Σκέψεις για το ρυπογόνο ατύχημα στο Σαρωνικό από έναν εργαζόμενο στη θαλάσσια έρευνα

Εύ­λο­γα ερω­τή­μα­τα μέ­νουν ακόμα ανα­πά­ντη­τα σχε­τι­κά με το τρα­γι­κό συμ­βάν ενώ η κι­νη­το­ποί­η­ση του κρα­τι­κού μη­χα­νι­σμού για την αντι­με­τώ­πι­ση του ατυ­χή­μα­τος ήταν επιει­κώς ανε­παρ­κής. Υπήρ­ξε δε­δο­μέ­νη υπο­βάθ­μι­ση του γε­γο­νό­τος από πλευ­ράς κυ­βέρ­νη­σης που είχε ως συ­νέ­πεια τις σο­βα­ρές κα­θυ­στε­ρή­σεις στον πε­ριο­ρι­σμό της εξά­πλω­σης. Επι­πλέ­ον δεν αξιο­ποι­ή­θη­καν τα συ­στή­μα­τα πρό­γνω­σης της εξά­πλω­σης της ρύ­παν­σης καθώς ζη­τή­θη­καν από τον αρ­μό­διο ερευ­νη­τι­κό φορέα, το Ελ­λη­νι­κό Κέ­ντρο Θα­λασ­σί­ων Ερευ­νών, μόλις το πρωί της Τε­τάρ­της στις 14/9. Ήδη όμως, από την Τρίτη 13/9 η ει­κό­να της κα­τά­στα­σης όπως με­τα­φε­ρό­ταν από τους ερ­γα­ζό­με­νους του ΕΛ­ΚΕ­ΘΕ στον Αγ. Κοσμά ήταν πραγ­μα­τι­κά απο­καρ­διω­τι­κή. Τις επό­με­νες μέρες, η ρύ­παν­ση είχε κάνει την εμ­φά­νι­σή της στις πα­ρα­λί­ες της Γλυ­φά­δας, Βού­λας, Βου­λιαγ­μέ­νης, Βάρ­κι­ζας φτά­νο­ντας μά­λι­στα μέχρι τη Σα­ρω­νί­δα! Το γε­γο­νός της εξά­πλω­σης των πε­τρε­λαιοει­δών προς τα νότια πυ­ρο­δό­τη­σε εκ νέου τη συ­ζή­τη­ση καθώς πλέον κιν­δύ­νευε η Αθη­ναϊ­κή Ρι­βιέ­ρα και όχι οι φτω­χές συ­νοι­κί­ες της Σα­λα­μί­νας και του Πε­ρά­μα­τος που ούτως η άλλως είχαν αφε­θεί στην τύχη τους με ανυ­πο­λό­γι­στες συ­νέ­πειες για το θα­λάσ­σιό τους πε­ρι­βάλ­λον. Αυτή τη φορά τη σκυ­τά­λη πήραν και φωνές «υπε­ρά­σπι­σης» της ιδιω­τι­κής πρω­το­βου­λί­ας. Τέ­τοια πε­ρί­πτω­ση είναι κι ο δή­μαρ­χος Βού­λας που κα­τέ­φυ­γε σε ιδιω­τι­κές εται­ρί­ες με­τρή­σε­ων καθώς ισχυ­ρί­στη­κε πως το ΕΛ­ΚΕ­ΘΕ αρ­νή­θη­κε αί­τη­μά του για δειγ­μα­το­λη­ψί­ες λόγω Σαβ­βα­το­κύ­ρια­κου γε­γο­νός που ου­δέ­πο­τε έγινε! Στην επί­μα­χη εκ­πο­μπή γνω­στού κα­να­λιού μά­λι­στα, ο δή­μαρ­χος σε πλήρη συμ­φω­νία με τους δη­μο­σιο­γρά­φους κα­τα­λή­γουν στο συ­μπέ­ρα­σμα ότι «…Το ΕΛ­ΚΕ­ΘΕ είναι ένα πολύ υψη­λού κύ­ρους Κέ­ντρο με βαθιά γνώση αλλά… δυ­στυ­χώς είναι Δη­μό­σιο, αυτό είναι το πρό­βλη­μα…». Μέσα σε όλα αυτά ήρθε κι η τρα­γε­λα­φι­κή εί­δη­ση ότι έως και το πλοίο που στάλ­θη­κε για να κάνει την απά­ντλη­ση καυ­σί­μων από την βυ­θι­σμέ­νη Αγία Ζώ­νη-ΙΙ, βρέ­θη­κε να κάνει λα­θρε­μπο­ρία καυ­σί­μων! Έτσι η κα­τα­στρο­φή στο Σα­ρω­νι­κό έφερε στην επι­φά­νεια, εκτός της οι­κο­λο­γι­κής κα­τα­στρο­φής, την πίσσα της Ελ­λη­νι­κής ναυ­σι­πλο­ΐ­ας που στο όνομα της εφή­με­ρης κερ­δο­φο­ρί­ας δεν δι­στά­ζει να θυ­σιά­σει πε­ρι­βάλ­λον και αν­θρώ­πι­νες ζωές έχο­ντας μά­λι­στα τις ευ­λο­γί­ες των εκά­στο­τε κυ­βερ­νή­σε­ων. 

