Η κατάρρευση της Μικρασιατικής Εκστρατείας και το σήμερα

Στις 30 Αυ­γού­στου του 1922 ο ελ­λη­νι­κός στρα­τός ητ­τή­θη­κε από τον στρα­τό του Κεμάλ στο Ντου­μπλου­πι­νάρ, κοντά στο Αφιόν­Κα­ρα­χι­σάρ. Η στα­σι­μό­τη­τα που είχε επέλ­θει ένα χρόνο πριν μετά την ελ­λη­νι­κή ήττα στον Σαγ­γά­ριο, άρ­χι­σε πλέον να με­τα­τρέ­πε­ται στην τε­λι­κή, άτα­κτη και τα­πει­νω­τι­κή απο­χώ­ρη­ση από τη Μικρά Ασία.

Κι όμως τρία χρό­νια πριν η ελ­λη­νι­κή εκ­στρα­τεία ξε­κι­νού­σε με τους κα­λύ­τε­ρους οιω­νούς με στρα­τιω­τι­κή υπε­ρο­πλία, αλλά και με συμ­μα­χία με τους με­γά­λους νι­κη­τές του Α’ Πα­γκό­σμιου Πο­λέ­μου.

Oι νι­κή­τριες συμ­μα­χι­κές δυ­νά­μεις (Αντάντ) διορ­γά­νω­σαν τη Σύ­νο­δο Ει­ρή­νης του Πα­ρι­σιού, που ξε­κί­νη­σε στις αρχές του 1919 και ολο­κλη­ρώ­θη­κε το κα­λο­καί­ρι του 1920. Με­τα­ξύ άλλων στη Σύ­νο­δο απο­φα­σί­στη­κε ο δια­με­λι­σμός των τριών Κε­ντρι­κών Αυ­το­κρα­το­ριών, της Γερ­μα­νι­κής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας, της Αυ­στρο­ουγ­γρι­κής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας και ει­δι­κό­τε­ρα της Οθω­μα­νι­κής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας.

Ήταν με από­φα­ση αυτού του απρο­κά­λυ­πτου ιμπε­ρια­λι­στι­κού εσμού, της Συ­νό­δου των Πα­ρι­σί­ων και του λε­γό­με­νου Συμ­βου­λί­ου των Τεσ­σά­ρων (ή Ανώ­τα­του Συμ­μα­χι­κού Συμ­βου­λί­ου της Συ­νό­δου), που δό­θη­κε το «πρά­σι­νο φως» και για την από­βα­ση ελ­λη­νι­κών στρα­τευ­μά­των στη Μ. Ασία.

Οι σύμ­μα­χοι-νι­κη­τές του πο­λέ­μου ήθε­λαν να απο­στεί­λουν στρα­τό στη Μικρά Ασία πρώ­τον για να εξα­σφα­λί­σουν και στην πράξη αυτό που είχε ήδη συ­νο­μο­λο­γη­θεί στα χαρ­τιά, δη­λα­δή τη διά­λυ­ση της Οθω­μα­νι­κής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας. Όμως, όπως και σή­με­ρα με τα κοι­τά­σμα­τα στην Α. Με­σό­γειο, το πραγ­μα­τι­κό εν­δια­φέ­ρον για την πε­ριο­χή εστια­ζό­ταν στα πε­τρέ­λαια της Μο­σού­λης που τότε βρί­σκο­νταν ακόμη εντός του οθω­μα­νι­κού κρά­τους. Τα κοι­τά­σμα­τα της Μο­σού­λης ήταν πολύ ση­μα­ντι­κά κα­θό­τι δεν είχαν εντο­πι­στεί ακόμη άλλα με­γά­λα απο­θέ­μα­τα υδρο­γο­ναν­θρά­κων την υπό­λοι­πη Μέση Ανα­το­λή. Συ­νε­πώς οι σύμ­μα­χοι ήξε­ραν πολύ καλά ότι η εκ­στρα­τεία δεν γι­νό­ταν για τη δήθεν απε­λευ­θέ­ρω­ση των ελ­λη­νι­κών πλη­θυ­σμών που βρί­σκο­νταν στη Μ. Ασία, πα­ρό­τι αυτό προ­έ­βα­λε η ελ­λη­νι­κή πλευ­ρά. Η Με­γά­λη Ιδέα στό­χευε στην Ελ­λά­δα των δύο ηπεί­ρων και των πέντε θα­λασ­σών, όπως δη­μα­γω­γού­σαν οι εθνι­κι­στές πο­λι­τι­κοί της επο­χής, όπως σή­με­ρα δη­μα­γω­γούν για μια ελ­λη­νι­κή ΑΟΖ που θα συ­νο­ρεύ­ει με την κυ­πρια­κή και την αι­γυ­πτια­κή ΑΟΖ, απο­κλεί­ο­ντας πρα­κτι­κά την Τουρ­κία από τη θά­λασ­σα.

Ωστό­σο, οι νι­κη­τές του Α’ Πα­γκο­σμί­ου Πο­λέ­μου δεν απο­τε­λού­σαν μια φι­λι­κή παρέα, αλλά μια λυ­κο­συμ­μα­χία: Πα­ρό­τι «σύμ­μα­χοι» και μά­λι­στα «εγκάρ­διοι» -αυτό σή­μαι­νε η Αντάντ- πα­ρα­μό­νευαν και πάλι για να «ρί­ξουν» η μία την άλλη (π.χ. η Ιτα­λία πολ­λά­κις επι­χεί­ρη­σε απο­βά­σεις σε πε­ριο­χές της Μ. Ασίας τόσο πριν όσο και μετά την ελ­λη­νι­κή Μι­κρα­σια­τι­κή Εκ­στρα­τεία). Έτσι δεν υπήρ­χε εμπι­στο­σύ­νη σχε­τι­κά με το ποιος στρα­τός θα επέ­βλε­πε και θα επέ­βαλ­λε «αμε­ρό­λη­πτα» τα συμ­φω­νη­θέ­ντα στο έδα­φος της πάλαι ποτέ Οθω­μα­νι­κής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας.

Σή­με­ρα υπάρ­χει μια άρ­ρη­τη δια­μά­χη με­τα­ξύ σύμ­μα­χων δυ­νά­με­ων δηλ. των ΗΠΑ, της Γερ­μα­νί­ας και της Γαλ­λί­ας. Μα­κρόν, Μέρ­κελ, Ευ­ρω­παϊ­κή Επι­τρο­πή και Τραμπ διε­ξά­γουν μια υπό­γεια, αλλά πολύ εύ­γλωτ­τη αντι­πα­ρά­θε­ση με­τα­ξύ τους με στόχο την κυ­ριαρ­χία στην πε­ριο­χή, τον έλεγ­χο στην Αν. Με­σό­γειο, έχο­ντας όλοι στο νου τους τον με­γά­λο αντί­πα­λο, δηλ. τη Ρωσία. Ελ­λά­δα και Τουρ­κία προ­σπα­θούν -όπως πά­ντα- να πλα­σα­ρι­στούν κα­λύ­τε­ρα σε αυτές τις αντι­πα­ρα­θέ­σεις. Η Ελ­λά­δα βρί­σκε­ται και πάλι σε συμ­μα­χι­κό πλε­ο­νέ­κτη­μα (όπως και το 1922) αυτή τη φορά ούσα μέλος της ΕΕ, αλλά και έχο­ντας άρι­στες σχέ­σεις με τις ΗΠΑ και τους συμ­μά­χους στη Μ. Ανα­το­λή.

Όμως σή­με­ρα που έχουν πε­ρά­σει 100 χρό­νια και υπάρ­χει υπο­τί­θε­ται μια πιο δη­μο­κρα­τι­κή πα­γκό­σμια κοι­νό­τη­τα με θε­σμούς και δί­καιο κ.λπ. είναι ΑΚΟΜΗ ΠΙΟ ΠΡΟ­ΦΑ­ΝΕΣ σε σχέση με το 1920 ότι κα­νέ­να διε­θνές δί­καιο δεν δι­καιο­λο­γεί την πα­ρου­σία ξένων ιμπε­ρια­λι­στι­κών δυ­νά­με­ων στην πε­ριο­χή. Αν η πα­ρου­σία ενός τουρ­κι­κού πο­λε­μι­κού πλοί­ου στο Αι­γαίο ή στην Αν. Με­σό­γειο θε­ω­ρεί­ται (κακώς) από την ελ­λη­νι­κή πλευ­ρά ως «πρό­κλη­ση», τότε πώς μπο­ρεί να χα­ρα­κτη­ρι­στεί η πα­ρου­σία ενός γαλ­λι­κού ή αμε­ρι­κα­νι­κού πο­λε­μι­κού πλοί­ου στην ίδια πε­ριο­χή, δηλ. σε από­στα­ση εκα­το­ντά­δων ή χι­λιά­δων μι­λί­ων από τη χώρα προ­έ­λευ­σής του; Κι όμως, όπως και τότε με τα αγ­γλι­κά και τα ιτα­λι­κά πλοία, έτσι και σή­με­ρα, το να κό­βουν βόλ­τες στο Αι­γαίο τα αμε­ρι­κα­νι­κά και τα γαλ­λι­κά πο­λε­μι­κά πλοία θε­ω­ρεί­το νό­μι­μο και φυ­σιο­λο­γι­κό -για­τί αυτό επι­τάσ­σει το ελ­λη­νι­κό εθνι­κό συμ­φέ­ρον.

