Από COP σε COP, ο κατακλυσμός πλησιάζει

Υπεν­θυ­μί­ζου­με ότι η Σύμ­βα­ση πλαί­σιο των Ηνω­μέ­νων Εθνών υιο­θε­τή­θη­κε στη συ­νά­ντη­ση κο­ρυ­φής της Γης στο Ρίο, το 1992. Αυτή ορί­ζει ως στόχο των Κρα­τών να εμπο­δί­σουν “μια επι­κίν­δυ­νη αν­θρω­πι­κή δια­τά­ρα­ξη” του κλί­μα­τος της Γης. Η πα­ρα­κο­λού­θη­ση αυτής της δέ­σμευ­σης υπο­τί­θε­ται ότι εξα­σφα­λί­ζε­ται από τις Δια­σκέ­ψεις των συμ­βαλ­λο­μέ­νων μερών (COP), που συ­να­ντιού­νται κάθε χρόνο από το 1995. Κατά συ­νέ­πεια, αυτή της Μα­δρί­της θα είναι η πέμ­πτη.

Ένας απο­λο­γι­σμός αρ­νη­τι­κός από το Α μέχρι το Ω

Ο απο­λο­γι­σμός αυτής της δια­δι­κα­σί­ας είναι αρ­νη­τι­κός από το Α μέχρι το Ω. Από την COP1 έως την COP24, οι κυ­βερ­νή­σεις βάλ­θη­καν να βρούν μέσα για να μην μειώ­σουν τις εκ­πο­μπές τους, ή να τις κά­νουν να μειω­θούν από άλ­λους, ή να κά­νουν σαν να τις μειώ­νουν με­τα­κο­μί­ζο­ντάς τες, ή να απο­κτή­σουν νέες αγο­ρές ως αντι­στάθ­μι­σμα της δέ­σμευ­σής τους να τις μειώ­σουν με ομοιο­πα­θη­τι­κές δό­σεις, ή να κά­νουν να υιο­θε­τη­θεί η πα­ρά­λο­γη ιδέα ότι το να μην κό­βεις ένα δέ­ντρο ισο­δυ­να­μεί με το γε­γο­νός ότι δεν καίς ορυ­κτά καύ­σι­μα.

Το απο­τέ­λε­σμα αυτών των με­γα­λο­στο­μιών είναι ότι οι ετή­σιες εκ­πο­μπές του κύ­ριου αε­ρί­ου του θερ­μο­κη­πί­ου, του CO2, είναι πάνω από 60% με­γα­λύ­τε­ρες από το επί­πε­δo του 1990 και αυ­ξά­νο­νται σή­με­ρα ακόμα πιο γρή­γο­ρα από όσο στον ει­κο­στό αιώνα. Η συ­νέ­πεια είναι ότι η ατμο­σφαι­ρι­κή συ­γκέ­ντρω­ση CO2, που ήταν 350 ppm (1) το 1990, είναι τώρα 415 ppm. Αυτό το επί­πε­δο δεν έχει προη­γού­με­νο από το Πλειό­και­νο, πριν από 1,8 εκα­τομ­μύ­ρια χρό­νια. Εκεί­νη την εποχή, η στάθ­μη των ωκε­α­νών ήταν 20 με 30 μέτρα ψη­λό­τε­ρα από σή­με­ρα...

Έγκλη­μα κατά της αν­θρω­πό­τη­τας και της φύσης

Το κεί­με­νο που υιο­θε­τή­θη­κε στο Ρίο δεν όριζε το επί­πε­δο της “επι­κίν­δυ­νης αν­θρω­πι­κής δια­τά­ρα­ξης”. Αυτό το κενό μεί­ζο­νος ση­μα­σί­ας ήταν απο­τέ­λε­σμα των πιέ­σε­ων των πο­λυ­ε­θνι­κών του πε­τρε­λαί­ου, του άν­θρα­κα και του φυ­σι­κού αε­ρί­ου, καθώς και των πο­λυά­ριθ­μων το­μέ­ων της κα­πι­τα­λι­στι­κής οι­κο­νο­μί­ας που εξαρ­τώ­νται άμεσα από αυτές τις ορυ­κτές πηγές ενέρ­γειας (αυ­το­κί­νη­τα, πε­τρο­χη­μεία, ναυ­πη­γι­κές και αε­ρο­ναυ­τι­κές κα­τα­σκευ­ές, κλπ.), Υπο­στη­ρι­ζό­με­νες πιστά από τα Κράτη που είναι στην υπη­ρε­σία τους, οι με­γά­λες εται­ρί­ες του πε­τρε­λαί­ου και του άν­θρα­κα έδω­σαν επι­πλέ­ον εκα­τομ­μύ­ρια δολ­λά­ρια σε ψευ­το-επι­στή­μο­νες επι­φορ­τι­σμέ­νους να δια­δώ­σουν στο κοινό χον­δροει­δή κλι­μα­το-αρ­νη­τι­κά ψεύδη.

Από το 1992 και πέρα, έκα­ναν τα πάντα, χωρίς τον πα­ρα­μι­κρό εν­δοια­σμό, για να εκ­με­ταλ­λευ­θούν τα ορυ­κτά απο­θέ­μα­τα όσο γί­νε­ται πιο μα­κρό­χρο­να και για να απο­φύ­γουν έτσι την έκρη­ξη μιας “φού­σκας άν­θρα­κα”. Οι υπεύ­θυ­νοι αυτών των ελιγ­μών και οι πο­λι­τι­κοί συ­νέ­νο­χοί τους θα έπρε­πε να κα­θί­σουν στο σκα­μνί και να κα­τα­δι­κα­στούν για εγκλή­μα­τα κατά της αν­θρω­πό­τη­τας και κατά της φύσης.

