Στο βιβλιοπωλείο-στέκι, Free Thinking Zone, πραγματοποιήθηκε στις 11-1-2020, το απόγευμα, ένα πολύ ωραίο Αφιέρωμα στην ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου (1914-1987).
Η Μάτση Χατζηλαζάρου υπήρξε κατεξοχήν ερωτική ποιήτρια και είναι η πρώτη που έγραψε με αυτό τον τρόπο και μάλιστα τόσο τολμηρά ερωτικά. Ήταν βιωματική, ζώντας ένα ποιητικό τρόπο ζωής, γεμάτο αμφισβητήσεις και στην κόψη του ξυραφιού, όπως ειπώθηκε. Εμπλούτισε την ποίησή της με την ψυχαναλυτική μέθοδο και την αυτοανάλυση, όπως είχε μάθει από τον Α. Εμπειρίκο, με τον οποίο ήταν παντρεμένη από το 1939 μέχρι το 1944, ενώ είχε εμπνευστεί και από τον υπερρεαλισμό. Δεν είναι τυχαίο που την χαρακτηρίζουν ως την πρώτη Ελληνίδα υπερρεαλίστρια ποιήτρια.
Το 1945, σε ένα κλίμα διώξεων κάθε δημοκράτη πολίτη με συλλήψεις, φυλακίσεις, βασανισμούς, δολοφονίες και καταστροφές, επιβιβάζεται στο θρυλικό πλοίο «Ματαρόα», μαζί με άλλους 150 νέους και νέες, κατά κύριο λόγο προοδευτικών και αριστερών πολιτικών απόψεων, οι οποίοι πηγαίνουν στο Παρίσι με υποτροφία του Γαλλικού Ινστιτούτου, το οποίο επί της ουσίας τους φυγάδευσε. Ο χρόνος έδειξε ότι στο πλοίο βρέθηκε η αφρόκρεμα της ελληνικής διανόησης, των επιστημών και της τέχνης, και ορισμένοι από τους επιβάτες του έγιναν διεθνώς γνωστοί (Καστοριάδης, Αξελός, Παπαϊωάννου, Μέμος Μακρής, Κουλεντιανός, Κριαράς, Σβορώνος, Μιμίκα Κρανάκη, η γλύπτρια Κλειώ Μακρή, οι ζωγράφοι Νέλλη Ανδρικοπούλου, Άννα Κινδύνη και πολλοί άλλοι/-ες). Εκεί, η Μάτση Χατζηλαζάρου, κινείται στους κύκλους των υπερρεαλιστών, ενώ γνωρίζεται με τον Μπρετόν, τον Tzara, τον Matisse και άλλους, εκδίδοντας ποιήματά της στα γαλλικά. Το 1958 επέστρεψε στην Αθήνα και ως το 1964 εργάστηκε στον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού για να γυρίσει πάλι στο Παρίσι. Επιστρέφει οριστικά στην Αθήνα το 1973.
Τα ποιήματα της ασκούν την μέθοδο της μαιευτικής, γι’ αυτό μοιάζουν όπως μια γέννα. Είναι δημιουργικά, ζωντανά και μεστά, με ελευθερία στο λόγο. Συνδιαλέγεται με τις λέξεις σαν να είναι ζωντανά πράγματα. Και πράγματι, καταφέρνει και τις ζωντανεύει. Είναι κάτι σαν συνομιλία, σαν να απευθύνεται σε κάποιον, ενώ οι στίχοι της διακρίνονται από μεγάλη ευαισθησία. Μας μαθαίνουν πώς να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι.
Η Μάτση Χατζηλαζάρου, εξακολουθεί να είναι ένα κρυμμένο μυστικό της λογοτεχνίας, που ακόμη δεν έχει περιληφθεί ανάμεσα στα γνωστά ονόματα των ποιητών μας. Είναι μια μεγάλη νεοελληνίδα ποιήτρια, όπως την χαρακτήριζε ο Εμπειρίκος. Δεν είναι τυχαίο που η ίδια, αφότου πέθανε ο Εμπειρίκος, του αφιέρωσε το ποίημα, «Αντίστροφη Αφιέρωση», με το οποίο ουσιαστικά ολοκληρώνει την οφειλή απέναντί του. Ένας ερωτικός ύμνος σε ένα «εσαεί ευδαίμονα άνδρα», όπως τον λέει, που την Εκρίζωσε:
«[…] θέλω να ξεμαλλιάσω λίγο τη σύνταξη για να σε τραγουδήσω όπως
έμαθα στο Παρίσι
[…] εσένα σ’ έχω βότσαλο φρούτο απαλό που τ’ ωρίμασε η θάλασσα
σ’ ερωτεύω
σε ζηλεύω
σε γιασεμί
[…] εγώ σε Τσεπέλοβο Πάπιγκο Ελαφότοπο
εγώ σε Βίκο με τα γιοφύρια του κει που διαβαίνει ο χρόνος
σ’ έχω πει και ψέματα για να τους ξεγελάσουμε
εγώ σ’ έχω άρωμα έρωτα
σ’ έχω μαύρο λιοντάρι
σε ονειροβάτησα μαζί μου ως το γκρεμό
εσέ ασύλληπτο θυμάμαι και τον ύπνο μου χάνω
[…] σε κρυάδα γνώρισες ποτέ την καρδιά μου
σε μιαν έκπαγλη χρονιά ανταμώσαμε
σε ληστεύω από αλλουνού τα χέρια
σε ακούω από δω από κει
σε σιωπώ μες στην απέραντη τρυφερότητα
σιγά σιγά να καταλαγιάσουμε
όλα δεν τα’ χω πει
ΜΕ ΕΚΡΙΖΩΝΕΙΣ». 7-2-1985
