Η υπαρκτή ανισότητα των φύλων: Πώς θα την εξαλείψουμε;

Στις 26 Νοέμβρη, η ΚΑΡ Πτολεμαΐδας οργάνωσε συζήτηση με αφορμή την 25η Νοέμβρη -Μέρα Εξάλειψης της Βίας κατά των Γυναικών, με θέμα "Η υπαρκτή ανισότητα των φύλων: Πώς θα την εξαλείψουμε;". Την ίδια μέρα έγινε κάλεσμα αλληλεγγύης και συγκεντρώθηκαν κάποια είδη πρώτης ανάγκης για τους πλημμυροπαθείς στη Μάνδρα. Ακολουθεί το κείμενο της εισήγησης. 

---------------------------------

Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, με απόφασή της στις 17 Δεκεμβρίου 1999, ανακήρυξε την 25η Νοεμβρίου ως Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών για να αναδείξει ένα σημαντικό πρόβλημα με παγκόσμια διάσταση. Η Ημέρα αυτή είχε καθιερωθεί ήδη από το 1981 από γυναικείες οργανώσεις, σε ανάμνηση της φρικτής δολοφονίας των τριών αδελφών Μιραμπάλ, πολιτικών αγωνιστριών από την Δομινικανή Δημοκρατία, με διαταγή του δικτάτορα Τρουχίλο στις 25 Νοεμβρίου 1960.

Παρά τις υποκριτικές βεβαιώσεις του πολιτικού και δημοσιογραφικού κόσμου κάθε χρόνο σε αντίστοιχες επετείους, ότι «σήμερα η ισότητα των δυο φύλων είναι γεγονός» ή τους ψεύτικους όρκους υπέρ της ισότητας ως «αυτονόητο», η αλήθεια είναι ότι η θέση της γυναίκας σήμερα εξακολουθεί να είναι κατώτερη από αυτή του άντρα ακόμα και στις χώρες του αναπτυγμένου κόσμου (στις αναπτυσσόμενες ή υποανάπτυκτες χώρες βεβαίως, τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα), ενώ καλλιεργείται και ένα σύνολο σεξιστικών στερεοτύπων και επιχειρημάτων ώστε να δικαιολογείται και να διαιωνίζεται αυτή η κατάσταση.

Η γυναίκα σήμερα υφίσταται διπλή καταπίεση από το σύστημα, καθώς επιβαρύνεται μέσα στο σπίτι με τις δουλειές του νοικοκυριού και την ανατροφή των παιδιών, αλλά ταυτόχρονα αποτελεί και πάνω από το μισό της εργατικής δύναμης. Παρά την εξέλιξη της τεχνολογίας ή του εκπαιδευτικού συστήματος που οδηγούν στη μείωση του απαιτούμενου χρόνου για τις ανάγκες του σπιτιού, οι γυναίκες εξακολουθούν και σήμερα να καταπιεζονται περισσότερο από τους άντρες , ενώ τα μεροκάματα τους είναι χαμηλότερα από αυτά των αντρών, η ανεργία και η ανασφάλιστη εργασία επιβαρύνουν πρωτίστως τις γυναίκες.

Μεγάλο τμήμα της σημερινής γυναικείας καταπίεσης (και απόδειξη ότι απέχουμε πολύ από την ισότητα των δυο φύλων) αποτελεί η σεξουαλικη παρενόχληση στον χώρο εργασίας, ενώ έναν από τους πιο επικερδείς τομείς για τον παγκόσμιο καπιταλισμό αποτελεί το εμπόριο λευκής σαρκός κι ο εξαναγκασμός σε πορνεία. Κυριαρχεί η εμπορευματοποίηση του γυναικείου σώματος και η προώθηση πολλαπλών άφταστων προτύπων για τη γυναίκα που επιδρούν δραματικά στην ψυχολογία της αλλά συχνά και στο σώμα και στην υγεία της. Η κυρίαρχη αφήγηση θέλει σήμερα τη γυναίκα τέλεια νοικοκυρά αλλά και δυναμική σύντροφο, αυτόνομη οικονομικά αλλά και «αδύναμο φύλο», όμορφη, βαμμένη και περιποιημένη 24 ώρες το 24ωρο, σέξι αλλά ταυτόχρονα «χαμηλοβλεπούσα» και «δύσκολη», πιστή σύζυγο αλλά ταυτόχρονα και τέλεια ερωμένη και ούτω καθεξής.

