Εκλογές στην Ελλάδα και τουρισμός: Το δάσος και το κάστρο

Τώρα που διαβάζετε αυτές τις γραμμές, γνωρίζετε ποιο είναι το τελικό αποτέλεσμα της δεύτερης εθνικής κάλπης, μάλλον μία κάποια σημαντική επικράτηση της ΝΔ και της μητσοτακικής νέας (ακρο)Δεξιάς – όπως είχαμε στο προεκλογικό πανηγύρι και συριζοΔεξιά και πασοκοΔεξιά και γενικώς, πολλή Δεξιά διαφόρων αποχρώσεων και διαβαθμίσεων. Μία πραγματικά αποκρουστική κατάσταση και εικόνα. Εξάλλου, από τη γαλάζια πατρίδα, τη σκούρα μπλε θρησκεία και τη σχεδόν γκρίζα μπλε οικογένεια των ιδιοκτητών και των επιχειρηματιών ‘’του τόπου μας’’, μάς χωρίζει αβυσσαλέο ταξικό χάσμα και μίσος. Ειδικά μάλιστα όταν τα πραγματικά φλέγοντα ζητήματα, από κοινωνική και ταξική σκοπιά, ξανά και πάλι απουσίαζαν από την εκλογική αναμέτρηση. Σιγά μη γίνει αληθινά σοβαρή συζήτηση στο Ελλάντα, ειδικά στη διάρκεια μιας προεκλογικής περιόδου. Πολλώ δε μάλλον όταν τα πραγματικά προβλήματα οικονομικής και κοινωνικής ζωής έχουν αναζωπυρωθεί θέτοντας νέες προκλήσεις. 

Το ζήτημα που θα μας απασχολήσει σήμερα είναι ο τουρισμός και οι γραμμές που διαβάζετε γράφτηκαν λίγες ώρες πριν από τη διεξαγωγή των δεύτερων εκλογών στην Ελλάδα. Με άλλα λόγια, το περιεχόμενο δεν επηρεάζεται από το τι εντέλει ‘’έβγαλε’’ η κάλπη. 

Έχετε ήδη αντιληφθεί στην Ελλάδα ότι τα πράγματα με τον τουρισμό δεν πάνε καθόλου καλά από κάθε άποψη – καπιταλιστική, ταξική, οικονομική. Κι αυτό γιατί ο κατά τον απελθόντα υπουργό Τουρισμού, Βασίλη Κικίλια ‘’λαϊκός καπιταλισμός’’ (φράση που όταν πρωτοδιατυπώθηκε είχε ξυπνήσει άσχημες μνήμες από το ΠΑΣΟΚ του Κώστα Σημίτη και του Γιάννου Παπαντωνίου την εποχή του Χρηματιστηρίου…) στηρίζεται σε πήλινα πόδια – από κάθε άποψη, επίσης. 

Το πρώτο μέγιστο πρόβλημα του ελλαδικού τουρισμού είναι οι φρούδες ελπίδες και προσδοκίες που καλλιεργεί, πάνω στα ‘’αναπτυξιακά’’ και ‘’παραγωγικά’’ ερείπια της οικονομικής κρίσης του 2008-09, σε πλατιά στρώματα του πληθυσμού. Μπορεί στην Ελλάδα να εμφανίστηκε σαν πανάκεια για χιλιάδες ιδιοκτήτες, επιχειρηματίες και εργαζόμενους και να εκτόξευσε το ‘’ άμεσα παραγώμενο’’ ή ‘’εξαρτώμενο’’ ΑΕΠ από το 8% του 2007 στο 19,7% το 2019 (τρίτη πιο εξαρτημένη χώρα στον κόσμο πίσω από την Ταϊλάνδη και τις Φιλιππίνες), όμως σε παγκόσμια και ευρωπαϊκή κλίμακα, ο τουρισμός αν δεν  επιβραδύνεται συνεχώς, σίγουρα δεν ‘’μεγεθύνεται’’, καθώς η ανάπτυξη του (ήδη πριν την πανδημία κόβιντ19) δεν ξεπερνούσε το αναιμικό για τα προσδοκώμενα 5% σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού κατά τα έτη 2015 και 2017 – πριν, η ‘’ανάπτυξη’’ μόλις και έφθανε το 2-3%. Η δε παγκόσμια κατάρρευση του -74% το 2020 (πανδημία κόβιντ19, πάνω από 62 εκατομμύρια χαμένες θέσεις εργασίας στον κλάδο) ακόμη δεν έχει θεραπευτεί πλήρως, παρά τις διακηρύξεις για ‘’καλύτερες μέρες’’ και ‘’ραγδαία πρόοδο’’ – κι αυτό αφορά και την Ελλάδα πολύ περισσότερο μάλλον την Ελλάδα όπου συν τοις άλλοις αποτελεί ένα ‘’μυστήριο’’ πόσος ιδιωτικός δανεισμός από τις τράπεζες σχετίζεται άμεσα με την τουριστική ‘’επιχειρηματικότητα’’. 

Σύμφωνα με τα σχετικά στοιχεία, η Ελλάδα υποδέχτηκε 15,8 εκατομμύρια εξωτερικούς τουρίστες το 2022 – τουρίστας σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού είναι εκείνος που θα παραμείνει έστω μία νύχτα σε κάποιο πιστοποιημένο κατάλυμα (ξενοδοχείο, rooms to let, airbnb ακόμη και κάμπινγκ), περίπου 600.000 ‘’περαστικούς’’ κυρίως μέσω της κρουαζιέρας και ο υπόλοιπος τουρισμός που έφθασε τα 21 εκατομμύρια στο σύνολο, προήλθε από την εσωτερική μετακίνηση-κοινώς τους ρωμιούς τουρίστες της Γραικολανδίας που πήγαν σε χωριά, νησιά, εξοχικά και σπίτια φίλων. Για να έχουμε μία τάξη σύγκρισης και μεγέθους, το 2021, η Ελλάδα υποδέχτηκε μόλις 7,2 εκατομμύρια (εξωτερικούς) τουρίστες και το ‘’αποκατεστημένο’’ μετά-κόβιντ19 ΑΕΠ έφθασε μόλις στο 2,9% εκείνη τη χρονιά. Οι αριθμοί είναι πάρα πολύ μακριά από τα ‘’μαγικά νούμερα’’ των ‘’κατ’ ελάχιστον’’ 30 εκατομμυρίων τουριστών που τάχα θα κατέφθαναν ‘’αμέσως’’ μετά την πανδημία. Και η σκληρή πραγματικότητα δεν πρόκειται να αλλάξει φέτος, και τα επόμενα χρόνια, για μία σειρά από λόγους. 

Ο πρώτος είναι η ‘’γερμανοκρατία’’ του ελλαδικού τουρισμού και οι ελάχιστα ‘’αρμονικές σχέσεις’’ που αυτή κουβαλάει ακόμη και σε...γεωπολιτικό επίπεδο. Η Fraport στην οποία ανήκουν 13 κρίσιμα για τον τουρισμό περιφερειακά αεροδρόμια στη χώρα δεν χρεώνει τα ίδια τέλη αεροδρομίου στην Ελλάδα και για παράδειγμα στην Τουρκία, στο αεροδρόμιο της Αττάλειας, που επίσης της ανήκει. Η TUI δεν χρεώνει τις ίδιες τιμές ακόμη  και στο last minute booking ανάμεσα στην Ελλάδα και για παράδειγμα την Κροατία. Η Lufthansa με τις πολλές θυγατρικές της που είναι οι τσάρτερ και low cost εταιρείες όπως η Eurowings, η Condor και η  Scandinavia δεν χρεώνει τα ίδια εισιτήρια πχ με προορισμό την Ελλάδα και με προορισμό τη Βουλγαρία. Ο τουρισμός προς την και για την Ελλάδα αντιμετωπίζεται σαν μία μεγάλη ‘’αρπαχτή’’ – και αυτή αφορά όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, καθώς όλοι παλεύουν να ‘’αποκαταστήσουν’’ τη μεγάλη χασούρα της πανδημίας σε βάρος των ‘’κορόιδων’’ τουριστών που θα επιλέξουν τις ‘’παραδοσιακές’’ οδούς μαζικής και ‘’οργανωμένης’’ μετακίνησης. Σε αυτό το πλαίσιο, κανένας δεν έκανε τον κόπο να αξιολογήσει σοβαρά το γεγονός ότι δύο μέρες μετά την επικράτηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Τουρκία, περίπου 950.000 τουρίστες από τη Γερμανία, την Τσεχία, την Πολωνία και άλλες κεντροευρωπαϊκές χώρες που είχαν επιλέξει πακέτα TUI ‘’ανακατευθύνθηκαν’’ από την Ελλάδα προς την Τουρκία… Και όχι, δεν έφταιγε ο ‘’άστατος καιρός που επικρατούσε στην Ελλάδα’’ - η ίδια βροχή έπεφτε και στη Σμύρνη ή την Αλικαρνασσό. Ο τουρισμός έχει αποκτήσει και γεωπολιτική διάσταση – ειδικά όταν αυτός ολιγοπωλείται στις βάσεις του, στις προϋποθέσεις του, αλλά και στα μείζονα κέρδη του σε ό,τι αφορά τη (γεωγραφικά και πολιτικά) Ευρώπη, από γερμανικές εταιρείες. 

Το ίδιο ολιγοπώλιο έχει φέρει και δραματικές και τραγελαφικές καταστάσεις στους ουρανούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην Ελλάδα δεν έχει αξιολογηθεί τουλάχιστον δημόσια το γεγονός ότι μέσα στην πανδημία, όλες οι αεροπορικές εταιρείες (καθώς και οι εταιρείες διαχείρισης αεροδρομίων…) από τις οποίες εξαρτάται κατά κύριο λόγο το μεταφορικό έργο εξωτερικών τουριστών προς τη Γραικία της Μεσογείου, πήραν ‘’παράνομες’’ κατά το ευρωπαϊκό κοινοτικό δίκαιο κρατικές επιδοτήσεις ‘’διάσωσης’’- η AirFrance/KLM τουλάχιστον 11 δισεκατομμύρια ευρώ απολύοντας ταυτόχρονα 18.000 εργαζόμενους από ένα σύνολο 93.000, η Lufthansa αντίστοιχα περίπου 9 δισεκατομμύρια για τη μητρική εταιρεία και τουλάχιστον 3 δισεκατομμύρια ευρώ για τις θυγατρικές low cost με άγνωστο τελικό αριθμό απολυμένων. Οι αραβικών συμφερόντων αεροπορικές εταιρείες καθώς και ορισμένες ευρωπαϊκές όπως η Ryanair που επίσης δραστηριοποιούνται στους ευρωενωσιακούς αιθέρες, έχουν καταφύγει στα δικαστήρια των ευρωπαϊκών κοινοτήτων απαιτώντας και πετυχαίνοντας καταδίκες για αθέμιτο ανταγωνισμό και παραβίαση όρων του κοινοτικού δικαίου. Οι αεροπορικές εταιρείες οφείλουν να επιστρέψουν το κρατικό και δημόσιο χρήμα που κατά κύριο λόγο έγινε μερίσματα για τους μετόχους. Ποιος θα πληρώσει το μάρμαρο για αυτές τις επιστροφές; Σωστά μαντέψατε – οι επιβάτες, δηλαδή οι τουρίστες ή οι εργαζόμενοι που θα απολυθούν εφόσον κριθεί ‘’ασύμφορη’’ οικονομικά και μετοχικά η παραμονή τους. 

Τα αεροπορικά εισιτήρια έχουν φθάσει στον… ουρανό από άποψη τιμών (μεσοσταθμική αύξηση 35%) και λόγω των καυσίμων και λόγω του Ουκρανικού Πολέμου και παρά τα ‘’ελκυστικά’’ πακέτα καθώς πλέον επιβαρύνονται και με το λεγόμενο πράσινο τέλος για την κλιματική αλλαγή. Μύλος, έτσι; Την ίδια στιγμή, ο ‘’πράσινος’’ τουρισμός του παρόντος και του μέλλοντος, ο φιλικός προς το περιβάλλον, εκείνος που δεν θα καταναλώνει ορυκτά καύσιμα, όπως στο αεροπλάνο, θα ‘’μεταφέρεται’’ από τα τρένα και ήδη στην τουριστικά ανταγωνιστική Ευρώπη έχουν εγκαινιαστεί ή έχουν ‘’αναστηθεί’’ ‘’ξεχασμένα’’ σιδηροδρομικά δρομολόγια – από τη Γερμανία, την Αυστρία και το Βέλγιο με προορισμό τη γαλλική Ριβιέρα, την Καταλωνία και τη Βαρκελώνη ή ακόμη και τις δαλματικές ακτές. Στο Ελλάντα, ο σιδηρόδρομος ‘’κινείται’’ σε ρυθμούς εγκλημάτων όπως στα Τέμπη και συστηματικής διάλυσης των υποδομών και αυτή τη στιγμή, δεν ‘’βλέπει’’ (από άποψη καταρχάς μεταφορική) καθόλου ‘’Ευρώπη’’ αν και ακολουθεί πιστά τα θέσφατα του νεοφιλελευθερισμού – πολλώ δε μάλλον όταν ιδιωτικοποιήθηκε το μεταφορικό έργο και όχι μόνο. (τις προάλλες παρακολουθούσα μία τηλεοπτική διαφημιστική καταχώριση ισπανικής εταιρείας τρένων, ιδιωτικής παρακαλώ, που προπαγάνδιζε τον ‘’φιλικό προς όλους και το περιβάλλον τουρισμό’’ στην Ισπανία και τη Γαλλία μόνο από 49 ευρώ ακόμη και στο last minute booking της high season από τις  Βρυξέλλες, τη Λυών και τη Μασσαλία – προς κάθε διαθέσιμη τουριστική κατεύθυνση είτε μέσα στη Γαλλία είτε στην Ισπανία). 

Στο Ελλάντα, όλα καλά; Νίκησαν η ΝΔ κι ο Κυριάκος Μητσοτάκης και ‘’ενθουσιάστηκε’’ η γαλάζια πατρίδα των ιδιοκτητών και των επιχειρηματιών; Κατάφερε η όλη ελλαδική Δεξιά της μικροαστικά πολιτικής (συν)ιδιοκτησίας και η γενικότερη πολιτική και κοινωνική συντήρηση ευρέος κομματικού φάσματος να αποσπάσει τις ‘’περιπόθητες’’ κοινοβουλευτικές έδρες και τις ανάλογες κρατικές χρηματοδοτήσεις για να εξασφαλιστεί το παρόν και το ‘’μέλλον’’ της, η διαιώνιση του τίποτα και η παγίωση του δήθεν της; Πραγματικά, σε συνθήκες που ολοφάνερα ο ελλαδικός καπιταλισμός και στον τομέα των υπηρεσιών, δεν μπορεί να ‘’παρακολουθήσει’’, ούτε καν να ‘’ανταγωνιστεί’’ το μόνο αποτελεσματικό εργαλείο κερδοφορίας και αναπαραγωγής του είναι η συντριβή της εργατικής τάξης, το ξεζούμισμα του εργατικού του δυναμικού – με εξωφρενικά ωράρια, γλίσχρες αμοιβές, ανύπαρκτα εχέγγυα ασφάλειας, εξαφανισμένες εγγυήσεις για το οκτάωρο, τις άδειες, τα εργασιακά δικαιώματα. 

Στη Γραικία-Τουριστοπαρακράτος αντί να γίνει σοβαρή συζήτηση για αυτές τις προκλήσεις (οικονομικές, γεωπολιτικές, μεταφορικές, κλιματικές, ταξικές, ‘’αναπαραγωγικές’’), ακούγονται απίστευτες κορώνες όπως για παράδειγμα εκείνες υποψήφιου βουλευτή της ΝΔ στην Κρήτη (τις είδα στο youtube περιφερειακού τηλεοπτικού σταθμού μέσω ‘’μόντας’’ καθώς το περιεχόμενο δεν ήταν άμεσα διαθέσιμο εκτός Ελλάδας) ότι ‘’η Ελλάδα μπορεί να αποσπάσει 80 εκατομμύρια τουρίστες από την παγκόσμια πίτα. Στη Βενετία πάνε 20 εκατομμύρια τουρίστες, δεν μπορούν να έρθουν 80 στην Ελλάδα!;’’ 

Η παγκόσμια πρωταθλήτρια στον τουρισμό Γαλλία είχε 48,7 εκατομμύρια τουρίστες το 2022 – από το εξωτερικό πάντα – και στις καλές εποχές πριν από την πανδημία, περίπου 64 (μόλις 6,4% του ΑΕΠ της χώρας στις προ πανδημίας εποχές). Η δε Βενετία (των 10 εκατομμυρίων τουριστών…) έχει καταντήσει μια αβίωτη από κάθε άποψη (οικονομική, στεγαστική, επαγγελματική, φορολογική…) για τους ντόπιους πόλη, ένα ‘’θεαματικό’’ ιστορικό ντεκόρ για τουρίστες κυρίως της κρουαζιέρας που πάνε και έρχονται σαν τα πρόβατα ο ένας πάνω στον άλλον τις ώρες ελλιμενισμού και αιχμής, κατάσταση που έχει οδηγήσει στο πλέον δυναμικό τοπικό κίνημα ‘’όχι άλλοι τουρίστες, παρακαλώ!’’ στον κόσμο μαζί με εκείνο της Βαρκελώνης. Η Ελλαδάρα όμως μπορεί να χτυπήσει (με τα ψέματα και τα κούφια λόγια) ακόμη και 80! Έτσι διαμορφώνονται η δημόσια συζήτηση και οι δημόσιες διακηρύξεις για τον τουρισμό. Με ‘’φούσκες’’ ‘’λαϊκού καπιταλισμού’’ τύπου Χρηματιστηρίου το 1999. 

Παρεμπιπτόντως, ο πολιτευτής της ΝΔ στην Κρήτη δήλωνε πολιτικός μηχανικός και όπως έψαξα, το γραφείο του εξειδικεύεται στα τουριστικά ακίνητα… έτσι εξηγούνται πολλά. Οπως εξηγείται και η συνένοχη σιωπή των πολιτευτών του ΣΥΡΙΖΑ, του ΠΑΣΟΚ, ακόμη και του Κόμματος (!) στο ίδιο πάνελ, όταν ακούστηκαν όσα ακούστηκαν στο συγκεκριμένο περιφερειακό τηλεοπτικό δίκτυο. Όπως εξηγείται και το γεγονός ότι αρχηγοί κομμάτων όπως ο Αλέξης Τσίπρας (πολιτικός μηχανικός στο επάγγελμα) και ο Νίκος Ανδρουλάκης (επίσης πολιτικός μηχανικός στο επάγγελμα) δεν σχολίασαν ποτέ την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης της ΝΔ στο υπαρκτό πλαίσιο σύγκρουσης ταξικών συμφερόντων που κουβαλάει ο τουρισμός πέρα από τις εργασιακές σχέσεις και συνθήκες, όταν για παράδειγμα, από τον Ιούνιο του 2020 (με πρόσχημα την πανδημία…) έως τα τέλη του 2027, κάθε κατασκευαστική εργασία που σχετίζεται με τον τουρισμό δεν αποδίδει στο ελλαδικό παρακράτος τους έμμεσους φόρους, ειδικά τον ΦΠΑ – πλήρης απαλλαγή συγκεκριμένων δραστηριοτήτων και μάλιστα μεγέθους ‘’φούσκας’’ από τους έμμεσους φόρους που κατά τα άλλα επιβαρύνουν τα λαϊκά νοικοκυριά στα τρόφιμα, το ρεύμα, το νερό, τις καθημερινές καταναλωτικές συνήθειες. 

Και μετά αναρωτιούνται ορισμένοι ανόητοι πώς στη συνείδηση των πολλών έχουν καταντήσει παραλλαγές της (συντηρητικής, απεχθούς, κουτοπόνηρης, ψευδονόμιμης, κάλπικης και θανατολάγνας) Δεξιάς κι ο κοσμάκης τους αντιμετωπίζει με το γλωσσικά ‘’ασύνταχτο’’ και ριζικά κυνικό ‘’όλοι το ίδιο είναι’’ (κι ο Νίκος Καββαδίας το είχε γράψει εξίσου γλαφυρά στο Ημερολόγιο ενός Τιμονιέρη…) ή πώς μεγαλώνει το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών στην Ελλάδα… 

Ας κλείσουμε κάπου εδώ. Για μία ακόμη φορά, τα δύσκολα δεν είναι πίσω ‘’μας’’, αλλά μπροστά ‘’μας’’. Και σε ό,τι αφορά το μετεκλογικό τοπίο κάποια στιγμή ‘’το δάσος των εγκλημάτων σου θα βαδίσει ενάντια στο κάστρο των φιλοδοξιών και των εξουσιών σου’’ όπως είχε ισχυριστεί κι ο Γουίλιαμ Σαίξπηρ στην τραγωδία Μάκβεθ, προφητεύοντας το τέλος του αιμοσταγούς βασιλιά στο Ντανσέριν. 

Η φράση θα μπορούσε να ταιριάζει ‘’ταμάμ’’ (δάχτυλος τουρκικού προξενείου στο άρθρο…) στον πρωθυπουργικό βίο και τη διαχειριστική πολιτεία του Κυριάκου Μητσοτάκη και γενικότερα της Δεξιάς ευρέος κομματικού φάσματος. Πιθανότατα όμως θα καθρέφτιζε το σύνολο της κεφαλαιουχικής (συν)ιδιοκτησίας στη γαλάζια πατρίδα, τη βουλή και το πολιτικό σκηνικό που διαμορφώθηκε (και εσείς το γνωρίζετε τώρα που διαβάζετε αυτές τις γραμμές) για την επόμενη τετραετία και όχι μόνο σε αυτήν. 

Κάποια στιγμή, το δάσος των εγκλημάτων που συντελούνται και εις το όνομα του τουρισμού, θα βαδίσει ενάντια στο κάστρο όλων των πολιτικών φιλοδοξιών και όλων των οικονομικών εξουσιών στην Ελλάδα.