γυναικών. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατακλύζονται από σεξιστικό λόγο ακόμα και από γυναίκες χρήστριες, που έχουν ενσωματώσει και εσωτερικεύσει τον κυρίαρχο μισογυνισμό. Οι εργοδότες συνεχίζουν να παρενοχλούν, να χλευάζουν, να υποτιμούν, να προβαίνουν σε διακρίσεις σε βάρος γυναικών, να απολύουν εύκολα και να προσλαμβάνουν δυσκολότερα. Η ελληνική κυβέρνηση δεν δίστασε να καταθέσει νομοθετική πρόταση για επαναφορά του -μεσαιωνικής έμπνευσης- κολπικού ελέγχου στις γυναίκες κρατούμενες. Στη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα. Στην «πολιτισμένη» Ευρώπη.

Η οικονομική κρίση βαθαίνει. Μαζί μ’ αυτήν βαθαίνουν και τα αδιέξοδα που παράγει. Άνθρωποι σπρώχνονται στο περιθώριο, υποβαθμίζονται οι ζωές τους ακόμα περισσότερο. Απέναντι σ’ όλο αυτό αντιδρούν με βία. Και η βία αυτή ξεσπά στον πιο αδύναμο να αμυνθεί, όχι στον φταίχτη. Δεν δέχονται βία τα golden boys των τραπεζών, αλλά οι γυναίκες και τα παιδιά των οικογενειών της εργατικής τάξης κυρίως. Και μαζί μ’ αυτές και αυτούς, οι ΛΟΑΤΚΙΑ άνθρωποι, με τις τρανς να εισπράττουν το μεγαλύτερο μερίδιο κακοποιητικής συμπεριφοράς. Η οργή των ταπεινωμένων ανθρώπων γίνεται χειραφετητική, γίνεται δύναμη αλλαγής της κοινωνίας μόνο όταν είναι συλλογική και κινηματική. Όταν είναι τυφλή και εξατομικοποιημένη, το μόνο που κάνει είναι να συντηρεί και να βοηθά το σύστημα.

Η αντίδραση των γυναικών: (Α) Ριζοσπαστικός φεμινισμός

Μια ελπιδοφόρα ρωγμή ήρθε με το άνοιγμα αυτής της χρονιάς σε μια χώρα που καθόλου δεν περιμέναμε, στις ΗΠΑ. Η -με οργανωμένο τρόπο- άρνηση των γυναικών να παραμένουν εσαεί τα θύματα και τα συνήθη υποζύγια της ιστορίας. Η 21η Γενάρη (Πορεία Γυναικών) υπήρξε, και παραμένει έκτοτε, εμβληματική ημερομηνία για το φεμινιστικό κίνημα μέσα στη χρονιά που κοντεύει στο τέλος της. Εκατομμύρια γυναίκες και άντρες κατακλύζουν τους δρόμους, παίρνουν ξεκάθαρη θέση: Απέναντι στον Αμερικανό πρόεδρο, τους εκπροσώπους του συστήματος και -φυσικά- τους φασίστες. Ανεπιφύλακτα δίπλα στους πρόσφυγες, στις μουσουλμάνες, τους ΛΟΑΤΚΙΑ ανθρώπους. Υπερασπίζονται με πάθος τον αγώνα των μαύρων. Η ριζοσπαστική ατζέντα ξαναγίνεται το επίκεντρο της πολιτικής του κινήματος.

Η 8η Μάρτη από μια ανιαρή «επετειακή» ημέρα, μετατρέπεται σε μέρα απεργίας και δυναμικής διεκδίκησης δικαιωμάτων για όλους τις/τους «από κάτω». Και όλα αυτά, στην καρδιά του νεοφιλελεύθερου «κτήνους». Και δίπλα σε αυτές τις κινητοποιήσεις, ογκώδεις, συγκλονιστικές πορείες διαμαρτυρίας με τεράστια συμμετοχή ανθρώπων σε Λατινική Αμερική και Ευρώπη. Καθόλου άσχημα.

