ΜΑΗΣ του ’36: Μια χαμένη ιστορική ευκαιρία

Η παγκόσμια οικονομία δέχεται ένα από τα μεγαλύτερα πλήγματα της ιστορίας της (Κρίση του ΄29). Χώρες καταρρέουν τεράστιοι οικονομικοί κολοσσοί της εποχής  ασφυκτιούν η εργατική τάξη πιέζεται μέχρι εσχάτων, μόνο η ολιγαρχία σε κάθε κράτος  βρίσκει τον  τρόπο  να αντέξει και ταυτόχρονα να αυξήσει τα κέρδη εις βάρος  των λαών της οικουμένης.

Στην Ελλάδα τα προηγούμενα της οικονομικής κρίσης χρόνια έχουν  συμβεί αλλαγές στην κοινωνία. Η μικρασιατική τραγωδία έχει προσφέρει άφθονο φτηνό εργατικό προσωπικό στις υπηρεσίες της ομολογουμένως  άθλιας εκμετάλλευσης των Ελλήνων καπιταλιστών. Όπως  αναφέρανε αρμόδιοι του Εμπορικού Επιμελητηρίου της εποχής «χάρις εις την αφθονία των εργατικών χειρών, λόγω των προσφύγων και την εισροή ξένων και Ελληνικών κεφαλαίων, ήρχισαν να αναπτύσσονται οι παραγωγικές δυνάμεις και να τίθενται αί  βάσεις  της εκβιομηχανίσεως της χώρας». Τότε ξεκίνησε και το νέο σύστημα εντατικοποίησης της παραγωγικής διαδικασίας.  Στην περίοδο 1924-28 ιδρύονται 18.000 νέες βιομηχανικές μονάδες. Μετά την κρίση του 1929 ο λαός καλείται να πληρώσει τα σπασμένα. Μέσα σε 4μήνες (Σεπ. 1931-Ιανουάριος 1932) ο τιμάριθμος διπλασιάζεται. Η ανεργία από 82.000 άνεργοι το 1929 φθάνει στο τέλος του ίδιου έτους, στα δυσθεώρητα  για την εποχή ύψη  των 218.000 εργαζομένων. Την ίδια περίοδο το μεροκάματο  πέφτει κατά 13%.  Η πείνα οι αρρώστιες και η δυστυχία μαστίζουν τον λαό.

Αντίθετα όπως ομολογούν στοιχεία της εποχής η εθνική τράπεζα συνέχισε να αυξάνει  τα κέρδη της (Ι. Δροσόπουλος. Διοικητής προς τους μετόχους 2/5/1932).Συνολικά ο κλάδος τον ίδιο χρόνο αυξάνει τα αποθεματικά του κατά 57%. Ο εμπορικός στόλος των εφοπλιστών αυξάνει κατά 47%. Το κράτος πληρώνει υπέρογκα ποσά για τους Άγγλους εκπαιδευτές  των ενόπλων  μας δυνάμεων  για την εκπαίδευση  του στρατεύματος.

Πολιτικές εξελίξεις

Την προηγούμενη περίοδο του Μαΐου του 1936 έχουμε τις εκλογικές αναμετρήσεις του 1932 με το λαϊκό κόμμα πρώτο και το ΚΚΕ να παίρνει 68.000 ψήφους ενώ το βενιζελικό κόμμα έρχεται  δεύτερο. Κυβέρνηση των λαϊκών  με απόσχιση βενιζελικών κρατάει μόνο λίγους μήνες και τον Μάρτιο του ’33 γίνονται πάλι εκλογές. Την επόμενη των εκλογών  γίνεται το πραξικόπημα του Πλαστήρα με εντολή του Βενιζέλου  που καταπνίγεται.

