Η κληρονομιά της «4ης Αυγούστου»

Μέχρι πριν από λίγα χρό­νια οι κρυ­φοί οπα­δοί του με­τα­ξι­κού κα­θε­στώ­τος πε­ριο­ρί­ζο­νταν στο επι­χεί­ρη­μα ότι ο Με­τα­ξάς είπε το «Οχι», επο­μέ­νως είναι εθνι­κός ηγέ­της και οπωσ­δή­πο­τε δεν μπο­ρεί να μεί­νει στην ιστο­ρία ως φα­σί­στας, εφό­σον αυτός είναι που πο­λέ­μη­σε τον φα­σι­σμό. Εί­δα­με όμως από το 2006, με αφορ­μή τα εβδο­μή­ντα χρό­νια της δι­κτα­το­ρί­ας της «4ης Αυ­γού­στου», να ανα­πλά­θε­ται σε κα­θω­σπρέ­πει Μέσα Ενη­μέ­ρω­σης και ο μύθος του «κοι­νω­νι­κού» Με­τα­ξά, με την επα­νά­λη­ψη της θε­ω­ρί­ας ότι ο δι­κτά­το­ρας είναι εκεί­νος που ίδρυ­σε το ΙΚΑ, που θέ­σπι­σε τις Συλ­λο­γι­κές Συμ­βά­σεις Ερ­γα­σί­ας, που επέ­βα­λε το οκτά­ω­ρο και το εξα­ή­με­ρο στην ερ­γα­σία.

Θαυ­μα­στής του Χί­τλερ

Ως προς τον «αντι­φα­σι­σμό» του Με­τα­ξά, αρκεί κα­νείς να δια­βά­σει το «Ημε­ρο­λό­γιό» του για να αντι­λη­φθεί τα πραγ­μα­τι­κά του αι­σθή­μα­τα απέ­να­ντι στα κα­θε­στώ­τα του Μου­σο­λί­νι και του Χί­τλερ. Μπο­ρεί να μην πήρε το με­τα­ξι­κό κα­θε­στώς πλήρη φα­σι­στι­κή μορφή, αλλά αυτό δεν οφει­λό­ταν σε δι­σταγ­μό του Με­τα­ξά. Αντι­θέ­τως, εκεί­νος επι­χεί­ρη­σε να δη­μιουρ­γή­σει, μέσω της Νε­ο­λαί­ας «του», της ΕΟΝ, μια ορ­γά­νω­ση ανά­λο­γη με εκεί­νη που πα­ρα­τη­ρού­σε στην Ιτα­λία και τη Γερ­μα­νία. Μόνο που δεν το κα­τά­φε­ρε, γιατί η ορ­γά­νω­ση αυτή δεν υπήρ­ξε απο­τέ­λε­σμα ενός κι­νή­μα­τος μαζών, όπως συ­νέ­βαι­νε στα άλλα με­σο­πο­λε­μι­κά ολο­κλη­ρω­τι­κά κα­θε­στώ­τα.

Ετσι η με­τα­ξι­κή δι­κτα­το­ρία πα­ρέ­μει­νε κατά βάση ένα πρα­ξι­κό­πη­μα του βα­σι­λιά και των μη­χα­νι­σμών ασφα­λεί­ας του κρά­τους. Ενας από τους σύγ­χρο­νους απο­λο­γη­τές του με­τα­ξι­κού κα­θε­στώ­τος, ο ιδρυ­τής του Κόμ­μα­τος 4ης Αυ­γού­στου Κων­στα­ντί­νος Πλεύ­ρης, χα­ρα­κτη­ρί­ζει τον Με­τα­ξά αντι­δη­μο­κρά­τη, αντι­κομ­μου­νι­στή, αντι­μα­σό­νο, αντι­πλου­ρα­λι­στή, αντι­πλου­το­κρά­τη «κατά τας αρ­νή­σεις» και πα­τριώ­τη, φυ­λε­τι­στή αξιο­κρά­τη, κοι­νω­νι­στή «κατά τας θέ­σεις». Ο Πλεύ­ρης επι­ση­μαί­νει την εγ­γρα­φή του Με­τα­ξά της 2/1/1941, στην οποία ο δι­κτά­το­ρας λέει το πα­ρά­πο­νό του, ότι από ιδε­ο­λο­γι­κή σκο­πιά δεν έπρε­πε να ενα­ντιω­θεί ο Χί­τλερ και ο Μου­σο­λί­νι στο δικό του κα­θε­στώς: «Η Ελλάς έγινε από 4ης Αυ­γού­στου κρά­τος αντι­κομ­μου­νι­στι­κόν, κρά­τος αντι­κοι­νο­βου­λευ­τι­κόν, κρά­τος ολο­κλη­ρω­τι­κόν, κρά­τος με βάσιν αγρο­τι­κήν και ερ­γα­τι­κήν και κατά συ­νέ­πειαν αντι­πλου­το­κρα­τι­κόν».

Αλλά και η «κοι­νω­νι­κή» διά­στα­ση της δι­κτα­το­ρί­ας δεν είναι παρά ένας προ­πα­γαν­δι­στι­κός μύθος, τον οποίο λάν­σα­ρε το ίδιο το κα­θε­στώς. Ο Με­τα­ξάς δεν ήταν παρά εκεί­νος που «έκοψε την κορ­δέ­λα» στα εγκαί­νια του ΙΚΑ, όπως πα­ρα­τη­ρεί ο ιστο­ρι­κός Αντώ­νης Λιά­κος («Το Βήμα», 28.10.2007). Ο νόμος για τις κοι­νω­νι­κές ασφα­λί­σεις είχε ψη­φι­στεί από το 1932 (ν. 5733, κυ­βέρ­νη­ση Φι­λε­λευ­θέ­ρων) και συ­μπλη­ρώ­θη­κε το 1934 (ν. 6298, κυ­βέρ­νη­ση Λαϊ­κού Κόμ­μα­τος). Η θέ­σπι­σή του απο­τε­λού­σε ένα από τα πρώτα αι­τή­μα­τα του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος. Ο νόμος για τις Συλ­λο­γι­κές Συμ­βά­σεις είχε ψη­φι­στεί από το 1935! Και είναι βέ­βαια εξω­φρε­νι­κό να συ­γκα­τα­λέ­γο­νται οι Συλ­λο­γι­κές Συμ­βά­σεις στα θε­τι­κά ενός κα­θε­στώ­τος που κα­τάρ­γη­σε τον ελεύ­θε­ρο συν­δι­κα­λι­σμό, ενώ ο Με­τα­ξάς είχε προ­ε­τοι­μά­σει ήδη, προ­τού κη­ρύ­ξει τη δι­κτα­το­ρία, τον νόμο περί υπο­χρε­ω­τι­κής διαι­τη­σί­ας.

Μετά τον διο­ρι­σμό του από τον Γε­ώρ­γιο τον Απρί­λιο του 1936 στη θέση του πρω­θυ­πουρ­γού, ο Με­τα­ξάς στις προ­γραμ­μα­τι­κές του δη­λώ­σεις ανα­κοί­νω­σε ότι «θα επι­διώ­ξη να θέση εις βαθ­μιαί­αν και τμη­μα­τι­κήν εφαρ­μο­γήν τον θε­σμόν των κοι­νω­νι­κών ασφα­λί­σε­ων», με συ­νέ­πεια να δε­χτεί την αντί­δρα­ση σύσ­σω­μης της αντι­πο­λί­τευ­σης για την κα­θυ­στέ­ρη­ση. Οσο για την τύχη του συ­νό­λου των ερ­γα­τι­κών αι­τη­μά­των κατά το κα­θε­στώς της 4ης Αυ­γού­στου, είναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό το γε­γο­νός ότι για να επι­βά­λει τη δι­κτα­το­ρία ο Με­τα­ξάς σ’ αυτή την ημε­ρο­μη­νία επι­κα­λέ­στη­κε ως πρό­σχη­μα την εξαγ­γελ­θεί­σα με­γά­λη απερ­γία, η οποία είχε ως βα­σι­κά αι­τή­μα­τα ακρι­βώς αυτά!

Πίσω από την ανά­πλα­ση του μύθου του «κοι­νω­νι­κού» Με­τα­ξά δύ­σκο­λα κρύ­βο­νται οι πραγ­μα­τι­κές πο­λι­τι­κές προ­θέ­σεις εκεί­νων που την επι­χει­ρούν. Εμ­φα­νί­ζο­ντας το πλα­στό αυτό «φι­λο­λαϊ­κό» προ­φίλ ενός απο­δε­δειγ­μέ­να αντι­δη­μο­κρα­τι­κού κα­θε­στώ­τος, εμ­μέ­σως υπο­νο­ούν ότι οι απα­ραί­τη­τες «κοι­νω­νι­κές με­ταρ­ρυθ­μί­σεις» εν­δε­χο­μέ­νως απαι­τούν για την εφαρ­μο­γή τους έναν σχε­τι­κό πο­λι­τι­κό αυ­ταρ­χι­σμό, σε βάρος ακόμα και της ίδιας της δη­μο­κρα­τί­ας.