Ιδιαίτερα σήμερα στον καιρό της κρίσης και της καπιταλιστικής επίθεσης οι ανισότητες κι όλα αυτά τα φαινόμενα έχουν την τάση να αυξάνονται. Η γυναικεία καταπίεση επιτείνεται, καθώς το κοινωνικό κράτος και το οικογενειακό εισόδημα καταρρέουν. Όταν δεν υπάρχουν λεφτά για φροντιστήρια κι εξωσχολικές δραστηριότητες, όταν διαλύονται τα νοσοκομεία, όταν δεν υπάρχει σύστημα φροντίδας των ηλικιωμένων, όλα αυτά πέφτουν –πού αλλού;- στις πλάτες της γυναίκας. Η ανεργία, η φτώχεια, η ανασφάλεια μεταφέρονται μέσα στην οικογένεια, αυξάνοντας τις εντάσεις, τις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις αλλά και τη βία- η γυναίκα κι εδώ είναι συνήθως το κύριο θύμα, λειτουργώντας ως βαλβίδα εκτόνωσης και ενίοτε ως σάκος του μποξ.

Ο σεξισμός είναι η ιδεολογία που νομιμοποιεί όλα τα παραπάνω και προσπαθεί να διαχωρίσει τους άντρες από τις γυναίκες ως όντα με διαφορετικά συμφέροντα, διαιωνίζοντας έτσι την πατριαρχική κοινωνία και τη γυναικεία καταπίεση. Δεν είναι τυχαίο σε όλα τα προνομιούχα πόστα παγκοσμίως οι άντρες κυριαρχούν: στους πολιτικούς, στους επιχειρηματίες και στα μεγαλοστελέχη επιχειρήσεων, σε υψηλόβαθμες θέσεις του κρατικού μηχανισμού... Είναι η ιδεολογία που έχει συστηματοποιήσει ο καπιταλισμός παρά το ότι σήμερα υπάρχουν οι αντικειμενικές συνθήκες για την εξάλειψη όλων αυτών των ανισοτήτων. Οι ανισότητες φύλου και ο σεξισμός εξυπηρετούν διπλό στόχο: από τη μία τη μετακύλιση των ευθυνών του κράτους στην οικογένεια, δηλαδή την επιφόρτιση –κυρίως- της γυναίκας να παρέχει υπηρεσίες παιδείας, υγείας, φροντίδας των ηλικιωμένων, ψυχαγωγίας, με απλήρωτη εργασία στο σπίτι, για να εξοικονομεί το κράτος και το κεφάλαιο έσοδα για τις δικές τους ανάγκες. Από την άλλη προσθέτουν μια ακόμα διαίρεση στην εργατική τάξη, τον κόσμο των εκμεταλλευόμενων και καταπιεζόμενων στρωμάτων, πλάι στον ρατσισμό, τον εθνικισμό, την ομοφοβία, τη θρησκευτική μισαλλοδοξία κι όλες τις άλλες ιδεολογίες που εξυπηρετούν στη διάσπαση και τον εμφύλιο των φτωχών, στη δημιουργία εμποδίων για να συνειδητοποιήσουν τα κοινά τους συμφέροντα.

Σύμφωνα με στοιχεία μιας έρευνας του 2009, 3.000.000 γυναίκες έπεφταν θύματα σεξουλικης παρενόχλησης στο χώρο εργασίας τους. Το 90% των θυμάτων πολέμου παγκοσμίως ήταν αμαχος πληθυσμός, στην πλειοψηφία γυναίκες, στις ΗΠΑ κάθε 8 δευτερόλεπτα μια γυναίκα κακοποιουνταν, 200.000 μητέρες πέθαναν εξαιτίας κακών υπηρεσιών ως προς την αντισύλληψη.