(Β) #MeToo – Η κορυφή του παγόβουνου

Συνηθίζεται να λέγεται ότι το πιο απειλητικό μέρος ενός παγόβουνου είναι η αθέατη πλευρά του. Τα 9/10 που βρίσκονται μέσα στο νερό. Η διαδικτυακή καμπάνια #Και Εγώ Επίσης(έχω υπάρξει θύμα κακοποίησης) αποκάλυψε ένα μέρος μόνο του προβλήματος. Εκατομμύρια προσωπικές ιστορίες -σε παγκόσμια κλίμακα- ανέφεραν τρομακτικά περιστατικά βίας. Το ακόμα πιο τρομακτικό, όμως, που προέκυψε ήταν άλλο: Ήταν η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι -αν όχι τα περισσότερα, τουλάχιστον ένα μεγάλο μέρος αυτών- μάς ήταν οικεία. Τα είχαμε ζήσει οι ίδιες. Τα είχαμε ξανακούσει. Μας τα είχαν εμπιστευτεί γυναίκες σε βαθμό τέτοιο που μόνο τα ονόματα παράλλαζαν. Περιστατικά παρενόχλησης, εκβιασμού, ευτελισμού, ψυχολογικής πίεσης και βίας. Μέσα στο σπίτι. Στον χώρο εργασίας. Στον δρόμο. Χιλιάδες περιστατικά που επαναλαμβάνονταν μέσα στον χρόνο. Αναλλοίωτα. Ξανά και ξανά. Σε διαφορετικές πόλεις ή χώρες, αλλά σταθερά τα ίδια.

Ποιο ήταν το σημαντικό στοιχείο αυτής της καμπάνιας; Το τσάκισμα του φόβου. Η διαβεβαίωση ότι οι γυναίκες-θύματα δεν ήταν μόνες. Η υπέρβαση των ίδιων των γυναικών να το ομολογήσουν πρώτα στους εαυτούς τους και μετά και στους άλλους. Η ανάδειξη σιγά-σιγά και των άλλων επιπέδων βίας. Επειδή κάποια γυναίκα ανήκε σε μη κυρίαρχη εθνική ομάδα. Ή πρέσβευε θρησκεία διαφορετική από την επίσημη. Ή ήταν ηλικιωμένη, ανάπηρη, λεσβία, αμφί, τρανς. Επειδή αρνούνταν να υποταχθεί στο δίπολο αρσενικό/θηλυκό. Ίσως ακόμη επειδή ήταν έγχρωμη σε έναν κόσμο υπερβολικά λευκό.

(Γ) Δικαίωμα στην αυτοάμυνα

Μέχρι πού εκτείνονται, λοιπόν, τα όρια όταν υφίστασαι βία και προσπαθείς να σώσεις τη ζωή σου; Ή την ανθρώπινη αξιοπρέπειά σου από έναν βιασμό; Ή τη σωματική ακεραιότητα και την ψυχική υγεία του παιδιού σου από έναν κακοποιητικό πατέρα; Ο κυρίαρχος λόγος, ο λόγος της εξουσίας, της αστυνομίας, των δικαστηρίων, των ΜΜΕ, βουτηγμένος στον συντηρητισμό, αποπνέει τη μπόχα προηγούμενων δεκαετιών (ή αιώνων). Μόνιμη επωδός στα στόματα δικαστών και εισαγγελέων: «Γιατί παρέμεινες, λοιπόν, σε μια κακοποιητική σχέση; Γιατί δεν έφυγες;» - Ίσως γιατί η ανεργία και η αδυναμία να επιβιώσεις εκεί έξω τρομάζει περισσότερο. Ίσως γιατί κάποια στιγμή κουράζεσαι να ζεις με τον φόβο. Κυρίως όμως γιατί θες να σπάσεις τον φαύλο κύκλο και να πάψει η ζωή σου να είναι μια αλυσίδα βίαιων συμπεριφορών από έναν κακοποιητικό πατέρα, αδελφό ή συγγενή, από έναν εργοδότη, από αγνώστους στον δρόμο.

Η επί της ουσίας αναγνώριση του δικαιώματος των γυναικών σε αυτοάμυνα είναι βασικός στόχος για το φεμινιστικό κίνημα και την Αριστερά. Η προσπάθεια να επανατοποθετήσουμε τη συγκεκριμένη πράξη στο συγκεκριμένο κοινωνικό και οικονομικό της πλαίσιο. Και θα πρέπει να δώσουμε τον αγώνα αυτό, δηλώνοντας την απόλυτη συμπαράστασή μας στις γυναίκες που οδηγούνται στα δικαστήρια, επειδή αμύνθηκαν απέναντι στη βία που εισέπρατταν συστηματικά, ξέροντας ότι ακόμα κι αν αυτός ο αγώνας στεφθεί με επιτυχία, ο δρόμος για την οριστική εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών παραμένει σπαρμένος με πολλά εμπόδια. Κι αν θες να ξεμπερδέψεις με μια κακή σπορά, πρέπει να πάρεις πιο ριζοσπαστικά μέτρα. Να απαλλαγείς από τη ρίζα του κακού, τον καπιταλισμό. 

*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά