Οι πρόσφυγες και η επιλεκτική αμνησία της Δύσης

Η «πολιτισμένη» Δύση δείχνει εντελώς αμήχανη και λίγη μπροστά στην προσφυγιά που περνά τα σύνορα με κάθε μέσο για να γλιτώσει από τον πόλεμο.

Οι ηγέτες ρητορεύουν ενάντια στους ισλαμιστές και τους «κακούς διακινητές» που «εκμεταλλεύονται το πρόβλημα», βγάζουν δακρύβρεχτους λόγους για το «δράμα των προσφύγων» και... αυξάνουν τους ελέγχους στα σύνορα.

Όμως η Δύση δεν έχει καν τη δικαιολογία πως αντιμετωπίζει κάτι πρωτόγνωρο.

Η ίδια αναλγησία υπήρχε και πριν από 80 χρόνια, όταν μερικές εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίοι φυγάδες από τη Γερμανία του Χίτλερ ζήτησαν τη σωτηρία τους στις πολιτισμένες δυτικές χώρες. Παντού η απάντηση ήταν: κλειστά σύνορα, στρατόπεδα συγκέντρωσης και... επαναπροώθηση στους ναζί.

Η διάσκεψη του Εβιάν

Με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία άρχισαν τα μέτρα διωγμού κατά των Εβραίων στη Γερμανία. Ήδη από τον Απρίλη του 1933 οι ναζί στέκονταν έξω από εβραϊκά καταστήματα και καλούσαν το κοινό να μην αγοράζει εμπορεύματα παρά μόνο από «Άριους» μαγαζάτορες. Οι περίφημοι Νόμοι της Νυρεμβέργης για την περιθωριοποίηση του εβραϊκού πληθυσμού ψηφίστηκαν ήδη από το 1935, ενώ το Νοέμβρη του 1938 θα λάμβανε χώρα η «Νύχτα των Κρυστάλλων», το μαζικό ναζιστικό πογκρόμ κατά του εβραϊκού πληθυσμού. Οι 750.000 Εβραίοι της Γερμανίας αιτούνταν μαζικά καταφύγιο σε άλλες χώρες. Η κατάσταση δεν σήκωνε αναβολή.

Τον Ιούλη του 1938 συγκλήθηκε η Διάσκεψη του Εβιάν στη Γαλλία, όπου εκπρόσωποι 32 κρατών της Ευρώπης, της Βόρειας Αμερικής και της Αυστραλίας συζήτησαν το τι θα κάνουν με τους αυξανόμενους αριθμούς των Εβραίων προσφύγων. Το γεγονός πήρε μεγάλη δημοσιότητα, 120 οργανώσεις αρωγής και συμπαράστασης στους πρόσφυγες ήταν παρούσες και τις συζητήσεις κάλυπταν 200 δημοσιογράφοι. Ο κάθε ηγέτης ή εκπρόσωπος χώρας που ανέβαινε στο βήμα της σύσκεψης δεν παρέλειπε να καταγγείλει τις διώξεις κατά των Εβραίων.

Όμως, με εξαίρεση το μικρό κράτος της Δομινικανής Δημοκρατίας στην Καραϊβική, καμιά άλλη χώρα δεν δέχτηκε να αυξήσει τον αριθμό των αιτήσεων ασύλου. Όλες οι χώρες στο διά ταύτα επιβεβαίωναν πως τα σύνορά τους θα παρέμεναν κλειστά για τους κυνηγημένους Εβραίους, ενώ στην πραγματικότητα αυτό που ακολούθησε ήταν αυστηροποίηση των κανόνων απέναντι στους πρόσφυγες και περικοπή των αδειών ασύλου. Χαρακτηριστικά ο εκπρόσωπος της Αυστραλίας διακήρυττε: «Η Αυστραλία δεν έχει φυλετικό πρόβλημα, και δεν επιθυμεί να εισαγάγει ένα». Έναν χρόνο μετά, η Λευκή Βίβλος της Μεγάλης Βρετανίας, που επέβαλλε νέους περιορισμούς στη μετανάστευση και κλείσιμο των «παράνομων» Εβραίων προσφύγων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, επικύρωσε το κλείσιμο της στρόφιγγας.

«Ούτε στα μικρά παιδιά...»

Σε όλη τη Δύση ξεκινούσαν πολιτικές καμπάνιες της Δεξιάς ενάντια στους Εβραίους πρόσφυγες, πατώντας πάνω στην καλπάζουσα ανεργία που έφερνε η οικονομική κρίση. Χαρακτηριστικά στις ΗΠΑ, με αφορμή την πρόταση νομοσχεδίου των Βάγκνερ και Ρότζερς για να επιτραπεί η είσοδος στις ΗΠΑ 20.000 παιδιών εβραϊκών οικογενειών από τη Γερμανία και την Αυστρία, ξέσπασε σε όλη τη χώρα φρενιασμένη εκστρατεία ενάντια στα Εβραιόπουλα που θα στερήσουν την απαραίτητη κρατική μέριμνα από τα παιδιά των Αμερικανών. Το νομοσχέδιο Βάγκνερ-Ρότζερς απορρίφθηκε πανηγυρικά στη Γερουσία το 1939 και το 1940, και τα 20.000 παιδιά δεν έφθασαν ποτέ στις ΗΠΑ... Τα περισσότερα θα καταλήξουν στα στρατόπεδα θανάτου του Χίτλερ. Ανάμεσα στα παιδιά που τους στερήθηκε το δικαίωμα στο άσυλο ήταν και η μικρή Άννα Φρανκ, η συγγραφέας του περίφημου «ημερολογίου» που θα είχε ζήσει και γεράσει στις ΗΠΑ αλλά που η πολιτική των κλειστών συνόρων την οδήγησε στο Άουσβιτς και κατόπιν στο Μπέργκεν-Μπέλσεν...

«Τα πλοία των καταραμένων»

Η πιο γνωστή υπόθεση κρατικής αναλγησίας και άρνησης εισόδου σε πρόσφυγες είναι η περίπτωση του πλοίου «St. Louis» που έφυγε το 1939 με 937 Εβραίους πρόσφυγες από το λιμάνι του Αμβούργου προς τη Βόρεια Αμερική. Οι Κούβα, ΗΠΑ και Καναδάς αρνήθηκαν ξανά και ξανά να δεχθούν τους πρόσφυγες, με αποτέλεσμα το πλοίο να ξαναδιασχίσει τον Ατλαντικό και να καταλήξει στο βελγικό λιμάνι της Αμβέρσας. Και στις τρεις χώρες τα κόμματα της Δεξιάς φοβέριζαν τον κόσμο πως το «St. Louis» είναι γεμάτο... Γερμανούς κατασκόπους και πως οι Εβραίοι αν γίνουν δεκτοί θα κλέψουν τις θέσεις εργασίας των ήδη εργαζομένων.

Από το λιμάνι της Αμβέρσας οι πρόσφυγες μοιράστηκαν με διακρατική συμφωνία σε μια σειρά ευρωπαϊκές χώρες. Τα επόμενα χρόνια το 28% των επιβατών του «St. Louis» θα έχουν χαθεί για πάντα στα ναζιστικά στρατόπεδα της κατεχόμενης Ευρώπης...

Η υπόθεση του πλοίου «St. Louis» έγινε βιβλίο και κατόπιν κινηματογραφική ταινία στο Χόλιγουντ («Το πλοίο των καταραμένων», 1976). Αλλά δεν είναι η πιο σκληρή ιστορία Εβραίων προσφύγων. Υπήρξαν πολλά πλοία καταραμένων που έψαχναν ανοιχτό δίαυλο προς την αφιλόξενη Ευρώπη. Η πιο εγκληματική και πρακτικά άγνωστη περίπτωση ήταν ίσως αυτή του πλοίου «Στρούμα», ιδιοκτησίας του Έλληνα εφοπλιστή Ι. Παντελή.