Στην Ελλάδα το 2009, αρχή της κρίσης, οι γυναίκες αποτελούσαν το 66% των ανέργων, τα 2/3 των αναλφαβητων ήταν γυναίκες, ενώ 14.000 ήταν γυναίκες που εξωθήθηκαν στην πορνεία. Το 2015 οι πόρνες είχαν ανέλθει τις 18.500 και για πρώτη φορά εξαιτίας της κρίσης εξωθήθηκαν στην πορνεία και Ελληνίδες, ενώ σήμερα εκδίδονται γυναίκες ακόμα και για 2 ευρώ.

Εν έτει 2017 τα στοιχεία δείχνουν επιδείνωση των ανισοτήτων και όχι βελτίωση της θέσης της γυναίκας, ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Φέτος η Ελλάδα αναδείχτηκε για ακόμη μία φορά (όπως και το 2010 και το 2012) τελευταία στην Ε.Ε. στα θέματα ισότητας φύλου και το μοναδικό κράτος-μέλος που τη δεκαετία 2005-2015 επιδείνωσε τις επιδόσεις της σε τρεις τομείς: στο χρήμα, στην υγεία και στον ελεύθερο χρόνο .

Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Ιατροδικαστικής Εταιρίας (ΕΙΕ), που έγιναν γνωστά στις 24 Νοεμβρίου 2016, μέσα σ' ένα χρόνο 16.700.000 γυναίκες στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπέστησαν σωματική βία ή σεξουαλική κακοποίηση. Στις ΗΠΑ, το ένα τρίτο των γυναικών που χάνουν τη ζωή τους, σκοτώνονται από το σύζυγο, τον σύντροφο ή τον πρώην τους, ενώ στη Βρετανία δύο γυναίκες χάνουν κάθε εβδομάδα τη ζωή τους από το χέρι του πρώην ή νυν συντρόφου τους.Πάνω από το 50% των Ευρωπαίων γυναικών έχει πέσει θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης, κυρίως στο χώρο εργασίας, ενώ υπολογίζεται ότι 3,7 εκατομμύρια γυναίκες θα βιώσουν σεξουαλική βία μέσα σε ένα έτος.Στην ΕΕ κάθε χρόνο 3.500 γυναίκες πεθαίνουν λόγω ενδοοικογενειακής βίας και 62 εκατομμύρια γυναίκες, δηλαδή 1 στις 3 γυναίκες ηλικίας 15 και άνω, έχει υπάρξει θύμα σωματικής ή και σεξουαλικής βίας.Το 27% των Ευρωπαίων αντρών αποδέχονται τον βιασμό υπό ορισμένες συνθήκες, ενώ το ποσοστό των Ελλήνων που συμμερίζονται την άποψη αυτήν φθάνει στο 32%. Το 2015 οι γυναίκες σε ηλικίες 30-34 ετών που είχαν σπουδάσει ήταν σημαντικά περισσότερες (43% έναντι 34%) . Και όμως στην ΕΕ οι άντρες πληρώνονται περισσότερο κατά 16,5% , ενώ σε ορισμένα κράτη-μέλη η μισθολογική ανισότητα έχει αυξηθεί τα τελευταία 5 έτη. Επιπλέον, τα τρία τέταρτα των οικιακών εργασιών και τα δύο τρίτα των καθηκόντων γονεϊκής φροντίδας επιτελετούνται από εργαζόμενες γυναίκες.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, φαίνεται πως σωματική βία αναφέρει ότι έχει υποστεί το 24% των γυναικών (18% από σύντροφο και 10% από άλλο άτομο), ενώ σεξουαλική βία αναφέρεται από το 6% των γυναικών (5% από σύντροφο και 1% από άλλο άτομο). Συνολικά 25 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, αντιμετώπισε τον πρώτο μήνα λειτουργίας του το νεοϊδρυθέν Iατροδικαστικό Iατρείο του Nοσοκομείου «Ασκληπιείο Βούλας».Τα περιστατικά βιασμών υπολογίζονται στη χώρα μας σε 5.000 ετησίως, ωστόσο μόνο 150 από αυτά πιστοποιούνται και ακολουθούν τη νομική οδό .Το γεγονός ότι αυτό (κατά την ΕΙΕ) , είναι τουλάχιστον εν μέρει αποτέλεσμα της έλλειψης ιατροδικαστικών δομών, είναι άλλο ένα στοιχείο που δείχνει πώς συνδέονται ο νεοφιλελευθερισμός και τα μνημόνια με τις ανισότητες φύλου.Σύμφωνα με έρευνα των Γιατρών του Κόσμου, το 2014 τέσσερις στις δέκα γυναίκες στην χώρα μας αποφάσισαν να κάνουν ένα παιδί λιγότερο ή κανένα για να μην χάσουν την δουλειά τους.

Σύμφωνα με τη φετινή έκθεση της Eurostat, η ανεργία και η ενασχόληση με τη φροντίδα των παιδιών και του νοικοκυριού είναι οι τομείς στους οποίους στην Ελλάδα η διαφορά μεταξύ των δύο φύλων είναι η μεγαλύτερη από ό,τι σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Σημαντικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών καταγράφονται, επίσης, στις αμοιβές τους, με τη γυναίκα να αμείβεται λιγότερο σε όλες τις κατηγορίες επαγγελμάτων .

Στην Ελλάδα παρατηρείται η μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ των κρατών μελών στο ποσοστό ανεργίας μεταξύ ανδρών (19,9%) και γυναικών (28,1%). Αντίστοιχα, το ποσοστό απασχόλησης είναι 61% για τους άνδρες και 43,3% για τις γυναίκες.

Μόνο ένα στα τέσσερα ανώτερα διευθυντικά στελέχη στην Ελλάδα είναι γυναίκες (25%, όσο είναι και στην Ολλανδία και την Τσεχία, ποσοστό που είναι το δεύτερο χαμηλότερο στην ΕΕ μετά το Λουξεμβούργο). Ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 33%.

Στην Ελλάδα, παρατηρούνται οι μεγαλύτερες διαφορές στην ΕΕ μεταξύ των ποσοστών των δύο φύλων που έχουν την καθημερινή φροντίδα των παιδιών (95% οι γυναίκες- 53% οι άνδρες, ενώ στην ΕΕ είναι 92% για τις γυναίκες και 68% για τους άνδρες). Το ίδιο (δηλ. η μέγιστη διαφορά μεταξύ των χωρών της ΕΕ) ισχύει για τις οικιακές εργασίες και το καθημερινό μαγείρεμα, δραστηριότητες με τις οποίες ασχολείται στην Ελλάδα το 85% των γυναικών έναντι 16% των ανδρών. Στον αντίποδα βρίσκεται η Σουηδία, όπου με τις οικιακές εργασίες ασχολείται το 74% των γυναικών και το 56% των ανδρών, ενώ ο μέσος όρος για την ΕΕ ανέρχεται σε 79% για τις γυναίκες και 34% για τους άνδρες.

 Στην Ελλάδα, μία στις δύο γυναίκες που δολοφονούνται κάθε χρόνο, είναι θύμα του νυν ή πρώην συντρόφου/συζύγου τους.Το 23% των λεσβιών και το 35% των διεμφυλικών ατόμων έχουν δεχτεί σωματικές ή σεξουαλικές επιθέσεις ή απειλές βίας τουλάχιστον μία φορά εντός των τελευταίων 5 ετών. Οι γυναίκες 15-44 ετών κινδυνεύουν περισσότερο από βιασμό ή ενδοοικογενειακή βία παρά από τον καρκίνο, τα τροχαία ατυχήματα, τον πόλεμο ή την ελονοσία.

Όλα αυτά τα στοιχεία και η συζήτηση για υπαρκτό σεξισμό σήμερα αποκτούν μεγαλύτερη σημασία, από την πρόσφατη ιστορία σκληρής καταδίκης νεαρής γυναίκας από το Ναύπλιο , θύματος απόπειρας βιασμού που σκότωσε τον επίδοξο βιαστή. Τα δικαστήρια στερούν έτσι από τις γυναίκες το δικαίωμα στην αυτοάμυνα απέναντι στους βιαστές! Επίσης, η –τάχα μου- «αριστερή κυβέρνηση» ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ επαναφέρει τον κολπικό έλεγχο στις γυναίκες που κρατούνται στις φυλακές, 8 χρόνια μετά την κατάργησή της που ακολούθησε τη δολοφονία της της κρατούμενης Κατερίνας Γκουλιώνη. Η Κατερίνα έδωσε μάχες για την κατάργηση του κολπικού ελέγχου , έβγαλε δημόσιες καταγγελίες και μια μέρα τη δολοφόνησαν οι υπάλληλοι του κράτους, σε ένα έγκλημα που και σήμερα παραμένει ανεξιχνίαστο, ενώ οι υπάλληλοι που κατήγγειλε με ονοματεπώνυμο η Κατερίνα, παραμένουν στις θέσεις τους...

Κατά τη γνώμη μας, ως ΚΑΡ, για να μπει ένα τέλος στη γυναικεία καταπίεση πρέπει να καταπολεμήσουμε την πηγή αυτής της καταπίεσης, δηλαδή το καπιταλιστικο σύστημα. Για τον σεξισμό δεν ευθύνονται γενικά οι «άντρες» ούτε και μπορούν να τον καταπολεμήσουν γενικά οι «γυναίκες» από μόνες τους.

Την εξουσία την έχει μια μικρή μερίδα του πληθυσμού της γης, η τάξη των καπιταλιστών . Αν και οι περισσότεροι εκπρόσωποι αυτής της τάξης στα κέντρα εξουσίας είναι άντρες, σε τίποτα δεν αλλάζει το πώς ασκείται αυτή η εξουσία όταν εκεί βρεθεί η γυναίκα.

Πάρτε για παράδειγμα τη Μέρκελ στη Γερμανία. Για να νικήσουμε τις κυβερνήσεις και τα αφεντικά, είτε μιλάμε για ένα εργοστάσιο είτε μιλάμε για όλη την κοινωνία, πρέπει να παλέψουνε από κοινού άντρες και γυναικες εργαζόμενες-εργαζόμενοι.

Η γυναικεία καταπίεση αφορά όλες τις τάξεις, αλλά πλήττει ιδιαίτερα την εργατική τάξη κι ακόμα περισσότερο τα κατώτερα στρώματά της, άρα η βασική της διάσταση είναι και σε αυτή την περίπτωση ΤΑΞΙΚΗ. Δεν είναι το ίδιο καταπιεσμένη η πλούσια γυναίκα που έχει δέκα υπηρέτριες (ή και υπηρέτες) να της κάνουν τις δουλειές στην έπαυλη, με μια μικροαστή που έχει τη δυνατότητα να προσλάβει μπέιμπι-σίτερ ή γυναίκα για τις δουλειές στο σπίτι μια φορά τη βδομάδα, και η μικροαστή δεν είναι το ίδιο με μια εργάτρια που δουλεύει 10 ώρες για 500 ευρώ και μετά πάει για δεύτερη βάρδια στο σπίτι. Όσο πιο ανεξάρτητη είναι οικονομικά είναι η γυναίκα τόσο λιγότερο εξαρτάται ή υποτάσσεται στην εξουσία του άντρα και μπορεί να πάρει πιο εύκολα διαζύγιο. Μια πλούσια λεσβία μπορεί να κάνει ό,τι θέλει χωρίς να κινδυνεύουν τα προνόμιά της, αλλά μια φτωχή λεσβία είναι υποχρεωμένη να ζει παριστάνοντας την στρέιτ ή έχοντας μυστική ερωτική ζωή, διαφορετικά μπορεί να χάσει την οικογένειά της, τη δουλειά της, την κοινωνική αποδοχή κοκ.

