Ένα ημερολόγιο καταγραφής της πανδημίας σε σκίτσα

Φέτος, η έκθεση παρουσιάζεται διαδικτυακά με κεντρικό θέμα τον  covid-19 και τις συνέπειές του σε όλες τις εκδοχές της κοινωνικής ζωής. Η έκθεση, η οποία λειτουργεί ως ημερολόγιο, εμπλουτίζεται και ανανεώνεται καθημερινά με νέα χιουμοριστικά σκίτσα από 35 γελοιογράφους.

Η «Εργατική Αριστερά» συνομίλησε με δύο από αυτούς, τον Πέτρο Ζερβό και τον Μιχάλη Κουντούρη, για την έκθεση και την ενδιαφέρουσα συγκυρία που ζούμε. Tη συνέντευξη πήρε ο Σπύρος Αντωνίου.

---------------------

-Ημερολόγιο covid 19. Αναγκαστική προσαρμογή στις νέες συνθήκες της πανδημίας, οπότε από το Μετρό Συντάγματος, στον «αέρα» του διαδικτύου. Ποια τα οφέλη και ποια τα αρνητικά αυτής της αναγκαστικής επιλογής;

Π.Ζ. «Ενώ είχαμε κλείσει ημερομηνία στο Μετρό, λόγω του ιού σκεφτήκαμε να κάνουμε διαδικτυακά μια έκθεση με θέμα προφανώς τον κορονοϊό και έχουμε ανεβάζει ένα blog-ημερολόγιοπου ενημερώνεται όσο κρατάει η υπόθεση της πανδημίας και οι παρενέργειές της. Σίγουρα τώρα δεν υπάρχει η αμεσότητα και η επικοινωνία με τον κόσμο, όπως τις προηγούμενες φορές, ειδικά σε ένα κεντρικό και προνομιακό σημείο όπως το Σύνταγμα. Για παράδειγμα την πρώτη χρονιά που η έκθεση είχε θέμα τους πρόσφυγες, υπήρξαν πάρα πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους-που τότε δεν ήταν σε στρατόπεδα, τα σύνορα ήταν ανοιχτά, και ο ρατσισμός σε ύφεση-που επισκέφτηκαν την έκθεση.Με πάρα πολύ κόπο όλα αυτά τα χρόνια, όπου ορισμένοι συνάδελφοι έχουν δώσει την ψυχή τους, καθιερώσαμε ένα θεσμό. Και αυτό είχε και αρκετή διεκδίκηση από πίσω, δεν ήταν εύκολο».

Μ.Κ. «Υπάρχει μια σκέψη στη Λέσχη να εντάξουμε και τη δουλειά ξένων συναδέλφων, που είχαν εκθέσει μαζί μας παλιότερα. Δηλαδή Βρετανούς, Πορτογάλους και Ιταλούς. Καλούμε κάθε χρόνο δύο, τρεις συναδέλφους από άλλες χώρες, χάρη στη στήριξη ορισμένων φορέων (Μορφωτικό ΕΣΗΕΑ, ΣΤΑΣΥ, Βουλή κ.α) γιατί και τα οικονομικά μας είναι περιορισμένα. Έχουμε δημιουργήσει σελίδα της έκθεσης στο facebook, οπότε και εκεί είναι ένας τρόπος να επικοινωνήσει μαζί μας ο κόσμος. Όπως είπε και ο Πέτρος, η αμεσότητα των εκθέσεων του Συντάγματος και οι συγκλονιστικοί αριθμοί επισκεπτών-γύρω στις 250.000 κάποιες χρονιές-είναι μια απώλεια στην 5η φετινή έκθεση. Σε μια ξενάγηση προσφύγων από δομές, ήταν τέτοια η συγκίνηση αυτών των ανθρώπων που είχαν ζήσει τις βάρκες και τα άλλα δραματικά που αποτυπώναμε στα σκίτσα μας, που έβγαιναν έξω στην πλατεία για να πάρουν αέρα. Βούρκωνες. Ήταν πολύ έντονο το βίωμα. Στο βιβλίο επισκεπτών, έγραψαν μια φράση στα αραβικά, που μας έχει σημαδέψει: «ευχαριστούμε που γίνατε η φωνή μας στον κόσμο». Θεωρώ αυτή την κουβέντα, από τα πιο σημαντικά παράσημα που έχει πάρει η δουλειά μας. Εξίσου συγκλονιστική εμπειρία ήταν και όταν η έκθεση αυτή είχε πάει, σε ψηφιακή μορφή, στο σχολείο δεύτερης ευκαιρίας των φυλακών Κορυδαλλού».

