Ο οργουελικός Όργουελ

Προφανώς, έγινε με αφορμή τη συμπλήρωση των 70 χρόνων από το θάνατο του Τζορτζ Όργουελ (1903-1950), ενός ανθρώπου, του οποίου το όνομα έμελε να συνδεθεί με τη δυστοπία, όπως είναι το κλασικό πλέον έργο του, «1984», αλλά και το εξίσου αλληγορικό, «Η Φάρμα των ζώων». Μέσα από την εικονογράφηση σκιαγραφείται τόσο η περιπετειώδης ζωή του, όσο και η προσφορά του στα πολιτικά πράγματα, στον πολιτισμό και τον ανθρωπισμό.

Η οικογένειά του ανήκε στο «κατώτερο τμήμα της ανώτερης μεσαίας τάξης», όπως λέει ο ίδιος, με αρκετή δόση σαρκασμού. Από μικρός φάνηκε η ροπή του προς τη λογοτεχνία και το γράψιμο, αλλά και το πάθος του για τη φύση, όπως και η τάση του για μοναχικότητα. Μετά την αποφοίτηση του από το Ίστον κάνει την επιλογή να γίνει αστυνομικός στη Βιρμανία (1926). Η εκεί εμπειρία του, τον έκανε να μισήσει τον ιμπεριαλισμό και να εγκαταλείψει αυτή τη δουλειά, αλλά ταυτόχρονα τον ώθησε να γράψει το πρώτο του βιβλίο, με τίτλο, «Οι μέρες της Βιρμανίας».

Σταδιακά απομακρύνεται από την οικογένεια του, ακολουθεί μια μποέμικη ζωή, και τάσσεται με τους «από κάτω», τους προλετάριους, τους παρίες, τους άστεγους. Θα μείνει σε δημόσια υπνωτήρια και θα συναναστραφεί με τους άστεγους τόσο στο Παρίσι όσο και στο Λονδίνο, ενώ θα εργαστεί και ως λαντζέρης σε ξενοδοχείο, μέσω του οποίου θα παρατηρήσει το σύστημα καστών και ιεραρχιών που διέπει τη ζωή ενός ξενοδοχείου «αυστηρά καθορισμένη όπως στον στρατό» (ο διευθυντής, ο υπεύθυνος προσωπικού, ο σεφ, τα γκαρσόνια, οι καμαριέρες, οι πλύστρες, οι βοηθοί σερβιτόροι, οι σομελιέ, οι γκρουμ, οι αποθηκάριοι, οι αχθοφόροι, οι υπεύθυνοι για τον πάγο, οι αρτοποιοί, οι νυχτοφύλακες, οι πορτιέρηδες, οι λαντζέρηδες).

Γυρνώντας στην Αγγλία (1927), ασχολείται με τη δημοσιογραφία, αλλά και τη συγγραφή βιβλίων, μέσα στα οποία μεταφέρει πολλές από τις κοινωνικές εμπειρίες που είχε αποκτήσει. Σε αυτά περιγράφει τις άθλιες συνθήκες ζωής των ανθρώπων της εργατικής τάξης και των πληβείων, αλλά και «την καταστροφική, αποδομητική επίδραση που έχει η ανεργία πάνω σε κάθε άνθρωπο». Τότε είναι που επινοεί το ψευδώνυμο Όργουελ, από το όνομα ενός ποταμού που του άρεσε να ψαρεύει, με το οποίο θα γίνει και θα μείνει παγκοσμίως γνωστός (το πραγματικό του όνομα ήταν Έρικ Μπλερ). Επίσης, τότε είναι που μεταμορφώνεται και σε ένα ανυποχώρητο, αν και με κριτική θεώρηση σοσιαλιστή, αλλά ταυτόχρονα και σε ανηλεή κριτικό του σταλινισμού. Εν τω μεταξύ, παντρεύεται με την Αϊλίν Ο’Σόνεσι, η οποία ήταν προσκείμενη στο Ανεξάρτητο Εργατικό Κόμμα (ΑΕΚ). Η σχέση του, με το ΑΕΚ, θα  καθόριζε σημαντικά τον πολιτικό του προσανατολισμό, προς μια ηθική ιδέα για τον σοσιαλισμό, ξέχωρα που μέσα στις γραμμές του κόμματος υπήρχε και μια ομάδα τροτσκιστών.

Κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου (1936-39), ο Όργουελ θα πάει στην Ισπανία. Εκεί, όχι μόνο θα ταχθεί υπέρ των δημοκρατικών ενάντια στους φασίστες, αλλά θα πάρει μέρος και στις μάχες στο μέτωπο, μέσα από τις γραμμές του POUM (Εργατικό Κόμμα Μαρξιστικής Ενότητας), ένα κόμμα συμπαθών στον τροτσκισμό. Μάλιστα, τραυματίστηκε και στο λαιμό. Μετά την ανάρρωσή του, σε νοσοκομείο στη Βαρκελώνη, θα βρεθεί στο στόχαστρο των σταλινικών και θα αναγκαστεί να φύγει εσπευσμένα για την Αγγλία, όπου και δημοσιεύει το βιβλίο του, «Φόρος τιμής στην Καταλωνία» (1938).

Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, εντάσσεται στην Εθνοφρουρά με τον βαθμό του λοχία, λόγω της εμπειρίας του. Όμως, παρά τις δύσκολες συνθήκες του πολέμου και των βομβαρδισμών, αποφασίζουν με τη γυναίκα του να υιοθετήσουν ένα παιδί.

Μετά τον πόλεμο εκδίδει το βιβλίο του, «Η φάρμα των ζώων» (1944). Εκεί, έχοντας ως πρωταγωνιστές διάφορα είδη ζώων, τα οποία καταρχάς λειτουργούσαν όλα μέσα στη φάρμα με ισότιμες σχέσεις, δείχνει πως κάποια από αυτά (τα γουρούνια) σφετερίζονται την εξουσία σε βάρος των υπολοίπων. «Όλα τα ζώα είναι ίσα, αλλά μερικά ζώα είναι πιο ίσα από τ’ άλλα», λέει. Μέσα από αυτό ασκεί μια σκληρή κριτική στον σταλινισμό, ο οποίος σφετερίστηκε την εξουσία από την εργατική τάξη και εκφύλισε την έννοια του σοσιαλισμού.

Μετά από λίγο διάστημα πεθαίνει η γυναίκα του. Αναγκάζεται να μεγαλώνει μόνος τον γιό του, ενώ από τον Σεπτέμβριο του 1947 νοσηλεύεται κάθε τόσο στο νοσοκομείο, επειδή η φυματίωση έχει αρχίσει να επιδεινώνεται. Πεθαίνει λίγο αργότερα, τον Ιανουάριο του 1950. Εν τω μεταξύ, έχει προλάβει να τελειώσει το βιβλίο του, «1984.

Ο Όργουελ, μέσα από αυτό το βιβλίο, πέρασε στην ιστορία με την προφητική επινόηση του Μεγάλου Αδελφού (Big Brother). Με την προειδοποίηση ότι «Ο μεγάλος αδελφός σε βλέπει», προανήγγειλε επί της ουσίας τον έλεγχο των μέσων μαζικής ενημέρωσης από λίγους, αλλά και τον συνεχή έλεγχο των πολιτών τόσο στα προσωπικά τους δεδομένα όσο και μέσα από τις κάμερες παντού. Δηλαδή, ένα Πανοπτικό σύστημα ελέγχου των πάντων. Μέχρι και σε reality χρησιμοποιήθηκε αυτό που προείδε ο Όργουελ. Γι’ αυτό δεν είναι τυχαίο που το επίθετο «οργουελικός», «απέκτησε μια συνθηματική λειτουργία, όπως το ‘‘καφκικός’’». Υπήρχε, βέβαια, και η ελπίδα μέσα σε αυτό το δυστοπικό περιβάλλον. Και η ελπίδα είναι η τσίχλα, το πουλί που τραγουδάει για ελευθερία στην ύπαιθρο, καθώς επίσης η αγάπη του Γουίνστον Σμιθ για τη Τζούλια. Όμως, η μεγαλύτερη ελπίδα βρίσκεται στην εργατική τάξη. «Αν υπάρχει ελπίδα, βρίσκεται στους εργάτες», λέει.

Τέλος, να πούμε ότι ο Όργουελ αξιοποιήθηκε από όλα τα κινήματα κριτικής σκέψης, προκειμένου να στηλιτευθούν οι εξουσιαστικές σχέσεις και η εκμετάλλευση.