Χρυσή Αυγή και άλλοι

Οι θέ­σεις αυτές είναι εξαι­ρε­τι­κά δια­δο­μέ­νες. Δεν ανα­φέ­ρο­μαι μόνο στη Χρυσή Αυγή, η οποία ιδρύ­θη­κε ως γνω­στόν από στε­λέ­χη του Κόμ­μα­τος 4ης Αυ­γού­στου και εξα­κο­λου­θεί μέχρι σή­με­ρα να προ­πα­γαν­δί­ζει ένα αντι­δη­μο­κρα­τι­κό «εθνι­κό κρά­τος» στο πρό­τυ­πο του με­τα­ξι­κού κα­θε­στώ­τος. Τη θέση αυτή εμ­φα­νί­ζε­ται να πρε­σβεύ­ουν ακόμα και ανα­λυ­τές που δεν εντάσ­σουν τον εαυτό τους στους οπα­δούς του Χί­τλερ και του Μου­σο­λί­νι, αλλά δεν αρ­κού­νται στον ήδη εκ­δη­λω­μέ­νο κυ­βερ­νη­τι­κό αυ­ταρ­χι­σμό και την αντι­δη­μο­κρα­τι­κή διο­λί­σθη­ση της πε­ριό­δου των Μνη­μο­νί­ων.

Από την εποχή του κι­νή­μα­τος των πλα­τειών, το 2011, η εφη­με­ρί­δα «Βήμα», λ.χ., πρό­βα­λε από τη δια­δι­κτυα­κή της έκ­δο­ση ένα άρθρο το οποίο ούτε λί­γο-ού­τε πολύ ει­ση­γού­νταν στην κυ­βέρ­νη­ση την άμεση εφαρ­μο­γή του άρ­θρου 48 του Συ­ντάγ­μα­τος, το οποίο προ­βλέ­πει την κή­ρυ­ξη κα­τά­στα­σης πο­λιορ­κί­ας και την ανα­στο­λή ορι­σμέ­νων άρ­θρων του Συ­ντάγ­μα­τος.

Φα­σι­στι­κός κα­τή­φο­ρος

Το άρθρο αυτό έχει ψη­φι­στεί για την αντι­με­τώ­πι­ση «πο­λέ­μου, επι­στρά­τευ­σης εξαι­τί­ας εξω­τε­ρι­κών κιν­δύ­νων ή άμε­σης απει­λής της εθνι­κής ασφά­λειας, καθώς και αν εκ­δη­λω­θεί ένο­πλο κί­νη­μα για την ανα­τρο­πή του δη­μο­κρα­τι­κού πο­λι­τεύ­μα­τος» και προ­βλέ­πει την ανα­στο­λή της «ελευ­θε­ρί­ας κί­νη­σης των Ελ­λή­νων πο­λι­τών στη χώρα», τη δυ­να­τό­τη­τα «σύλ­λη­ψης και φυ­λά­κι­σης χωρίς δι­κα­στι­κό ένταλ­μα», τα «έκτα­κτα δι­κα­στή­ρια», την κα­τάρ­γη­ση του «ασύ­λου της κα­τοι­κί­ας και του απα­ρα­βί­α­στου της ιδιω­τι­κής και οι­κο­γε­νεια­κής ζωής», την απα­γό­ρευ­ση «δη­μό­σιων συ­να­θροί­σε­ων», την κα­τάρ­γη­ση της «ελευ­θε­ρί­ας του Τύπου» την υπο­χρε­ω­τι­κή λο­γο­κρι­σία, την απα­γό­ρευ­ση του συν­δι­κα­λι­σμού, των απερ­γιών κ.λπ..

Η ει­σα­γω­γή στη δη­μό­σια συ­ζή­τη­ση πα­ρό­μοιων προ­τά­σε­ων, οι οποί­ες δεν κρα­τούν καν τα προ­σχή­μα­τα, διευ­κο­λύ­νει βέ­βαια τους πα­τε­ντά­τους οπα­δούς του Με­τα­ξά να εμ­φα­νί­ζο­νται ως μια «εναλ­λα­κτι­κή λύση». Ας μην ψά­χνου­με λοι­πόν τις αι­τί­ες για την εκλο­γι­κή στα­θε­ρο­ποί­η­ση της να­ζι­στι­κής ορ­γά­νω­σης. Αν η κα­τά­λυ­ση της δη­μο­κρα­τί­ας με τη μορφή του Με­τα­ξά είναι η λύση, τότε γιατί όχι και με τη μορφή του Μι­χα­λο­λιά­κου;