Από την άλλη η εργάτρια και νοικοκυρά, όταν είναι ταυτόχρονα μετανάστρια ή και ομοφυλόφιλη βρίσκεται τριπλά και τετραπλά καταπιεσμένη, και οι ανισότητες στα νούμερα που αναφέραμε γίνονται ακόμα μεγαλύτερες. Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ την Κωνσταντίνα Κούνεβα, που το 2008 μπράβοι του εργολάβου στον οποίο δούλευε της έριξαν βιτριόλι, της έκαψαν τη γλώσσα και τον λαιμό και την τύφλωσαν. Γιατί ήταν εργάτρια , γυναίκα, Βουλγάρα και συνδικαλίστρια που αγωνιζόταν για τα δικαιώματα του σωματείου της. Ήθελαν να τρομοκρατήσουν τους ανθρώπους που αντιστέκονται, ιδιαίτερα όταν διαθέτουν πολλές «ιδιότητες» των καταπιεσμένων και παρ’ όλα αυτά δεν το βάζουν κάτω. Οι ένοχοι δεν τιμωρήθηκαν ποτέ…

Είναι λοιπόν σημαντικές οι πρωτοβουλίες για τα δικαιώματα της γυναίκας, ωστόσο η πάλη για τα δικαιώματα της γυναίκας είναι δεμένη με την πάλη για ίσα δικαιώματα για όλους, με την πάλη ενάντια σε κάθε μορφή εκμετάλλευσης και καταπίεσης, με την πάλη για έναν καλύτερο κόσμο για όλους και όλες. Για παράδειγμα πώς θα διεκδικήσουμε λεφτά για την υγεία και την παιδεία; Πώς θα αγωνιστούμε ενάντια στη διάλυση του κοινωνικού κράτους που επιβαρύνει τη γυναίκα; Πώς θα απαντήσουμε στην ανατροπή των μνημονίων και των κυβερνήσεων που τα στηρίζουν; Ναι μεν η απελευθέρωση της γυναίκας περνά μέσα από τη δική της δράση και συμμετοχή , αλλά από την άλλη αυτό απαιτεί κατακτήσεις δικαιωμάτων, που θα δημιουργούνε τις προϋποθέσεις για την πραγματική ισότητα των δυο φύλων. Είναι χαρακτηριστικό να θυμήσουμε, ιδιαίτερα αυτές τις μέρες που κλείνουν 100 χρόνια από τη ρώσικη επανάσταση, πώς κινήθηκαν οι επαναστατημένοι εργάτες και εργάτριες για τα γυναικεία δικαιώματα: έφτιαξαν δημόσια πλυντήρια , μαγειρεία και άλλες κοινωνικές δομές για να απελευθερωθεί η γυναίκα από τις δουλειές του σπιτιού. Κάτι που δεν έχει γίνει σε καμία άλλη χώρα από τότε (oι κατακτήσεις της γυναίκας στη Ρωσία ανατράπηκαν από τη σταλινική αντεπανάσταση, αλλά αυτή είναι άλλη συζήτηση .... Το θέμα λοιπόν δεν είναι να παλεύει ένα ξεχωριστό γυναικείο κίνημα μόνο για τα γυναικεία δικαιώματα αλλά όλοι οι καταπιεσμενοι να παλεύουμε ενάντια στη γυναικεία καταπίεση αλλά και κάθε είδους καταπίεση.

Είναι αναγκαίο να κάνουμε αγώνες και να διεκδικήσουμε αυτά που μας ανήκουν, αυτά που οι "από πάνω" μας κλέβουν μέρα με την μέρα. Οι εργαζόμενοι, οι άνεργες, η νεολαία, οι φτωχές και φτωχοί, είτε είμαστε άντρες ή γυναίκες , είτε ντόπιοι ή μετανάστες, είτε στρέιτ και γκέι, πρέπει να ξεπεράσουμε τις σεξιστικες όπως και τις ρατσιστικές ιδέες, και να ενωθούμε απέναντι σε όσους μας κυβερνάνε και μας καταπιέζουν. Το να ενωθούμε και να παλέψουμε μαζί είναι η προϋπόθεση για να τους ανατρέψουμε. Δεν είναι στη φύση μας να μισούμε και ο σεξισμός είναι ιδεολογία μίσους. Ο καπιταλισμός βασιλεύει με το «διαίρει και βασίλευε», ενώ εμείς δεν έχουμε τίποτα να χωρίσουμε. Μόνο αν διεκδικήσουμε μαζί, μπορούμε να φτιάξουμε τα πράγματα στο παρόν και στο μέλλον, να φτιάξουμε τόσο έναν καλύτερο κόσμο όσο και την θέση των γυναικών σε αυτόν.