Ένας αποχαιρετισμός στον Ούγκο Τσάβες

Η μία είναι από τη Βενεζουέλα, από τα συγκλονιστικά πλήθη που συνοδεύουν το φέρετρό του στις φαβέλες του Καράκας. Η δεύτερη είναι από τα αστικά ΜΜΕ, πολλά από τα οποία εγκατέλειψαν ακόμα και τον καθωσπρεπισμό του «ο νεκρός δεδικαίωται» και έβγαζαν χολή ακόμα και τη μέρα του θανάτου του. Όταν ένας πολιτικός συγκεντρώνει τόσο μίσος από τους «από πάνω» και τόση αγάπη από τους «από κάτω», το μόνο σίγουρο είναι ότι τα όσα έκανε στη ζωή του άξιζαν.

Ο Ούγκο Τσάβες ξεχώρισε απέναντι στους αντιπάλους του. Ζούμε σε μια εποχή που οι αστοί πολιτικοί έχουν εγκαταλείψει ακόμα και τα προσχήματα και λειτουργούν ανοιχτά ως εκτελεστικά όργανα των καπιταλιστών. Ξεχώρισε όμως και ανάμεσα στους πολιτικούς ηγέτες της Αριστεράς. Γιατί σε μια εποχή που οι Λούλα και οι Μπερτινότι αυτού του κόσμου, αντιμέτωποι με τα «όρια» του συστήματος απομακρύνονταν από την παράδοση από την οποία προέρχονταν, ένας άνθρωπος που δεν ανήκε στις δικές μας παραδόσεις, έκανε την ανάποδη διαδρομή, κινήθηκε αριστερά, έγινε «σύντροφος».

Οι πολιτικοί ηγέτες είναι «προϊόντα» της εποχής τους, της ταξικής πάλης και της δράσης των μαζών. Η διαδρομή του Ούγκο Τσάβες από το αποτυχημένο πραξικόπημα του 1992, στην ενθάρρυνση κοινοτικών συνελεύσεων, εργατικών συμβουλίων, λαϊκών πολιτοφυλακών κ.ά., από το μίγμα προοδευτικού εθνικισμού και μπλερικού «τρίτου δρόμου» το 1999 ως τον «σοσιαλισμό του 21ου αιώνα» είναι το καλύτερο παράδειγμα του ρόλου που παίζει η ταξική πάλη κι η δράση των μαζών στη διαμόρφωση των «προσωπικοτήτων».

Αυτό δεν μειώνει την αξία του. Το παρακάτω απόσπασμα, γραμμένο για τον Λίνκολν και τον Εμφύλιο Πόλεμο θα μπορούσε να γραφτεί για τον Τσάβες και την μπολιβαριανή διαδικασία: «Τα ίδια τα γεγονότα του επέβαλλαν να αναλάβει επαναστατική, αποφασιστική δράση. Αλλά αυτό δεν υποτιμά το ήταν ο πολιτικός που όταν τα γεγονότα το επέβαλλαν, δε δίστασε να την αναλάβει… Αυτό τον ξεχωρίζει ανάμεσα στους πολιτικούς της εποχής του…».

Ήταν η δράση των μαζών που ριζοσπαστικοποίησε την «μπολιβαριανή διαδικασία». Αλλά ο Τσάβες δε φοβήθηκε τη ριζοσπαστικοποίηση, την υποδέχτηκε και έγινε σύμβολό της. Ο Τσάβες δε δημιούργησε τα κοινωνικά κινήματα, τα ριζοσπαστικά συνδικάτα, τις δομές αυτό-οργάνωσης. Αλλά η δράση του έπαιξε ρόλο στην εμφάνισή τους, και η πολιτική του προσπάθησε να τα στηρίξει και να προωθήσει τους στόχους τους. Ο τρόπος που το έκανε και τα αποτελέσματα που είχε θα απασχολήσουν αναλυτικά την Αριστερά όλο το επόμενο διάστημα.

Εδώ θα αρκεστούμε να πούμε δυο πράγματα. Το ένα είναι πως δεν ήταν «κόκκινος δικτάτορας», αλλά το ακριβώς αντίθετο, έδειξε υπερβολική ανοχή και δισταγμό να συγκρουστεί μέχρι τέλους με τους ορκισμένους ταξικούς εχθρούς του. Το δεύτερο είναι ότι χρησιμοποίησε συνειδητά την κυβερνητική εξουσία για να επιχειρήσει να αλλάξει το συσχετισμό δύναμης υπέρ των εργαζομένων. Με όρια και αντιφάσεις, κατόρθωσε να δώσει το πιο προωθημένο παράδειγμα κυβέρνησης που επιχειρεί να λειτουργήσει ως κυβέρνηση «ταξικής πάλης».

Αφήνει πίσω του μια Βενεζουέλα πολύ καλύτερη για τους «από κάτω» από αυτήν που παρέλαβε. Αφήνει επίσης πίσω του μια μεγάλη παρακαταθήκη για την Αριστερά: στην εποχή της γενικευμένης αποϊδεολογικοποίησης μετά τη δεκαετία του ’90, επανέφερε με μαζικούς όρους τη διεκδίκηση του σοσιαλισμού ως προοπτική και τη στρατηγική συζήτηση για το πώς θα φτάσουμε εκεί. Μπορεί να διαφωνούμε στις απαντήσεις, αλλά το να θέτεις το ερώτημα όταν πολλοί το αποφεύγουν είναι από μόνο του σημαντική συνεισφορά.

Πλέον ο λαός της Βενεζουέλας, μπαίνει σε μια απρόβλεπτη εποχή, γεμάτοι κινδύνους αλλά και νέες προοπτικές. Οι μάχες που θα δώσουν και οι νίκες που θα κατακτήσουν είναι ο καλύτερος φόρος τιμής στον Ούγκο Τσάβες. Όπως το συμπύκνωσε δεκαετίες πριν ο Τζο Χιλ, στέλεχος των Βιομηχανικών Εργατών του Κόσμου, που λίγο πριν πεθάνει είπε σε επιστολή του το ιστορικό «μη θρηνείτε, οργανωθείτε!». 

Στον Ούγκο Τσάβες, αντίο σύντροφε.

Στους εχθρούς του, μια υπενθύμιση: Απαλλάγηκαν από τον Τσάβες, αλλά δεν θα απαλλαγούν ποτέ από τα εκατομμύρια «τσαβίστας».

Στο βενεζουελάνικο λαό, hasta la victoria, siempe!

*Η πολιτική αποτίμηση της ιστορίας του Τσάβες, αλλά και η επόμενη μέρα στη Βενεζουέλα, θα μας απασχολήσουν το επόμενο διάστημα.

Προς το παρόν, μπορείτε να διαβάσετε ένα σχετικά πρόσφατο άρθρο για τα προβλήματα της μπολιβαριανής διαδικασίας:

Νίκη του Τσάβες, αλλά και σοβαρές προκλήσεις για τη «μπολιβαριανή διαδικασία»

Και δύο άρθρα για την επόμενη μέρα, ένα γραμμένο μετά τον θάνατο του Τσάβες και ένα λίγο καιρό πριν:

Η Λατινική Αμερική μετά τον Τσάβες

Μια συζήτηση που ήδη άνοιξε στη Βενεζουέλα: Μετά τον Τσάβες τι;