Τηλεργασία: κάποιες σκέψεις για την εφαρμογή της στο δημόσιο τομέα και το ρόλο της στην ενδυνάμωση έμφυλων στερεοτύπων

Μακριά από κάθε λογική τεχνοφοβίας, ας αναλογιστούμε ότι η ταξική διάσταση παραμένει κυριάρχη και εκφράζεται σε καθε πτυχή από το ποιες εργασίες μπορούν να γίνονται εξ’ αποστάσεως, τις συνθήκες εργασίας (ωράριο, μετακύλιση κόστους για εξοπλισμό κ.α) και κυρίως τη μετατροπή του συλλογικού εργαζόμενου σε απομονωμένου ατόμου που δουλεύει σε συνθήκες ιδρυματισμού-καραντίνας υπό το ρυθμό και την παντά παρούσα επιτήρηση του αφεντικού.

Ταυτόχρονα, πολλές κοινωνικά αναγκαίες εργασίες (πχ επισκευή/συντήρηση δικτύων ηλεκτροδότησης, εφοδιαστική αλυσίδα, καθαριότητα) που απαιτούν φυσική παρουσία υποβαθμίζονται ακόμη περισσότερο από απόψη συνθηκών δουλειάς και αμοιβών Γίνονται συχνά αόρατες καθώς κρύβονται από το λαμπερό κόσμο της διαφήμισης που σταματά στα χαμογελαστά πρόσωπα όσων εξυπηρετούν τους καταναλωτές.

Στον -σαφώς πιο προστατευμένο- κόσμο του δημόσιου τομέα τι ακριβώς σημαίνει τηλεργασία;

Α φάση (στο πλαίσιο της “πετυχημένης” διαχείρισης της πανδημίας

Διθυραμβικές κυβερνητικές επικοινωνιακές κορώνες για το ψηφιακό άλμα στη δημόσια διοίκηση καθώς το καλά πληρωμένο, με δημόσιο χρήμα, μιντιακό σύστημα κρύβει ότι :

• Το πελατειακό καθεστώς ζει μέρες “ψηφιακής” δόξας μοιράζοντας σε ημέτρους μέρες λούφας με το μανδύα της εξ’ αποστάσεως εργασίας, αφήνωντας όλο και περισσότερο υποστελεχωμένες δημόσιες υπηρεσίες. Σε κρίσιμους τομείς, όπως στα ασφαλιστικά ταμεία, ξεφυτρώνουν συνεχώς θαυματουργές πλατφόρμες που χρυσοπληρώνονται με απευθείας αναθέσεις στους ιδιώτες.
• Καμία αξιοποίηση των διευθύνσεων πληροφορικής με το αποδεκατισμένο αλλά συχνά έμπειρο προσωπικό. Δεν γίνονται προσλήψεις νέου εξειδικευμένου προσωπικού που θα μπορούσε να χρησιμοποιεί σωστά, να συντηρεί και να αναβαθμίζει εξοπλισμό λογισμικό.
• Η σκόπιμη σύγχυση της τηλεργασίας στις δημόσιες υπηρεσίες  με τη θέσπιση ηλεκτρονικών απλουστευμένων  διαδικασίών για τον πολίτη οδηγούν στην επικοινωνιακή καραμέλα της επιλύσης ζητημάτων με το πάτημα ενός κουμπιού. Πρόκειται για παραμύθι χωρίς αίσιο τέλος όπως για παράδειγμα την περίπτωση του χρόνου έκδοσης των συντάξεων.

Β φάση η θεσμοθέτηση της τηλεργασίας στο δημόσιο

Διαβάζοντας και μόνο τους στόχους του νομοσχεδίου του υπουργού Εσωτερικών, κ. Βορίδη,  αντιλαμβανόμαστε ότι η τηλεργασία είναι το όχημα για την αντιδραστική μεταρρύθμιση κυρίως σε ότι αφορά τους όρους απασχόλησης και  στο δημόσιο.

Το τυράκι στη φάκα της κανονικοποίησης της τηλεργασίας είναι η εθελοντική βάση «όποιος συμφωνεί» για αρχή. Η εμπειρία και η γενικότερη κυβερνητική πολιτική δεν αφήνουν περιθώριο για αυταπάτες.

Είναι χαρακτηριστικό ότι αντί του πολυδιαφημιζόμενου αρχικά στόχου (προώθηση του ψηφιακού μετασχηματισμού του δημόσιου τομέα) προτάσσονται με όρους κώδικα τεχνολογικής ουδετερότητας:  

• η ευελιξία του ωραρίου τα πολλαπλά καθήκοντα  (ενίσχυση παραγωγικότητας, αυτονομίας τους στην οργάνωση της εργασίας, ρύθμιση χρόνου εργασίας ),
• η μείωση ή και κατάργηση αναρρωτικών αδειών και μειωμένου ωράριο για ΑμεΑ (Διευκόλυνση εργαζομένων που αντιμετωπίζουν μόνιμα ή πρόσκαιρα προβλήματα υγείας).
• ο περιορισμός κι άλλων αδειών όπως γονικές, σπουδών, επιμόρφωσης  ως αχρήστων ισορροπία επαγγελματικής και κοινωνικής ζωής)
• η ιδιωτικοποίηση των θέσεων ευθύνης στο δημόσιο  (προσέλκυση στελεχών)
• η κατάργηση της υποχρέωσης για δημόσια κτήρια με προδιαγραφές ασφάλειας αφού υπάρχει η πανάκεια της τηλεργασίας που μεταβιβάζει το λειτουργικό κόστος στο άτομο και τον οικογενειακό προϋπολογισμό (εξοικονόμηση πόρων, μείωση λειτουργικών εξόδων των υπηρεσιών) Ακόμη και των υποχρεώσεων για επαρκείς δημόσιες συγκοινωνίες, μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος αφού με την τηλεργασία αντιμετωπίζονται οι προκλήσεις που απορρέουν από την κλιματική αλλαγή !
• η εργαλειοποίηση της για την πειθάρχηση των εργαζομένων (διαχείριση εργασίας σε περιόδους κρίσης όπως. covid-19) με τους αυθαίρετους κανόνες των ατελείωτων εγκυκλίων που αυξομειώνουν ποσοστά. Αυξάνεται το φάσμα εφαρμογής του διευθυντικού δικαιώματος και εντείνονται ανισότητες σε βάρος εργαζομένων που εκτελούν απαιτητικές εργασίες που απαιτούν φυσική παρουσία
• η αξιολόγηση του προσωπικού με παράκαμψη των συλλογικών αντιστάσεων των εργαζομένων με την απεργία –αποχή. Μόνος μπροστά στον ΗΥ στο σπίτι του ο τηλεργαζόμενος βαθμολογείται η επίδοσή του ( αξιολόγηση απόδοσης προσανατολισμένη στα αποτελέσματα της εργασίας)

Εκεί όμως που η κυβερνητική προπαγάνδα απογειώνεται είναι τα πλεονεκτήματα της τηλεργασίας για τη γυναίκα. Σύμφωνα με τη βαθιά συντηρητική θεώρησή της: η γυναίκα επιστρέφει στο φυσικό της χώρο και η κοινωνική αναπαραγωγή επανιδιωτικοποείται σε απόλυτο βαθμό.

Με επιβολή της τηλεργασίας από το σπίτι επιχειρούν να καταργήσουν τα δικαιώματα για άδειες γονικές ή ακόμη και λοχείας, παιδικούς σταθμούς, κέντρα δημιουργικής απασχόλησης παιδιών ή φροντίδας ηλικιωμένων.

Σε μια ψηφιακή εκδοχή του φορντισμού, η νέα οργάνωση εργασίας επιτρέπει στη γυναίκα να ασκεί ταυτόχρονα τους πολλαπλούς της ρόλους και επομένως πολλαπλασιάζεται ο βαθμός εκμετάλλευσης της από του εργοδότες και  την πατριαρχική οικογένεια.Δεν θα διακοπεί η εργασία όταν αρρωστήσει το παιδί της εργαζόμενης, αντίθετα καταργείται στην πράξη η υποχρέωση του εργοδότη ή και του κράτους να λαμβάνει μέριμνα για εναρμόνιση του ωραρίου εργασίας των γονιών (πιο συχνά της μητέρας) με αυτό του ολοήμερου σχολείου του παιδικού σταθμού.

Οι πολλαπλοί ρόλοι της γυναίκας δεν είναι καν διαδοχικοί χρονικά (9πμ-5μμ εργασία  εκτός σπιτιού και  μετά από τις 5μμ εργασία για τις δουλειές του σπιτιού) είναι πια ταυτόχρονοι, διεκπεραιώνονται παράλληλα τα πολλά καθήκοντα (πχ εργασία στον ΗΥ και μαγείρεμα).

Η γυναίκα επιστρέφει στην απομόνωση του σπιτιού, του ιδιωτικού χώρου όπου αντιμετωπίζει με μεγαλύτερη οξύτητα το πρόβλημα της διάχυσης του χρόνου εργασίας . Είναι τεχνικά δυνατόν αλλά κυρίως λόγω ανεργίας και ταξικού συσχετισμού η διαθεσιμότητα της/του εργαζόμενης/ου  24ώρες 7 ημέρες την εβδομάδα.

Η αποθέωση της εργασίας-λάστιχο μαζί τη βαθιά ιδεολογική οπισθοχώρηση για τον πραγματικό ρόλο της γυναίκας ενδυναμώνει τις ανισότητες και τα έμφυλα στερεότυπα.

Ο ακραίος νεοφιλελευθερισμός σαρώνει, ως παρωχημένα, εργασιακά δικαιώματα Η απομονωμένη εργαζόμενη  χάνει ή δεν αποκτά ποτέ τη συνδικαλιστική, συλλογική  εμπειρία ιδρυματοποείται μέσα στους 4 τοίχους του σπιτιού της.

Επιπλέον η προσπάθεια για ακραία συντηρητικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας αποθεώνει την ατομική γυναικεία ευθύνη απέναντι στην οικογένεια.

Όσα κατακτήθηκαν με τους αγώνες του φεμινιστικού και του εργατικού κινήματος ως υποχρεώσεις του κοινωνικού κράτους καταργούνται ως άχρηστα βαρίδια για χάρη της καπιταλιστικής ανάκαμψης.

Αντιλαμβανόμαστε όλες κι όλοι τις ιδιαίτερα καταστροφικές συνέπειες σε μια κοινωνία όπως η ελληνική, όπου δεν είχαν λειτουργήσει ποτέ οι κοινωνικές υπηρεσίες φροντίδας ηλικιωμένων, τα πραγματικά ολοήμερα σχολεία, δομές δημιουργικής απασχόλησης για παιδιά ούτε στις σχετικά καλύτερες στιγμές του κοινωνικού κράτους.

Από όλα τα παραπάνω συνειδητοποιούμε ότι ούτε η τεχνολογία ούτε η τηλεργασία μπορούν να βελτιώσουν τη ζωή των εργαζόμενων τάξεων και όσων υφίστανται επιπλέον διακρίσεις όπως οι γυναίκες, μόνο η συλλογική δράση και οι αγώνες μας το μπορούν.

* Εργαζόμενη στο Υπ. Ανάπτυξης & Επενδύσεων