Για την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων

Σύντροφοι και συντρόφισσες, φίλοι και φίλες

Όπως κάνουμε και στην δουλειά μας στα Κ.Π. πριν μιλήσω θα σας συστηθώ, όχι τα τυπικά, αυτά τα λέει η αφίσσα σας, αλλά θα σας πω για τις τρεις ταυτότητες μέσα από τις οποίες θα σας μιλήσω.

Καταρχήν την επαγγελματική μου ταυτότητα. Εργάζομαι σε Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας. Μέσα από αυτόν τον ρόλο ακούω καθημερινά την ανθρωπιστική κρίση στις ομάδες γονέων που κάνουμε και την βλέπω στα στρατόπεδα που παρεμβαίνουμε, όταν πολλά φανταράκια δεν βγαίνουν έξω στην έξοδό τους, γιατί οι γονείς τους δεν έχουν χρήματα να τους στείλουν.

Από την ταυτότητά μου στην Κοινωνική Αριστερά, συνδικαλιστής από τα φοιτητικά χρόνια, μέλος του ΣΥΡΙΖΑ και αιρετός της Αυτοδιοίκησης. Μέσα από εδώ καταλαβαίνω ότι χρειάζεται πολύς ακόμα κόπος και πολύ ακόμα αλήθεια ώστε οι άνθρωποι που υποφέρουν να αποφασίσουν να αγωνιστούν και σχεδιάσουν πραγματικά συλλογικά και όχι να ζήσουν την ανατροπή και την δημιουργία μέσω της ανάθεσης.

Και τέλος θα σας μιλήσω μέσα από την «φιλοσοφία» μου. Από το που στέκομαι ως Υποκείμενο σε Κοινωνία με τους Άλλους και τον Κόσμο, έχοντας μια κάποια επίγνωση αυτής της συμμετοχής.

Φίλοι και φίλες,

συνεχίζω να θεωρώ δυνατή μια Κοινωνία ο οποία θα παίρνει από τον καθένα μας όλα όσα μπορεί να δώσει ελεύθερα και θα του δίνει πίσω όλα όσα έχει ανάγκη για να ζει ελεύθερος και τουλάχιστον όχι καταπιεστική σχέση με τους άλλους ανθρώπους, παραφράζοντας τον Κάρολο Μαρξ.

«Μα τι λέει;» θα σκέφτεστε. «Πως θα φτάσουμε ως εκεί, όταν η κινητήρια δύναμη τούτου του κόσμου είναι ο ανταγωνισμός, το κέρδος, η υπεραξία, η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο;»

Και πράγματι παρότι φαίνεται ότι είναι εντροπικό αυτό το οικονομικό και κοινωνικό σύστημα που ζούμε, καταστρέφει με πολύ βία, όλα όσα δημιούργησε για να συνεχίζει να υπάρχει, σε αυτό επιβεβαιώνεται πλήρως ο Κάρολος, αλλά ο στόχος που έθεσε φαίνεται μετά και την περιπέτεια του αιώνα που πριν λίγα χρόνια αφήσαμε πίσω, ουτοπικός. Βέβαια δεν είναι πάντα ένας «ουτοπικός» στόχος κακός για μια κίνηση του Ανθρώπου και της Ιστορίας του. Κινεί τα πράγματα προωθητικά προς κάτι που ποτέ δεν μπορεί να προσεγγιστεί απόλυτα. Πάντως τα κινεί και δυναμικά πολλές φορές.

Ο ίδιος ο Μαρξ, θεωρούσε ότι θα πάμε στον στόχο του με την Διαλεκτική, ζήσαμε από τότε και μάθαμε κάποια πράγματα και μπορούμε να βελτιώσουμε την διαλεκτική του, πάντως θα κινηθεί ο κόσμος διαλεκτικά.

Εμείς στην αντιμετώπιση της Εξάρτησης αυτή την διαλεκτική ζούμε: βλέπουμε ανθρώπους διαλυμένους από την προσωπική τους Ιστορία και εμείς προσπαθούμε να τους συντροφεύσουμε έτσι ώστε να ΑΝΑΔΙΑΤΑΞΟΥΝ τις δυνάμεις μέσα τους, από καταστροφικές να τις κάνουν λειτουργικές και να δουν την συνέχεια τους συνολικά αλλιώς από αυτή που αυτή που φαίνεται να προδιαγράφεται.

