Ανιχνεύοντας την επαναστατική διαδικασία στη Μέση Ανατολή

Σε Αίγυπτο, Λιβύη, Συρία, Μπαχρέιν και Υεμένη, όπου ξέσπασαν εξεγέρσεις που ξεδιπλώθηκαν πλήρως, πήρε το πάνω χέρι η αντεπανάσταση. Στην Τυνησία, όπου ξεκίνησε το κύμα των εξεγέρσεων, υπήρξε μια μετάβαση στη δημοκρατία, αλλά η αλλαγή δεν έχει ακόμα πετύχει πολλούς από τους στόχους της. 

Αν και είναι εύκολο να ανακηρύξουμε την Αραβική Άνοιξη νεκρή, η ιστορία δεν έχει ακόμα τελειώσει. 

Οι επαναστάσεις συχνά αιφνιδιάζουν τους ανθρώπους, όπως και τους ίδιους τους επαναστάτες. Αλλά μια πανεθνική εξέγερση δεν συμβαίνει σε κενό και είναι συνήθως το αποκορύφωμα μιας διαδικασίας που σιγόβραζε αργά τα προηγούμενα χρόνια. Η δυσαρέσκεια συσσωρεύεται και αυτό δεν συμβαίνει πάντα με ευθύγραμμο τρόπο.

Στην Αίγυπτο, η εξέγερση της 25ης Γενάρη του 2011 έχει ρίζες που εντοπίζονται πίσω στο 2000. Στα τέλη της δεκαετίας του ’90, ο Χόσνι Μουμπάρακ είχε καταφέρει να τσακίσει κάθε μορφή αντιπολίτευσης. 

Το ξέσπασμα της δεύτερης Παλαιστινιακής Ιντιφάντα, ωστόσο, είχε αντίκτυπο σε όλη την Αίγυπτο, προκαλώντας μαζικές διαδηλώσεις (πιθανότατα σε κλίμακα που δεν είχαμε ξαναδεί στους δρόμους από το 1977), τις οποίες διαδέχθηκαν βίαιες συγκρούσεις τον Απρίλη του 2002 και το Μάρτη του 2003 με την εισβολή στο Ιράκ. 

Αυτή η κινητοποίηση γέννησε το κίνημα Κεφάγια (Αρκετά) ενάντια στον Μουμπάρακ το 2004-2006. Αν και δεν έγινε ποτέ ένα μαζικό κίνημα, το Κεφάγια συνέβαλε στο να ταράξει το πολιτικό τοπίο κι ενθάρρυνε τμήματα του πληθυσμού να αρχίσουν να κινητοποιούνται και να εγείρουν αιτήματα. 

Η απεργιακή δράση άρχισε να θερμαίνεται στις υφαντουργίες το Δεκέμβρη του 2006, όταν άρχισε ο «Χειμώνας της Εργατικής Δυσαρέσκειας». Ως το 2008, η Αίγυπτος έζησε δύο μικρές «εξεγέρσεις του ψωμιού» στη Μαχάλα και στο Μπορόλος. Αν και κατεστάλησαν από τις δυνάμεις ασφαλείας, οι απεργίες συνέχισαν να εξαπλώνονται, μαζί με τις κινητοποιήσεις ενάντια στα βασανιστήρια από την αστυνομία, ωσότου φτάσαμε στην εξέγερση του 2011. 

Σε όλη αυτή τη διάρκεια των αρχών του 21ου αιώνα μέχρι και το ξέσπασμα της εξέγερσης, οι υποστηρικτές του Μουμπάρακ συχνά δήλωναν ότι το καθεστώς ήταν «σταθερό»!

Κάθε χώρα που έζησε μια εξέγερση το 2011, είχε περάσει από μια δική της ξεχωριστή διαδικασία τις προηγούμενες δεκαετίες. Και άλλες χώρες στην περιοχή –αν και πολλές δεν έζησαν μια πλήρη εξέγερση– περνούν εδώ και καιρό από τις δικές τους διαδικασίες συσσώρευσης δυσαρέσκειας, αν και σε διαφορετικούς ρυθμούς και υπό την επιρροή συγκεκριμένων εγχώριων και διεθνών παραγόντων. 

Σήμερα, το ξέσπασμα μιας νέας επανάστασης στην περιοχή, πέρα από τις χώρες που αποτελούν «την αλυσίδα των ηττών», θα μπορούσε να αλλάξει τις ισορροπίες και πάλι προς τη μεριά της αντίστασης και να πυροδοτήσει μια αναζωογόνηση της επανάστασης μέσα από το φαινόμενο του ντόμινο. 

Η τρέχουσα εξέγερση στο Σουδάν είναι μια ενδεικτική περίπτωση. Οι περήφανοι Σουδανοί σωστά επικαλούνται τη μακρά ιστορία αντίστασης που έχουν, η οποία ανέτρεψε στρατιωτικές δικτατορίες το 1964 και το 1985. 

Η σημερινή εξέγερση αντλεί από μια πλούσια παράδοση και είναι φυσιολογικά συνδεδεμένη με μια επαναστατική διαδικασία που σιγοβράζει εδώ και πάνω από μια δεκαετία. Το Σουδάν έζησε διαδηλώσεις το 2011 και το 2012, οι οποίες κλιμακώθηκαν σε νέα κύματα δυσαρέσκειας το Σεπτέμβρη και τον Οκτώβρη του 2013, πριν φτάσει στην έκρηξη του Δεκέμβρη του 2018.  

Οι Άραβες τύραννοι όλης της περιοχής έσπευσαν να διακηρύξουν την υποστήριξή τους στον δικτάτορα Ομάρ Ελ Μπασίρ, γιατί ξέρουν πολύ καλά πώς μπορεί να εξελιχθεί το ντόμινο μιας νικηφόρας επανάστασης. 

Αν θριαμβεύσει, η Σουδανική Επανάσταση μπορεί να ανοίξει νέους ορίζοντες για τις επαναστατικές προοπτικές στην περιοχή. 

Η Ιορδανία είναι μια άλλη χώρα όπου συσσωρευόταν για καιρό η δυσαρέσκεια, περνώντας σε μεγάλο βαθμό απαρατήρητη. Η χώρα έζησε κύματα διαδηλώσεων το 2011 και το 2012, που δεν έφτασαν στα επίπεδα μιας πλήρους εξέγερσης. 

Αλλά το περασμένο καλοκαίρι, οι Ιορδανοί κατέβηκαν στους δρόμους της πρωτεύουσας κι άλλων πόλεων με πιο μαχητικές κινητοποιήσεις ενάντια στην κυβέρνηση. Αυτές οι διαδηλώσεις προκλήθηκαν από ένα φορολογικό νομοσχέδιο, τη λιτότητα και άλλες πολιτικές, αλλά οι διαδηλωτές γρήγορα διατύπωσαν αιτήματα που αφορούσαν τους πολιτικούς κρατούμενους και την ελευθερία έκφρασης. Σε κάποιες περιπτώσεις, τα συνθήματα στοχοποίησαν τον ίδιο τον Βασιλιά Αμπντάλα τον Β, σπάζοντας ένα πολύ παλιό ταμπού. 

Οι Άραβες ηγέτες και πάλι έσπευσαν γρήγορα να στηρίξουν τη σταθερότητα του καθεστώτος, υποσχόμενοι πακέτα οικονομικής βοήθειας. Οι διαδηλώσεις στην Ιορδανία ανέκτησαν την έντασή τους στα τέλη της περασμένης χρονιάς, αλλά προσωρινά έσβησαν. Μια δυνητική αναζωογόνησή τους παραμένει πολύ πιθανή. 

Αυτή τη βδομάδα στην Αλγερία, χιλιάδες κατέβηκαν στους δρόμους της πρωτεύουσας και άλλων μεγάλων πόλεων, ενάντια στην πρόθεση του Αμπντελαζίζ Μπουτεφλίκα να επιδιώξει μια 5η προεδρική θητεία. Οι διαδηλώσεις είναι μάλλον οι μεγαλύτερες μετά το 2011 και ρίχνουν σε κρίση το παρακμάζον πολιτικό κατεστημένο της χώρας, μια κρίση που επίσης έχει την πιθανότητα να κλιμακωθεί. 

Το Μαρόκο δεν έζησε εξέγερση το 2011, αλλά είχε διαδηλώσεις το 2011 και το 2012, που αντιμετωπίστηκαν με έναν συνδυασμό κρατικής καταστολής και υποσχέσεων για μεταρρυθμίσεις. Η κατάσταση κλιμακώθηκε σε μαζικές διαδηλώσεις για τις οικονομικές συνθήκες, την αστυνομική βία και την περιστολή πολιτικών ελευθεριών το 2016 και το 2017 σε αρκετές πόλεις, κυρίως του βορρά. 

Το καθεστώς συνέτριψε αδίστακτα το κίνημα. Οι διαδηλώσεις και οι απεργίες υποχώρησαν προσωρινά, αλλά η δυσαρέσκεια σιγοβράζει, καθώς οι αιτίες της δεν αντιμετωπίστηκαν και παραμένει ορατή πιθανότητα μια αναζωογόνηση της ριζοσπαστικής πολιτικής του δρόμου στο μέλλον. 

Το Σουδάν, η Ιορδανία, η Αλγερία και το Μαρόκο είναι 4 παραδείγματα των «δεξαμενών» δυσαρέσκειας, που θα μπορούσαν να αλλάξουν το τοπίο στην περιοχή στο μέλλον, αλλά δεν είναι τα μόνα. 

Οι αιτίες που οδήγησαν τις μάζες να εξεγερθούν στην Τυνησία, την Αίγυπτο, την Υεμένη, το Μπαχρέιν, τη Λιβύη και τη Συρία είναι πολλές, αλλά ο κοινός πυροκροτητής είναι η επιθυμία για κοινωνική δικαιοσύνη και το τέλος της πολιτικής καταπίεσης, όπως συνοψιζόταν στο σύνθημά τους «Ψωμί, Ελευθερία και Κοινωνική Δικαιοσύνη». 

Τα αντεπαναστατικά καθεστώτα που υπάρχουν σήμερα, όχι μόνο απέτυχαν να αντιμετωπίσουν αυτά τα προβλήματα, αλλά επίσης τα υπερμεγέθυναν κι αυτό σημαίνει ότι συνεχίζουν να υπάρχουν οι αντικειμενικές συνθήκες για άλλη μια εξέγερση. 

Είναι ωστόσο σαφές ότι κάτι τέτοιο είναι απίθανο να συμβεί σύντομα. Η αντεπίθεση της αντεπανάστασης υπήρξε αδίστακτη και το τίμημα που πλήρωσαν οι λαοί ήταν πολύ υψηλό. Πολλοί σκοτώθηκαν ή φυλακίστηκαν, αγωνιστές και πρόσφυγες δραπέτευσαν μαζικά, ενώ επαναστατικές οργανώσεις και ανεξάρτητα συνδικάτα καταστράφηκαν σε αυτές τις χώρες, με εξαίρεση την Τυνησία. 

Εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι πολλοί σε αυτές τις χώρες αισθάνονται αποθαρρυμένοι από την τροπή που πήραν τα πράγματα σήμερα. Έχουν ανάγκη από ένα επίπεδο διαβεβαίωσης ότι, αν πρόκειται να εξεγερθούν ξανά, δεν θα υποχρεωθούν να καταλήξουν με έναν ακόμα καταστροφικό στρατιωτικό τύραννο ή (όπως στην Τυνησία) με ένα καθεστώς που θα αποσυμπιέσει και θα νερώσει τα αιτήματά τους. 

Χρειάζονται να δουν ένα επιτυχημένο παράδειγμα στην περιοχή και ο λαός του Σουδάν θα μπορούσε να είναι αυτός που θα παίξει αυτόν το ρόλο της πηγής έμπνευσης. 

Αν η επανάσταση στο Σουδάν καταφέρει να ανατρέψει τον στρατιωτικό δικτάτορα και δημιουργήσει μια νέα, δημοκρατική εναλλακτική, μάλλον δεν θα καταφέρει να αναζωπυρώσει την επαναστατική πολιτική στις χώρες της «αλυσίδας της ήττας» σύντομα, αλλά θα μπορούσε να λειτουργήσει ως καταλύτης για την επιτάχυνση της ανάκαμψής τους.  

Τον περασμένο μήνα, η Αιγυπτιακή αστυνομία εισέβαλε στο Ναζλέτ Ελ Σαμμάν, μια φτωχή γειτονιά κοντά στις Πυραμίδες της Γκίζας, επιχειρώντας να γκρεμίσει αυτά που αποκαλεί «παράνομα κτίσματα». 

Στην ουσία πρόκειται για μια μάχη ενάντια στον «εξευγενισμό». Οι ντόπιοι αντιστάθηκαν, φωνάζοντας «Δεν θα φύγουμε εμείς. Εσείς είστε αυτοί που πρέπει να φύγετε» προς την αστυνομία. Ήταν ένας αντίλαλος του συνθήματος των διαδηλωτών της Ταχρίρ ενάντια στο καθεστώς Μουμπάρακ. 

Ιστορικά είναι ειρωνεία, αλλά η Ναζλέτ Ελ Σαμμάν είναι η γειτονιά της οποίας οι κάτοικοι παρείχαν τον βασικό κορμό υποστηρικτών του Μουμπάρακ, που επιχείρησαν να καταλάβουν την πλατεία Ταχρίρ κατά τη διαβόητη «Μάχη της Καμήλας» το Φλεβάρη του 2011.

Ακόμα και σήμερα, η επανάσταση και τα συνθήματά της παραμένουν στη συλλογική τους μνήμη και δεν βρήκαν άλλα μέσα για να εκφράσουν τις δικές τους προσπάθειες να δηλώσουν ανυπακοή.  

Η συλλογική μνήμη της επανάστασης παραμένει ζωντανή και χάρη στο ίντερνετ, όπου έχει σε μεγάλο βαθμό διασωθεί, καταγραφεί οπτικά και είναι προσβάσιμη σε καθημερινή βάση σε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού σε κάθε χώρα. Αυτό είναι ένα πλεονέκτημα που έχει η γενιά μας σε σύγκριση με προηγούμενες επαναστατικές απόπειρες, των οποίων οι μνήμες θάφτηκαν ή ξεθώριασαν. 

Αυτή η συλλογική μνήμη θα συμβάλει, όταν πυροδοτηθεί ο επόμενος γύρος κινητοποιήσεων. Δεν θα ξεκινάμε από το μηδέν. Θα έχουμε τουλάχιστον μια συγκεκριμένη χειροπιαστή εμπειρία και παράδοση πάνω στην οποία θα μπορούμε να χτίσουμε. 

*Ο Χοσάμ Ελ Χαμαλαουΐ είναι Αιγύπτιος επαναστάτης σοσιαλιστής. Το άρθρο του πρωτοδημοσιεύτηκε στο «alaraby» με μεταφράστηκε για την Εργατική Αριστερά 

Μνήμες αραβικής άνοιξης ξυπνάνε στην Αλγερία

Του Πάνου Πέτρου

Στις 22 Φλεβάρη ξέσπασε ένα κύμα διαδηλώσεων στην Αλγερία, ενάντια στην απόφαση του Μπουτεφλίκα να διεκδικήσει μια 5η θητεία στις εκλογές. Ο 82χρονος Μπουτεφλίκα κυβερνά από το 1999, ενώ από το 2013, που υπέστη εγκεφαλικό, δεν εμφανίζεται σχεδόν ποτέ δημόσια. Η αφορμή των διαδηλώσεων ήταν ένα ηθικό-αυτονόητο ζήτημα, ότι «δεν είναι σε θέση να μας κυβερνά». 

Ωστόσο, όσοι μελετούν την Αλγερία, είχαν σημειώσει ότι μετά το 2013 είχε εμφανιστεί ένας «κύκλος» κινητοποιήσεων με τρεις πυλώνες: α) Τους δημόσιους υπάλληλους κυρίως σε υγεία και παιδεία, όπου υπάρχουν κάποια ανεξάρτητα σωματεία. β) Τους φτωχούς στις νότιες επαρχίες, όπου συγκεντρώνεται ο πετρελαϊκός πλούτους της χώρας, αλλά που είναι ταυτόχρονα οι πιο υποβαθμισμένες. γ) Τους εργάτες στη βιομηχανική ζώνη της Ρουίμπα, κοντά στην πρωτεύουσα. 

Αυτή η πρόσφατη προϊστορία έσπασε το «σιωπητήριο» που επικρατούσε στην αλγερινή κοινωνία (λόγω του «τραύματος» του εμφυλίου πολέμου τη δεκαετία του ’90) κι έβαλε τις βάσεις για το σημερινό ξέσπασμα. Επιπλέον, σ’ αυτή την προϊστορία βλέπει κανείς τις βαθύτερες αιτίες του ξεσηκωμού, που ξεπερνούν την αφορμή της «ανικανότητας» του Μπουτεφλίκα. 

Πράγματι, οι διαδηλωτές εκφράζουν όλες τις δυσφορίες τους για τη σκληρή καθημερινότητα, για το «σύστημα» συνολικά, για την κλίκα που χρησιμοποιεί τον Μπουτεφλίκα ως «βιτρίνα». 

Οι κινητοποιήσεις κλιμακώθηκαν ταχύτατα μετά τις 22 Φλεβάρη, κάνοντας Αλγερινούς αγωνιστές να μιλάνε για «σημείο καμπής» και «μετατόπιση του συσχετισμού δυνάμεων». Πράγματι, εκατοντάδες χιλιάδες διαδηλώνουν στις μεγαλύτερες και πιο «πολύχρωμες» και πανεθνικές κινητοποιήσεις μετά την Ανεξαρτησία. Οι εικόνες θηριωδών διαδηλώσεων να παρελαύνουν, ενώ αποθεώνονται από πλημμυρισμένα μπαλκόνια και ταράτσες και η ιαχή «Ο λαός απαιτεί την ανατροπή του καθεστώτος», θυμίζουν τις μέρες του 2011 στον αραβικό κόσμο. 

Η «πανεθνικότητα» του κινήματος (με την έννοια της αντιπαραβολής με τη βερβερική αντίσταση ή τις ισλαμιστικές αντιπολιτεύσεις) έχει προκαλέσει ρωγμές στο καθεστώς. Στελέχη του κυβερνητικού FLN παίρνουν αποστάσεις από την ηγετική ομάδα, ο στρατός τηρεί «ευμενή ουδετερότητα», ιστορικές συλλογικότητες όπως η Ένωση των Μουτζαχεντίν (οι βετεράνοι του πολέμου της ανεξαρτησίας) στηρίζουν τις κινητοποιήσεις, κάποιοι εργοδότες διευκολύνουν τις «απεργίες» των εργαζομένων τους. 

Φυσικά οι κινήσεις κοινωνικών δυνάμεων όπως ο στρατός ή τμήμα της εργοδοσίας προειδοποιούν πάντοτε για ελιγμούς και προσπάθειες «προσεταιρισμού» κι «εκτόνωσης» του κινήματος. Και με αυτά τα πολύ πιο σύνθετα εμπόδια θα έχει να αναμετρηθεί ο αλγερινός λαός. Ωστόσο, οι ρωγμές στο «πάνω» κομμάτι της κοινωνίας είναι πάντοτε αξιόπιστο δείγμα σοβαρής πολιτικής-κοινωνικής κρίσης. 

Αυτή αποτυπώνεται και στους ελιγμούς του ίδιου(;) του Μπουτεφλίκα (ή της κλίκας γύρω του). Πρώτα ανακοίνωσε ότι σε περίπτωση επανεκλογής του θα δρομολογήσει πρόωρες εκλογές για διάδοχο. Δεν ικανοποίησε τους διαδηλωτές. Έπειτα ανακοίνωσε ότι δεν θα ξαναθέσει υποψηφιότητα, αλλά ματαίωσε τις προεδρικές εκλογές, διεκδικώντας στην ουσία «ρόλο» και «χρόνο» στη διοργάνωση μιας «μετάβασης». Αν και αυτή έχει επενδυθεί με ωραία λόγια για ένα «νέο σύστημα με βάση τη βούληση του λαού», επίσης δεν έπεισε τους διαδηλωτές. Στις 15 Μάρτη, που θεωρήθηκε «δοκιμή» μετά τις τελευταίες υποσχέσεις, πραγματοποιήθηκε η μεγαλύτερη από κάθε άλλη διαδήλωση.  

Πολλά από αυτά θυμίζουν τις ένδοξες μέρες της «αραβικής άνοιξης», αλλά και τους κινδύνους τους οποίους δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει. Ο Ναντίρ Τζερμούν, αριστερός αγωνιστής, επισημαίνει όλους τους κινδύνους: την αδυναμία αντιπρότασης σε πιθανές καθεστωτικές λύσεις («εθνικής ενότητας», «συντακτικής συνέλευσης», «κυβέρνησης τεχνοκρατών» κ.ο.κ.), το έλλειμμα αυτο-οργάνωσης (αν και, όπως λέει, κερδίζει έδαφος η ιδέα «λαϊκών επιτροπών ανά επάγγελμα»), την αποσπασματικότητα των απεργιών όσο δεν ρίχνονται συλλογικά στη μάχη οι βαριές μεραρχίες της βιομηχανικής ζώνης, την «έλλειψη πρωτοπόρου κόμματος». 

Αλλά ο ίδιος συμπληρώνει επίσης: «Η ιστορία δεν βρίσκεται πάντα στο έλεος των πρωτοποριών. Έχει την αυθόρμητη πλευρά της. Εκεί βρίσκεται η διαλεκτική ανάμεσα στην αυθόρμητη συνείδηση και την κριτική συνείδηση» για να επισημάνει την ανάγκη να ριχτούν οι αγωνιστές στην πάλη σήμερα. Ενώ παρά τους κινδύνους που επισημαίνει, τονίζει: «είμαστε ακόμα στο πρώτο ημίχρονο του αγώνα, και το σκορ είναι υπέρ του λαϊκού κινήματος». 

Εκτός από τις απεργίες των εκπαιδευτικών, υπάρχει μια επ’ αόριστον απεργία σε υφαντουργίες, όπως και απεργίες στα λιμάνια. Στη γενική έκκληση για «γενική απεργία» έχει ανταποκριθεί πιο συγκροτημένα το συνδικάτο των εργατών στον ηλεκτρισμό και το φυσικό αέριο, δηλώνοντας: «Έχετε ραντεβού με την ιστορία. Είναι ώρα κάθε ελεύθερος εργάτης να συμμετέχει σε αυτό το κίνημα». Είναι η πρώτη «διείσδυση» στη βαριά βιομηχανία που μακάρι να προχωρήσει και σε άλλους κλάδους. 

Είναι θετικά τα πρώτα έστω βήματα που έχουν καταγραφεί, αν σκεφτεί κανείς το ρόλο που έπαιξε (ή δεν έπαιξε) το εργατικό κίνημα το 2011-2012 σε άλλες χώρες, κρίνοντας σε μεγάλο βαθμό και τις νίκες και τις ήττες των αραβικών εξεγέρσεων. 

Το μέλλον στην Αλγερία δεν θα είναι στρωμένο με ροδοπέταλα (το αντίθετο), αλλά μόνο ελπίδα γεννά η εικόνα εκατοντάδων χιλιάδων αποφασισμένων διαδηλωτών σε μια χώρα όπου οι διαδηλώσεις είναι… παράνομες.

Η εξέγερση στο Σουδάν

Το Σουδάν ζει τη δική του εξέγερση ενάντια στη δικτατορία του Ομάρ Μπασίρ από τις 19 Δεκέμβρη. Πρόκειται για μια δυσφορία που επίσης είχε εκδηλωθεί στο παρελθόν (με μεγάλες διαδηλώσεις το 2013) και προειδοποιούσε για το σημερινό ξέσπασμα. Αλλά η σημερινή εξέγερση αποτελεί την πιο παρατεταμένη αμφισβήτηση του καθεστώτος Μπασίρ αφότου κατέλαβε την εξουσία πριν 30 χρόνια. 

Ο Μπασίρ σκλήρυνε τη στάση του, με τις δυνάμεις καταστολής να γίνονται πιο επιθετικές, εφαρμόζοντας τη νέα τακτική των μαζικών προληπτικών προσαγωγών ακτιβιστών πριν τις διαδηλώσεις, οι οποίοι σέρνονται σε έκτακτες δίκες. Άλλωστε πριν ένα μήνα ανακήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, διέλυσε την κυβέρνηση (κι όρισε νέο πρωθυπουργό) και αντικατέστησε τους περιφερειάρχες με αξιωματικούς του στρατού. 

Οι διαδηλώσεις ωστόσο συνεχίζονται καθημερινά, φωνάζοντας «Ο λαός απαιτεί την ανατροπή του καθεστώτος» και «Ο λαός επέλεξε την επανάσταση». Το κίνημα έχει εξαπλωθεί σε πάρα πολλές πόλεις, πέρα από τις συγκρούσεις στο Χαρτούμ. Υπάρχουν μεγάλες εντάσεις στα πανεπιστήμια, ενώ έχουν υπάρξει απεργίες στις τηλεποικοινωνίες και σε λιμάνια. 

Η Φατίμα Τζόντα, που παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην εξέγερση (όπου γενικά είναι κεντρικός ο ρόλος των γυναικών), γράφει:

«Παρά την καταστολή, νιώθουμε ότι η επανάσταση είναι διαφορετική αυτή τη φορά. Σε αντίθεση με άλλα κινήματα όπως εκείνο του 2013, όταν επίσης σκοτώθηκαν πολλοί, αυτή τη φορά εμπλέκονται πολύ περισσότεροι άνθρωποι. Έχουμε φτάσει στα όριά μας. Ο λαός πεινάει και καταπιέζεται… Δεν φοβόμαστε πλέον το θάνατο. Δεν είναι εύκολο να ανατρέψουμε μια δικτατορία που είναι στην εξουσία για 30 χρόνια. Θα πάρει μήνες ή και χρόνια για να κατακτήσουμε την ελευθερία μας. Το μόνο για το οποίο είμαι σίγουρη είναι ότι πλέον θα πάψουμε να σιωπούμε».  

Αυτό το αίσθημα αποτυπώνει και η αναβίωση ενός παλιού επαναστατικού σουδανέζικου τραγουδιού, που μεταξύ άλλων λέει: «Εμείς τραγουδάμε στις φυλακές, ενώ εσείς τρέμετε στα κάστρα σας».

*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά