Δεκέμβρης 2008: Η εξέγερση της νεολαίας

Με μεγάλο ενδιαφέρον από αρκετό κόσμο πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 4/12 η εκδήλωση «Δεκέμβρης ’08 – Συμπεράσματα από την εξέγερση της νεολαίας» στο ινστιτούτο «Κομμούνα». 

Οκτώ χρόνια μετά τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου η Αριστερά και το κίνημα δεν ξεχνάνε τι συνέβη εκείνο τον Δεκέμβρη και σκύβουν με ενδιαφέρον πάνω από τα γεγονότα, προσπαθώντας να τα ερμηνεύσουν και να βγάλουν συμπεράσματα.

Ο Σωτήρης Σιαμανδούρας, εκ μέρους του ινστιτούτου «Κομμούνα», επιχείρησε μια διπλή ανάγνωση του Δεκέμβρη του 2008, καθώς τον έζησε ως αντιεξουσιαστής, αλλά τον κατανόησε ως στέλεχος της Αριστεράς. Επέλεξε να σταθεί στις συνέχειες και τις ασυνέχειες που κατά τη γνώμη του γεννήθηκαν στα γεγονότα του τότε.

Το φοιτητικό κίνημα του 2006-2007, η υπόθεση της ζαρτινιέρας και των πράσινων παπουτσιών αποτέλεσαν για εκείνον το προοίμιο της εξέγερσης του Δεκέμβρη ’08, καθώς μέσα από τα παραπάνω ριζοσπαστικοποιήθηκε η νεολαία ως υποκείμενο, με την έννοια της όξυνσης του αυταρχισμού των δυνάμεων καταστολής και τη στοχοποίηση της νεολαίας. Αντιλαμβάνεται τη δολοφονία του 15χρονου Αλέξη όχι σαν ένα τυχαίο γεγονός, αλλά ως ένα ιστορικό γεγονός που στη διαμορφωθείσα τότε κατάσταση, θα συνέβαινε με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Τόνισε, λοιπόν, το γεγονός ότι δεν διαλέγουμε εμείς τις συνθήκες που δρούμε, αλλά αντίθετα διαλέγουμε το πώς θα δράσουμε. Ένα κομμάτι του κινήματος επιχείρησε να κάνει την «έφοδο στον ουρανό», όπως χαρακτηριστικά είπε, καταδικασμένο όμως στη συντριβή, καθώς δεν υπήρχε η πολιτική ωριμότητα και οι οργανωτικές δυνατότητες.

Η ασυνέχεια, που διέκρινε ο Σ. Σιαμανδούρας, βρίσκεται στην αντικαπιταλιστική αιτηματολογία του Δεκέμβρη με το μετέπειτα αντιμνημονιακό κίνημα, που είχε περισσότερο χαρακτήρα υπεράσπισης κεκτημένων και όχι συνολικής άρνησης του καπιταλιστικού τρόπου ζωής. Παρ’ όλα αυτά το φάντασμα του Δεκέμβρη είναι ακόμη παρόν και κατά τη γνώμη του θέτει εμφατικά το ότι δεν αλλάζει ο κόσμος αν δεν γίνει σοβαρή συζήτηση για το ζήτημα της εξουσίας, το οποίο, όταν κορυφώνεται η κοινωνική και πολιτική σύγκρουση, μπαίνει με επιτακτικό τρόπο.

Ο Νίκος Κατσιαούνης, από τις εκδόσεις «Εξάρχεια», αντιλαμβάνεται το Δεκέμβρη του ’08 ως μια ιστορική θραύση στο κυρίαρχο μοντέλο. Κατά τη γνώμη του η στρατιωτικοποίηση των δυτικών κοινωνιών ενάντια στην τρομοκρατία και η διευρυνόμενη κατάσταση εξαίρεσης αποτέλεσαν τη σπίθα για την έκρηξη του 2008. Μια κοινωνική έκρηξη που διεμβόλισε το σύνολο του κοινωνικού ιστού και ανησύχησε μέχρι και τις ευρωπαϊκές ηγεσίες.  Σύμφωνα με τον Ν.Κατσιαούνη, τα σημαντικότερα σημεία της εξέγερσης ήταν ο επαναπροσδιορισμός του δημόσιου χώρου, η αυτοοργάνωση και η αυτοδιαχείριση, η αμφισβήτηση του κρατικού μονοπωλίου της βίας, αλλά και τα δημιουργικά χαρακτηριστικά που απέκτησε το κίνημα. Χαρακτηριστικά που δημιούργησαν ένα νέο συλλογικό αίσθημα που εκφράστηκε και στο Σύνταγμα λίγα χρόνια αργότερα.

Η ελληνική κοινωνία βρίσκεται σε έντονες διεργασίες τα τελευταία δέκα χρόνια, με τη βία να ξεπηδά όταν η καταπίεση και η εκμετάλλευση φτάνουν στα όριά τους. Αυτή η βία, σύμφωνα με εκείνον, είναι νομιμοποιημένη και δείχνει τη δύναμη των από κάτω. Αυτή η βία σήμερα πρέπει να ξεπεράσει τις ρωγμές που δημιούργησε το ’08.

Ο Χρήστος Σταυρακάκης, εκ μέρους του Rproject.gr, όντας φοιτητής τις καυτές μέρες και νύχτες του Δεκέμβρη του ’08, επιχείρησε να υπερασπιστεί την εξέγερση ως τέτοια. Ξεκίνησε από το τι βίωνε εκείνη την περίοδο η νέα γενιά προκειμένου να ερμηνεύσει την εξεγερσιακή της αντίδραση. Η νεοφιλελεύθερη ρητορική που τότε έκανε λόγο για τη γενιά των 700 ευρώ, η επίθεση στις δημοκρατικές ελευθερίες, καθώς και η αστική προπαγάνδα που παρουσίαζε τη νεολαία ως συμβιβασμένη και αδρανή, ήταν κάποια από τα στοιχεία που εξόργισαν τους νέους ανθρώπους. Αυτός ήταν και ο λόγος που, σύμφωνα με τον Χ.Σταυρακάκη, η νεολαία τότε στοχοποίησε το σύστημα, την κυβέρνηση, αλλά και τα σύμβολα ενός συγκεκριμένου προτύπου ζωής.

Το μαθητικό κίνημα, που ήταν αυτό που έδωσε τον διαφορετικό τόνο στην εξέγερση και ήταν το μεγαλύτερο «νομιμοποιητικό όπλο» κοινωνικά, απέκτησε μια πρωτόγνωρη δυναμική με καταλήψεις σχολείων σε όλη την Ελλάδα, που αποτελούσαν κέντρα αγώνα όπου οι αποφάσεις λαμβάνονταν συλλογικά. Η κατάληψη και η αυτοοργάνωση, δύο λέξεις που βρίσκονται στο DNA του εργατικού κινήματος και της επαναστατικής Αριστεράς, αποτέλεσαν τον οδηγό, ώστε να μετατραπούν οι σχολές, οι γειτονιές και οι δρόμοι σε κέντρα αγώνα, σε συνδυασμό με τη συσσωρευμένη συλλογική εμπειρία του φοιτητικού κινήματος το '06-'07.

Ο Χ.Σταυρακάκης επέμεινε ότι η εξέγερση δεν ήταν καταδικασμένη να χάσει. Εκτός από τα αντικατασταλτικά χαρακτηριστικά είχε έντονο πολιτικό περιεχόμενο. Το σύνθημα «Να πέσει η κυβέρνηση των δολοφόνων» όμως μπορούσε να γίνει εφικτό μόνο μέσα από την οργανωμένη και μαζική «εισβολή» του εργατικού κινήματος, που θα μπορούσε να επιβάλλει μια γενικότερη ριζοσπαστική στροφή στην ελληνική κοινωνία. Το γεγονός ότι το ΠΑΣΟΚ αναγκάστηκε να κάνει κωμικοτραγικές συμβολικές συγκεντρώσεις και το ΚΚΕ αναγκάστηκε να υιοθετήσει δεξιόστροφη ρητορική για να μην έχει διαρροές προς κομμάτια της Αριστεράς που ήταν φιλικά απέναντι στις κινητοποιήσεις, δείχνει την πίεση των ημερών. Ιδιαίτερη, αναφορά έκανε στην αντιφατική στάση του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος όμως την κρίσιμη στιγμή «άντεξε», υπερασπιζόμενος τους εξεγερμένους. Τέλος, ανέδειξε στο κλείσιμο ότι η ήττα της εξέγερσης απαντήθηκε από το κράτος με την ενδυνάμωση της καταστολής (ίδρυση ομάδων ΔΙΑΣ και ΔΕΛΤΑ) καθώς και με μια μετατόπιση της έμφασης στην κυρίαρχη πολιτική ατζέντα στα ζητήματα δημόσιας τάξης και ασφάλειας.

Στη συζήτηση που ακολούθησε επιβεβαιώθηκε με τον πιο εμφατικό τρόπο ότι ο Δεκέμβρης του 2008 αποτέλεσε ένα σημείο ορόσημο για τη νέα γενιά. Πολλοί νέοι και νέες τοποθετήθηκαν για το πώς βίωσαν τις μέρες του Δεκέμβρη του ’08 είτε ως μαθητές, είτε ως φοιτητές και τι συμπεράσματα έβγαλαν από τότε. Το βασικότερο συμπέρασμα που βγήκε από τη συζήτηση είναι ότι δεν αρκεί η φετιχοποίηση του αυθόρμητου, αλλά ούτε και ο εγκλωβισμός στις λύσεις από τα πάνω. Αυτοί που βρέθηκαν στους δρόμους το 2008 εστίασαν στη σημασία των συλλογικών αγώνων από τα κάτω, που εντάσσονται σε ένα οργανωμένο πολιτικό σχέδιο. Τον Δεκέμβρη του ’08 οι μαθητές, οι φοιτητές, αλλά και πολλοί εργαζόμενοι, βούλιαξαν την Αθήνα διεκδικώντας κάτι τελείως διαφορετικό.

Η μη οργανωμένη εμπλοκή των εργαζομένων με ευθύνη των συνδικαλιστικών ηγεσιών εκείνες τις μέρες, καθώς και η αδυναμία της επίσημης Αριστεράς να εκπροσωπήσει πολιτικά αυτό το κίνημα, το καταδίκασαν στην κόπωση και στο σβήσιμο της φλόγας. Ο πραγματικός Δεκέμβρης όμως, όπως φάνηκε από την εκδήλωση στο ινστιτούτο «Κομμούνα», δεν έσβησε ποτέ και είναι ακόμη παρών στις μνήμες αυτών που τον έζησαν και παλεύουν για να τον ξαναζήσουν.