Βέβαια το «παλιό σύστημα» μέσα τους πάντα αντιστέκεται σθεναρά, αλλά αν τους στηρίξουμε να επιμείνουν και επιμείνουν… και επιμείνουν στην προσπάθειά τους, τις περισσότερες φορές κάτι γίνεται, πάντως τις περισσότερες φορές πολύ πιο λειτουργικό από αυτό που υπήρχε πριν «εθιστούν».

Φίλοι και Φίλες, σύντροφοι και συντρόφισσες τον τίτλο της Ημερίδας σας «ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ» μπορείται να τον διαβάσεται και ανάποδα: «ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΟΝ ΚΑΙΡΟ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ»

Για να καταλάβουμε κάποιες πτυχές της ζωής του εξαρτημένου, ας σκεφτούμε την τραγωδία της Χώρας μας: Θέλει την δόση της για να μην «καταστραφεί» ή, αν δεν πάρει την δόση, θα «πονέσει» αλλά θα αλλάξει; Ανάμεσα σε αυτές τι δύο «άκρες» εμφανίζονται «θέσεις» που λένε ότι σημασία έχει, όχι η δόση καθεαυτή, αλλά τι είδος θα είναι και σε πιο μέγεθος και με πια συχνότητα.. Θυμάστε το «σταδιακή απαγκίστρωση»; Και βέβαια γύρω από αυτό το δράμα διάφοροι ειδικοί να προτείνουν σχήματα για ξεφύγει.

ΟΙ εξαρτημένοι δεν είναι διαφορετικοί άνθρωποι από εμάς όλους. Να που όλοι μαζί καταφέραμε να κάνουμε μιαν κατάσταση σαν την πραγματικότητα του εξαρτημένου. Διάφορες συνιστάμενες δυνάμεις και «έξω» του και «μέσα» του, άλλες από πολύ παλιά, άλλες σχετικά πρόσφατες δημιουργούν αυτό το σύμπτωμα. Έτσι και η Χώρα μας θα μπορούσε να είχε ξεφύγει, αν πιο νωρίς είχε αναδιατάξει τις δυνάμεις αυτές μέσα της.

Εδώ έρχεται η Πρόληψη για την οποία θα μιλήσω παρακάτω. Μα πριν από αυτή ας σταθούμε λίγο περισσότερο στην περιγραφή της ανθρωπιστικής κρίσης.

Βέβαια η ανθρωπιστική κρίση περιγράφεται «πάνω –πάνω» από τα προφανή. Κομμένο ρεύμα, «κομμένη ζωή», λειψή τροφή, λειψά ρούχα, σχεδόν ανύπαρκτη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, άντε να βάλουμε εδώ και το συνεχές στρες από τους απλήρωτους λογαριασμούς, από την απόλυτη δυσκολία της επιβίωσης που όταν οι άνθρωποι μέσης ηλικίας μένουν άνεργοι ή κινδυνεύουν εκεί γύρω στα 50 να μείνουν, μπορεί να τους «σκοτώσει».
Αλλά δεν είναι μόνο αυτά. Η κρίση δεν είναι μόνο «ανθρωπιστική», με την έννοια που έχει καθιερωθεί από τους διεθνείς οργανισμούς, αλλά πολύ περισσότερο από τις εικόνες της τηλεόρασης: Κάτι εξωτερικό κάτι που γίνεται στην μακρινή Μπιάφρα της Νιγηρίας- θυμάστε «τα παιδιά της Μπιάφρας»- κάτι το οποίο δεν μας έχει αγγίξει, αν δεν φτάσουμε να πεινάμε.

Η Κρίση είναι και ανθρωπιστική και ανθρώπινη και αφορά πολύ κόσμο.

Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που είναι γυμνοί από όνειρα, έστω και αν είναι ντυμένοι. Σχεδόν 30% είναι η επίσημη ανεργία, η πραγματική είναι αρκετά μεγαλύτερη και οι τρεις στους δέκα που δουλεύουν δεν πληρώνονται…

Άνθρωποι ηττημένοι στα σχέδια και στις βεβαιότητες μιας ζωής. Ανατράπηκε αυτό που είχαν συνηθίσει να περιμένουν και τώρα δεν μπορούν να περιμένουν τίποτα.

