Το μακρύ χέρι της εργοδοσίας στον συνδικαλισμό

Ο ορισμός στο γλωσσάρι της ITUC (Ιnternational Trade Union Confederation - Παγκόσμια Συνομοσπονδία Συνδικάτων), μέλος της οποίας είναι και η ΓΣΕΕ, είναι λακωνικός. Ισως δεν βοηθάει το γεγονός ότι και η ίδια η ITUC έχει δεχτεί πυρά πως δεν προστατεύει -ως όφειλε- τα δικαιώματα των εργαζομένων και ότι τα υψηλόβαθμα στελέχη της διάγουν πολυτελή βίο, με παχυλούς μισθούς και πανάκριβα κεντρικά γραφεία στις Βρυξέλλες.

Το σίγουρο είναι ότι κανένα σωματείο ή συνδικάτο δεν θέλει να αποκαλείται «κίτρινο», καθώς ο όρος είναι υποτιμητικός και υβριστικός, αφού το τοποθετεί στο αντίπαλο στρατόπεδο ως υποχείριο των αφεντικών, ένα βήμα πιο πέρα από την ταξική... συνεργασία.

Η προέλευση του όρου «κίτρινα συνδικάτα» είναι αμφισβητούμενη, αν και καθιερώνεται στις αρχές του 20ού αιώνα. Από το 1899 υπάρχει αναφορά για την ίδρυση του πρώτου αποκαλούμενου «κίτρινου σωματείου» στην κοινότητα Μονσό-Λε-Μιν στην κεντρική Γαλλία, μια μικρή πόλη μεταλλείων με πλούσια εργατική παράδοση, από ομάδα ανθρακωρύχων που αρνήθηκαν να συμμετάσχουν σε απεργία.

Η ιστορία θέλει τους απεργούς να πηγαίνουν ομαδικά στο καφενείο, όπου μαζεύονταν οι απεργοσπάστες, και να σπάνε τα τζάμια με πέτρες. Οι απεργοσπάστες κάλυψαν το κενό με κίτρινο στρατσόχαρτο κι έκτοτε όλοι οι απεργοσπάστες αποκαλούνται «κίτρινοι».

Ωστόσο ο όρος «κίτρινος» μπορεί να προέρχεται από την Καλιφόρνια του 1870, με την εισαγωγή φτηνών εργατών από την Κίνα. Για πρώτη φορά «κίτρινοι» εργαζόμενοι οργανώνονται στη Γαλλία το 1901, με την ίδρυση μιας «Ομοσπονδίας εργαζομένων της Γαλλίας και των αποικιών», με ιδρυτή τον Πολ Λανουά και ηγετική μορφή τον Πιερ Μπιετρί, ιδρυτή του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος Γαλλίας.

Η κίνηση αυτή είχε εξαρχής ακροδεξιό και αντισημιτικό προσανατολισμό. Το σύνθημα των «κίτρινων» (το οποίο αργότερα θα υιοθετούσαν ο Πετέν και η κυβέρνηση του Βισί) συνοψιζόταν σε τρεις λέξεις: «Εργασία, Οικογένεια, Πατρίς». Μέσα στην πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα, η Κίτρινη Ομοσπονδία απέκτησε περίπου 100.000 μέλη, ενώ συχνά προχωρούσε σε ακραίες μορφές δράσης. Τα «νεοκίτρινα» συνδικάτα δεν ασπάζονται ανοιχτά τον φασισμό, όμως είναι απροκάλυπτα εχθρικά προς την Αριστερά και τη CGT (Γενική Συνομοσπονδία Εργασίας). Είναι αντίθετα προς τις κρατικοποιήσεις και υπέρ της αγοράς, ενάντια στην πάλη των τάξεων και υπέρ της «ταξικής συνεργασίας», στο πλαίσιο της «μεγάλης οικογένειας της εργασίας».

Με αριθμούς

Στην Ελλάδα ο όρος «κίτρινα» δεν προτιμάται, καθώς έχει επικρατήσει ο χαρακτηρισμός «εργοδοτικά» ή σωματεία-σφραγίδες. Κι όμως, από το 2011, με την υπογραφή του δεύτερου Μνημονίου και τη μείωση του κατώτατου μισθού στα 580 -και 511 ευρώ για τους νέους ώς 25 ετών-, εργατολόγοι προειδοποιούν για τη δημιουργία «κίτρινων σωματείων», ενώσεων προσώπων που θα υπογράφουν επιχειρησιακές συμβάσεις με μειώσεις μισθών και ωράρια-λάστιχο.

Πράγματι, την τελευταία πενταετία, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Εργασίας, έχουν υπογραφεί 1.540 επιχειρησιακές συμβάσεις με μειώσεις μισθών 10%-50%. Μόνο την περσινή χρονιά υπογράφηκαν 288 επιχειρησιακές συμβάσεις, από τις οποίες σχεδόν οι μισές υπογράφηκαν από ενώσεις προσώπων.

Το 2013 έκαναν την εμφάνισή τους οι πρώτες επιχειρησιακές συμβάσεις που νομιμοποιούν την απλήρωτη εργασία, με χαρακτηριστικό παράδειγμα σύμβαση σε εταιρεία σεκιούριτι που προβλέπει καταβολή μισθών ανά τρίμηνο. Την ίδια χρονιά, αποκαλύπτεται η ίδρυση εργοδοτικού σωματείου από στέλεχος της Χρυσής Αυγής Περάματος στον χώρο των security. Αντίστοιχα, η Χρυσή Αυγή από το 2010 προσπαθεί να στήσει εργοδοτικό «αντισύνδεσμο» στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη Περάματος, με διακηρυγμένο στόχο να ρίξει τα μεροκάματα ως «εγγύηση στους Ελληνες εφοπλιστές».

Αποκορύφωμα της δράσης της, η δολοφονική επίθεση σε μέλη του ΠΑΜΕ τον Σεπτέμβρη του 2013. Λίγους μήνες αργότερα κατατίθεται καταστατικό ίδρυσης «Σωματείου Ελλήνων Εργατοϋπαλλήλων Μετάλλου Ν/Ζ Πειραιά-Κερατσινίου-Δραπετσώνας-Νίκαιας και νήσων». Οπως καταγγέλλει το Συνδικάτο Μετάλλου Αττικής, πρόκειται για άλλη μια προσπάθεια του ναζιστικού μορφώματος να στήσει «δουλεμπορικό γραφείο με τον μανδύα σωματείου», σε συνεργασία με εργοδότες.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΥΖΗΣ, καθηγητής εργασιακών σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

«Μνημονιακή καρικατούρα συλλογικότητας»

Το φαινόμενο του εργοδοτικού συνδικαλισμού, που παραπέμπει σε καρικατούρες συλλογικής οργάνωσης κατ’ εντολήν της εργοδοσίας, έχει τη βάση του στα κίτρινα συνδικάτα του τέλους του 19ου αιώνα σε Γαλλία και ΗΠΑ. Είναι ο λόγος, για τον οποίο ο Χάρτης της Αμιένης του 1906 στη Γαλλία για τις αρχές δράσης των συνδικάτων συμπεριέλαβε την ανεξαρτησία από την εργοδοσία παράλληλα με την ανεξάρτητη δράση απέναντι στο κράτος και τα πολιτικά κόμματα.

Ακραίες περιπτώσεις εργοδοτικού συνδικαλισμού εντοπίζονται και σήμερα. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα του πρόσφατου παρελθόντος δημιουργίας σωματείου σε εταιρεία καθαρισμού, με 90% συμμετοχή των εργαζομένων σε αυτό (στη συντριπτική πλειοψηφία αλλοδαπών) και με πρόεδρο του σωματείου τον διευθυντή προσωπικού. Τέτοιες πρακτικές αποκτούν ευρύτερες διαστάσεις, όταν δεν απομονώνονται από το επίσημο συνδικαλιστικό κίνημα, αλλά και επιβραβεύονται με την αποδοχή τους για λόγους παραταξιακών συσχετισμών στα συνέδρια συνδικαλιστικών οργανώσεων, στον βωμό σκοπιμοτήτων που δεν υπηρετούν τον συνδικαλισμό.

Ο εργοδοτικός συνδικαλισμός βέβαια δεν παρουσιάζεται συνήθως με ακραίο τρόπο, όταν ο έλεγχος σωματείων από τον εργοδότη είναι υπόγειος και τα οδηγεί στην πλήρη ενσωμάτωσή τους στη λογική της εργοδοσίας, μια ενσωμάτωση που μπορεί να προκύπτει με αθέμιτους υπόγειους όρους, μπορεί ωστόσο να επέλθει και με απόλυτα ιδεολογικούς όρους.

Στην περίοδο των μνημονίων, μαζική έκφραση εργοδοτικού συνδικαλισμού είναι οι ενώσεις προσώπων, χωρίς συνδικαλιστική προστασία, στις επιχειρήσεις όπου δεν υπάρχει σωματείο, με σκοπό την υπογραφή συλλογικών συμβάσεων με δυσμενέστερους όρους από εκείνους των κλαδικών, πρακτική που οδηγεί στον εκχυδαϊσμό της έννοιας των συλλογικών συμβάσεων. Η νομοθετική κατάργηση αυτής της δυνατότητας θα συμπαρασύρει και την κατάργηση αυτής της μνημονιακής καρικατούρας συλλογικότητας.

«ΚΙΤΡΙΝΟ» ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΣΤΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ

Ομιλείτε την... εργοδοτική;

Αν υπάρχει ένα σωματείο που έχει κατηγορηθεί ανοιχτά ως «κίτρινο» από όλο το φάσμα των συνδικαλιστικών ενώσεων, αυτό είναι το Σωματείο Εργαζομένων στα Κέντρα Ξένων Γλωσσών Αττικής, που ιδρύθηκε το 2004, με αρχικά μέλη του συγγενικά πρόσωπα του Δ.Σ. του εργοδοτικού Συνδέσμου Ιδιοκτητών Ξένων Γλωσσών Europalso. Το σωματείο έχουν καταγγείλει επανειλημμένα βουλευτές της Αριστεράς με ερωτήσεις στη Βουλή, ενώ μνημονεύεται ως εργοδοτικό και στη «Μαύρη Βίβλο της Μνημονιακής Εκπαιδευτικής Πολιτικής» της ΕΕΚΕ Παιδείας του ΣΥΡΙΖΑ.

Σύμφωνα με τις καταγγελίες των πρωτοβάθμιων σωματείων καθηγητών στα φροντιστήρια «Βύρων» και ΣΕΦΚ, το «ψευδο-σωματείο» -όπως το αποκαλούν- λειτουργεί με αδιαφανείς πρακτικές, βρίσκεται υπό τον πλήρη έλεγχο των εργοδοτών, υπογράφοντας εξευτελιστικές τοπικές κλαδικές συμβάσεις, με ωρομίσθιο λιγότερο από 3 ευρώ καθαρά, επιβάλλοντας στους νέους καθηγητές μισθούς κάτω από 250 ευρώ τον μήνα για πλήρη απασχόληση 18 ωρών την εβδομάδα.

Εκτός από τα πρωτοβάθμια σωματεία και τις επιστημονικές ενώσεις καθηγητών ξένων γλωσσών, το σωματείο έχουν καταδικάσει ως εργοδοτικό η Ομοσπονδία Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών Λειτουργών Ελλάδας, το Εργατικό Κέντρο Αθήνας και η ΓΣΕΕ, χαρακτηρίζοντας εκβιαστικές τις συλλογικές συμβάσεις πείνας που επιβάλλουν μειώσεις από 60% ώς 90% σε σχέση με τις ισχύουσες μέχρι το 2011 αμοιβές.

Καθηγητές με συνδικαλιστική δράση, που προσπάθησαν να γραφτούν στο σωματείο, βρήκαν τις πόρτες του κλειστές. Ο Δ.Κ., καθηγητής ξένων γλωσσών με 20 χρόνια εμπειρία, που κατάφερε να γραφτεί και θέλησε να κατεβεί υποψήφιος στις εκλογές το 2009, παρεμποδίστηκε να ψηφίσει από άνδρες ιδιωτικής ασφάλειας. Εις βάρος της τότε προέδρου του σωματείου εκκρεμεί δίκη για άσκηση παράνομης βίας.

Δεν κατάφερε να ψηφίσει ούτε στις τελευταίες εκλογές, που διεξήχθησαν σε συνθήκες μυστικότητας τον Οκτώβριο του 2014 σε αίθουσα πολυτελούς ξενοδοχείου. Οταν έφτασαν εκεί οι συνδικαλιστικοί εκπρόσωποι της ΟΙΕΛΕ, του ΣΕΦΚ και του «Βύρωνα», διαπίστωσαν κατάφωρες παραβιάσεις συνταγματικά κατοχυρωμένων συνδικαλιστικών ελευθεριών: άτομα με πολιτικά που δεν ανήκαν στο σωματείο, έλεγχαν ταυτότητες με βάση προκατασκευασμένες λίστες και τηλεφωνούσαν στους εργοδότες για να εγκρίνουν ποιοι θα ψηφίσουν, «φουσκωτοί» φυλούσαν τις πόρτες, η δικαστική αντιπρόσωπος αρνήθηκε να παραλάβει τις ενστάσεις τους, η αστυνομία δήλωσε αναρμόδια και οι εκλογές-παρωδία ολοκληρώθηκαν «κεκλεισμένων των θυρών».

Tο σωματείο αυτό και ο όμιλος Εuropalso έχουν οδηγήσει στα δικαστήρια τον «Βύρωνα», αμφισβητώντας την αντιπροσωπευτικότητά του, ενώ εκκρεμεί η ανακοίνωση της απόφασης της αρμόδιας επιτροπής. «Το σωματείο στις ξένες γλώσσες ήταν λαγός για όσα ακολούθησαν στα χρόνια των μνημονίων, όταν πολλαπλασιάστηκαν οι ενώσεις προσώπων που παρακάμπτουν τις κλαδικές συμβάσεις, ισοπεδώνοντας τους μισθούς», δηλώνει στην «Εφ.Συν.» ο Θοδωρής Δ., καθηγητής ξένων γλωσσών, μέλος του «Βύρωνα». «Εχουμε πλήθος καταγγελιών από συναδέλφους ότι πιέζονται από τους φροντιστηριούχους να ψηφίσουν, ακόμα και με ωμούς εκβιασμούς, του τύπου “αν δεν πας να ψηφίσεις, δεν θα ξαναδουλέψεις του χρόνου”».

ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΑ ΣΟΥΠΕΡΜΑΡΚΕΤ

Και ένα κιλό εργοδοτικό συνδικαλισμό, παρακαλώ...

Σωρεία καταγγελιών από συλλόγους εμποροϋπαλλήλων και δημοσιευμένα ρεπορτάζ εμφανίζουν ένα εξαιρετικά θολό τοπίο στο τοπικό κλαδικό σωματείο στα σουπερμάρκετ Αττικής και τις πρακτικές του. Η πιο πρόσφατη δημόσια καταγγελία έρχεται από την πρωτοβουλία «Εργαζόμενοι-ες στον κλάδο του Εμπορίου» (orthostasia.wordpress.com). Απευθύνοντας ερωτήματα στην Ομοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδας, καταγγέλλουν ότι το σωματείο «Ενωση Υπαλλήλων Εμπορίου-Τροφίμων Σουπερμάρκετ Αθηνών και Προαστίων» είναι ένα εργοδοτικό σωματείο-φάντασμα, χωρίς αιτήσεις εγγραφής, χωρίς κατάλογο μελών και χωρίς εισφορές από τα μέλη του.

Πρακτικά μιλούν για ένα αόρατο σωματείο που δεν έχει συμμετάσχει σε καμία εργατική κινητοποίηση ή διεκδίκηση του κλάδου, με πιο πρόσφατη τον αγώνα της Ελένης Σαχπαζίδου, απολυμένης από γνωστή αλυσίδα σουπερμάρκετ για εκδικητικούς λόγους. Στην ανακοίνωση της «Ορθοστασίας» καταγγέλλονται επώνυμα υψηλόβαθμα διοικητικά στελέχη της εταιρείας, περιφερειάρχες και διευθυντές καταστημάτων που κατέχουν διοικητικές θέσεις στο σωματείο και οι οποίοι μάλιστα υποδεικνύουν στους εργαζόμενους ποιους υποψηφίους πρέπει να ψηφίσουν.

Σε παρόμοιες καταγγελίες έχει προχωρήσει ο Σύλλογος Εμποροϋπαλλήλων Αθηνών. Αν και το σωματείο εμφανίζεται εξαιρετικά μαζικό (σύμφωνα με ρεπορτάζ του «Ριζοσπάστη», στις τελευταίες εκλογές ψήφισαν 4.720 άτομα), μάταια θα αναζητήσει κανείς έστω μια ανακοίνωσή του ενάντια σε απολύσεις, πόσο μάλλον μια κινητοποίηση, αφού δεν διαθέτει καν ιστοσελίδα ή διεύθυνση επικοινωνίας.

«Ψηφίζω 15 χρόνια. Κάθε τρία χρόνια πάμε και ψηφίζουμε, αλλά μόνο το τελευταίο τετράμηνο κατάλαβα περί τίνος πρόκειται. Μας λέγαν οι υπεύθυνοι των εκάστοτε καταστημάτων ότι πρέπει να ψηφίσουμε στις εκλογές που γίνονται στον Βασιλόπουλο. Επέλεγαν άτομα μεμονωμένα. Αν, π.χ., υπήρχαν 90 άτομα στο κατάστημα, αυτοί που ψήφιζαν ήταν μόνο οι δέκα. Ολα αυτά τα χρόνια δεν αναρωτήθηκα τι είναι αυτό που ψηφίζω ή ποιον ψηφίζω. Το έψαξα και είδα ότι ουσιαστικά είναι ένα εργοδοτικό σωματείο, στο οποίο συμμετέχουν διευθυντές, περιφερειακοί διευθυντές και προϊστάμενοι. Με λίγα λόγια, το σωματείο απαρτίζεται από αυτούς που με απέλυσαν», μας είπε η Ελένη Σαχπαζίδου.