-Ποιο μήνυμα θέλει να εκπέμψει η φετινή έκθεση;

Π.Ζ.«Δεν υπάρχει κάποιο ξεκάθαρο μήνυμα αυτή τη στιγμή. Ακόμα διαμορφώνεται αυτή η έκθεση για αυτό και το ονομάσαμε χρονικό κορονοϊού. Με τα σκίτσα που μαζεύονται εκφράζονται οι απόψεις μας. Είναι ένα πρωτόγνωρο θέμα και δύσκολα προκύπτει μια κοινή συνισταμένη όπως τις προηγούμενες φορές που η θεματολογία ήταν η Δημοκρατία ή η Ευρώπη. Παρόλα αυτά αναδεικνύουμε πτυχές στο ζήτημα των δικαιωμάτων και των ελευθεριών. Ξαφνικά το κράτος έδινε εντολές τι ώρα μπορούμε να βγούμε από το σπίτι, πόσες φορές, που θα πάμε. Ζητήματα ελέγχου που τα ακουμπάμε τώρα και είναι υπό διαμόρφωση».

Μ.Κ.«Ακόμα είναι νωρίς γιατί έχουμε μια έκθεση σε εξέλιξη και δεν ξέρουμε ακόμα που θα πάει.Στις προηγούμενες εκθέσεις είχαμε από πριν τον κατάλογο των έργων, οπότε από εκεί προέκυπτε και ο βασικός τίτλος. Το στίγμα που αφήνει κάθε χρόνο η έκθεση είναι σκιτσογράφων που δουλεύουν σε διαφορετικές εφημερίδες, διαφορετικών πολιτικών απόψεων, όλων των ηλικιών, ενώ τα τελευταία χρόνια μάλιστα έχουμε και συναδέλφους από την επαρχία. Επειδή έχουμε και πολλούς αρχιτέκτονες συναδέλφους, ο χώρος των εκθέσεων  διαμορφώνεται πάντα από εμάς και έτσι ένας κατεξοχήν εμπορικός χώρος, μετατρέπεται σε αίθουσα τέχνης. Όπως και η επιλογή των έργων με αρίθμηση αξιολόγησης από τον κάθε δημιουργό. Ειδικά το στήσιμο της έκθεσης, τις ώρες που είναι κλειστό το ΜΕΤΡΟ, είναι μια ολόκληρη εμπειρία».

-Η πολιτική γελοιογραφία διαχρονικά ασκεί κριτική σε κάθε εξουσία. Έτσι και τώρα, δείχνει να παίζει το ρόλο του αντίλογου, μπροστά στην καταθλιπτική ομοφωνία της μεγάλης πλειοψηφίας των ΜΜΕ. Πόσο εύκολη διαδικασία είναι αυτή για κάθε δημιουργό και τι χρειάζεται για να αντιμετωπίσει μια πιθανή λογοκρισία;

Π.Ζ. «Ειδικά τα τηλεοπτικά ΜΜΕ είναι ένα σκάνδαλο.Είχα την τύχη να δουλεύω σε εφημερίδες φιλελεύθερες, που επιζητούν τον αντίλογο. Υπήρξε ένα περιστατικό στη εποχή της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, αλλά γενικά δεν έχω συναντήσει εμπόδια, αν και γενικώς υπάρχουν προβλήματα σε πιο συντηρητικά έντυπα. Γενικότερα, οι γελοιογράφοικάποιες φορές αυτολογοκρίνονται, δε θα θίξουν κάποια πράγματα ή θα το κάνουν ακροθιγώς. Η δύναμη της εικόνας και της σάτιρας, είναι δυνατή, ένα σύμβολο που μπορεί να χρησιμοποιήσεις, ίσως θίξει κάποιους και αντιδρούν».

Μ.Κ. «Δεν είχα την τύχη του Πέτρου να δουλέψω σε εφημερίδες που είχαμε την ίδια πολιτική άποψη. Το απολαμβάνω τα τελευταία χρόνια στην ΕΦ.ΣΥΝ., για αυτό και με ενδιέφερε από την αρχή η συλλογική προσπάθεια του πως έχει στηθεί αυτή η εφημερίδα. Πάντως και παλαιότερα, λίγα προβλήματα είχα αντιμετωπίσει. Νομίζω περισσότερο και από την πολιτική κατεύθυνση κάθε εντύπου, οι καταστάσεις έξω από τις εφημερίδες και η ίδια η παρακμή του Τύπου, δημιουργούν τα προβλήματα. Οι κοινωνίες, τα τελευταία χρόνια, έτσι όπως είναι χειραγωγημένες και πολωμένες, αντιδρούν επιθετικά απέναντι στις γελοιογραφίες. Γενικότερα η γελοιογραφία περνάει δύσκολα παγκόσμια και στοχοποιείται, γιατί από τη φύση της είναι μια αιρετική και προκλητική μορφή τέχνης. Στην ιδανική της μορφή έχει όλο το σύστημα της εξουσίας απέναντι. Στην Ελλάδα είχαμε την προβοκάτσια τότε με τα σκίτσα της έκθεσης που αμφισβητούσαν την ΕΕ και όταν μεταφέρθηκε στο ευρωκοινοβούλιο, μια Βρετανίδα επίτροπος είχε κόψει τα μισά».

-Το έξυπνο χιούμορ, τα κολλάζ, οι ατάκες αξιοποιούνται συνεχώς στον λεγόμενο «διαδικτυακό πόλεμο». Βοηθά αυτό και τη γελοιογραφία;

Π.Ζ. «Το ίντερνετ έχει απελευθερώσει τον σαρκασμό και το χιούμορ ακόμα και από ιδιώτες, από ανώνυμους. Λέει κάτι κάποιος πολιτικός ή ένας ιεράρχης και αμέσως γίνεται φοβερό χιούμορ στο διαδίκτυο. Πολλές φορές μένω και εγώ άναυδος από την ευρηματικότητα και τον σαρκασμό του κόσμου, που μιλά πολύ πιο επιθετικά, για όσα εμείς οι επαγγελματίες κρίνουμε πιο «ευπρεπώς». Το θεωρώ καλό όλο αυτό και μας απελευθερώνει και εμάς, όπως και όλους τους σατιρικούς. Στη εποχή που τα έντυπα αιμορραγούν δεν υπάρχει όμως εύκολη διάδοχη κατάσταση για τους γελοιογράφους στο διαδίκτυο. Ήδη έχουμε υψηλά ποσοστά ανεργίας στο χώρο μας».

-Τις τελευταίες μέρες, οι άνθρωποι του πολιτισμού, που φαίνεται ότι έχουν αφεθεί στη μοίρα τους με κάποια ημίμετρα από την κυβέρνηση, έχουν δεχτεί ένα μεγάλο κύμα συμπαράστασης. Ένα σχόλιο για αυτό.

Π.Ζ. «Τεράστιο θέμα. Δεν υπάρχει ουσιαστική κρατική αλληλεγγύη για αυτούς τους ανθρώπους. Υπάρχει μια περιφρόνηση απέναντι στους καλλιτέχνες και σε όσους δουλεύουν γύρω από την τέχνη, όπως π.χ. οι τεχνικοί. Είναι επίσης σκοτεινή και η μοίρα των θεάτρων, των κινηματογράφων, αν από Σεπτέμβρη υπάρξει νέο κύμα κρουσμάτων. Ας είμαστε αισιόδοξοι».

-Τελικά είμαστε όλοι/ες ίσοι απέναντι στον ιό ή όλοι/ες επιμεριζόμαστε εξίσου τα βάρη της υγειονομικής και οικονομικής κρίσης; Πώς βλέπετε τη φάση της «επανεκκίνησης» μετά την καραντίνα;

Π.Ζ. «Η όλη επιστροφή, έγινε λίγο άρον-άρον, μήπως και σώσουν τον τουρισμό. Είναι καθαρά οικονομικό το κριτήριο. Ποντάρουν στον καλό καιρό, ότι θα μειώσει τη μετάδοση του ιού, χωρίς αυτό να είναι σίγουρο. Δεν έχει αλλάξει τίποτα στα νοσοκομεία, οι προσλήψεις είναι λίγες και φυσικά αυτό γίνεται συντονισμένα παντού στην Ευρώπη. Είναι λίγο σε μια στάση «βλέποντας και κάνοντας». Βέβαια αξιοποιήθηκε η όλη κατάσταση για ένα πισωγύρισμα στα εργασιακά, όπου πολλές ρυθμίσεις, όπως η τηλεργασία ήρθαν για να μείνουν. Υπάρχει και ένα κεκτημένο στα ζητήματα αυταρχισμού και διακυβέρνησης με φιρμάνια».

Μ.Κ. «Είμαστε λίγο αναρμόδιοι για να κρίνουμε τους κινδύνους, γιατί έχουμε συνηθίσει να δουλεύουμε από το σπίτι. Μάλιστα ένας τεράστιος κομίστας στην Ιταλία, ο Τζιαρντίνο, έλεγε πρόσφατα ότι «2 μήνες κλεισμένοι δεν είναι τίποτα. Ξέρετε πόσους μήνες μένουμε εμείς μέσα για να δουλέψουμε;». Αλλά ευτυχώς είμαστε μειοψηφία. Όλο αυτό το κλίμα που καλλιεργείται δεν θα το αφήσουν ανεκμετάλλευτο, είναι ένας πολύ χρήσιμος φόβος. Νομίζω ότι χρειάζεται να έχουμε τα μάτια ανοιχτά».

-Λίγο πριν την πανδημία, σε μια σειρά από χώρες, υπήρχε ένας αξιοσημείωτος κοινωνικός αναβρασμός. Πρόσφατα ο Σερτζ Χαλίμι διευθυντής της LeMondeDiplomatique, περιγράφοντας την πνιγηρή ατμόσφαιρα που μας περιβάλει και τον θυμό που δεν βρίσκει διέξοδο κατέληγε πως «το μπαρούτι περιμένει τον σπινθήρα. Μετά από τα παιδικά χρόνια, έρχεται η ηλικία της αχαριστίας και της εξέγερσης». Είμαστε μπροστά σε ενδιαφέροντες καιρούς;

Π.Ζ. «Δεν ξέρουμε πότε θα εκδηλωθεί και πώς, αλλά πραγματικά συσσωρεύεται μπαρούτι και θυμός. Καμιά φορά νιώθω τόσο θυμό με όλα αυτά που γίνονται, που δεν μπορώ να σκιτσάρω καλά. Είναι σαν να θέλεις να ρίξεις μια μπουνιά, αλλά την ίδια στιγμή πρέπει να τραγουδήσεις».

Μ.Κ. «Όντως, όσο πιο πολύ είσαι θυμωμένος τόσο λιγότερο μπορείς να λειτουργήσειςδημιιουργικά. Αλλά υπάρχουν τα όμορφα πράγματα, όπως οι κουβέντες με τους πρόσφυγες που έλεγα πριν, όπως ένας παππούς που σε μια έκθεση εξηγούσε μια-μια τις γελοιογραφίες στο εγγονάκι του για ώρες, όλα αυτά τα όμορφα πράγματα που μας ανεβάζουν το ηθικό».

*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά

**Δείτε την έκθεση στο cartoonfair2020.cartoonists.gr