Μά­ξι­μουμ 2°C ή 1,5°C;

Χρειά­στη­κε να φτά­σου­με στην COP21, ένα τέ­ταρ­το αιώνα μετά το Ρίο, για να λη­φθεί μια από­φα­ση που αφο­ρού­σε το επί­πε­δο υπερ­θέρ­μαν­σης που δεν έπρε­πε να ξε­πε­ρα­στεί. Η συμ­φω­νία που υιο­θε­τή­θη­κε στη γαλ­λι­κή πρω­τεύ­ου­σα ορί­ζει πράγ­μα­τι ότι η κλι­μα­τι­κή πο­λι­τι­κή έχει ως στόχο να “δια­τη­ρή­σει την άνοδο της θερ­μο­κρα­σί­ας αρ­κε­τά κάτω από τους 2°C συ­νε­χί­ζο­ντας ταυ­τό­χρο­να τις προ­σπά­θειες για να μην ξε­πε­ρά­σει τους 1,5°C ”. Όμως, αυτό το ασα­φές κεί­με­νο (ποιος είναι ο στό­χος: 2°C ή 1,5°C ;) δεν ανα­φέ­ρει κα­νέ­να μέσο δρά­σης και δεν προ­βλέ­πει καμιά κύ­ρω­ση ενά­ντια στις χώρες που δεν κά­νουν ό,τι τους ανα­λο­γεί σε αυτή την προ­σπά­θεια. Και ούτε καν ανα­φέ­ρει τα ορυ­κτά καύ­σι­μα, που είναι ωστό­σο η κύρια αιτία της αύ­ξη­σης του φαι­νο­μέ­νου του θερ­μο­κη­πί­ου!

Η ει­δι­κή ει­σή­γη­ση της Δια­κυ­βερ­νη­τι­κής Ομά­δας Εμπει­ρο­γνω­μό­νων για την Εξέ­λι­ξη του Κλί­μα­τος (GIEC) που βγήκε τον Οκτώ­βρη του 2018 δεν αφή­νει καμιά αμ­φι­βο­λία (2): Αντί­θε­τα με αυτά που τα με­γά­λα ΜΜΕ και οι πο­λι­τι­κοί μας επα­να­λαμ­βά­νουν μο­νό­το­να εδώ και πάνω από εί­κο­σι χρό­νια, μια αύ­ξη­ση της θερ­μο­κρα­σί­ας κατά 2°C θα ήταν πολύ πιο επι­κίν­δυ­νη για τα αν­θρώ­πι­να και τα μη-αν­θρώ­πι­να όντα. Ένα πα­ρά­δειγ­μα ανά­με­σα σε άλλα: Το πα­γε­τω­νι­κό κά­λυμ­μα της Γροι­λαν­δί­ας πε­ριέ­χει μια πο­σό­τη­τα πάγου αρ­κε­τή για να κάνει να ανέ­βει η στάθ­μη των θα­λασ­σών κατά 7 μέτρα. Όμως, οι ει­δι­κοί εκτι­μούν ότι το ση­μείο χωρίς επι­στρο­φή της απο­σά­θρω­σής του βρί­σκε­ται κάπου με­τα­ξύ 1,5°C και 2°C της υπερ­θέρ­μαν­σης...

Το φάσμα του “πλα­νή­τη κλί­βα­νου”

Δεν υπάρ­χει κα­νέ­νας κα­τα­ψύ­κτης για να βά­λου­με μέσα του τον πλα­νή­τη για να τον κα­τα­ψύ­ξου­με. Με άλλα λόγια, από τη στιγ­μή που θα ξε­κι­νή­σει, η απο­σά­θρω­ση της Γροι­λαν­δί­ας (ή οποιασ­δή­πο­τε άλλου πα­γε­τω­νι­κού κα­λύμ­μα­τος) θα είναι αδύ­να­το να στα­μα­τή­σει πριν φτά­σει σε μια νέα ενερ­γη­τι­κή ισορ­ρο­πία του συ­στή­μα­τος Γη. Στο με­σο­διά­στη­μα, αυτή η απο­σά­θρω­ση κιν­δυ­νεύ­ει να προ­κα­λέ­σει μια αλυ­σί­δα “θε­τι­κών ανα­δρά­σε­ων” (3): Με­τα­τρο­πή της Αμα­ζο­νί­ας σε σα­βά­να, απο­σά­θρω­ση των γι­γά­ντιων πα­γε­τώ­νων της Ανταρ­κτι­κής (4), ανε­πί­στρε­πτο λιώ­σι­μο του περ­μα­φρόστ… Ένα γι­γά­ντιο κλι­μα­τι­κό ντό­μι­νο θα μπο­ρού­σε να κα­τα­λή­ξει γρή­γο­ρα σε μια αύ­ξη­ση 4 έως 5°C της μέσης θερ­μο­κρα­σί­ας της επι­φά­νειας της Γης.

Οι ει­δι­κοί φο­βού­νται ότι αυτή η ανε­ξέ­λεγ­κτη υπερ­θέρ­μαν­ση σπρώ­χνει τον πλα­νή­τη έξω από το σχε­τι­κά στα­θε­ρό κα­θε­στώς μέσα στο οποίο τα­λα­ντεύ­ε­ται εδώ και 1,5 εκα­τομ­μύ­ρια χρό­νια (εναλ­λα­γή πα­γε­τω­νι­κών και με­σο­πα­γε­τω­νι­κών πε­ριό­δων). Η Γη θα έμπαι­νε τότε σε ένα νέο κα­θε­στώς, ανά­λο­γο με εκεί­νο του Πλειό­και­νου: Στον “πλα­νή­τη κλί­βα­νο”. Είναι αδύ­να­το να φα­ντα­στού­με πώς θα είναι μια τέ­τοια ανα­τρο­πή αλλά ένα πράγ­μα είναι εντε­λώς βέ­βαιο: Αν το είδος μας επι­βιώ­σει, αυτό δεν θα συμ­βεί με ένα πλη­θυ­σμό επτά ή οκτώ δι­σε­κα­τομ­μυ­ρί­ων αν­θρώ­πων, και οι φτω­χοί θα είναι σί­γου­ρα τα κύρια θύ­μα­τα του κα­τα­κλυ­σμού – η κύρια “με­τα­βλη­τή της προ­σαρ­μο­γής” (γνω­στή η επω­δός)...Η απο­τρό­παια απάν­θρω­πη πο­λι­τι­κή απέ­να­ντι στους με­τα­νά­στες και με­τα­νά­στριες επι­τρέ­πει στο κα­θέ­να και στην κα­θε­μία να φα­ντα­στεί το πε­ρί­γραμ­μα αυτής της βαρ­βα­ρό­τη­τας που έρ­χε­ται.

Είναι ακόμα δυ­να­τό να μεί­νου­με κάτω από τους 1,5°C;

Η υπερ­θέρ­μαν­ση είναι τώρα πε­ρί­που 1,1°C σε σχέση με την προ­βιο­μη­χα­νι­κή εποχή. Με τον τω­ρι­νό ρυθμό των εκ­πο­μπών, το όριο του 1,5 °C θα ξε­πε­ρα­στεί γύρω στο 2040. Τα πάντα πρέ­πει να γί­νουν για να μην συμ­βεί αυτό. Όμως, είναι ακόμα δυ­να­τό; Δυ­στυ­χώς, δεν εί­μα­στε βέ­βαιοι για αυτό. Και μά­λι­στα, κα­θό­λου βέ­βαιοι!

Η έκ­θε­ση 1,5 °C του CIEG προ­τεί­νει τέσ­σε­ρα εν­δει­κτι­κά σε­νά­ρια της στα­θε­ρο­ποί­η­σης κάτω από το όριο επι­κιν­δυ­νό­τη­τας (με μόνο μια στις δυο πι­θα­νό­τη­τα επι­τυ­χί­ας!) (5). Τρία από αυτά τα τέσ­σε­ρα σε­νά­ρια είναι για απόρ­ρι­ψη. Πράγ­μα­τι, είναι βα­σι­σμέ­να στην τρελή ιδέα ενός “προ­σω­ρι­νού ξε­πε­ρά­σμα­τος” του 1,5°C που ακο­λου­θεί­ται από μια κα­το­πι­νή ψύξη που θα επι­τευ­χθεί χάρη στην εφαρ­μο­γή κά­ποιων τε­χνο­λο­γιών.

Απο­κα­λού­με­νες τε­χνο­λο­γί­ες “με αρ­νη­τι­κές εκ­πο­μπές”, αυτές οι τε­χνο­λο­γί­ες υπο­τί­θε­ται ότι αφαι­ρούν διο­ξεί­διο του άν­θρα­κα από την ατμό­σφαι­ρα. Όμως, ακόμα και αν υπο­θέ­σου­με ότι λει­τουρ­γούν (και σε επαρ­κή κλί­μα­κα!) (6), και ακόμα και αν υπο­θέ­σου­με ότι το διο­ξεί­διο του άν­θρα­κα που αφαι­ρεί­ται από την ατμό­σφαι­ρα μπο­ρεί να απο­θη­κευ­θεί σε ασφα­λή μέρη, από όπου δεν θα δια­φύ­γει, η κα­τά­στα­ση είναι τόσο επι­σφα­λής ώστε είναι πραγ­μα­τι­κός ο κίν­δυ­νος να δούμε το “προ­σω­ρι­νό ξε­πέ­ρα­σμα” να προ­κα­λεί ανε­πα­νόρ­θω­τα ατυ­χή­μα­τα. Όπως για πα­ρά­δειγ­μα, την αρχή απο­σά­θρω­σης του πα­γε­τω­νι­κού κα­λύμ­μα­τος που προ­κα­λεί την πτώση των ντό­μι­νων που θα οδη­γού­σε στον “πλα­νή­τη κλί­βα­νο”!

Το τέ­ταρ­το σε­νά­ριο θα επέ­τρε­πε να μεί­νου­με κάτω από το 1,5°C χωρίς “προ­σω­ρι­νό ξε­πέ­ρα­σμα”, άρα χωρίς “τε­χνο­λο­γί­ες με αρ­νη­τι­κές εκ­πο­μπές”. Συ­νε­πά­γε­ται μια δρα­κό­ντια μεί­ω­ση των κα­θα­ρών πα­γκό­σμιων εκ­πο­μπών διο­ξει­δί­ου του άν­θρα­κα: -58% από σή­με­ρα μέχρι το­2030, αρ­νη­τι­κές εκ­πο­μπές με­τα­ξύ 2050 και 2100 (7). Αυτό το σε­νά­ριο δεν μπο­ρεί να γίνει δεκτό στη ση­με­ρι­νή του κα­τά­στα­ση, επει­δή συ­νε­πά­γε­ται (όπως και τα άλλα) την ισχυ­ρή ανά­πτυ­ξη της πυ­ρη­νι­κής ενέρ­γειας (+50% το 2030, + 150% το 2050, δη­λα­δή πε­ρί­που 200 πρό­σθε­τα πυ­ρη­νι­κά ερ­γο­στά­σια, πράγ­μα που ση­μαί­νει ση­μα­ντι­κή αύ­ξη­ση του κιν­δύ­νου πυ­ρη­νι­κής σύρ­ρα­ξης). Μπο­ρού­με ωστό­σο να συ­μπε­ρά­νου­με ότι η απαι­τού­με­νη μεί­ω­ση των εκ­πο­μπών δεν μπο­ρεί να πραγ­μα­το­ποι­η­θεί χωρίς με­γά­λη μεί­ω­ση της πα­γκό­σμιας κα­τα­νά­λω­σης ενέρ­γειας (της τάξης του 20% το 2030 και του 40% το 2050, ή και ακόμα πε­ρισ­σό­τε­ρο) και ότι αυτή η μεί­ω­ση είναι με τη σειρά της απρό­σι­τη χωρίς την ση­μα­ντι­κή μεί­ω­ση της πα­ρα­γω­γής και των με­τα­φο­ρών (8).

Κα­τε­πεί­γου­σα ανά­γκη ενός κα­τε­πεί­γο­ντος σχε­δί­ου

Είναι πολύ αργά για να απο­φύ­γου­με την κα­τα­στρο­φή: Με­γα­λώ­νει γύρω μας. Το βε­βαιώ­νουν τα όλο και πιο έντο­να κύ­μα­τα της ζέ­στης, οι όλο και πιο βί­αιοι κυ­κλώ­νες και τυ­φώ­νες, το επι­τα­χυ­νό­με­νο λιώ­σι­μο των πα­γε­τώ­νων της Γροι­λαν­δί­ας και της Ανταρ­κτι­κής, η τα­χύ­τε­ρη από όσο προ­βλε­πό­ταν άνο­δος της στάθ­μης των ωκε­α­νών, οι πιο βί­αιες κα­ται­γί­δες και βρο­χές, η δια­τα­ρα­χή των μου­σώ­νων, οι φο­νι­κές πυρ­κα­γιές δασών και πο­λυά­ριθ­μα άλλα φαι­νό­με­να που ανα­φέ­ρουν τα ΜΜΕ. Για να μην μι­λή­σου­με για την τα­χύ­τε­ρη κα­τα­στρο­φή της βιο­ποι­κι­λό­τη­τας (που προ­κα­λεί­ται εν μέρει από την κλι­μα­τι­κή αλ­λα­γή) και χωρίς να ξε­χνά­με τις άλλες όψεις της “οι­κο­λο­γι­κής κρί­σης” (ει­δι­κά τη μό­λυν­ση από συν­θε­τι­κά χη­μι­κά προ­ϊ­ό­ντα και από ρα­διε­νερ­γά νου­κλε­ο­τί­δια).

Ο πιο στοι­χειώ­δης κοι­νός νους -ή μάλ­λον το έν­στι­κτο επι­βί­ω­σης!- θα επέ­βα­λε να επε­ξερ­γα­στού­με το τα­χύ­τε­ρο δυ­να­τό και με την πιο πλα­τιά δη­μο­κρα­τία ένα πα­γκό­σμιο κα­τε­πεί­γον σχέ­διο για να σώ­σου­με το κλίμα και τη βιο­ποι­κι­λό­τη­τα με κοι­νω­νι­κή και κλι­μα­τι­κή δι­καιο­σύ­νη, άρα μειώ­νο­ντας ρι­ζι­κά τις σκαν­δα­λώ­δεις κοι­νω­νι­κές αδι­κί­ες που έχει δη­μιουρ­γή­σει ο νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμός. Αυτό το σχέ­διο θα έπρε­πε να κοι­νω­νι­κο­ποι­ή­σει τους ενερ­γεια­κούς και χρη­μα­το­πι­στω­τι­κούς το­μείς (χωρίς απο­ζη­μιώ­σεις και εξα­γο­ρές) επει­δή αυτό είναι το μόνο μέσο για να ξε­κλει­δώ­σου­με το κλι­μα­τι­κό μέλ­λον. Θα έπρε­πε να κα­ταρ­γή­σει όλες τις άχρη­στες και επι­βλα­βείς πα­ρα­γω­γές (των όπλων, για πα­ρά­δειγ­μα!) και όλες τις άχρη­στες με­τα­φο­ρές, επει­δή αυτό είναι το πιο απλό μέσο για να μειώ­σου­με δρα­στι­κά και πολύ γρή­γο­ρα τις εκ­πο­μπές. Με αυτό το τρόπο θα προ­έ­κυ­πτε ένα πε­ρι­θώ­ριο ελιγ­μών για να επεν­δύ­σου­με στην ενερ­γεια­κή απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα (ει­δι­κά στην ανα­καί­νι­ση/μό­νω­ση των κτι­ρί­ων) και για να οι­κο­δο­μή­σου­με ένα νέο ενερ­γεια­κό σύ­στη­μα βα­σι­σμέ­νο 100% στις ανα­νε­ώ­σι­μες πηγές.

Να αλ­λά­ξου­με πρό­τυ­πο: φρο­ντί­δα αντί πα­ρα­γω­γής, πραγ­μα­τι­κές ανά­γκες αντί κέρ­δους

Στο πλαί­σιο του σχε­δί­ου, η αγρο­τι­κή οι­κο­νο­μία, η βιο­μη­χα­νία του κρέ­α­τος, η βιο­μη­χα­νι­κή αλιεία και η βιο­μη­χα­νι­κή δα­σο­κο­μία θα έπρε­πε να αντι­κα­τα­στα­θούν αντί­στοι­χα από την αγρο­οι­κο­λο­γία, τη μικρή αλιεία, την κτη­νο­τρο­φία σε λι­βά­δια και μια οι­κο­λο­γι­κή δα­σο­κο­μία. Αυτές οι βα­θιές με­ταλ­λά­ξεις, που εγ­γρά­φο­νται σε μια προ­ο­πτι­κή δια­τρο­φι­κής και ενερ­γεια­κής ανε­ξαρ­τη­σί­ας, θα επέ­τρε­παν τόσο να μειω­θούν ου­σια­στι­κά οι εκ­πο­μπές, όσο και να προ­στα­τευ­θεί η βιο­ποι­κι­λό­τη­τα, να βελ­τιω­θεί η υγεία και να δη­μιουρ­γη­θούν εκα­το­ντά­δες εκα­τομ­μύ­ρια χρή­σι­μες και γε­μά­τες νόημα θέ­σεις απα­σχό­λη­σης.

Το σχέ­διο συ­νι­στά μια πλήρη αλ­λα­γή προ­τύ­που. Το κέρ­δος πρέ­πει να πάει στην άκρη μπρο­στά στις πραγ­μα­τι­κές ανά­γκες, ο πα­ρα­γω­γι­σμός πρέ­πει να αφή­σει τη θέση του στη φρο­ντί­δα που προ­σφέ­ρε­ται στα αν­θρώ­πι­να και μη αν­θρώ­πι­να όντα. Το ζη­τού­με­νο είναι να διορ­θώ­σου­με τις ζη­μιές του κα­πι­τα­λι­σμού, της αποι­κιο­κρα­τί­ας και της πα­τριαρ­χί­ας. Αυτό ση­μαί­νει να δώ­σου­με στον πα­γκό­σμιο Νότο τα μέσα μιας ανά­πτυ­ξης χωρίς άν­θρα­κα, να προ­σφέ­ρου­με σε όλους τους αν­θρώ­πους μια κοι­νω­νι­κή ασφά­λι­ση αντά­ξια του ονό­μα­τός της, να εξα­σφα­λί­σου­με στις γυ­ναί­κες την ισό­τη­τα δι­καιω­μά­των καθώς και τον έλεγ­χο της γο­νι­μό­τη­τάς τους, και να επε­κτεί­νου­με πάρα πολύ τον δη­μό­σιο, πα­ρα­δη­μό­σιο και μη αγο­ραίο τομέα. Η πλή­ρης απα­σχό­λη­ση, εξα­σφα­λι­σμέ­νη από τη δη­μιουρ­γία νέων δρα­στη­ριο­τή­των και την πολύ δρα­στι­κή μεί­ω­ση του χρό­νου ερ­γα­σί­ας σε 15 ώρες την εβδο­μά­δα (χωρίς απώ­λεια μι­σθού και με μεί­ω­ση των ρυθ­μών ερ­γα­σί­ας) (9), θα γι­νό­ταν μια διεκ­δί­κη­ση οι­κο­λο­γι­κή και συ­νά­μα κοι­νω­νι­κή. Το μοί­ρα­σμα της ανα­γκαί­ας ερ­γα­σί­ας είναι εξάλ­λου απα­ραί­τη­το έτσι ώστε όλοι και όλες να μπο­ρούν να με­τέ­χουν δη­μο­κρα­τι­κά στη σύλ­λη­ψη και στη πραγ­μά­τω­ση του σχε­δί­ου, όπως και στα οι­κια­κά κα­θή­κο­ντα.

Δεν υπάρ­χει διέ­ξο­δος από τη συ­στη­μι­κή κρίση έξω από μια αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή εναλ­λα­κτι­κή λύση. Για να στα­μα­τή­σου­με την κα­τα­στρο­φή και να εμπο­δί­σου­με τον κα­τα­κλυ­σμό, πρέ­πει απα­ραι­τή­τως να πα­ρά­γου­με λι­γό­τε­ρο (να πα­ρά­γου­με για τις πραγ­μα­τι­κές ανά­γκες), να με­τα­φέ­ρου­με λι­γό­τε­ρο (το με­γα­λύ­τε­ρο μέρος των με­τα­φο­ρών στο­χεύ­ει στη με­γέ­θυν­ση του κέρ­δους των πο­λυ­ε­θνι­κών) και να μοι­ρα­ζό­μα­στε πε­ρισ­σό­τε­ρο (κατά προ­τε­ραιό­τη­τα, να μοι­ρα­ζό­μα­στε τα πλού­τη και να κα­τα­νέ­μου­με την ανα­γκαία ερ­γα­σία). Αυτή η οι­κο­σο­σια­λι­στι­κή προ­ο­πτι­κή είναι απα­ραί­τη­τη για να βγού­με από την πο­λι­τι­σμι­κή κρίση που έχει προ­κα­λέ­σει το κε­φά­λαιο, επει­δή δεν είναι δυ­να­τό να υπάρ­ξει ελευ­θε­ρία στο απα­τη­λό κυ­νή­γι μιας κα­τα­νά­λω­σης χωρίς όρια, βα­σι­σμέ­νης πάνω στην χωρίς όρια εκ­με­τάλ­λευ­ση της Γης και των αν­θρώ­πων. Ο κα­τα­να­λω­τι­σμός δεν είναι παρά η άθλια αντα­μοι­βή μιας άθλιας ύπαρ­ξης.

Να μην πε­ρι­μέ­νου­με τί­πο­τα από τις COP

Είναι ευ­νό­η­το ότι αυτή η εναλ­λα­κτι­κή δεν μπο­ρεί να βγει από τις COP. Πράγ­μα­τι, στο πλαί­σιο αυτών των συ­να­ντή­σε­ων κο­ρυ­φής, οι κυ­βερ­νή­σεις προ­σπα­θούν -στην κα­λύ­τε­ρη πε­ρί­πτω­ση!- να λύ­σουν τον τε­τρα­γω­νι­σμό του κύ­κλου: Να απο­φύ­γουν τον κα­τα­κλυ­σμό ενώ ταυ­τό­χρο­να εξα­σφα­λί­ζουν τη συ­νέ­χι­ση της συσ­σώ­ρευ­σης κε­φα­λαί­ου και τη δια­τή­ρη­ση του νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρου κα­θε­στώ­τος (με άλλα λόγια, του απα­ραί­τη­του κα­θε­στώ­τος για τη συσ­σώ­ρευ­ση μέσα σε ένα πλαί­σιο πτώ­σης του πο­σο­στού κέρ­δους και γε­νι­κευ­μέ­νης υπερ­πα­ρα­γω­γής). Να γιατί, σε πεί­σμα των πρω­το­κόλ­λων, των φόρων άν­θρα­κα, των πο­σο­στώ­σε­ων ανταλ­λά­ξι­μων εκ­πο­μπών, της “κα­θα­ρής ανά­πτυ­ξης”, της “κλι­μα­τι­κής χρη­μα­το­πι­στω­τι­κής οι­κο­νο­μί­ας”, των ετή­σιων COP και όλου αυτού του μπλα μπλα, η κα­πι­τα­λι­στι­κή συσ­σώ­ρευ­ση, σαν να ήταν αυ­τό­μα­το, συ­νε­χί­ζει αδια­τά­ρα­κτα να σπρώ­χνει την αν­θρω­πό­τη­τα προς τον “πλα­νή­τη κλί­βα­νο”.

Πάνω από ένα τέ­ταρ­το αιώνα μετά το Ρίο, από COP σε COP, ο κα­τα­κλυ­σμός πλη­σιά­ζει. Η COP25 δεν θα ανα­στρέ­ψει αυτή τη τάση. Ένα από τα κύρια ση­μεία προς συ­ζή­τη­ση θα αφορά το νέο “αγο­ραίο μη­χα­νι­σμό” που προ­βλέ­πε­ται στη σύμ­βα­ση του Πα­ρι­σιού (άρθρο 6). Αυτός ο μη­χα­νι­σμός θα έπρε­πε να πε­ρι­λά­βει και να επε­κτεί­νει τα μέσα -σε πολύ με­γά­λο βαθμό απα­τη­λά- της “αντι­στάθ­μι­σης άν­θρα­κα” που εφαρ­μό­στη­καν από το πρω­τό­κολ­λο του Κυότο και δώθε (“Μη­χα­νι­σμός κα­θα­ρής ανά­πτυ­ξης” και “Από κοι­νού εφαρ­μο­γή”, στα οποία προ­στί­θε­νται τα προ­γράμ­μα­τα REDD και REDD+). Οι ημι­τε­λείς συ­ζη­τή­σεις για τη συ­γκε­κρι­με­νο­ποί­η­ση του άρ­θρου 6 του Πα­ρι­σιού, στην COP24 (Κα­το­βί­τσε), έδει­ξαν ότι η δια­κύ­βευ­ση είναι πάντα η ίδια: Να ακυ­ρώ­σουν με το ένα χέρι, στη πράξη, τις δε­σμεύ­σεις αρχής που έχουν υπο­γρά­ψει με το άλλο.

Η απο­τυ­χία του πρά­σι­νου κα­πι­τα­λι­σμού, το αδιέ­ξο­δο ενός συ­στή­μα­τος

Τα ΜΜΕ χαι­ρέ­τη­σαν την επι­τυ­χία της COP21. Στη πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, οι κυ­βερ­νή­σεις απέ­τυ­χαν πάνω στο ζή­τη­μα-κλει­δί, εκεί­νο που το­πο­θε­τεί την απά­ντη­ση στη κλι­μα­τι­κή πρό­κλη­ση μέσα στο πλαί­σιο της αγο­ράς: Τον ορι­σμό μιας πα­γκό­σμιας τιμής του άν­θρα­κα. Αυτή η απο­τυ­χία δεν θα είναι εύ­κο­λο να διορ­θω­θεί. Τέσ­σε­ρα χρό­νια μετά το Πα­ρί­σι, ένα δη­μο­σί­ευ­μα του ΔΝΤ είναι εν­δει­κτι­κό του αδιε­ξό­δου. Οι συγ­γρα­φείς του γρά­φουν ότι η κλι­μα­τι­κή αλ­λα­γή θα μπο­ρού­σε να προ­κα­λέ­σει “στην ακραία της πε­ρί­πτω­ση, την αν­θρώ­πι­νη εξα­φά­νι­ση”. Δυ­στυ­χώς, συ­νε­χί­ζουν, “η ση­μα­ντι­κή από­κλι­ση με­τα­ξύ των ιδιω­τι­κών και των κοι­νω­νι­κών απο­δό­σε­ων των επεν­δύ­σε­ων με χα­μη­λές εκ­πο­μπές άν­θρα­κα θα συ­νε­χι­στεί πι­θα­νώς στο μέλ­λον, καθώς οι μελ­λο­ντι­κοί τρό­ποι φο­ρο­λό­γη­σης και τι­μο­λό­γη­σης του άν­θρα­κα είναι πολύ αβέ­βαιοι, ει­δι­κά για λό­γους πο­λι­τι­κής οι­κο­νο­μί­ας (sic). Αυτό ση­μαί­νει ότι όχι μόνο λεί­πει μια αγορά για τη ση­με­ρι­νή κλι­μα­τι­κή άμ­βλυν­ση επει­δή οι εκ­πο­μπές άν­θρα­κα δεν έχουν τι­μο­λο­γη­θεί, αλλά και ότι λεί­πουν και οι αγο­ρές για τη μελ­λο­ντι­κή άμ­βλυν­ση, πράγ­μα που είναι ση­μα­ντι­κό για την από­δο­ση των ιδιω­τι­κών επεν­δύ­σε­ων στις τε­χνο­λο­γί­ες, υπο­δο­μές και κε­φά­λαια με­τρια­σμού του κλί­μα­τος” (10).

Με­τά­φρα­ση αυτών των τε­χνο­κρα­τι­κών αλα­μπουρ­νέ­ζι­κων: Θα έπρε­πε να δρά­σου­με για να απο­φύ­γου­με την εξα­φά­νι­ση της αν­θρω­πό­τη­τας αλλά αυτό δεν είναι επι­κερ­δές. Η από­κλι­ση της από­δο­σης ανά­με­σα στην επι­βί­ω­ση του 99% και στα κέρδη του 1% “θα συ­νε­χι­στεί πι­θα­νώς” επει­δή δεν υπάρ­χει πα­γκό­σμια εξου­σία ικανή να επι­βάλ­λει μια τιμή του άν­θρα­κα που θα έβαζε όλους τους κα­πι­τα­λι­στές να αντα­γω­νι­στούν επί ίσοις όροις στο κυ­νή­γι του κέρ­δους. Και κατά συ­νέ­πεια, δεν κά­νου­με τί­πο­τα. Δεν μπο­ρού­με να φα­ντα­στού­με κα­λύ­τε­ρη απο­τύ­πω­ση του γε­γο­νό­τος ότι ο κα­πι­τα­λι­σμός δεν έχει πια να προ­σφέ­ρει παρά την κα­τα­στρο­φή και το θά­να­το.

Η ανι­κα­νό­τη­τα των κυ­βερ­νή­σε­ων απέ­να­ντι στην οι­κο­λο­γι­κή και ει­δι­κό­τε­ρα την κλι­μα­τι­κή κρίση, δεν είναι απο­τέ­λε­σμα κά­ποιας μυ­στη­ριώ­δους μοί­ρας, ή της δια­στρο­φής της αν­θρώ­πι­νης φύσης, αλλά το απο­τέ­λε­σμα πέντε δο­μι­κών πα­ρα­γό­ντων: ο πα­ρα­γω­γι­σμός που είναι σύμ­φυ­τος στον κα­πι­τα­λι­σμό, εμπο­δί­ζει να πα­ρά­γεις λι­γό­τε­ρο. Το νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρο κα­θε­στώς συσ­σώ­ρευ­σης εμπο­δί­ζει να συλ­λά­βεις ένα δη­μό­σιο σχέ­διο. Η αντί­φα­ση ανά­με­σα στη διε­θνο­ποί­η­ση του κε­φα­λαί­ου και στον εθνι­κό χα­ρα­κτή­ρα των Κρα­τών εμπο­δί­ζει να συλ­λά­βεις την πρό­κλη­ση σε πα­γκό­σμια κλί­μα­κα. Η κρίση ιμπε­ρια­λι­στι­κής ηγε­σί­ας εμπο­δί­ζει να εξα­σφα­λι­στεί έστω και ελά­χι­στη τάξη στην κα­πι­τα­λι­στι­κή ατα­ξία (αυτός ο πα­ρά­γο­ντας επι­δει­νώ­νε­ται επι­πλέ­ον από τον κλι­μα­το-αρ­νη­τι­σμό του Ντό­ναλντ Τραμπ). Τέλος, η κρίση της αστι­κής δη­μο­κρα­τί­ας που βα­σί­ζε­ται στην εκλο­γι­κί­στι­κη δη­μα­γω­γία εμπο­δί­ζει να κοι­τά­ζεις πιο μα­κριά από ένα διά­στη­μα τριών ετών. Όλα αυτά είναι προ­ϊ­όν του κα­πι­τα­λι­στι­κού συ­στή­μα­τος στη τε­λι­κή του φάση που, όπως έλεγε ο Μαρξ, “εξα­ντλεί τις δυο μο­να­δι­κές πηγές κάθε πλού­του: τη Γη και την ερ­γά­τρια/τον ερ­γά­τη”.

Τέλος του κό­σμου, τέλος του μήνα, ίδια μάχη οι­κο­σο­σια­λι­στι­κή

Είναι πα­ρά­λο­γο να πι­στέ­ψου­με ότι μια κοι­νω­νία βα­σι­σμέ­νη στην εκ­με­τάλ­λευ­ση της ερ­γα­σί­ας, στο ρα­τσι­σμό, στην πα­τριαρ­χία, στην ομο­φο­βία, στην αποι­κια­κή αλα­ζο­νεία, στη βία, στη κα­τά­χρη­ση εξου­σί­ας και στο βά­θε­μα των ανι­σο­τή­των θα μπο­ρού­σε να δια­τη­ρεί σχέ­σεις σε­βα­σμού, φρο­ντί­δας, συ­νερ­γα­σί­ας, ει­ρή­νης και σω­φρο­σύ­νης με την (υπό­λοι­πη) φύση. Πώς να πι­στέ­ψου­με ότι θα εί­μα­στε ικα­νοί να μην κά­νου­με στα άλλα ζω­ντα­νά όντα αυτά που ανε­χό­μα­στε να μάς κά­νουν; Πώς να φα­ντα­στού­με ότι ένα σύ­στη­μα που εκ­με­ταλ­λεύ­ε­ται κα­θη­με­ρι­νά τη δύ­να­μη ερ­γα­σί­ας θα μπο­ρού­σε να πα­ραι­τη­θεί από το να λε­η­λα­τεί άλλες πλου­το­πα­ρα­γω­γι­κές πηγές; Πώς να υπο­θέ­σου­με ότι μια κοι­νω­νία θα μπο­ρού­σε να σε­βα­στεί τις “υπη­ρε­σί­ες” που της προ­σφέ­ρει η φύση όταν αυτή πε­ρι­φρο­νεί τις υπη­ρε­σί­ες που πραγ­μα­το­ποιεί δω­ρε­άν η μισή αν­θρω­πό­τη­τα, οι γυ­ναί­κες, στο πλαί­σιο της κοι­νω­νι­κής ανα­πα­ρα­γω­γής;

Δεν θα αλ­λά­ξου­με ολο­κλη­ρω­τι­κά τις σχέ­σεις με­τα­ξύ της αν­θρω­πό­τη­τας και της φύσης αν δεν αλ­λά­ξου­με ολο­κλη­ρω­τι­κά τις σχέ­σεις με­τα­ξύ των αν­θρώ­πων. Να φρο­ντί­ζου­με τους εαυ­τούς μας με τρόπο αντά­ξιο της αν­θρω­πιάς μας είναι η απο­λύ­τως ανα­γκαία προ­ϋ­πό­θε­ση για να φρο­ντί­ζου­με αυτό στο οποίο ανή­κου­με.

“Τέλος του κό­σμου, τέλος του μήνα: ίδιος εχθρός, ίδια μάχη”: Αυτό το σύν­θη­μα, που ακού­στη­κε στις συ­γκε­ντρώ­σεις που είδαν τη σύ­γκλι­ση των Κί­τρι­νων Γι­λέ­κων και των δια­δη­λω­τών/τριών για το κλίμα, στη Γαλ­λία, εκ­φρά­ζει την ουσία του ζη­τή­μα­τος: Οι αγώ­νες ενά­ντια στις κοι­νω­νι­κές κα­τα­στρο­φές και οι αγώ­νες ενά­ντια στις οι­κο­λο­γι­κές κα­τα­στρο­φές είναι οι δυο δια­στά­σεις της ίδιας οι­κο­σο­σια­λι­στι­κής μάχης. Η διέ­ξο­δος δεν βρί­σκε­ται στις πιέ­σεις στις COP. Βρί­σκε­ται στη σύ­γκλι­ση των αγώ­νων των εκ­με­ταλ­λευ­μέ­νων και των κα­τα­πιε­σμέ­νων για ένα κόσμο ανα­γκαίο, εφι­κτό και επι­θυ­μη­τό.

25/11/2019

Ση­μειώ­σεις

[1] Τα μέρη στο εκα­τομ­μύ­ριο (ppm) είναι μια μο­νά­δα συ­γκέ­ντρω­σης. 350 ppm CO2 ση­μαί­νουν ότι, σε ένα εκα­τομ­μύ­ρια μόρια, 350 είναι μόρια CO2. Στη διάρ­κεια των 800.000 ετών που προη­γή­θη­καν του ει­κο­στού αιώνα, η συ­γκέ­ντρω­ση CO2 κυ­μαι­νό­ταν με­τα­ξύ 220 και 280 ppm.

[2] GIEC, ει­δι­κή έκ­θε­σηl 1,5°C.

[3] Ονο­μά­ζου­με έτσι τις συ­νέ­πειες της υπερ­θέρ­μαν­σης που επι­τα­χύ­νουν την υπερ­θέρ­μαν­ση

[4] Οι πα­γε­τώ­νες Thwaites και Totten (αντί­στοι­χα στη Δυ­τι­κή και Ανα­το­λι­κή Ανταρ­κτι­κή), απο­στα­θε­ρο­ποι­μέ­νοι, πε­ριέ­χουν αρ­κε­τό νερό για να κά­νουν να ανέ­βει η στάθ­μη των θα­λασ­σών κατά 7,5 μέτρα πε­ρί­που.

[5] GIEC, ει­δι­κή έκ­θε­ση για τους 1,5°C, πε­ρί­λη­ψη για εκεί­νους που παίρ­νουν τις απο­φά­σεις.

[6] Η πιο ώριμη από τις τε­χνο­λο­γί­ες με αρ­νη­τι­κές εκ­πο­μπές είναι η βιο­ε­νέρ­γεια με σύλ­λη­ψη και δέ­σμευ­ση του άν­θρα­κα. Η από­συρ­ση με αυτό το μέσο του 10% των ετή­σιων εκ­πο­μπών CO2 θα απαι­τού­σε να αφιε­ρω­θεί πε­ρί­που το 20% της αγρο­τι­κής επι­φά­νειας στην καλ­λιέρ­γεια βιο­μά­ζας…

[7] Αν θέ­λου­με να σε­βα­στού­με τις “δια­φο­ρο­ποι­η­μέ­νες ευ­θύ­νες” Βορρά και Νότου, η πα­γκό­σμια μεί­ω­ση κατά 58% συ­νε­πά­γε­ται μειώ­σεις της τάξης του 65% στις “ανα­πτυγ­μέ­νες” χώρες.

[8] Για την κα­τα­νά­λω­ση ενέρ­γειας, η CIEG ανα­φέ­ρει τους αριθ­μούς του -15% το 2030 και -32% το 2050. Αυτοί είναι υπο­τι­μη­μέ­νοι επει­δή έχουν βα­σι­στεί στην υπό­θε­ση μιας με­γά­λης αύ­ξη­σης της πυ­ρη­νι­κής ενέρ­γειας στο “ενερ­γεια­κό mix” (+59% το 2030, +150% το 2050 -δη­λα­δή πε­ρί­που 200 πρό­σθε­τοι πυ­ρη­νι­κοί σταθ­μοί). Αν απο­κλεί­σου­με την πυ­ρη­νι­κή ενέρ­γεια (και πρέ­πει να την απο­κλεί­σου­με!) , η μεί­ω­ση της πα­γκό­σμιας κα­τα­νά­λω­σης ενέρ­γειας θα έπρε­πε μάλ­λον να είναι της τάξης του 20% το 2030 και του 40% το 2050. Όπως και νάχει, μια τέ­τοια μεί­ω­ση απαι­τεί μια ου­σια­στι­κή μεί­ω­ση της πα­ρα­γω­γής και των με­τα­φο­ρών.

[9] Με όλα τα άλλα πράγ­μα­τα να πα­ρα­μέ­νουν ως έχουν, ο αριθ­μός των ωρών ερ­γα­σί­ας στην απα­σχό­λη­ση που είναι συμ­βα­τός με τoν προ­ϋ­πο­λο­γι­σμό υπο­λει­πό­με­νου άν­θρα­κα θα ήταν 16 ώρες τη βδο­μά­δα στις χώρες του ΟΟΣΑ (pour un budget carbone 2°C). Philipp Frey, « The ecological limits of wπρο«ύπο­λο­γι­σμό­ork », Autonomy, April 2019.

[10] IMF WP/19/185, Sept 2019

Με­τά­φρα­ση: Γιώρ­γος Μη­τρα­λιάς

ΠΗΓΗ: www.​contra-​xreos.​gr