Ενας Ρομά στον Ασπρόπυργο δεν χωρά ούτε νεκρός

 Θα μπο­ρού­σε να είναι μα­θη­τής μου τα 5 χρό­νια που κρα­τού­σα το 12ο Δη­μο­τι­κό Σχο­λείο Ασπρο­πύρ­γου, που έκλει­σε το κα­λο­καί­ρι του 2014, με σύμ­φω­νη γνώμη του Ευ­ρω­παϊ­κού Δι­κα­στη­ρί­ου Αν­θρω­πί­νων Δι­καιω­μά­των, ΜΚΟ και σαφώς και την προ­σω­πι­κή μου γνώμη, γιατί πα­ρα­βί­α­ζε κάθε έν­νοια ισό­τη­τας πο­λι­τών, καθώς είχε δη­μιουρ­γη­θεί για να γκε­το­ποιεί απο­κλει­στι­κά Ρομά μα­θη­τές.

Δεν είμαι σί­γου­ρος αν τον θυ­μά­μαι, επει­δή στο σχο­λείο αυτό έκανα μια πε­ρί­ερ­γη για τον μέσο δά­σκα­λο δου­λειά: προ­σπα­θού­σα πη­γαί­νο­ντας στις πα­ρά­γκες του κα­ταυ­λι­σμού απ' όπου προ­έρ­χο­νταν τα παι­διά να πείσω τους γο­νείς τους να τα στεί­λουν σχο­λείο, να μά­θουν γράμ­μα­τα και να εντα­χθούν. Ετσι, συχνά μας έρ­χο­νταν διά­φο­ρα παι­δά­κια κάθε μέρα, χωρίς πλήρη χαρ­τιά, χωρίς πι­στο­ποι­η­τι­κά γέν­νη­σης, μόνο με μια ταυ­τό­τη­τα της μάνας τους, έλε­γαν με λένε Τσα­μπί­κο Κα­ρα­χά­λιο ενώ στα χαρ­τιά ήταν γραμ­μέ­νος ως Νίκος Σα­μπά­νης, και μετά από 10 μέρες μπο­ρεί και να μην τα ξα­να­βλέ­πα­με ποτέ. Βλέ­πε­τε, το 95% των οι­κο­γε­νειών εκεί δεν έχουν συ­νά­ψει νο­μι­κά γάμο ούτε έχει γίνει ανα­γνώ­ρι­ση τέ­κνων.

Για όσους ξέ­ρουν, η πε­ριο­χή αυτή, χωρίς υπερ­βο­λή, είναι ένα μέρος χει­ρό­τε­ρο από κάθε στρα­τό­πε­δο συ­γκέ­ντρω­σης προ­σφύ­γων. Οι κά­τοι­κοι μέ­νουν μόνο σε πα­ρά­γκες που απο­τε­λού­νται από 4 πα­λού­κια, νάι­λον θερ­μο­κη­πί­ου γύρω γύρω και πέ­τρες στη σκεπή για να μην την πάρει ο αέρας. Κά­πο­τε μια θύ­ελ­λα πήρε πολ­λές σκε­πές στον αέρα, έριξε πολλά δο­κά­ρια, τραυ­μά­τι­σε παι­διά και άφησε άστε­γους 500 κα­τοί­κους - με όλα τους τα προ­σω­πι­κά αντι­κεί­με­να μού­σκε­μα και μωρά να κρυώ­νουν. Ζή­τη­σα από το κρά­τος ως διευ­θυ­ντής του σχο­λεί­ου να με­ρι­μνή­σει για την προ­σω­ρι­νή τους στέ­γα­ση, σαν πλημ­μυ­ρό­πλη­κτοι, όπως θα έκανε για οποιον­δή­πο­τε Ελ­λη­να πο­λί­τη, σε ένα δη­μο­τι­κό στά­διο, κι όμως σε αντί­θε­ση με κάθε πε­ρί­πτω­ση Ελ­λη­να πο­λί­τη, δεν απά­ντη­σε κα­νείς.

Ο Δήμος Ασπρο­πύρ­γου δια­χρο­νι­κά αρ­νεί­ται να τους θε­ω­ρή­σει δη­μό­τες του, πα­ρό­τι οι ίδιοι κι οι ίδιοι Ρομά μέ­νουν εκεί πάνω από 30 χρό­νια. Ακόμα και αν γίνει ποτέ πρό­γραμ­μα στέ­γα­σης των άστε­γων Ρομά, αυτοί θα εξαι­ρε­θούν. Για τον ίδιο λόγο οι γο­νείς του δεν μπο­ρούν να θά­ψουν τον νεκρό Νίκο Σα­μπά­νη στον δήμο όπου γεν­νή­θη­κε και με­γά­λω­σε, ένας Ρομά στον Ασπρό­πυρ­γο δεν χωρά ούτε νε­κρός, σαν άλλος Πο­λυ­νεί­κης στην αρ­χαία τρα­γω­δία.

Για όσους ξέ­ρουν, τα παι­διά εκεί, όπως και οι γο­νείς τους, είναι εντε­λώς αναλ­φά­βη­τα. Δεν υπάρ­χει ούτε ένας που να έχει δί­πλω­μα αυ­το­κι­νή­του και πολ­λοί είναι τόσο φτω­χοί που δεν έχουν καν το απα­ραί­τη­το αγρο­τι­κό για να ασκούν το μο­να­δι­κό νό­μι­μο επάγ­γελ­μα που μπο­ρούν, αυτό του συλ­λέ­κτη ανα­κυ­κλώ­σι­μων ειδών. Γνώ­ρι­σα αν­θρώ­πους που νοί­κια­ζαν -ένα­ντι 15 ευρώ τη μέρα- αγρο­τι­κό από τον γεί­το­να, μά­ζευαν πα­λιο­σί­δε­ρα αξίας 20 ευρώ, επέ­στρε­φαν τα 15 και ζού­σαν την οι­κο­γέ­νειά τους με 5 ευρώ τη μέρα.

Τα παι­διά από τον Σοφό ζούνε σε μια άλλη πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, με εμένα να τους δι­δά­σκω -θυ­μά­μαι τέ­τοιες μέρες για την 28η- ενώ αυτά δεν ξέ­ρουν καν τι είναι σπίτι. Δεν ξέ­ρουν τι είναι μπά­νιο, τρε­χού­με­νο νερό, θερ­μο­σί­φω­νας, ούτε καν ψυ­γείο. Κα­νό­νι­σα να έρ­θουν στο σχο­λείο ακρι­βώς γι' αυτόν τον λόγο ντου­σιέ­ρες και πλυ­ντή­ρια, για να έρ­χο­νται μη­τέ­ρες να πλέ­νουν τα παι­διά τους, και δεν ήξε­ραν ούτε πώς να χρη­σι­μο­ποι­ή­σουν το ζεστό και το κρύο νερό. Μας ρω­τού­σα­νε: «Εσείς οι μπα­λα­μοί έχετε σπίτι σας πι­σί­να και υπη­ρέ­τριες;» επει­δή η μόνη τους ει­κό­να για τον μέσο Ελ­λη­να προ­ερ­χό­ταν από σα­που­νό­πε­ρες. Κα­νείς δεν είχε δί­πλω­μα οδή­γη­σης και κα­νείς δεν ήταν σε θέση να βγά­λει.

Για όσους ξέ­ρουν, οι άν­θρω­ποι μι­λού­σαν μόνο ρο­μα­νί και μόνο οι άντρες που έβγαι­ναν για επαγ­γελ­μα­τι­κούς λό­γους απ' τον κα­ταυ­λι­σμό ήξε­ραν και λίγα ελ­λη­νι­κά. Προ­σπα­θού­σα να πείσω τα παι­διά, τα έφηβα ει­δι­κά, για τις επαγ­γελ­μα­τι­κές τους επι­λο­γές. Τους μά­θαι­να γράμ­μα­τα μέσα από το βι­βλίο των σχο­λών οδή­γη­σης, έτσι για να εξοι­κειώ­νο­νται με την ορο­λο­γία «επι­βρά­δυν­ση οχή­μα­τος» που θα τους πε­ρι­μέ­νει μετά στις εξε­τά­σεις για την από­κτη­ση του πο­λυ­πό­θη­του δι­πλώ­μα­τος. Ελεγα στα παι­διά να ασχο­λη­θούν με τε­χνι­κά επαγ­γέλ­μα­τα παρά με πα­λιο­σί­δε­ρα και αυτά μου απα­ντά­γα­νε «δεν μας προ­σλαμ­βά­νει κα­νείς, μας βλέ­πουν Ρομά και δεν μας θέ­λουν ούτε ως χτί­στες».

Ενας ολό­κλη­ρος κό­σμος ο οποί­ος θέλει να ζήσει, όμως δεν έχει καμία απο­δο­χή λόγω μη έντα­ξης. Συχνά ονει­ρεύ­ο­νταν να γί­νουν μα­νά­βη­δες με αγρο­τι­κό κι όχι ρα­κο­συλ­λέ­κτες σαν τον πα­τέ­ρα τους και για να γίνει αυτό θα έπρε­πε με μα­γι­κό τρόπο να απο­κτή­σουν όχημα, δί­πλω­μα και ασφά­λι­ση εμπό­ρου λαϊ­κών αγο­ρών. Ο μα­γι­κός τρό­πος αυτός όμως ήταν συχνά η κλοπή και με εξί­σου μα­γι­κό τρόπο οδη­γού­νταν στη φυ­λα­κή. Η φυ­λα­κή ήταν η μόνη πε­ρί­πτω­ση που είδαν πράγ­μα­τα πέρα απ' το σχο­λείο, «είχε φακές νό­στι­μες» μου έλε­γαν και γε­νι­κά μι­λού­σαν για τη φυ­λα­κή όπως εσείς μπο­ρεί να μι­λά­τε για την κα­τα­σκή­νω­ση που πη­γαί­να­τε μι­κροί. Ηταν το μόνο μέρος όπου βρή­καν ζεστό νερό, ηλε­κτρι­κό ρεύμα και για­τρό.

Το πλέον συχνό ήταν το εξής: πα­ντρεύ­ο­νταν στα 14 και μόλις γεν­νού­σε η γυ­ναί­κα τους είχαν οι­κο­νο­μι­κές ανά­γκες. Εκλε­βαν, πή­γαι­ναν φυ­λα­κή με­τα­ξύ 16-19 και επέ­στρε­φαν ως ενή­λι­κοι άντρες πια, με τα παι­διά τους ήδη νήπια. Πολ­λοί το έβλε­παν αυτό ως ένα πέ­ρα­σμα στην ενη­λι­κί­ω­ση, σαν μια στρα­τιω­τι­κή θη­τεία, που άλ­λω­στε δεν πή­γαι­ναν. Γι' αυτό έχουν βγει και οι Ρομά της πε­ριο­χής και φω­νά­ζουν, επει­δή η δια­δρο­μή κλο­πή-φυ­λα­κή-ενη­λι­κί­ω­ση είναι τόσο γνώ­ρι­μη σε αυ­τούς, δεν πε­ρι­λαμ­βά­νει όμως θά­να­το. Συ­νή­θως.

Για όσους ξέ­ρουν και όσους θέ­λουν να μά­θουν, αυτός ήταν ο κό­σμος όπου με­γά­λω­σε ο 18χρο­νος νε­κρός Νίκος Σα­μπά­νης, επώ­νυ­μο το οποίο είχαν δε­κά­δες μα­θη­τές μου από τον Σοφό Ασπρο­πύρ­γου, όπως και πα­ρό­μοιες ζωές. Δεν ξέρω αν τον γνώ­ρι­σα ποτέ, γνώ­ρι­σα όμως πολ­λούς Νί­κους. Δεν είμαι πε­ρή­φα­νος για τις πρά­ξεις όσων κλέ­βουν, όπως και κα­νείς σώ­φρων πο­λί­της, αλλά και αυτός έκανε -όπως όλα τα έφηβα παι­διά- ό,τι έβλε­πε. Είχε παι­διά κι η γυ­ναί­κα του -που με τη σειρά της δεν είχε μάθει να δου­λεύ­ει ούτε και θα την προ­σλάμ­βα­νε κα­νείς ποτέ- του έλεγε πως πει­νά­νε. Δεν πρό­λα­βε όμως να τον δι­κά­σει κα­νέ­να δι­κα­στή­ριο τον Νίκο, τον δί­κα­σαν αυ­το­βού­λως 7 αστυ­νο­μι­κοί, τον δί­κα­σαν αυ­το­βού­λως 38 σφαί­ρες. Εζησε, γνώ­ρι­σε και αυτός όση ζωή πρό­λα­βε στα 18 του χρό­νια και πέ­θα­νε.

Λυ­πά­μαι για τη ζωή που έμαθε ο Νίκος όσο ζούσε, τη λίγη και εξαι­ρε­τι­κά δύ­σκο­λη ζωή που πρό­λα­βε να γνω­ρί­σει και με βάση τις προ­σλαμ­βά­νου­σες αυτές έκανε τις επι­λο­γές του. Λυ­πά­μαι για άπει­ρους άλ­λους Νί­κους που υπάρ­χουν σε αυ­τούς τους κα­ταυ­λι­σμούς και θα βρε­θούν υπό­δι­κοι ή και νε­κροί μέσα σε ένα σύ­στη­μα που δεν θα τους εντά­ξει ποτέ, ένα πρό­βλη­μα που μόνο στην Ελ­λά­δα υπάρ­χει.

Σε άλλες χώρες το 97% των Ρομά μένει σε σπί­τια και ερ­γά­ζε­ται. Στην Ουγ­γα­ρία, όπου έζησα με­ρι­κά χρό­νια, 1 στους 7 κα­τοί­κους είναι Ρομά και όλοι ερ­γά­ζο­νται σε τε­χνι­κά συ­νή­θως επαγ­γέλ­μα­τα, αλλά εκεί το κρά­τος τούς έδωσε από παλιά σπίτι, δου­λειά και τους ανά­γκα­σε να στέλ­νουν τα παι­διά τους στο σχο­λείο. Εδώ το κρά­τος, όμως, προ­τι­μά τις σφαί­ρες από την εν­σω­μά­τω­ση, εδώ το κρά­τος προ­τι­μά να πε­ρι­μέ­νει κι άλ­λους Νί­κους να ενη­λι­κιω­θούν για να τους θάψει.

*Εκ­παι­δευ­τι­κός