Μετά το κίνημα του Πλαστήρα η κυβέρνηση των λαϊκών με πρωθυπουργό τον Τσαλδάρη εφαρμόζει νέα αντιλαϊκά  μέτρα. Ταυτόχρονα το φασιστικό στοιχείο αρχίζει να εδραιώνεται  με παραστρατιωτικές οργανώσεις που ιδρύουν οι Μεταξάς-Κονδύλης προσπαθώντας να καταλάβουν την εξουσία.  Στο διάστημα  αυτό το κίνημα έχει σημαντική έξαρση, το Μάρτιο του ’32 απεργούν οι τροχιοδρομικοί της Αθήνας και του Πειραιά ένα τεράστιο κύμα αρχίζει να απλώνεται  την χώρα. Τον Ιανουάριο του 1933 οι υφαντουργοί της Νάουσας πραγματοποιούν διαδήλωση μετά την απόφαση των εργοστασιαρχών να κηρύξουν  Λοκ-άουτ,  με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 5 εργάτες και να τραυματιστούν πολύ περισσότεροι. Μέσα στο 1933 έγινα πάνω από 300 απεργίες,  μέσα σ’ αυτές οι καπνεργάτες της Καβάλας, που πραγματοποίησαν κατάληψη των καπνομάγαζων. Προσπαθώντας η πλουτοκρατία να οργανωθεί απέναντι  σ’ αυτήν την προσπάθεια των από τα κάτω, ψάχνει απελπισμένα την επιβολή δικτατορίας ώστε να αποφύγει τα χειρότερα. Την 1η Μάρτιου του 1935 ξεσπάει το κίνημα των βενιζελικών  που καταστέλλεται εντός 11 ημερών. Στης 9 του Ιούνη νέες εκλογές σε κλίμα τρομοκρατίας με συλλήψεις και ξυλοδαρμούς  και εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των δημοκρατικών από την κυβέρνηση. Μετά τις εκλογές τίθεται πολιτειακό ζήτημα με προσπάθεια επιβολής της αλλαγής του δημοκρατικού πολιτεύματος και εγκαθίδρυση της βασιλείας. Η ολοκλήρωση των προσπαθειών έγινε από τον Κονδύλη στις 10 Οκτώβρη 1935, υποχρέωσε τον Πρωθυπουργό  Π. Τσαλδάρη να παραιτηθεί και ανέλαβε  ο ίδιος την πρωθυπουργία  των 45 ημερών. Σ’ αυτό το διάστημα οργάνωσε, μέσα σε κλίμα τρομοκρατίας, δημοψήφισμα για την επιστροφή της μοναρχίας. Το ψηφοδέλτιο του βασιλιά εμφανίστηκε να παίρνει το 105% των ψηφισάντων. Ο μονάρχης Γεώργιος Γλύξμπουργκ ανέλαβε στης  25 του Νοέμβρη.

                Τα γεγονότα.

Το 1936 αρχίζει με σημαντικές κινήσεις και από τα δύο στρατόπεδα. Στις 7 Ιανουαρίου κατεβαίνουν σε απεργία οι εργάτες σπορελαιουργίας στη Θεσσαλονίκη. Την 11η του ίδιου μήνα συλλαλητήριο των παλαιών πολεμιστών στην Θεσσαλονίκη και Νάουσα. Την επομένη συγκρούσεις  της αστυνομίας σε συλλαλητήριο που οργάνωσαν οι φυματικοί του Σανατορίου στο Ασβεστοχώρι της Θεσσαλονίκης έχει ως αποτέλεσμα τον τραυματισμό πολλών ασθενών από τους υποκόπανους των όπλων της. Το αντίπαλο στρατόπεδο προετοίμαζε στο παρασκήνιο με τις δικές του κινήσεις την πορεία προς τον Φασισμό της 4ης Αυγούστου. Τα δύο μεγάλα αστικά κόμματα οδηγούν την χώρα σε εκλογές στης 26 Ιανουαρίου 1936. Οι βενιζελικοί  παίρνουν 142 έδρες (5 κόμματα) οι λαϊκοί  143 έδρες και το παλλαϊκό μέτωπο 15 έδρες.  Το παλλαϊκό μέτωπο προτείνει ψήφο ανοχής. Ο Σοφούλης αρνείται και δημιουργείται  με την βοήθεια των Άγγλων που από το 1935 επηρεάζουν εμφανώς τα πράγματα στην Ελλάδα κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Δεμερτζή και αντιπρόεδρο τον Μεταξά. Ένα μήνα μετά ο Δεμερζής πεθαίνει από συγκοπή (στο κρεβάτι του!!!) και αναλαμβάνει πρωθυπουργός  ο Μεταξάς. Ο δρόμος προς την δικτατορία της 4ης Αυγούστου έχει  ανοίξει.   Σ΄ αυτήν την κρίσιμη στιγμή ο μικροαστικός ρεφορμιστικός στρατηγικός προσανατολισμός της 6ης ολομέλειας του ΚΚΕ του 1934, βάθυνε και ολοκληρώθηκε με το πολιτικό σύνθημα του «Δημοκρατικού συνασπισμού» (Ιούλης του 1935), με την απόφαση του 6ου συνεδρίου (Δεκέμβρης του 1935) για την ανυπαρξία του Μακεδονικού ζητήματος και την «υπεράσπιση της εθνικής ακεραιότητας και ανεξαρτησίας της χώρας», με το πολιτικό σύνθημα του «Παλλαϊκού μετώπου» και την πρακτική της ταξικής συνεργασίας στην βουλή τις πρώτες ημέρες του 1936 (Σύμφωνο Σκλάβαινα –Σοφούλη) έφερε το κόμμα αυτό από την μία πλευρά να  καταγγέλλει στον λαό την συνομωσία του Μεταξά και των καθεστωτικών δυνάμεων της εποχής και από την άλλη η πρακτική του να αναζητά λύσεις μέσω του συστήματος της εποχής. Το μόνο που καταφέρνει όμως είναι να μπερδεύει τον λαό με αυτή την αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά με αποτέλεσμα όπως θα δούμε παρακάτω τον εκφυλισμό της μεγαλειώδους καπνεργατικής απεργίας του 1936. Να αναφέρουμε εδώ ότι και μετά τον Μάη του 1936 το ΚΚΕ συνέχισε  την ίδια ρεφορμιστική πολιτική, με την οργανωτική κατάρρευση και αποσύνθεση του, στα χρόνια της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου (Προσχώρηση της πλειοψηφίας των γραφειοκρατικών κορυφών του στην αντίδραση με δήλωση αποκήρυξης του κομμουνισμού) με την θεωρία και πρακτική της «ομαλής δημοκρατικής εξέλιξης» και του ειρηνικού περάσματος προς την λαϊκή  δημοκρατία κ.λ.π. (Π.  Πουλιόπουλου. Δημοκρατική ή Σοσιαλιστική επανάσταση στην Ελλάδα;). Με δυο λόγια  όταν το πανίσχυρο επαναστατικό ρεύμα των λαϊκών μαζών επικρατούσε σ’ όλη την Ελλάδα και κρατούσε την εξουσία στα χέρια του βρέθηκε το ΚΚΕ να είναι δουλικό στις αντεπαναστατικές ντιρεκτίβες του Στάλιν. Το ΚΚΕ στιγματίστηκε έτσι από την πιο βαριά ιστορική προδοσία της επανάστασης στην Ελλάδα.

Ερχόμαστε πια μέσα από μια καυτή από το ξεκίνημα της χρονιά, στης 29/04/1936 ημέρα Τετάρτη. Με κύριο αίτημα την αύξηση του ημερομισθίου, --που με κοινή σύμβαση μεταξύ καπνεργατών και καπνεμπόρων είχε ορισθεί στο ποσό των 140 δρχ. το 1924 και ακόμα οι δεύτεροι εκμεταλλευόμενοι την ανεργία του κλάδου δεν έδιναν πάνω από 60 με 70 δρχ. ακόμα και σήμερα-- ξεκίνησε η απεργία με συγκέντρωση στο «Πάνθεον» 6000 εργατών, με σκοπό την προστασία της απεργίας από τους αστυνομικούς. Η οργάνωση ήταν άψογη, με επιτροπές από τους ίδιους τους εργαζόμενους για την περιφρούρηση της απεργίας, περισυλλογή τροφίμων για τις πρώτες ώρες και προσπάθεια οργάνωσης επόμενων κινήσεων. Άλλοι εργαζόμενοι, βρέθηκαν από την πρώτη στιγμή δίπλα στους καπνεργάτες,  όπως οι  νηματουργοί της Μακεδονίας. Στην προσπάθεια των καπνεργατών οι  καπνέμποροι απάντησαν με πρόσληψη απεργοσπαστών που οδηγήθηκαν στις αποθήκες να πιάσουν δουλειά, αλλά απετράπησαν από τις ομάδες ασφαλείας των απεργών. Η πρωτομαγιά γιορτάστηκε χωρίς παρατράγουδα σε όλη την χώρα. Η κατάσταση άλλαξε την 3η  Μαΐου όταν η αστυνομία πήρε εντολή για άμεση καταστολή των κινητοποιήσεων με αποτέλεσμα την αποπομπή των ομάδων περιφρούρησης από τις αποθήκες καπνού και προστασία των απεργοσπαστών (Διοικητής ήταν ο Ντάκος). Οι επιτροπές πιέζοντας την ΠΚΟ (Πανελλαδική Καπνεργατική Ομοσπονδία) συντάχθηκε ένα τηλεγράφημα με αποδέκτη την κυβέρνηση. Οι εργάτες θέλοντας να συνοδεύσουν το τηλεγράφημα μέχρι το τηλεγραφείο βρέθηκαν αντιμέτωποι με την αστυνομία. Κατάφεραν όμως να περάσουν και το στείλουν στην κυβέρνηση. Μεταξύ των επιτροπών και της ΠΚΟ επήλθε ρήξη, οι εκπρόσωποι του ΚΚΕ πρότειναν να πειθαρχηθεί η Κεντρική Απεργιακή Επιτροπή.  Την Τετάρτη 6 Μαΐου και 7 Πέμπτη κηρύχτηκαν γενικές απεργίες σε Καβάλα Βόλο. Στην Θεσσαλονίκη η ΕΓΣΕΕ (πρόσκειται στο ΚΚΕ) δεν κήρυξε γενική απεργία ο λαός όμως είχε πάρει τις αποφάσεις του και ξεχύθηκε στους δρόμους. Η απεργία έχει κλιμακωθεί και με την συμμετοχή 1200 υφαντουργών των εργοστασίων της Β. Ελλάδας, των χαρτεργατών , των τσαγκαράδων και των λαστιχάδων. Όμως  η αντίδραση δεν έχει πει την τελευταία λέξη . Στον τύπο της εποχής ανεβαίνουν άρθρα που οδηγούν στο αιματοκύλισμα των επομένων ημερών. Αναφέρουν σχετικά ότι σε σύσκεψη των διοικητών των σωμάτων ασφαλείας αποφασίστηκε η επιβολή νέων μέτρων γα την καταστολή των απεργιακών κινητοποιήσεων.  Την ίδια μέρα (7 Μαΐου) περνάει από την Θεσσαλονίκη επιστρέφοντας από την Γιουγκοσλαβία και ο Μεταξάς. Είχε σύντομη συζήτηση με τον γενικό Διοικητή για τα επεισόδια. Την επομένη 8 Μαΐου μαζεύτηκαν στο σωματείο τους  περίπου 5000 καπνεργάτες. Εγκρίθηκε ψήφισμα και επικράτησε η άποψη να το παραδώσουν όλοι μαζί σε πορεία. Στην οδό Εγνατία έγιναν οι πρώτες συγκρούσεις σε πολύ λίγο χρόνο οι συγκρούσεις γενικεύονται σχεδόν σε όλο το κέντρο της Θεσσαλονίκης. Στο Βαρδάρη άλλες συγκρούσεις στην Ερμού και Βασ. Κωνσταντίνου άλλες. Όλη η Θεσσαλονίκη φλέγεται από το επαναστατικό αίσθημα των εργατών και διαφαίνεται μια έκτος προηγουμένου νίκη.  Την επομένη 9 Μαΐου υπάρχει μια διάχυτη νευρικότητα στους δρόμους την Θεσσαλονίκης. Η γενική Διοίκηση έχει αποφασίσει την εμπλοκή του Γ’ ΣΣ, με διάταγμα καλούνται όλοι οι απεργοί να επιστρέψουν στα σπίτια τους.  Τα σωματεία της ΓΣΕΕ στην Αθήνα εξέδωσαν μία σειρά μέτρων για τον τερματισμό της απεργίας η οποία απορρίφθηκε από τους απεργούς.  Στο μεταξύ η απεργία έχει καθολική επιτυχία πάνω από 50000 κόσμου έχει ξεχυθεί στους δρόμους οι αστυνομικοί κλείνονται στα αστυνομικά τμήματα για ασφάλεια. Μαζί με τους καπνεργάτες έχουν βγει στους δρόμους  σε ένδειξη διαμαρτυρίας οι λιμενεργάτες, οι αρτεργάτες, οι μυλεργάτες, εργάτες άλλων κλάδων αλλά και οι καταστηματάρχες της Θεσσαλονίκης έκλεισαν τα καταστήματα τους σύσσωμος ο λαός την Θεσσαλονίκης είναι στους δρόμους. Οι απεργοί  έχουν  ξεχυθεί στους δρόμους φωνάζοντας συνθήματα κατά της κυβέρνησης και  η μεγάλη πορεία οδηγείται προς  το διοικητήριο να συναντήσει και άλλους απεργούς για την επίδοση ψηφίσματος. Η μεγάλη πορεία είχε φθάσει στην διασταύρωση Εγνατίας και Αντιγονιδών όταν ο διοικητής Ντάκος έδωσε εντολή «πυρ». Τα πολυβόλα στην κυριολεξία γάζωναν ανθρώπινα κορμιά οι σπαρακτικές φωνές των εργαζομένων έφθαναν στο ουρανό όμως τίποτα δεν μπορούσε να συγκράτηση αυτό το πλήθος.  Οι απώλειες πολλές ιστορικά στοιχεία μιλάνε για 12 νεκρούς υπάρχουν όμως και αρκετοί αγνοούμενοι καθώς και πάνω από 200 τραυματίες. Αυτό  εξόργισε τους απεργούς οι οποίοι  κατάφεραν να πάρουν την πόλη για δύο μέρες στα χέρια τους. Στις 10 Μαΐου έγινε η κηδεία των νεκρών σε μία πόλη  κυριολεκτικά σε χέρια της εργατικής τάξης. Ακόμα και ο στρατός σε πολλές περιπτώσεις τάχθηκε δίπλα στους απεργούς. Όμως όπως είπαμε και παραπάνω  αυτή την κρίσιμη στιγμή έγιναν τραγικά λάθη από της ηγεσίες των συνδικαλιστικών οργάνων που ηγήθηκαν της απεργίας και φέρουν ανεξίτηλα την σφραγίδα του ΚΚΕ.  Πρώτον αν ζητούσας από τους εργαζόμενους στα μέσα μεταφοράς να κάνουν απεργία δεν θα εύρισκε υποστήριξη από την Αθήνα η αντίδραση. Δεύτερο εμπιστεύθηκαν τον Στρατηγό Ζέππο όταν δεσμευόταν την επομένη για ειρηνική επίλυση των διαφορών. Τρίτον Πιστέψανε τις διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης για αύξηση στο κατώτατο ημερομίσθιο χωρίς καμία σημαντική απόφαση.  Το ίδιο καταστροφική φάνηκε να είναι και η συμπεριφορά των στελεχών της ΠΚΟ η οποία παρέβησαν της εντολές του 1ου καπνεργατικού συνεδρίου. Όμως αυτές είναι οι ακριβοπληρωμένες μεν αλλά τεράστιες εμπειρίες του εργατικού κινήματος που μας κατευθύνουν σε μία αδιάκοπη πάλη για την ανατροπή του καπιταλιστικού ζυγού.