Το «Στρούμα» ήταν ο ορισμός του σαπιοκάραβου. Όταν ναυλώθηκε, το Δεκέμβρη του 1941, για να μεταφέρει Εβραίους πρόσφυγες από την Κωστάντζα της Ρουμανίας στην Παλαιστίνη, ήταν ήδη 71 ετών (!) πλοίο, που μόλις επέπλεε, με μηχανή που είχε ανασυρθεί από ναυάγιο στο Δούναβη και ασύρματο που υπολειτουργούσε. Αυτή η νεκροφόρα φορτώθηκε με 769 Εβραίους και με ένα επταμελές πλήρωμα Βουλγάρων. Στο δρόμο προς το Βόσπορο το πλοίο έπαθε βλάβη και κόντεψε να χαθεί από νάρκες. Τελικά το ρυμούλκησαν οι τουρκικές δυνάμεις και το έβαλαν σε καραντίνα. Ακολούθησε διπλωματική διελκυστίνδα, όπου η Αγγλία, παρότι ήταν ήδη σε πόλεμο με τη Γερμανία, αρνιόταν να αναλάβει τους φυγάδες από εκεί και ζητούσε από την Τουρκία να γυρίσει πίσω το πλοίο.

Τελικά μόνο σε μία οικογένεια, που «έτυχε» να είναι αυτή του αντιπροσώπου της Standard Oil στη Ρουμανία, επιτράπηκε να κατέβει από το πλοίο και να σωθεί. Στις 23 Φλεβάρη το τουρκικό ναυτικό έκοψε την άγκυρα του πλοίου και ρυμούλκησε ξανά το «Στρούμα» 3-4 μίλια έξω από την Ιστανμπούλ, χωρίς να λειτουργεί η μηχανή του και ο ασύρματος. Τα ξημερώματα της 24ης Φλεβάρη το πλοίο ανατινάχθηκε, άγνωστο αν ήταν από νάρκη ή τορπίλη, και από το σύνολο των 800 σχεδόν ανθρώπων σώθηκε μόλις ένας ναυαγός...

Κλειστά σύνορα σημαίνουν ατέλειωτη φρίκη

«Όμως αυτό που διδάσκουν η εμπειρία και η ιστορία είναι το εξής: ...οι κυβερνήσεις δεν έμαθαν ποτέ τίποτα από την ιστορία, ούτε και έδρασαν στη βάση αρχών που αντλήθηκαν από αυτήν». Το παλιό ρητό του Χέγκελ φαίνεται να επιβεβαιώνεται ακόμη μία φορά.

Τα κλειστά σύνορα και τα στρατόπεδα κράτησης δολοφόνησαν μαζικά Εβραίους πρόσφυγες, έστειλαν πίσω πολύ περισσότερους στα κρεματόρια του Χίτλερ και ταυτόχρονα χειροτέρεψαν τις συνθήκες για τον εργαζόμενο κόσμο στις χώρες της κρατικής αναλγησίας. Το μίσος προς τους Εβραίους μετανάστες αύξανε τη συμπάθεια προς τους ναζί και την οργανωμένη επιρροή της άκρας Δεξιάς, ιδιαίτερα σε ΗΠΑ, Αγγλία και Γαλλία.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η ίδια διαδικασία εξελίσσεται και τώρα, και ο αγώνας να πέσουν οι φράχτες και να μείνουν ανοιχτά τα σύνορα, χωρίς στρατόπεδα κράτησης και αστυνομοκρατία, δεν είναι μόνο αγώνας αλληλεγγύης για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Ο διεθνισμός δεν είναι κενή φράση για να στολίζει τις ομιλίες και τα κείμενά μας, αλλά όρος επιβίωσης απέναντι στο βρικολάκιασμα της άκρας Δεξιάς και της Ευρώπης της βαρβαρότητας και του τρόμου... 

ΦΩΤΟ: Το πλοίο των καταρραμένων "Στρούμα".