Μεταλλαγμένα: Ο ιμπεριαλισμός των πολυεθνικών

Η ανακοίνωση της εξαγοράς της Monsanto από τη Bayer το Σεπτέμβριο του 2016 έφερε ξανά στο προσκήνιο την συζήτηση για τα μεταλλαγμένα και τις ανησυχίες για άλλη μια προσπάθεια εισόδου τους στην Ευρώπη τώρα που η πλέον διαβόητη εταιρεία «κατασκευής» Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών θα είναι γερμανικών συμφερόντων.

Οι φόβοι δεν είναι αδικαιολόγητοι και είναι εύγλωττες οι δηλώσεις τής ίδιας της εταιρείας. Η Bayer ισχυρίζεται πως το να θρέψεις τον πλανήτη που το 2050 θα έχει αυξηθεί κατά περίπου 1/3 είναι μια μεγάλη πρόκληση. Ο Werner Baumann αξιωματούχος της εταιρείας, δήλωσε πως η εξαγορά αυτή θα αποφέρει οφέλη σε όλα τα επίπεδα και θα αποδώσει «σημαντική αξία για τους μετόχους, τους πελάτες μας, τους εργαζόμενους και την κοινωνία γενικότερα»[i]

Ούτως ή άλλως από την ίδρυση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) το 1995 οι πολυεθνικές που δραστηριοποιούνται στον αγροτικό τομέα και τον τομέα της διατροφής και παράγουν γενετικά τροποποιημένα, ασκούν πιέσεις για αλλαγή της νομοθεσίας στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο για την απελευθέρωση τέτοιου τύπου καλλιεργειών. Οι λόγοι είναι πολλοί και ένας απ αυτούς είναι ότι οι Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί εύκολα πατεντάρονται και οι εταιρείες αποκτούν Πνευματικά Δικαιώματα πάνω σε αυτούς με αποτέλεσμα το μονοπώλιο, τα υπερκέρδη, την λεηλασία τρίτων χωρών και τον πλήρη έλεγχο της διατροφής.

Επιπλέον τα Γενετικά Τροποποιημένα φυτά σχεδιάζονται να χρησιμοποιούνται μαζί με εισροές αγροχημικών που πωλούνται από τις ίδιες εταιρείες και οδηγούν σε γεωργία συγκεκριμένου τύπου, έντασης κεφαλαίου, όπου δεν μπορούν να την χρησιμοποιήσουν μικροί αγρότες σε αναπτυσσόμενες χώρες αλλά και στην Ελλάδα. Όταν αυτά τα φυτά και οι σπόροι είναι κατοχυρωμένα με πατέντες η εξάρτηση από τις εταιρείες γίνεται ακόμα πιο μεγάλη και υποχρεωτική μιας και απαγορεύεται η επαναφύτευση σπόρων. Οι χιλιάδες αυτοκτονίες Ινδών αγροτών εξαιτίας των χρεών σε αυτές τις εταιρείες είναι από τις πιο γνωστές ιστορίες αυτής της εξάρτησης.[ii]

Η κλοπή γενετικών πόρων με σκοπό την χρήση τους για δημιουργία Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών είναι επίσης μια γνωστή ιστορία που από πολλούς έχει χαρακτηριστεί ως Βιοπειρατεία[iii] όπου παραδοσιακοί σπόροι και φυτά που έχουν μεγαλώσει και έχουν βελτιωθεί από τους αγρότες διαφόρων χωρών για εκατοντάδες χρόνια, διασταυρώνονται με άλλα φυτά ή τροποποιούνται γενετικά σε κάποια εργαστήρια πολυεθνικών και κατοχυρώνονται ως πατέντες σε αυτές τις εταιρείες -πολλές φορές και ολόκληρο το φυτό, ως φυτό καινούριο και «ιδιόκτητο»-. Δεν αναγνωρίζεται η γνώση σαν κοινό αγαθό, ούτε η συλλογική σωρευτική καινοτομία, ούτε το δικαίωμα των κοινωνιών στα κοινά τους αγαθά. Πασίγνωστη τέτοια υπόθεση ήταν ο δικαστικός αγώνας της Ινδικής κυβέρνησης επί πέντε χρόνια ενάντια στην πολυεθνική RiceTec η οποία πήρε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και κατοχύρωσε με πατέντα το ρύζι Basmati (!) το οποίο είχε αναπτυχθεί από Ινδούς αγρότες από εκατοντάδες χρόνια. Η πατέντα σήμαινε ότι οι αγρότες όπου γης αλλά και στην Ινδία έπρεπε να πληρώνουν τέλη στην εταιρεία για να καλλιεργήσουν το ρύζι τους και επιπλέον τούς απαγορευόταν η επαναφύτευση σπόρων μια πρακτική με ιστορία χιλιάδων χρόνων που στην ουσία είναι η ιστορία της εξέλιξης της ίδιας της Γεωργίας.

Δηλαδή ο συνδυασμός γενετικά τροποποιημένων φυτών, χημικών που απαιτούνται για την καλλιέργειά τους και νομοθεσία που να εξασφαλίζει δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επ’ αυτών είναι το Big project των πολυεθνικών εταιρειών για παγκόσμιο έλεγχο της διατροφής και αμύθητα υπερκέρδη. Οι εταιρείες αυτές ούτως ή άλλως είναι πολύ λίγες και η σαφής πρόθεσή τους είναι να γίνουν ακόμα λιγότερες και πιο ανταγωνιστικές επιβάλλοντας συνθήκες μονοπωλίου με τα γνωστά αποτελέσματα στον έλεγχο της τροφής αλλά και τις τιμές. Εταιρείες όπως η Dow Chemical η DuPont και η Syngenta έχουν ήδη δηλώσει τις προθέσεις τους για συγχωνεύσεις.

Στην Ευρώπη λόγω των εμποδίων της νομοθεσίας της που προέκυψε από αγώνες πολιτών και κινημάτων ενάντια στα μεταλλαγμένα δεν επιτρέπεται η ευρεία καλλιέργειά τους. Όμως πλέον αλλάζει με κατεύθυνση την άρση της καθολικής απαγόρευσης. Ενώ δηλαδή απαγορευόταν η καλλιέργεια μεταλλαγμένων στο έδαφος της Ε.Ε, από τον Ιανουάριο του 2015 επιτρέπεται στα κράτη μέλη της Ε.Ε να αποφασίζουν τα ίδια για την καλλιέργεια των Γενετικά Τροποποιημένων Τροφίμων στο έδαφός τους. Αν για παράδειγμα μια καλλιέργεια έχει εγκριθεί σε επίπεδο Ε.Ε επιτρέπεται σε κάποια χώρα ή χώρες να ζητήσουν εξαίρεση με μια όμως αρκετά περίπλοκη διαδικασία στην οποία θα γνωμοδοτεί και η εταιρεία! Σε αυτό έρχεται να προστεθεί και η προσπάθεια άρσης αυτών των «νομικών ευρωπαϊκών εμποδίων» μέσω των Διατλαντικών Συμφωνιών τύπου TTIP. Σε αυτές τις συμφωνίες εκτός των άλλων έρχονται να «κουμπώσουν» όλες οι επιδιώξεις των κολοσσών του αγροδιατροφικού τομέα και να πιέσουν για την απελευθέρωση της καλλιέργειας των μεταλλαγμένων και για την κατοχύρωση σκληρού συστήματος απόδοσης Δικαιωμάτων Πνευματικής Ιδιοκτησίας (εναρμόνιση δηλαδή με την Αμερικάνικη νομοθεσία). Παρότι οι διαπραγματεύσεις για την TTIP είναι εντελώς μυστικές τα κείμενα που έχουν διαρρεύσει αλλά και τα κείμενα και οι δηλώσεις θεσμικών παραγόντων και επιτροπών δείχνουν τις προθέσεις και τα σχέδια που υπάρχουν για τον τομέα της διατροφής και την είσοδο των μεταλλαγμένων στην Ευρωπαϊκή αγορά.

Για παράδειγμα η γνωμοδότηση της Επιτροπής Γεωργίας της Ε.Ε προς την Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου με θέμα: συστάσεις προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με τις διαπραγματεύσεις για τη διατλαντική εταιρική σχέση συναλλαγών και επενδύσεων (TTIP), καλεί την Επιτροπή Εμπορίου μεταξύ άλλων «να δεσμευτεί πλήρως ότι θα τηρήσει τα ισχύοντα και τα μελλοντικά πρότυπα στους τομείς της ασφάλειας των τροφίμων, της ανθρώπινης υγείας, του φυτοϋγειονομικού τομέα και της φυτοπροστασίας, καθώς και στους τομείς της προστασίας του περιβάλλοντος, των καταναλωτών και των ζώων, σύμφωνα με τις νομοθετικές διατάξεις της ΕΕ· … να μην υπονομευθούν οι θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ, όπως η αρχή της πρόληψης και η βιώσιμη γεωργία, και οι πολίτες της ΕΕ να συνεχίσουν να μπορούν να εμπιστεύονται την ιχνηλασιμότητα και τη σήμανση των προϊόντων που κυκλοφορούν στην αγορά της ΕΕ· να σκιαγραφήσει δε συγκεκριμένα μέτρα για την τήρηση της αρχής της πρόληψης κατά τις διαπραγματεύσεις»[iv].

Οι τάσεις αυτές επέκτασης των ΓΤΟ και ελέγχου της διατροφής μπορούν να αναχαιτιστούν μόνο από τη δράση κινημάτων αγροτών και πολιτών ενάντια σε αυτές τις εξελίξεις. Στην Λατινική Αμερική αλλά και στην Ευρώπη οι αντιδράσεις είναι αρκετά μεγάλες αλλά όχι τόσες ώστε να αποτρέψουν αυτές τις εξελίξεις. Στο έδαφος της κρίσης αυτοί οι τομείς της ζωής και η προσπάθεια πλήρους ελέγχου τους βρίσκονται κατά κάποιο τρόπο στη σκιά των εξελίξεων. Στο έδαφος της οικονομικής κρίσης που σαρώνει όχι μόνο την Ελλάδα αλλά σχεδόν όλη την Ευρώπη τουλάχιστον στο Νότο, δημιουργείται η τέλεια συνθήκη να βρεθούν την επαύριον οι κοινωνίες μπροστά στη δυσάρεστη έκπληξη της απώλειας της διατροφικής τους επάρκειας, αυτάρκειας και ελέγχου του πρωτογενή τομέα και της ποιότητας των τροφίμων. Τα κέρδη εισβάλλουν στο DNA τροποποιώντας το και η κυριαρχία έχει βρει ένα τέλειο τρόπο πλήρους επέκτασης και ελέγχου σε πρωταρχικό για την επιβίωση επίπεδο.