Κι ενώ η δη­μό­σια συ­ζή­τη­ση συ­νε­χί­ζε­ται γύρω από τέ­τοια πλαί­σια, λίγος λόγος γί­νε­ται για την πραγ­μα­τι­κή κα­τα­στρο­φή αλλά και τους μελ­λο­ντι­κούς κιν­δύ­νους. Μπο­ρεί οι δια­στά­σεις του «ατυ­χή­μα­τος» να ήταν αρ­κε­τά με­γα­λύ­τε­ρες από αυτές που πα­ρου­σιά­στη­καν αρ­χι­κά, το συ­γκε­κρι­μέ­νο όμως ατύ­χη­μα θε­ω­ρεί­ται μι­κρής κλί­μα­κας. Εδώ ακρι­βώς είναι και το πιο ανη­συ­χη­τι­κό ση­μείο. Αν σε τέ­τοιου με­γέ­θους συμ­βά­ντα έχου­με τέ­τοια εξά­πλω­ση τότε ο κίν­δυ­νος για το θα­λάσ­σιο πε­ρι­βάλ­λον της ευ­ρύ­τε­ρης πε­ριο­χής γί­νε­ται ανυ­πο­λό­γι­στος. Στην συ­γκε­κρι­μέ­νη πε­ρί­πτω­ση το αφή­γη­μα του «ένας μήνας αρκεί μέχρι την πλήρη απο­κα­τά­στα­ση» είναι στην κα­λύ­τε­ρη πε­ρί­πτω­ση υπε­ρα­πλου­στευ­μέ­νο και αφε­λές. Το πε­τρέ­λαιο όταν πέσει στην θά­λασ­σα υφί­στα­ται εξά­τμι­ση των  πτη­τι­κών υλι­κών του και γα­λα­κτω­μα­το­ποιεί­ται εν­σω­μα­τώ­νο­ντας νερό και αιω­ρού­με­να σω­μα­τί­δια που το κα­θι­στούν βα­ρύ­τε­ρο. Αν δεν πε­ριο­ρι­στεί άμεσα η δια­σπο­ρά κι η απά­ντλη­σή του από τη θα­λάσ­σια επι­φά­νεια, η συ­νε­χής αύ­ξη­ση της πυ­κνό­τη­τάς του θα οδη­γή­σει σε κα­θί­ζη­ση. Η κα­τα­βύ­θι­ση των πε­τρε­λαιοει­δών και η ενα­πό­θε­σή τους στα ιζή­μα­τα θα ρυ­πά­νουν το θα­λάσ­σιο πυθ­μέ­να για πολλά χρό­νια, δια­τα­ράσ­σο­ντας το οι­κο­σύ­στη­μα ενώ επι­πλέ­ον υπάρ­χει σο­βα­ρό­τα­τη πε­ρί­πτω­ση να πε­ρά­σουν και στην τρο­φι­κή αλυ­σί­δα.

Είναι λοι­πόν πα­ρα­πά­νω από προ­φα­νές πως σε μια χώρα όπως η Ελ­λά­δα, όπου η θά­λασ­σα έχει ση­μα­ντι­κό­τα­το και πο­λυ­ε­πί­πε­δο ρόλο, η προ­στα­σία του θα­λάσ­σιου πε­ρι­βάλ­λο­ντος θα πρέ­πει να είναι από τις πρώ­τες προ­τε­ραιό­τη­τες μέσα από κοι­νω­νι­κό έλεγ­χο και ανα­βαθ­μι­σμέ­νες, απο­τε­λε­σμα­τι­κές και επαρ­κείς δομές και μη­χα­νι­σμούς. Για όσους ερ­γά­ζο­νται στην πα­ρα­κο­λού­θη­ση, με­λέ­τη και προ­στα­σία του θα­λάσ­σιου πε­ρι­βάλ­λο­ντος, η αντι­με­τώ­πι­ση τέ­τοιων πε­ρι­στα­τι­κών συ­ντί­θε­ται από τρεις δια­κρι­τές φά­σεις:

- Την πρό­λη­ψη μέσω αυ­στη­ρών και συ­χνών ελέγ­χων των πι­στο­ποι­η­τι­κών αξιο­πλο­ΐ­ας
- Την άμεση αντί­δρα­ση σε πε­ρί­πτω­ση ατυ­χή­μα­τος 
- Την εκτί­μη­ση της κα­τα­στρο­φής και την ανά­λη­ψη δρά­σε­ων απο­κα­τά­στα­σης του θα­λάσ­σιου πε­ρι­βάλ­λο­ντος 

Δυ­στυ­χώς, όσον αφορά στις πρώ­τες δύο φά­σεις ο κρα­τι­κός μη­χα­νι­σμός απο­δεί­χθη­κε εξαι­ρε­τι­κά ελ­λι­πής. Όσον αφορά στο τρίτο σκέ­λος θα χρεια­στεί χρό­νος, συ­νε­χό­με­νες με­τρή­σεις κι ανα­λύ­σεις ώστε να εκτι­μη­θεί η έκτα­ση και το βάθος της ρύ­παν­σης αλλά και οι βρα­χυ­πρό­θε­σμες και μα­κρο­πρό­θε­σμες συ­νέ­πειες στο θα­λάσ­σιο πε­ρι­βάλ­λον. Ταυ­τό­χρο­να θα πρέ­πει  να τεθεί στην Ελ­λη­νι­κή κοι­νω­νία με τρόπο επι­τα­κτι­κό ότι το θέμα της προ­στα­σί­ας του θα­λάσ­σιου πε­ρι­βάλ­λο­ντος δεν απο­τε­λεί πο­λυ­τέ­λεια αλλά ανά­γκη. Η κοι­νω­νι­κή ευ­θύ­νη θα είναι ο πιο κα­τα­λυ­τι­κός πα­ρά­γο­ντας για το προς τα πού θα πο­λω­θεί το δί­πο­λο πε­ρι­βάλ­λον-κέρ­δος που θα επη­ρε­ά­σει την ποιό­τη­τα της ζωής μας τα επό­με­να χρό­νια.