Έχουμε πάψει να εμπιστευόμαστε τον εαυτό μας και τους άλλους και γι’ αυτό ν μας

Όσοι όμως «μπαίνουν στο συλλογικό»  ενεργητικά, ενδέχεται να παρουσιάσουν λιγότερα ψυχοκοινωνικά προβλήματα, σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει σε χώρες που η πλειοψηφία του πληθυσμού του υπέστη ραγδαία οικονομική επιδείνωση, στην Ανατολική Ευρώπη για παράδειγμα.

Αντί όμως οι άνθρωποι να βρίσκονται στο συλλογικό, που κάνει καλό πρώτα από όλα στον εαυτό τους, βρίσκονται στην ανάθεση σε «κάποιο μάγο της φυλής» και αυτό τους διαβρώνει ψυχικά περισσότερο. Κάποια στιγμή θα ξεσπάσουν, όπως ένας ψυχικά πάσχων που παραληρεί και τότε, όσοι η κρίση δεν τους άγγιξε θα νομίζουν ότι αυτό είναι το πρόβλημα. Αυτό θα είναι μόνο το σύμπτωμα που δείχνει τον κίνδυνο και ενδεχομένως οδηγεί στην ίαση.

Τι να πούμε βλέπουμε; Ότι μια μεγάλη ομάδα γονέων που συναντάμε στις παρεμβάσεις μας έχουν εσωτερικεύσει την κρίση ως εσωτερική αποτυχία σε βαθμό που να τους έχει οδηγήσει σε μια σταθερή καταθλιπτικότητα, τέτοια που να δυσκολεύει την επικοινωνία με τα παιδιά τους. Βάλτε τώρα ότι όλη η οικογένεια ζει σε συνθήκες φτώχειας, όχι έσχατης, σαν αυτή που προκαλεί την φιλανθρωπία, αλλά πάντως φτώχειας

.Μέσα σε τέτοιες συνθήκες τα ψυχοκοινωνικά συμπτώματα έχουν αυξηθεί εκρηκτικά και μας έρχονται ως αιτήματα βοήθειας σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο –π.χ. βία στο σχολείο- στα Κέντρα Πρόληψης.

Δεν είναι τυχαίο που μας έρχονται αυτά τα αιτήματα και με αυτή την συχνότητα. Τα κέντρα Πρόληψης είναι εξωστρεφείς δομές, έχουν πάει πριν ως προγράμματα ευαισθητοποίησης, εκπαίδευσης κλπ στον περίγυρο του έχοντος το σύμπτωμα και έχουν δείξει ότι τέτοια συμπτώματα δεν είναι κανείς να ντρέπεται για αυτά, δεν είναι κανείς να παραλύει μπροστά τους. Είναι προβλήματα όλων μας που απλά με ένα πιο δυσλειτουργικό και δραματικό τρόπο εκφράζονται σε μερικούς.

Αυτή την ευαισθητοποίηση της κοινότητας πετυχαίνει τώρα η μοναδική δομή που έχετε στην Περιφερειακή Ενότητα Δράμας από αυτές που αναφέρθηκαν πιο μπροστά. Και βέβαια το ΚΠ Δράμας είναι το τελευταίο που έγινε στην Ελλάδα και πολύ νέο. Έχει ανάγκη όλους μας να βρεθεί εκεί που χρειάζεται σε όλη την περιοχή και να κάνει αυτό που σημειώσαμε παραπάνω. Δεν έχει ανάγκη να πάει παντού και να «πουλήσει» την «κοινωνική καραμέλα» της ναρκοφοβίας, αυτό το κάνουν τα ΜΜΕ. Είναι ανάγκη να βρεθεί κοντά σε όλους βασικά, στη νεολαία πρωταρχικά, αλλά και ειδικότερα σε όσους έχει βρεθεί ότι από τις συνθήκες της ζωής τους αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο για να προωθήσει την Ελπίδα. Ότι δηλαδή η σχέση με τον Εαυτό μας και με τους Άλλους είναι αυτή που μπορεί να μας προφυλάξει όταν οι συνθήκες γίνονται δύσκολες. Γίνονται δύσκολες με κάθε τρόπο, γιατί κάποιος μπορεί να πέσει στα Ναρκωτικά, ας πούμε από την πίεση και κάποιος άλλος από την ανία.

