«‘’Για την υπεράσπιση της πατρίδας’’ - ΑΚΕΛ και κυπριακό ζήτημα 1960-1964»

Το νέο του πό­νη­μα, είναι μια πολύ εν­δια­φέ­ρου­σα ερ­γα­σία, που βοηθά στην κα­τα­νό­η­ση του κυ­πρια­κού ζη­τή­μα­τος. Ξέ­χω­ρα από την εκτε­τα­μέ­νη και πλού­σια βι­βλιο­γρα­φία (αρ­χεία, εφη­με­ρί­δες, πε­ριο­δι­κά, εκ­πο­μπές, βι­βλία κλπ.), ο συγ­γρα­φέ­ας έχει αξιο­ποι­ή­σει ταυ­τό­χρο­να και πρω­το­γε­νείς πηγές, όπως είναι η προ­φο­ρι­κή μαρ­τυ­ρία 43 αν­θρώ­πων που υπήρ­ξαν στε­λέ­χη ή απλά μέλη ή και υπο­στη­ρι­κτές του ΑΚΕΛ, και άρα είχαν άμεση εμπλο­κή τόσο στην πο­λι­τι­κή του κόμ­μα­τος όσο και στη δράση του.

Το βι­βλίο είναι βέ­βαια επι­κε­ντρω­μέ­νο σε μια συ­γκε­κρι­μέ­νη χρο­νι­κή πε­ρί­ο­δο, όπου μέσω αυτής κοιτά την ιστο­ρία του ΑΚΕΛ. Όμως, δεν γί­νε­ται μόνο μια απλή κα­τα­γρα­φή των γε­γο­νό­των της πε­ριό­δου 1960-1964, όπως ίσως θε­ω­ρή­σει κά­ποιος δια­βά­ζο­ντας τον τίτλο, αλλά δί­νο­νται απα­ντή­σεις για πολλά ζη­τή­μα­τα, σε κά­ποια από τα οποία υπήρ­χε και υπάρ­χει μέχρι σή­με­ρα μια πα­ρε­ξη­γη­μέ­νη ει­κό­να. 

Το βι­βλίο κάνει μια βαθιά εν­δο­σκό­πη­ση του ΑΚΕΛ, της νο­ο­τρο­πί­ας της ηγε­σί­ας του, της ψυ­χο­λο­γί­ας του κό­σμου του, του εσω­κομ­μα­τι­κού του κα­θε­στώ­τος. Ανα­δει­κνύ­ει την κα­τα­στρο­φι­κή εφαρ­μο­γή της στα­λι­νι­κής αντί­λη­ψης της Θε­ω­ρί­ας των Στα­δί­ων και των Λαϊ­κών Με­τώ­πων στην Κύπρο, δη­λα­δή τη συ­νερ­γα­σία με τον ντό­πιο αστι­σμό, όπου λαν­θα­σμέ­να θε­ω­ρού­σαν ότι πρώτα έπρε­πε να λυθεί το εθνι­κό ζή­τη­μα, και μετά, σε κά­ποιο από­μα­κρο και αό­ρι­στο μέλ­λον, θα ετί­θε­το το ζή­τη­μα της στρα­τη­γι­κής της σο­σια­λι­στι­κής με­τά­βα­σης. Έτσι, το ΑΚΕΛ, δέ­σμιο της στρα­τη­γι­κής της Θε­ω­ρί­ας των Στα­δί­ων, αδυ­να­τού­σε να δει τον συν­δυα­σμό αυτών των δύο (εθνι­κού και τα­ξι­κού), απο­κό­βο­ντας το ένα από το άλλο. 

Η βα­σι­κή υπό­θε­ση ερ­γα­σί­ας του βι­βλί­ου είναι η τα­λά­ντευ­ση του ΑΚΕΛ, εκεί­νης της πε­ριό­δου, ανά­με­σα στην τα­ξι­κή και διε­θνι­στι­κή ιδε­ο­λο­γία του αφε­νός και στη συ­μπό­ρευ­σή του με το κυ­ρί­αρ­χο εθνι­κι­στι­κό ρεύμα μέσα στην ελ­λη­νο­κυ­πρια­κή κοι­νό­τη­τα αφε­τέ­ρου. Ιδιαί­τε­ρα, μετά την άνοδο του Πα­παϊ­ω­άν­νου στην ηγε­σία του ΑΚΕΛ, πα­ρα­τη­ρεί ότι η συ­μπό­ρευ­ση με τον εθνι­κι­σμό γί­νε­ται ο βα­σι­κός άξο­νας της πο­λι­τι­κής του, με συ­νέ­πεια να το κα­θι­στά ου­ρα­γό των εξε­λί­ξε­ων.

Μέσα από την ανά­λυ­ση και την ερ­μη­νεία του Μά­ριου Θρα­συ­βού­λου, ανα­δει­κνύ­ε­ται η φύση του κυ­πρια­κού προ­βλή­μα­τος και κυ­ρί­ως η σύ­γκρου­ση των δύο εθνι­κι­σμών, που είχε ως τρα­γι­κό απο­τέ­λε­σμα τον χω­ρι­σμό των δύο κοι­νο­τή­των (Ελ­λη­νο­κυ­πρί­ων και Τουρ­κο­κυ­πρί­ων), καθώς επί­σης ο πραγ­μα­τι­κός ρόλος του Μα­κά­ριου, ο οποί­ος επί της ου­σί­ας επε­δί­ω­κε τον πα­ρα­με­ρι­σμό των Τουρ­κο­κυ­πρί­ων (Τ/κ) και τον από­λυ­το έλεγ­χο του κρά­τους από τους Ελ­λη­νο­κύ­πριους (Ε/κ). Οι Συμ­φω­νί­ες της Ζυ­ρί­χης-Λον­δί­νου, το 1959, ήταν το απο­τέ­λε­σμα των αδιε­ξό­δων που δη­μιούρ­γη­σαν η αποι­κιο­κρα­τία, οι Να­τοϊ­κές σχέ­σεις και κυ­ρί­ως η σύ­γκρου­ση των ντό­πιων εθνι­κι­σμών. Ο Μα­κά­ριος, αν και με δι­σταγ­μό, τε­λι­κά δέ­χτη­κε τις εν λόγω Συμ­φω­νί­ες, πι­στεύ­ο­ντας ότι σύ­ντο­μα θα πα­ρα­μέ­ρι­ζε τους Τ/κ από το κρά­τος, όπως και επι­χεί­ρη­σε να κάνει, το 1963, με τις αλ­λα­γές στο Σύ­νταγ­μα και τις σφο­δρές ένο­πλες συ­γκρού­σεις με­τα­ξύ Ε/κ και Τ/κ που ακο­λού­θη­σαν, το 1963-64. Για τον ελ­λη­νο­κυ­πρια­κό αστι­σμό και εθνι­κι­σμό, ο «κυ­πρια­κός λαός» ισού­το με τους Ελ­λη­νο­κύ­πριους. Όμως, ο κυ­πρια­κός λαός είναι όλοι οι άν­θρω­ποι στην Κύπρο, με­τα­ξύ των οποί­ων και οι Τουρ­κο­κύ­πριοι.

Το ΑΚΕΛ, εγκλω­βι­σμέ­νο στον αγώνα δρό­μου με­τα­ξύ των δε­ξιών εθνι­κών ελίτ της Κύ­πρου και προ­σπα­θώ­ντας να ξε­πε­ρά­σει το σύ­μπλεγ­μα αμ­φι­σβή­τη­σης του πα­τριω­τι­σμού του από τη Δεξιά, δεν έκανε αυτό που υπα­γό­ρευε η ιδε­ο­λο­γία του: δη­λα­δή να δου­λέ­ψει εντα­τι­κά και συ­στη­μα­τι­κά προς την κα­τεύ­θυν­ση της εξο­μά­λυν­σης των δια­φο­ρών και της κα­χυ­πο­ψί­ας με­τα­ξύ των δύο κοι­νο­τή­των, θέ­το­ντας  σε προ­τε­ραιό­τη­τα τα συμ­φέ­ρο­ντα των ερ­γα­ζο­μέ­νων, Ε/κ και Τ/κ, χωρίς να με­τε­ω­ρί­ζε­ται ή να ταυ­τί­ζε­ται με τον ελ­λη­νο­κυ­πρια­κό εθνι­κι­σμό. Έτσι, παρ’ ότι δεν ήταν εχθρι­κό με τους Τ/κ, αλλά είχε επα­φές και συ­νερ­γα­σία μαζί τους, ταυ­τό­χρο­να η με­σο­βέ­ζι­κη στάση του δη­μιουρ­γού­σε ένα δι­χα­σμό στον χα­ρα­κτή­ρα του. Αυτό είχε ως συ­νέ­πεια, να αδυ­να­τεί να κάνει την υπέρ­βα­ση και να εμ­φα­νι­στεί μπρο­στά στον κυ­πρια­κό λαό με τόλμη ως μια δύ­να­μη υπε­ρε­θνι­κή και ως κόμμα της «ολι­κής Κύ­πρου», ώστε να παί­ξει ένα ρόλο αυ­τό­νο­μο και πρω­τα­γω­νι­στι­κό στο ζή­τη­μα της εξου­σί­ας. 

Επι­πρό­σθε­τα, το βι­βλίο του Θρα­συ­βού­λου ανα­δει­κνύ­ει την πραγ­μα­τι­κή διά­στα­ση του ρόλου των Δυ­τι­κών, αλλά και τον ρόλο της πρώην ΕΣΣΔ στα (ελ­λη­νο)κυ­πρια­κά πράγ­μα­τα, αμ­φι­σβη­τώ­ντας τη συ­νω­μο­σιο­λο­γι­κή διά­στα­ση της ανά­λυ­σης του ΑΚΕΛ, ότι για όλα φταί­ει ο ιμπε­ρια­λι­σμός. Ο Θρα­συ­βού­λου το­νί­ζει ότι αυτή η θέση είχε ως συ­νέ­πεια, το ΑΚΕΛ, να πα­ρα­βλέ­πει ή να υπο­τι­μά τις εσω­τε­ρι­κές διερ­γα­σί­ες και τις σχέ­σεις των δύο κοι­νο­τή­των ως πραγ­μα­τι­κό­τη­τες που επη­ρε­ά­ζουν τα πράγ­μα­τα, καθώς και τις επι­διώ­ξεις του ντό­πιου αστι­σμού. Έτσι, το ΑΚΕΛ, εξα­φα­νί­ζο­ντας από τη σφαί­ρα του προ­βλη­μα­τι­σμού του την εθνι­κι­στι­κή αντι­πα­ρά­θε­ση, ερ­μή­νευε την ύπαρ­ξη του κυ­πρια­κού προ­βλή­μα­τος στη βάση ότι ο ιμπε­ρια­λι­σμός δεν θέλει τη λύση και άρα επι­διώ­κει τη διά­λυ­ση του κυ­πρια­κού κρά­τους. 

Όμως, παρά την κρι­τι­κή προ­σέγ­γι­ση που κάνει ο Θρα­συ­βού­λου για τη συ­μπό­ρευ­ση του ΑΚΕΛ με τον Μα­κά­ριο, ταυ­τό­χρο­να ανα­δει­κνύ­ει την ου­σιώ­δη δια­φο­ρά του από τη Δεξιά, η οποία συ­νί­στα­το στο ότι ποτέ δεν σύρ­θη­κε σε μια ρη­το­ρι­κή μί­σους, κρα­τώ­ντας πάντα τις γέ­φυ­ρες επι­κοι­νω­νί­ας με τους Τουρ­κο­κύ­πριους ερ­γα­ζο­μέ­νους, ιδιαί­τε­ρα μέσω της συν­δι­κα­λι­στι­κής ορ­γά­νω­σης του ΑΚΕΛ, της ΠΕΟ.

Είναι ένα βι­βλίο που ασκεί μια εποι­κο­δο­μη­τι­κή κρι­τι­κή στο ΑΚΕΛ, ενώ ταυ­τό­χρο­να δίνει τη δυ­να­τό­τη­τα στον ανα­γνώ­στη να κα­τα­νο­ή­σει τόσο το ΑΚΕΛ όσο και το βάρος του ελ­λη­νο­κυ­πρια­κού εθνι­κι­σμού.