Η ισχύς

Στις συν­θή­κες του 1919 που πε­ρι­γρά­ψα­με πα­ρα­πά­νω, σχε­δόν «φυ­σιο­λο­γι­κά» προ­κρί­θη­κε η λύση του αξιό­πι­στου ελ­λη­νι­κού στρα­τού, που ήταν αρ­κε­τά με­γά­λος για το μέ­γε­θος της χώρας και πολύ καλά εξο­πλι­σμέ­νος. Τότε είχε 11 με­ραρ­χί­ες με βαρύ πυ­ρο­βο­λι­κό και ένα στόλο που δεν είχε αντί­πα­λο στην πε­ριο­χή, καθώς διέ­θε­τε το μο­να­δι­κό θω­ρη­κτό στην Αν. Με­σό­γειο. Όμως και σή­με­ρα η Ελ­λά­δα δεν πάει πίσω: είναι 11η στον κόσμο όσον αφορά το σχε­τι­κό μέ­γε­θος του εφε­δρι­κού στρα­τού, 16η όσον αφορά το από­λυ­το μέ­γε­θος των μα­χη­τι­κών αε­ρο­σκα­φών, 16η όσον αφορά τον από­λυ­το αριθ­μό τανκς, 13η όσον αφορά τον αριθ­μό των πυ­ραυ­λι­κών συ­στη­μά­των, 5η όσον αφορά τις φρε­γά­τες, 10η όσον αφορά τα υπο­βρύ­χια (στοι­χεία από την Globalfirepower) και έχει μαζί με τις ΗΠΑ και τη Βρε­τα­νία ανα­λο­γι­κά τις υψη­λό­τε­ρες στρα­τιω­τι­κές δα­πά­νες με­τα­ξύ των χωρών του ΝΑΤΟ.

Τον Απρί­λιο του 1919, το Ανώ­τα­το Συμ­βού­λιο των Τεσ­σά­ρων ικα­νο­ποί­η­σε αί­τη­μα του Βε­νι­ζέ­λου για την κα­τά­λη­ψη της Σμύρ­νης. Η από­βα­ση έγινε στις 2 Μαΐου (15 με το νέο ημε­ρο­λό­γιο) του 1919. Τα απο­βα­τι­κά σκάφη τα συ­νό­δευαν ως προ­στα­σία τέσ­σε­ρα ελ­λη­νι­κά και τρία αγ­γλι­κά πο­λε­μι­κά πλοία!

Η εγκα­τά­στα­ση του ελ­λη­νι­κού στρα­τού έγινε με πρό­σχη­μα την τή­ρη­ση της τάξης στην πε­ριο­χή (πρό­σχη­μα κλα­σι­κό σε πλειά­δα ιμπε­ρια­λι­στι­κών επεμ­βά­σε­ων σε όλον τον κόσμο και σε όλες τις επο­χές). Η έλευ­ση του ελ­λη­νι­κού στρα­τού στη Σμύρ­νη σή­μαι­νε άμεσα σφα­γές αφο­πλι­σμέ­νων (βάσει των συμ­φω­νιών) Τούρ­κων αξιω­μα­τι­κών και φα­ντά­ρων. Επί­σης σή­μα­νε σφα­γές αμά­χων, λε­η­λα­σί­ες και βια­σμούς στα κο­ντι­νά χωριά. Το σοκ των φι­λε­λεύ­θε­ρων δυ­τι­κών πνευ­μα­τι­κών αν­θρώ­πων, όπως του Γάλ­λου συγ­γρα­φέα Λουί ντε Μπερ­νιέρ -που ήταν αυ­τό­πτης μάρ­τυ­ρας της ελ­λη­νι­κής από­βα­σης- ή του διά­ση­μου (και μέχρι τότε φι­λέλ­λη­να) Βρε­τα­νού ιστο­ρι­κού Άρ­νολντ Τόιν­πι ήταν με­γά­λο. Ήταν τέ­τοια η ελ­λη­νι­κή βα­ναυ­σό­τη­τα κατά των μου­σουλ­μα­νι­κών πλη­θυ­σμών που κά­ποιοι έκα­ναν λόγο για «σταυ­ρο­φο­ρία με κα­θυ­στέ­ρη­ση κά­μπο­σων αιώ­νων».

Η μοι­ρα­σιά

Στις 10 Αυ­γού­στου 1920, υπο­γρά­φτη­κε στις Σέ­βρες της Γαλ­λί­ας η ομώ­νυ­μη Συν­θή­κη, στο πλαί­σιο της Συ­νό­δου της Ει­ρή­νης του Πα­ρι­σιού (βλ. πα­ρα­πά­νω). Με τη Συν­θή­κη των Σε­βρών, η έκτα­ση της Οθω­μα­νι­κής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας ελατ­τω­νό­ταν έως το ένα πέμ­πτο. Γαλ­λία, Αγ­γλία και Ιτα­λία άρ­πα­ξαν τε­ρά­στιες πε­ριο­χές της ητ­τη­μέ­νης αυ­το­κρα­το­ρί­ας, από τη Συρία, έως το Μα­ρό­κο. Η Συν­θή­κη δεν άφησε χωρίς λεία και την Ελ­λά­δα, καθώς της πα­ρα­χώ­ρη­σε τη Δυ­τι­κή και Ανα­το­λι­κή Θράκη έως τη γραμ­μή Τσα­τάλ­τζας κοντά στην Κων­στα­ντι­νού­πο­λη και τα νησιά Ίμβρο και Τέ­νε­δο καθώς και τη Σμύρ­νη με την εν­δο­χώ­ρα της.

Η κυ­βέρ­νη­ση Βε­νι­ζέ­λου ανέ­λα­βε τη δράση για την επι­βο­λή της συ­γκε­κρι­μέ­νης Συν­θή­κης, η οποία φυ­σι­κά απορ­ρί­φθη­κε από την επα­να­στα­τι­κή κυ­βέρ­νη­ση του Κεμάλ. Έτσι, γε­νι­κεύ­τη­κε, ου­σια­στι­κά, ο πό­λε­μος στο μέ­τω­πο της Μι­κράς Ασίας. Ο ελ­λη­νι­κός στρα­τός, επι­βάλ­λο­ντας το «Διε­θνές Δί­καιο» -όπως ακρι­βώς επι­κα­λεί­ται και σή­με­ρα- προ­έ­λα­σε στα βάθη της Μ. Ασίας φτά­νο­ντας στα πρό­θυ­ρα της Άγκυ­ρας -κι αυτό έχει καλ­λιερ­γη­θεί και απο­τυ­πω­θεί στο συλ­λο­γι­κό υπο­συ­νεί­δη­το του τουρ­κι­κού λαού μέχρι σή­με­ρα, όπως τα ανά­πο­δα ακρι­βώς έχουν καλ­λιερ­γη­θεί και απο­τυ­πω­θεί στο συλ­λο­γι­κό υπο­συ­νεί­δη­το του ελ­λη­νι­κού λαού. Στην πο­ρεία αυτή προς την Ανα­το­λή ο ελ­λη­νι­κός στρα­τός έκανε μικρά και με­γά­λα εγκλή­μα­τα κατά αμά­χων. Χει­ρό­τε­ρα όμως έγι­ναν κατά την υπο­χώ­ρη­ση. Πολ­λές είναι οι πε­ρι­πτώ­σεις σφα­γών (Κα­ρα­τε­πέ, Σα­λι­χλί, Αλα­σε­χίρ), ωστό­σο από τις πιο χα­ρα­κτη­ρι­στι­κές πε­ρι­πτώ­σεις ήταν η πόλη Μα­νι­σά: Στις 6-7 Σε­πτεμ­βρί­ου 1922 δο­λο­φο­νή­θη­καν σχε­δόν 4.500 Τούρ­κοι και η πόλη πα­ρα­δό­θη­κε στις φλό­γες. Ο Αμε­ρι­κα­νός υπο­πρό­ξε­νος στην Κων­στα­ντι­νού­πο­λη Τζ.Λό­ου­ντερ Παρκ, που επι­σκέ­φτη­κε την πε­ριο­χή μετά την εκ­κέ­νω­σή της από τον ελ­λη­νι­κό στρα­τό, έγρα­ψε: «Η Μα­νι­σά… σχε­δόν εξα­φα­νι­σμέ­νη από τη φωτιά: [κα­τα­στρά­φη­καν] 10.300 σπί­τια, 15 τζα­μιά, 2 δη­μό­σια λου­τρά, 2.278 μα­γα­ζιά, 19 ξε­νο­δο­χεία, 26 μέ­γα­ρα».

Κό­στος

Ωστό­σο δεν ήταν μόνον ο τουρ­κι­κός και οι άλλοι μου­σουλ­μα­νι­κοί πλη­θυ­σμοί της Μ. Ασίας αυτοί που πλή­ρω­σαν το τί­μη­μα αυτού του πο­λέ­μου. Η Μι­κρα­σια­τι­κή Εκ­στρα­τεία στην εκ­κί­νη­σή της είχε δη­μιουρ­γή­σει εν­θου­σια­σμό στον ελ­λη­νι­κό λαό, καθώς αυτός πο­τι­ζό­ταν επί χρό­νια με το εθνι­κι­στι­κό δη­λη­τή­ριο της Με­γά­λη Ιδέας και των «δι­καί­ων» του έθνους. Στην Αθήνα είχαν πραγ­μα­το­ποι­η­θεί μα­ζι­κές φιέ­στες ενώ­πιον της από­βα­ση­ςστη Σμύρ­νη, αλλά και μετά από αυτήν. Μόνον το ΣΕΚΕ, όπως λε­γό­ταν τότε το ΚΚΕ, αντι­στά­θη­κε στο εθνι­κι­στι­κό δη­λη­τή­ριο και στον πό­λε­μο. Είχε δίκιο. Λίγα χρό­νια μετά ήρθε ο απο­λο­γι­σμός: Δε­κά­δες χι­λιά­δες φα­ντά­ροι σκο­τώ­θη­καν στο μέ­τω­πο ή εξο­ντώ­θη­καν από κα­κου­χί­ες, λι­μούς, ψεί­ρες κ.λπ.Πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρες χι­λιά­δες ακρω­τη­ριά­στη­καν. Ακα­θό­ρι­στος μέχρι και σή­με­ρα αριθ­μός Ελ­λή­νων αμά­χων έχα­σαν τη ζωή τους από τον τουρ­κι­κό στρα­τό και τους Τούρ­κους πα­ρα­στρα­τιω­τι­κούς, κυ­ρί­ως ως αντί­ποι­να για τις ελ­λη­νι­κές θη­ριω­δί­ες. Πολ­λές χι­λιά­δες έχα­σαν τη ζωή τους στη δια­δι­κα­σία προ­σφυ­γο­ποί­η­σης. Πάνω από 1,5 εκατ. άν­θρω­ποι εκ­πα­τρί­στη­καν βίαια (πολ­λές εκα­το­ντά­δες χι­λιά­δες μου­σουλ­μά­νοι εκ­πα­τρί­στη­καν αντί­στοι­χα από την Ελ­λά­δα).

Κάθε μέρα του μα­κρό­συρ­του πο­λέ­μου χα­ρα­κω­μά­των κό­στι­ζε κα­θη­με­ρι­νά στον ελ­λη­νι­κό λαό 8 εκατ. δραχ­μές, ένα ποσό ιλιγ­γιώ­δες για την εποχή.Για να αντι­με­τω­πι­στεί η οι­κο­νο­μι­κή κα­τα­στρο­φή που δια­γρα­φό­ταν ο υπουρ­γός Οι­κο­νο­μι­κών -και με­τέ­πει­τα πρω­θυ­πουρ­γός- Π. Πρω­το­πα­πα­δά­κης δι­χο­τό­μη­σε το νό­μι­σμα και επέ­βα­λε ανα­γκα­στι­κό δά­νειο στον πλη­θυ­σμό (ίσο με τη μισή αξία του κάθε χαρ­το­νο­μί­σμα­τος) χτυ­πώ­ντας πε­ραι­τέ­ρω τα λαϊκά ει­σο­δή­μα­τα.

Τα αίτια

Παρ’ όλες αυτές τις θυ­σί­ες επήλ­θε η ήττα. Πο­λι­τι­κά η Μι­κρα­σια­τι­κή Εκ­στρα­τεία τε­λεί­ω­σε με την υπο­γρα­φή της ανα­κω­χής των Μου­δα­νιών την 13/10/1922 και την Συν­θή­κη της Λο­ζά­νης στις 24/7/1923.

Η ήττα ήρθε για πολ­λούς λό­γους. Α) Επει­δή η άρ­χου­σα τάξη ήταν δια­σπα­σμέ­νη. Β) Επει­δή οι φα­ντά­ροι δεν ήθε­λαν να πο­λε­μή­σουν σε έναν άδικο πό­λε­μο (80.000 ήταν οι λι­πο­τά­κτες). Γ)Επει­δή ο αντί­πα­λος, οι στρα­τιώ­τες του επα­να­στα­τι­κού στρα­τού του Κεμάλ πί­στευαν ότι πο­λε­μού­σαν σε έναν δί­καιο αμυ­ντι­κό πό­λε­μο. Αλλά ήρθε και γιατί όπως εί­πα­με, και για έναν άλλο λόγο: Γιατί άραγε θα έπρε­πε πάντα οι σύμ­μα­χοι να υπο­στη­ρί­ζουν τις ελ­λη­νι­κές ιμπε­ρια­λι­στι­κές βλέ­ψεις; Το ότι η Αντάντ ήταν μια λυ­κο­συμ­μα­χία στο εσω­τε­ρι­κό της οποί­ας η κα­θε­μία ιμπε­ρια­λι­στι­κή δύ­να­μη προ­σπα­θού­σε να «ρίξει» διαρ­κώς τις συμ­μά­χους της και να απο­σπά­σει για την ίδια τη με­γα­λύ­τε­ρη δυ­να­τή λεία, ήταν γνω­στό από την αρχή. Το κρυ­φτού­λι με την Ιτα­λία ήταν παρόν σε όλη την διάρ­κεια της Μι­κρα­σια­τι­κής Εκ­στρα­τεί­ας και ακόμη πριν από αυτή: για να μην κα­τα­λά­βει η Ρώμη πε­ρισ­σό­τε­ρα εδάφη ανα­γκά­στη­κε το Πα­ρί­σι να απο­δε­χτεί­την άποψη του Λον­δί­νου ότι η Αθήνα έπρε­πε να κα­τα­λά­βει τη Σμύρ­νη.Αυτό ήταν το ντιλ. Όταν όμως και η Γαλ­λία και η Αγ­γλία απέ­κτη­σαν αυτά που πο­θού­σαν, όταν δηλ. έγινε η μοι­ρα­σιά της Μ. Ανα­το­λής και των πε­τρε­λαί­ων της, και όταν δια­πι­στώ­θη­κε ότι ο Κεμάλ δεν είχε «μπολ­σε­βί­κι­κες προ­θέ­σεις», οι ιμπε­ρια­λι­στι­κές αυτές δυ­νά­μεις δεν είχαν λόγο να συ­νε­χί­σουν τον πό­λε­μο. Ει­δι­κά όταν στον ελ­λη­νι­κό θρόνο είχε πα­λι­νορ­θω­θεί ένας σύμ­μα­χος των Γερ­μα­νών.

Σή­με­ρα η δύ­να­μη πυρός που έχει ανα­πτυ­χθεί στο Αι­γαίο και την Αν. Με­σό­γειο είναι απεί­ρως με­γα­λύ­τε­ρη από αυτήν που ανα­πτύ­χθη­κε 100 χρό­νια πριν. Οι δα­πά­νες στις οποί­ες υπο­χρε­ώ­νε­ται ο ελ­λη­νι­κός λαός για αυτές τις εξορ­μή­σεις είναι ήδη τε­ρά­στιες, ενώ εξαγ­γέλ­λο­νται ότι θα πέ­σουν και άλλα θη­ριώ­δη ποσά σε αυτόν το Μολόχ (στις 31/8 εξαγ­γέλ­θη­καν άλλα 10 δισ. ευρώ στο σβέρ­κο ενός λαού που έχει υπο­στεί 10 χρό­νια μνη­μό­νια και εφτά μήνες υγειο­νο­μι­κής κρί­σης).

Γι΄αυτό τα δι­δάγ­μα­τα του 1922 είναι σή­με­ρα πολύ ση­μα­ντι­κά. Λαός που δεν μα­θαί­νει από την ιστο­ρία του, κιν­δυ­νεύ­ει να την ξα­να­ζή­σει. Δυ­στυ­χώς.

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά