Αυτό που ενώνει ΔΝΤ και ΕΕ: «βιώσιμο» χρέος = «βιώσιμη» λιτότητα για πάντα

Η αντιπαράθεση ΔΝΤ και Ευρωζώνης (κυρίως της Γερμανίας) για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους συσκοτίζει μια υπόθεση εκ πρώτης όψεως προφανή. Το ότι η Ελλάδα έχει μετατραπεί σε «αποικία χρέους» το έχουν αντιληφθεί οι περισσότεροι. Ωστόσο, σχεδόν όλοι δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε τους λόγους που το ΔΝΤ «βγαίνει από τ’ αριστερά», ζητώντας μείωση επιτοκίων και μακρότατες παρατάσεις.

Η διαφοροποίηση του ΔΝΤ στα κριτήρια βιωσιμότητας και στις τεχνικές διαχείρισης του χρέους δεν είναι καινούργια. Δικής του έμπνευσης ήταν το πρώτο κούρεμα, με το PSI. Το ΔΝΤ, συνεπές στον ρόλο του ως εγγυητή της διεθνούς τοκογλυφίας, οργάνωσε την υποκατάσταση του χρέους που κατείχαν κερδοσκοπικά funds και τράπεζες από θεσμικό και διακρατικό χρέος –πράγμα με το οποίο ταυτίστηκαν και οι κυρίαρχες δυνάμεις της Ευρωζώνης για τους δικούς λόγους: για να σώσουν τις γερμανικές, γαλλικές, ιταλικές κ.ά. τράπεζες. Το ΔΝΤ επέβαλε, επίσης, το Νοέμβριο του 2012 όχι μόνο μείωση επιτοκίων και σημαντική επιμήκυνση της αποπληρωμής των δανείων της Ευρωζώνης, αλλά και δέσμευση περαιτέρω ελάφρυνσης, ώστε το χρέος να καταστεί βιώσιμο. Αυτή τη δέσμευση της Ευρωζώνης, που έχει κατάφωρα παραβιαστεί, με πολιτικά «θύματα» την κυβέρνηση Σαμαρά αλλά και την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, υπερασπίζεται και σήμερα το ΔΝΤ, με αβέβαιη την έκβαση του παζαριού για το ρόλο του στο τρίτο μνημόνιο.

Από το «κούρεμα» στην «αναδιαμόρφωση»

Όμως, αυτή η υπεράσπιση γίνεται στο έδαφος μιας σημαντικότατης υποχώρησης του ΔΝΤ: ο εγγυητής της «διεθνούς τοκογλυφίας» έχει παραιτηθεί από την απαίτηση για ονομαστικό κούρεμα του χρέους και περιορίζει τις απαιτήσεις του στο reprofiling (= αναδιαμόρφωση), βάσει των νέων κανονισμών του. Δηλαδή, σε τεχνικές περιορισμού της ετήσιας δαπάνης εξυπηρέτησης του χρέους σε ένα ποσοστό μέχρι 20%. Αυτό αποτυπώνεται και στην τελευταία έκθεσή του, που επέλεξε να δημοσιοποιήσει «επιθετικά» την παραμονή του Eurogroup, η οποία συνοπτικά προτείνει:

• Αύξηση της περιόδου χάριτος (μη πληρωμή κεφαλαίου) των δανείων του EFSF (131 δισ.) κατά 17 χρόνια, των δανείων των κρατών του ευρώ (53 δισ.) κατά 20 χρόνια και των δανείων του ESM (22,5 δισ. μέχρι τώρα) κατά 6 χρόνια.
• Πάγωμα πληρωμής τόκων των δανείων EFSF και Ευρωζώνης για 17-24 χρόνια.
• Επέκταση ωρίμανσης των διακρατικών δανείων κατά τουλάχιστον 30 χρόνια, του EFSF κατά 14 χρόνια και του ESM κατά 10 χρόνια. Πρακτικά, αυτό σημαίνει παράταση λήξεων μέχρι περίπου το 2070.
• Πάγωμα των επιτοκίων στο 1,5% μέχρι το 2040.

Η αντιπρόταση ESM και Κομισιόν

Στον αντίποδα της πρότασης του ΔΝΤ, ESM και Κομισιόν αντιτείνουν σενάρια αναδιάρθρωσης που περιλαμβάνουν:

• Εξαγορά όλου ή μέρους του δανείου (21,3 δισ.) του ΔΝΤ, καθώς και των 53 δισ. διακρατικών δανείων από τα δύο πρώτα μνημόνια, με στόχο υποκατάσταση από αντίστοιχα δάνεια του ESM, με χαμηλότερο επιτόκιο (από 3-4,5% σε 0,75%).
• Επιμήκυνση του δανείου του EFSF κατά 5-7 χρόνια, διατήρηση επιτοκίων στα σημερινά επίπεδα και κάποια ‒απροσδιόριστη μέχρι στιγμής‒ περίοδο χάριτος στην πληρωμή τόκων, αντίστοιχη με την ισχύουσα μέχρι το 2022 συμφωνία για τα δάνεια του ESM.
• Επανεξέταση της βιωσιμότητας το 2018, υπό τον όρο της πλήρους τήρησης του μνημονίου και επίτευξης των συμφωνηθέντων πλεονασμάτων.

Εκ πρώτης όψεως, οι διαφορές φαίνονται αβυσσαλέες. Ουσιαστικά, η πρόταση του ESM (στη βάση της οποίας αναμενόταν και η σχετική απόφαση του Eurogroup, άγνωστη μέχρι την ώρα που γραφόταν αυτό το κείμενο) περιορίζεται στην παροχή εγγυήσεων προς το ΔΝΤ για την περίοδο που αυτό έχει λαμβάνειν από την Ελλάδα (Ιούνιο 2024), ώστε να αποφασίσει μια έστω συμβολική χρηματοδοτική συμμετοχή στο τρίτο μνημόνιο. Ωστόσο, το ΔΝΤ αντέτεινε «επιθετικά» ως όρο την πλήρη υλοποίηση του reprofiling εντός του προγράμματος και όχι μετά το 2018. 

Θεμελιώδεις συναινέσεις

Όμως, παρά τις μεγάλες τεχνικές διαφορές των δύο πλευρών, πιο θεμελιώδεις είναι οι συναινέσεις που έχουν επιτευχθεί μεταξύ τους, αλλά και με την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ, που τις υλοποιεί με απίστευτο ζήλο:

Πρώτον: ΕΕ και ΔΝΤ ανατρέπουν την «απλή αριθμητική» της βιωσιμότητας του χρέους. Παρά τις διαφωνίες τους για τα μαθηματικά του τρίτου μνημονίου, είναι έτοιμοι να συμφωνήσουν ότι ένα χρέος θεωρείται βιώσιμο ακόμη και στο 140% του ΑΕΠ σε 25 χρόνια από σήμερα ή στο 110% σε 45 χρόνια! Πρόκειται για απίστευτο «άλμα» σε σχέση με το κριτήριο του 2012, για χρέος «σημαντικά κάτω του 110% το 2022». Άλμα που εξασφαλίζεται με το προτεινόμενο από το ΔΝΤ τρικ των «ακαθάριστων χρηματοδοτικών αναγκών» (GFN).

Δεύτερον: ΕΕ, ΔΝΤ και κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ αποκηρύσσουν διά παντός κάθε ιδέα «κουρέματος» του χρέους και ταυτόχρονα δεσμεύουν το ελληνικό κράτος σε πλήρη νομιμοποίηση του χρέους αυτού και στην απεμπόληση του δικαιώματος να το αμφισβητήσει νομικά στο μέλλον.

Τρίτον: Για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία, Ευρωζώνη και ΔΝΤ ανασυγκροτούν θεσμικά και εις βάθος ένα κράτος προορισμένο αποκλειστικά στην εξυπηρέτηση του χρέους του για δεκαετίες. Αυτό υπηρετείται με τρία νέα εργαλεία: α) Το δημοσιονομικό «κόφτη», που δίνει απεριόριστες και υπεράνω κοινοβουλευτικού ελέγχου εξουσίες επιβολής οριζόντιας λιτότητας  στην κυβέρνηση και στα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Πρόκειται για την πρώτη σε επίπεδο Ευρωζώνης hardcore εφαρμογή της σχετικής υποχρέωσης του Δημοσιονομικού Συμφώνου. β) Με τη θεσμοθέτηση της υποχρέωσης παραγωγής υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων για δεκαετίες πέραν του μνημονίου. Ουσιαστικά, το ΔΝΤ με την επιμονή του σε μείωση του απαιτούμενου πλεονάσματος από το 3,5% στο 1,5% του ΑΕΠ προσφέρει στην Ευρωζώνη μια πιο ρεαλιστική, απαλλαγμένη από τον γερμανικό πολιτικό τυχοδιωκτισμό μεθοδολογία για την αιώνια δημοσιονομική «κατοχή» της Ελλάδας, μέχρι τουλάχιστον την αποπληρωμή του 75% των δανείων, όπως προβλέπει το Δημοσιονομικό Σύμφωνο. γ) Με τη συγκρότηση του υπό ευρωπαϊκή επιτροπεία υπερταμείου ιδιωτικοποιήσεων, στο οποίο περνά όλη η δημόσια και ιδιωτική περιουσία του κράτους και του οποίου το «προσδόκιμο ζωής» των 99 ετών αποτελεί το αληθινό μέτρο αποικιοποίησης της χώρας.

Τα στοιχεία που ενώνουν το ΔΝΤ και την Ευρωζώνη στη νέα τεχνική «ελάφρυνσης» του χρέους οδηγούν σε μια μεγάλη ανατροπή σε σχέση με όσα ρητορικά υποστηρίζονταν από το 2010 και μετά: η «αναδιάρθρωση» του χρέους από μέσο αποτροπής «περιττής» λιτότητας, γίνεται εργαλείο θεσμικής μονιμοποίησης και αυτοματοποίησής της.

Βεβαίως, τα στοιχεία που χωρίζουν ΔΝΤ και Ευρωζώνη, ανοιχτά ακόμη στο ενδεχόμενο βελούδινου διαζυγίου ως προς την Ελλάδα, δεν είναι αδιάφορα. Το ΔΝΤ προσπαθεί να αποκολλήσει τη γερμανική ηγεσία από την τυραννία της πολιτικής συγκυρίας (βλέπε γερμανικές εκλογές 2017) και να προσανατολίσει την Ευρωζώνη σε θεσμική τομή διαρκείας. Κι ο λόγος είναι η πρόβλεψή του για νέο κύκλο κρίσης χρέους, τροφοδοτούμενης κυρίως από την ασθενή και εξαιρετικά ευάλωτη παγκόσμια ανάπτυξη. Αν επιβεβαιωθούν οι δυσοίωνες προβλέψεις του, το «πελατολόγιό» του ακόμη και εντός της ΕΕ θα αυξηθεί, αλλά όχι και οι πόροι του. Από την άποψη αυτή, για το ΔΝΤ η Ελλάδα αποτελεί παγκόσμιο υπόδειγμα για τις νέου τύπου «αναδιαρθρώσεις» χρέους που θα τις χρηματοδοτούν με μόνιμους μηχανισμούς «αυτόματης» αλλά και «βιώσιμης» λιτότητας οι κοινωνίες-θύματα του παράνομου και απεχθούς χρέους.