Φίλοι και φίλες, σύντροφοι και συντρόφισσες οι βαριά εξαρτημένοι από Ηρωίνη στις πλατείες είναι η «κορυφή του παγόβουνου». Αυτού του είδους η εξάρτηση, πολύ περισσότερο ίσως από τη τρέλα είναι ένα ψυχοκοινωνικό σύμπτωμα που φοβίζει την κοινωνία και δυσκολεύει την Πολιτεία. Γι’ αυτό ίσως σε αναλαμπές δίνει και κάποια χρήματα για να αντιμετωπίσει το φαινόμενο. Μάλλον όμως δεν θέλει να αναγνωρίζει τα πολυσύνθετα ψυχοκοινωνικά προβλήματα που κρύβονται κάτω από το «παγόβουνο».

Σημαντικοί διακρατικοί θεσμοί (π.χ.  Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας), αλλά και το μεγαλύτερο  τμήμα της επιστημονικής κοινότητας έχουν την αντίληψη ότι πρόληψη της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών, δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί αλλιώς, παρά ως τμήμα μιας ευρύτερης στρατηγικής προαγωγής της ψυχοκοινωνικής υγείας του πληθυσμού και παρέμβασης στην διαδικασία κοινωνικοποίησης των νέων.

Σε αυτό τον άξονα κινείται και το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ για τις εξαρτήσεις που κινείται στην φιλοσοφία της δημιουργίας ενός ενωμένου συστήματος αντιμετώπισης τους, πλήρως λειτουργικά διασυνδεμένου, όπου ο πυλώνας της πρόληψης, ως ισότιμος, ιδιαίτερος, πλήρως θεσμικά κατοχυρωμένος χώρος, αλλά σε λειτουργική σχέση με τους άλλους πυλώνες, θα είναι στραμμένος στην ευρύτερη στρατηγική και θα διασύνδεει το ενωμένο αυτό σύστημα αντιμετώπισης με την Παιδεία, τον Πολιτισμό, την συλλογική ζωή και τις Τοπικές κοινωνίες γενικότερα.

Ο ΣΥΡΙΖΑ στο παρελθόν δυο φορές είχε καταθέσει ως αντιπολίτευση πρόταση νόμου για την επίλυση του θεσμικού προβλήματος των Κέντρων Πρόληψης στην βάση της άμεσης αποκατάστασης της θεσμικής ισοτιμίας τους με τους άλλους πυλώνες της αντιμετώπισης της εξάρτησης. Έτσι κατέθεσε πρόταση για 13 Περιφερειακά Αυτοδιοικούμενα Κέντρα Πρόληψης.

Σήμερα από άλλη θέση, φαίνεται να θέλει να προχωρήσει στην γενικότερη ριζοσπαστική μεταμόρφωση όλου αυτού του χώρου. Στα πλαίσια αυτά περιμένουμε από τον σύντροφο Ξανθό να αρχίζει να κάνει πράξη σιγά- σιγά, αυτά που μας είπε όταν τον επισκεφτήκαμε ως Σωματείο  στην αρχή της θητείας του και δεν απέχουν πολύ από αυτά που έχουν κατατεθεί στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ.

Ας αναφερθούμε τώρα και στην σχέση των Κ.Π. με την αυτοδιοίκηση, μια και είναι ο μοναδικός θεσμός της αντιμετώπισης της εξάρτησης όπου έχει ισχυρή την σφραγίδα της.

Η συμμετοχή της αυτοδιοίκησης έχει πολλά καλά, όταν μένει στον ρόλο του εκφραστή και του συνδέσμου με την τοπική κοινότητα, έχει κακά όταν τα αντιμετωπίζει με εκείνη την κακή αντίληψη του δήθεν εκσυγχρονισμού ως ΜΚΟ της Αυτοδιοίκησης, όπου θα μπορούσαν να «γίνονται κάποια πράγματα πιο ευέλικτα».

Αναγνωρίζουμε ότι μαζί με τους εργαζόμενους όλο αυτόν τον καιρό αγωνίστηκαν και εμπνευσμένοι άνθρωποι της αυτοδιοίκησης, κόντρα σε άλλους που έβλεπαν τα Κέντρα Πρόληψης ευκαιριακά, μόνο σαν επικοινωνιακό και γενικότερα μικροπολιτικό «ατού», άνθρωποι που πάλεψαν μαζί μας και πετύχαμε 3 κατά σειρά Κεντρικές Προγραμματικές συμφωνίες για την χρηματοδότηση των Κέντρων Πρόληψης με την συμμετοχή των Υπουργείων Εσωτερικών και Υγείας (κατά 50% από τους Κ. Α. Π.  της αυτοδιοίκησης α’ βαθμού). Παράλληλα αρκετοί αγωνίστηκαν μαζί μας για κάποιες νομοθετικές παρεμβάσεις από το ειδικό άρθρο 61 για τα Κέντρα Πρόληψης  που προστέθηκε στο κώδικα νόμων για την αντιμετώπιση των ναρκωτικών το 2011 και παρά τα πολλά προβλήματά του, πρώτη φορά ονόμασε νομοθετικά ότι υπάρχουν στην Ελλάδα και αυτές οι υπηρεσίες, από τον ν. 4139/2013 - νέου κώδικα νόμων για την αντιμετώπιση των Ναρκωτικών, που διατήρησε το ειδικό άρθρο 61 του προηγούμενου νόμου για την ύπαρξη των Κ. Π. και ισχυροποίησε με άλλα άρθρα τον ιδιαίτερο και «αυτοκέφαλο» σε ένα ενιαίο σύστημα ρόλο τους. Τελευταία νομοθετική παρέμβαση πρόσφατα με τον νόμο 4320/15 που έλυσε διοικητικά και εργασιακά θέματα των Κέντρων Πρόληψης.

Μετά και το άρθρο στο πρώτο νομοσχέδιο της κυβέρνησης της Αριστεράς, τα Κέντρα Πρόληψης δεν είναι πλέον θεσμικά, όπως ήταν λίγα χρόνια μόλις πριν. Δεν είναι ένα «εύκολο μαγαζί γωνία» και  βέβαια δεν  εξυπηρετεί την αυτοδιοίκηση του παρόντος και του μέλλοντος ένας τέτοιος χαρακτήρας των Κέντρων Πρόληψης. Αντίθετα την ενισχύει να συμμετέχει σε ένα ολοκληρωμένο, δυναμικό θεσμικά και λειτουργικά Πανελλαδικό βραχίονα ψυχοκοινωνικών παρεμβάσεων στην Νεολαία. (Το 80% των παρεμβάσεων Πρόληψης στην Ελλάδα, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο, γίνονται από τα Κέντρα Πρόληψης).

Δεν θέλουμε ούτε οι Εργαζόμενοι, αλλά πολύ περισσότερο ο ΣΥΡΙΖΑ να βγάλουμε την αυτοδιοίκηση απ’ έξω. Aντίθετα να κρατήσουμε όλα τα θετικά στοιχεία που έχει ο θεσμός των Κέντρων Πρόληψης, όπως η συμμετοχή στην λήψη των αποφάσεων των τοπικών κοινωνιών, αλλά να τα εντάξουμε σε ένα ξεκάθαρο, δημόσιο, ενιαίο και λειτουργικό σύστημα. 

 Ευχαριστώ. 

*Γεν. Γραμματέας Πανελλαδικού Σωματείου Εργαζομένων στα Κέντρα Πρόληψης

Μέλος Ομάδας Εξαρτήσεων Τμήματος Υγείας ΣΥΡΙΖΑ

Μέλος Ν.Ε. Σάμου ΣΥΡΙΖΑ

Περιφερειακός Σύμβουλος Βορείου Αιγαίου 

ΣΤΗ ΦΩΤΟ:

Ευγενία Σταθακοπούλου, Γραμματεία τμήματος Υγείας ΣΥΡΙΖΑ
Βαγγέλης Καφετζόπουλος, Πρόεδρος ΟΚΑΝΑ
Δέσποινα Τσιολερίδου, Τμήμα Υγείας ΣΥΡΙΖΑ Δράμας,
Αλέξανδρος Σταθακιός, Γ.Γ. Σωματείου Εργαζομένων Κέντρων Πρόληψης,
Χρήστος Καραγιαννίδης, βουλευτής Δράμας ΣΥΡΙΖΑ.