Ανάσα ζωής στα δικαιώματα

Το νομοθέτημα για τις φυλακές τύπου Γ’ , των ημερών Σαμαρά, με πρόσχημα την δήθεν ασφάλεια από δράστες σοβαρών κακουργημάτων ( τρομοκρατία, εγκληματική οργάνωση, ληστεία με φόνο κλπ) , έστησε μια κόλαση μέσα στο σωφρονιστικό σύστημα : κατάργηση αδειών, μη ευεργετικός υπολογισμός ποινής, καθυστερημένη απόλυση, περιορισμοί στην επικοινωνία με συνήγορο και με οικείους κλπ. Απέναντι σε αυτό τον τιμωρητικό παραλογισμό, τίθεται η λογική ότι η ίδια η ποινή είναι η τιμωρία και  δεν χρειάζεται να προστεθούν κι άλλες τιμωρίες που θα αφορούν τον τρόπο έκτισης της ποινής. Παραβλέποντας αυτήν την λογική, δημιουργήθηκαν καταστάσεις ακραίας βίας ιδίως  στην υπό διαμόρφωση φυλακή τύπου Γ’ της Δομοκού με αποτέλεσμα τη γνωστή απεργία πείνας κρατουμένων. Απέναντι στην άρθρωση αιτημάτων που δεν είναι ούτε άδικα ούτε παράλογα, κυριάρχησαν τρομολάγνες φωνές και αντιδραστικές κορώνες. Στον αντίποδα αυτών χρειάζεται να ενισχύσουμε την επιχειρηματολογία εκείνη που δεν αντιμετωπίζει τα δικαιώματα μονοσήμαντα αλλά εμπλουτίζει συνεχώς το περιεχόμενο τους με βάση τόσο τις κοινωνικές ανάγκες, όσο και τα αιτήματα των ίδιων των καταπιεσμένων. 

Κατάργηση των φυλακών τύπου Γ’

Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ήδη με το νομοσχέδιο για το σωφρονιστικό σύστημα και τις αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας σηματοδοτεί μια πρώτη σειρά σημαντικών δικαιωματικών  αλλαγών, οι οποίες καταργούν τον ακραίο αυταρχισμό, ενισχύουν ευπαθείς κοινωνικές κατηγορίες ( ανήλικοι/ες, ηλικιωμένοι/ες, άτομα με υψηλό ποσοστό αναπηρίας ) και εισάγουν την υπό όρο απόλυση πολυπληθών κατηγοριών κρατουμένων με σκοπό την αποσυμφόρηση των φυλακών ( άρθρο 4 του νομοσχεδίου). Πράγματι, ειδικά η κατάργηση των φυλακών τύπου Γ’ , των λεγόμενων και « φυλακών υψίστης ασφαλείας» , οι οποίες θα ίσχυαν και για υπόδικους κρατούμενους για σοβαρά κακουργήματα και όχι μόνο για κατάδικους, αποτελεί βασική προγραμματική δέσμευση του ΣΥΡΙΖΑ και του ίδιου του Υπουργού Δικαιοσύνης. Ο ΣΥΡΙΖΑ, όπως ακριβώς και στις προγραμματικές του δηλώσεις,  δεσμεύτηκε  και καταργεί με την κατάθεση του νομοσχεδίου τις φυλακές τύπου Γ’.  Σύμφωνα με τα άρθρα 2 και 3 του νομοσχεδίου περιορίζεται  στο ελάχιστο η φυλάκιση ανηλίκων  και ευνοούνται άλλα μέτρα επανένταξης και σωφρονισμού των ανηλίκων κυρίως συμβουλευτικά και ενισχυτικά της πλήρους τους επανένταξης από μορφές παραβατικότητας και εναλλακτικής έκτισης της ποινής. Επίσης, το νομοσχέδιο επιτρέπει την κατ’οίκον έκτιση ποινής σε όσους υπερβαίνουν το εβδομηκοστό έτος και σε όσους διαθέτουν μορφές αναπηρίας, οι οποίες έχουν πιστοποιηθεί. Γενικότερα, λειτουργεί  προς τον εξανθρωπισμό του σωφρονιστικού συστήματος και των φυλακών. Έχοντας ως δεδομένο ότι οι φυλακές λειτουργούν με συνθήκες κολαστηρίου, έτσι ώστε οι άνθρωποι να βιώνουν εκεί έναν καθημερινό ψυχολογικό θάνατο, καταλαβαίνουμε πόσο επιτακτική είναι η παρέμβαση προς μια άλλη κατεύθυνση. Ο εγκλεισμός εν έτει 2015  δεν συνοδεύεται καν από ανθρώπινες συνθήκες νοσηλείας, ψυχολογικής ενίσχυσης και από δομές πραγματικής επανένταξης. Κλασσικό παράδειγμα   για τα παραπάνω είναι το νοσοκομείο των φυλακών Κορυδαλλού, το οποίο θυμίζει σκηνές από την «Θεία Κωμωδία» του Δάντη και ειδικότερα από τον κύκλο της Κόλασης.

Ο υπερπληθυσμός των φυλακών τα τελευταία χρόνια και ιδίως κρατουμένων, οι οποίοι είναι φτωχοί μετανάστες/στριες, άποροι/ες, και άστεγοι/ες,  χρήστες ναρκωτικών ουσιών, οδηγεί σε αυτό που διεθνώς χαρακτηρίζεται ως διαχείριση της φτώχειας μέσω του ποινικού και του σωφρονιστικού συστήματος. Η φυλακή, με αυτό τον τρόπο,  αποκρύπτει από την κοινωνία την απόλυτη φτώχεια, εγκλωβίζει τους φτωχούς συχνά δράστες αδικημάτων σε δεξαμενές απελπισίας, τους στιγματίζει ως εγκληματίες και παραβατικούς και, σε ορισμένες περιπτώσεις, τους καταδικάζει και σε μορφές εξαναγκαστικής εργασίας εντός των φυλακών. Επιπλέον σύμφωνα με όλες τις σχετικές επιστημονικές μελέτες αλλά και τη διεθνή εμπειρία, η υπερσυσσώρευση κρατουμένων υπονομεύει την αποτελεσματικότητα της σωφρονιστικής διαδικασίας και δυσχεραίνει τις συνθήκες κράτησης, επιφέροντας ιδιαίτερα δυσμενείς επιπτώσεις, αφενός στη διαβίωση των κρατουμένων, και αφετέρου στο έργο των σωφρονιστικών υπαλλήλων, ενώ ταυτόχρονα εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την υγεία και την ασφάλεια κρατουμένων και υπαλλήλων.

Η απάντηση σε όλα αυτά δεν μπορεί να είναι παρά ο περιορισμός της φτώχειας, η επίλυση άμεσα των πιο ακραίων μορφών της και η κοινωνική και οικονομική αναδιανομή σε βάρος όσων έχουν επί χρόνια πλουτίσει από την διόγκωση της. Ο «στιγματισμός» και η διαρκή υποβάθμιση ακόμη και αυτών που έχουν υποπέσει σε παραβατικές και παράνομες συμπεριφορές, δεν λύνει το πρόβλημα. Χρειάζεται οι φυλακές να αποσυμφορηθούν , να ενισχυθούν οι εναλλακτικές πέραν της φυλάκισης/κάθειρξης μορφές εκτέλεσης των ποινών. Να καταργηθεί μια σειρά ποινικών αδικημάτων, τα οποία έχουν ξεπεραστεί από την κοινωνική εξέλιξη ή είναι ακραία αντιδραστικά, όπως  αυτά που αφορούν τις διαδηλώσεις, η διατάραξη κοινωνικής ειρήνης, η απείθεια, μορφές αντίστασης κατά της αρχής. Και άλλα ζητήματα διεύρυνσης των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων όπως  η κατάργηση του διαβόητου κουκουλονόμου ( άρθρο 25 ν. 3772/2009) , η σύντομη κατάργηση των τρομονόμων ( και βασικά του άρθρου 187 και 187Α Π.Κ. με την ισχύουσα μορφή τους), οι οποίοι ποινικοποιούν το φρόνημα και οδηγούν σε συνθήκες συλλογικής και όχι ατομικής ποινικής ευθύνης.

Να μη γίνει ο κόσμος φυλακή

Στην ιδιαίτερη συγκυρία της ύπαρξης  και παγίωσης μιας κυβέρνησης με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ η δυνατότητα να επαναφέρουμε δημοκρατικά δικαιώματα που κατακρεουργήθηκαν στο όνομα του μνημονίου και της ακροδεξιάς ρητορείας, αλλά και να δώσουμε ορατότητα σε ακόμα περισσότερα από αυτά που χάθηκαν, αιτήματα που εδώ και χρόνια επανέρχονται συνεχώς χωρίς να υλοποιούνται - είναι μια ευκαιρία που δεν πρέπει να χάσουμε επ’ουδενί λόγω. Ως Αριστερά εναντιωθήκαμε στις προηγούμενες κυβερνήσεις που φτωχοποιούσαν και περιθωριοποιούσαν τη μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία, τους πρόσφυγες, τους μετανάστες, μετανάστριες και που στην συνέχεια επίλυαν διοικητικά και κατασταλτικά την φτωχοποίηση βάζοντας τους άπορους ανθρώπους, άντρες και γυναίκες, στις φυλακές και στα υπόλοιπα αναμορφωτικά καταστήματα, κρατώντας τους μάλιστα σε συνθήκες φυσικής και ψυχικής εξόντωσης. Από αυτήν την σκοπιά, η άμεση κατάργηση της Αμυγδαλέζας και των λοιπών Κέντρων Κράτησης, η παροχή της εξάμηνης προσωρινής διαμονής και η δημιουργία Ανοιχτών Δομών Φιλοξενίας και Υποδοχής για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες/στριες είναι ώριμο αίτημα και επιτακτική ανάγκη η άμεση εφαρμογή του.    

Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση, όμως, να ξεχάσουμε ότι η φτωχοποίηση και ο κοινωνικός αποκλεισμός ευρύτατων απόρων στρωμάτων σχετίζονται με τα μνημόνια, την ακραία νεοφιλελεύθερη και καπιταλιστική πολιτική των τελευταίων ετών στην χώρα μας και στην Ευρώπη. Το καπιταλιστικό σύστημα πραγματοποιεί μια πολιτική φαύλου κύκλου για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Από την μια πλευρά αφαιρεί πόρους και εισοδήματα από τους εργαζόμενους/ες, τους ανέργους/ ες και από την άλλη πλευρά τους στιγματίζει ως «φτωχούς» και ως «αποτυχημένους» κοινωνικά.    Θέλοντας να πείσει ότι δεν είναι καλοί επιχειρηματίες του εαυτού τους. Στη συνέχεια παρεμβαίνει ποινικοποιώντας και καταστέλλοντας την κοινωνική τους αντίσταση, εναντίωση, διαμαρτυρία. Σε άλλες εποχές ο Βίκτωρ Ουγκώ φωτίζοντας τις κοινωνικές αιτίες της φτώχειας και της εξαθλίωσης, προάσπιζε όσους και όσες εξωθούνταν στο περιθώριο, δείχνοντας ότι η αναδιανομή σε φιλολαϊκή και φιλεργατική κατεύθυνση είναι το καλύτερο, διαρκέστερο και αποτελεσματικότερο αντεγκληματικό και αντιπαραβατικό μέτρο. Το ερώτημα της κοινωνικής ένταξης στις παρούσες συνθήκες που η ανεργία φτάνει σε δυσθεώρητα ύψη, δεν μπορεί να αφορά μια δυνατότητα μετά τον εγκλεισμό αλλά κυρίως  μορφές πρόληψης που θα  εξαλείφουν όσο το δυνατόν περισσότερο τους λόγους για να μη συντελεστεί η παραβατική συμπεριφορά. Γνωρίζοντας ότι η πολιτική σωφρονισμού των καπιταλιστικών κυβερνήσεων και οι συνθήκες των φυλακών είναι τα καλύτερα σχολεία για την ένταξη στην βαρειά εγκληματικότητα και το οργανωμένο έγκλημα.

Η Αριστερά, ιδίως η ριζοσπαστική και η αντικαπιταλιστική της εκδοχή, συνδέει την διεύρυνση των δικαιωμάτων, την ανάκτηση της αξιοπρέπειας τόσο των εργατών και ανέργων αλλά και κοινωνικών ομάδων που υφίστανται και επιπλέον διακρίσεις πέραν της ταξικής ( γυναίκες, μετανάστες/στριες μέλη της ΛΟΑΤ  κοινότητας, πρόσφυγες,  άτομα με αναπηρία) με την άμεση ανατροπή του νεοφιλελευθερισμού και μιας πορείας αντικαπιταλιστικών και αντινεοφιλελεύθερων ρήξεων. Η αλλαγή της ζωής των ανθρώπων διεκδικείται από σήμερα και χωρίς να πρέπει άμεσα να φτάσουμε στον σοσιαλισμό με έναν τρόπο «αποκαλυπτικό». Από την άλλη πλευρά, αν δεν ανατραπεί ο νεοφιλελευθερισμός, οι μνημονιακές πολιτικές και η λιτότητα, αν δεν ανοίξει ο δρόμος προς τον σοσιαλισμό, θα έχουμε διαρκώς ένα πλαίσιο όπου οι διακρίσεις θα βαθαίνουν.  Αντίθετα, χρειαζόμαστε ένα πραγματικό και ισχυρό μέτωπο κατά του νεοφιλελευθερισμού και των Μνημονίων,  που θα αλλάξει την κοινωνική γεωγραφία της χώρας και της Ευρώπης θα μάχεται διαρκώς να ενοποιήσει τους αδικημένους/ες ταξικά και κοινωνικά , με την παρουσία διακριτής διεκδίκησης κάθε ομάδας καταπιεσμένων, σε ένα ισχυρό ενιαίο κοινωνικό  μέτωπο κατά του πλούτου και κατά όλων των μορφών εξουσίας και κυριάρχησης. Χρειαζόμαστε την συνέπεια και την εντιμότητα στην πλήρη και αταλάντευτη εφαρμογή της πολιτικής μας, καθώς η τυχόν παραμονή στο μνημονιακό πλαίσιο θα ακυρώσει αναπόφευκτα και την δικαιωματική μας πολιτική, θα συντηρήσει τον κρατικό αυταρχισμό ( η καταστολή πάει μαζί πάντοτε με τις ταξικές και τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές) , θα εντείνει τον κοινωνικό φόβο και πανικό και θα παγιώσει κοινωνικές διαιρέσεις εντός της εργατικής τάξης, τις οποίες θέλουμε να καταργήσουμε άμεσα και αποφασιστικά.

Η αντίληψη ότι ο δικαιωματισμός μπορεί να διατηρεί ή να ζωντανεύει αυτοτελώς  το ανοιχτόχρωμο πεδίο του σε συνθήκες μαύρης και απελπιστικής ταξικής συνθήκης και καταπίεσης είναι ένας αστικός μύθος, μια φενάκη  που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Δεν μπορούν να διατηρηθούν ούτε κόκκινοι, ούτε δικαιωματικοί θύλακες μέσα στην απελπισία του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού.  Ούτε μόνο ο ταξικός λόγος μπορεί να καταργήσει άλλες διακρίσεις που εδράζονται σε αντιλήψεις, παραδοσιακές αρχές ετών και μεταφέρονται ως εμπειρία, πρακτική, τρόπος, επιβολή. Αλλά ούτε και η ενίσχυση των δικαιωμάτων μπορεί να ολοκληρωθεί  σε ένα περιβάλλον σκληρών οικονομικών και κατασταλτικών επιλογών. Έχοντας την κινηματική και πολιτική εμπειρία μέσα από την πορεία του ΣΥΡΙΖΑ καλούμαστε με όρους κοινωνικής κίνησης να ανατρέψουμε την εφαρμογή όλων των πολιτικών εκείνων που γεννούν την καταπίεση.

*Βουλεύτρια Μεσσηνίας του ΣΥΡΙΖΑ