Η μετάβαση στο «εθνικό νόμισμα». Αφετηρία εξόδου από την κρίση

Έχει περάσει κάποιο διάστημα από τη δημοσίευση των επικριτικών σχολίων του Πάνου Κοσμά (Π.Κ.) στο βιβλίο μου με θέμα: «Η μετάβαση στο ‘Εθνικό Νόμισμα’, αφετηρία εξόδου από την κρίση» (εκδ. «Ταξιδευτής). Λόγω άλλων πιεστικών υποχρεώσεων δεν είχα το χρόνο για άμεση απάντηση. Ωστόσο η σχετική καθυστέρηση ίσως να βγήκε …σε καλό, με την έννοια ότι η απάντηση, ίσως να έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους αναγνώστες, λόγω της συγκυρίας και της σχετικής συζήτησης που έχει ανοίξει, από τα εκρηκτικά αδιέξοδα  τόσο στην ευρωζώνη, όσο και εξ’ αιτίας των μέτρων του Γ’ Μνημονίου και το ενδεχόμενο Grexit με τη μετάβαση στο «Εθνικό Νόμισμα» (ΕΘ.ΝΟ).

Λίγα λόγια περί κριτικής

Η «κριτική» στο δημόσιο πολιτικό λόγο, μπορεί να έχει πολλές αποχρώσεις, όταν απευθύνεται σε αντίπαλους ή φιλικούς πολιτικούς χώρους και πρόσωπα. Προς τους αντιπάλους μπορεί να πάρει και χαρακτήρα «πολεμικής», ενώ προς «συγγενικούς» πολιτικά χώρους, ιδιαίτερα εντός «μετωπικών» σχημάτων της Αριστεράς όπως τη ΛΑΕ, θα πρέπει να είναι γόνιμη, εποικοδομητική και να κατατείνει σε προωθητικές συνθέσεις. Δυστυχώς το «πνεύμα» και το «γράμμα» των «κριτικών σχολίων» του Π.Κ. (ιστοσελίδα R-project και περιοδικό «Κόκκινο», τεύχος 5, φθινόπωρο ‘16, σελ. 153-165), δεν μας δίνουν αυτήν την αίσθηση. Το αντίθετο μάλιστα. Αυτό που αποκομίζουμε είναι ένα πνεύμα κακής προαίρεσης η οποία αδικεί όχι μόνο τον γράφοντα, αλλά ίσως περισσότερο τον ίδιο τον Π.Κ.! Θα προσπαθήσω να δείξω τεκμηριωμένα τη διαπίστωση μου, αποφεύγοντας την αναφορά στο σύνολο των επικριτικών σχολίων, αλλά μόνο σε ορισμένα, ώστε ο αναγνώστης να αποκομίσει μια ιδέα για το χαρακτήρα τους.

Για τις αιτίες της σημερινής κρίσης

Ο Π.Κ. ξεκινάει την «κριτική» του θέτοντας το ερώτημα: «Το ευρώ είναι βάση ερμηνείας για τη χρεοκοπία και τα μνημόνια;» Η απάντηση του είναι ότι ….«η κρίση, όχι μόνο η τραπεζική, αλλά και συνολικά η οικονομική, κρίση υπερσυσσώρευσης όπως σε όλο τον καπιταλιστικό κόσμο, άρχισε από το 2008 και εκδηλώθηκε ανοιχτά το 2009. Η κρίση προηγήθηκε των μνημονίων και δεν οφείλεται στη συμμετοχή στο ευρώ» (σελ. 154). Εδώ προκύπτουν δύο ζητήματα. Στο ένα υπονοεί ότι ο γράφων (Γ.Τ.), ισχυρίζεται ότι η κρίση οφείλεται αποκλειστικά στο ευρώ, και δεύτερο ότι η κρίση δεν έχει σχέση με τη συμμετοχή της χώρας στο ευρώ. Και στις δύο πτυχές θεωρώ ότι όχι απλά κάνει λάθος, αλλά γίνεται και απόπειρα αλλοίωσης της άποψης μου.!

Πιο συγκεκριμένα, αν κάποιος διαβάσει τη γενική εισαγωγή στο βιβλίο μου, θα δει ότι στη σελ.17, αναφέρω ότι …«για την κρίση της ελληνικής οικονομίας, εκτός από τις ευθύνες των νεοφιλελεύθερων πολιτικών της ευρωζώνης και της ΕΕ, και γενικότερα του διεθνούς καπιταλιστικού συστήματος, έχουν σοβαρές ευθύνες ο ελληνικός καπιταλισμός συνολικά, και ειδικότερα οι πολιτικές των κυβερνήσεων ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, πριν και κατά τη διάρκεια της κρίσης». Από πού λοιπόν ο Π.Κ. συμπεραίνει ότι αποδίδω την κρίση αποκλειστικά στην ευρωζώνη; Από την άλλη ο Π.Κ. θεωρεί, ότι η ευρωζώνη και τα Μνημόνια είναι αμέτοχα ή ουδέτερα για τη βαθιά και παρατεταμένη κρίση της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας; Να το ακούσουμε κι αυτό.!

Δηλαδή η διεθνής καπιταλιστική κρίση που αγκάλιασε με διαφορετική ένταση όλες τις χώρες, μαζί και της Ευρωζώνης, δεν έχει σχέση με τις πολιτικές της ΟΝΕ που προηγήθηκαν της κρίσης και συνεχίστηκαν με ακραία νεοφιλελεύθερη μορφή (Μνημόνια) στις λεγόμενες χώρες της «περιφέρειας»; Αγαπητέ Π.Κ. το «γενικό» (κρίση καπιταλισμού) εκδηλώνεται ποικιλοτρόπως στο «ειδικό» (ΟΝΕ-ΕΕ), όπως και στο «μοναδικό» (ελληνικός καπιταλισμός), αν κατανοούνται σωστά οι διαλεκτικές κατηγορίες. Από αυτήν την άποψη η βαθιά κρίση στην Ελλάδα είναι αποτέλεσμα, τόσο των γενικών αιτίων, όσο των και ειδικότερων που συνδέονται με την ευρωζώνη, καθώς και αυτών που απορρέουν από τον ελληνικό καπιταλισμό. Αν ο Π.Κ. έχει άλλη άποψη, ας την κρατήσει για εαυτό του! 

Δυστυχώς στην ίδια «λογική» κινούνται και οι ερμηνείες για τις αιτίες του δημόσιου χρέος, των ελλειμμάτων, των μνημονίων, κά. Η ευρωζώνη και το ευρώ δεν έχουν, κατά τον Π.Κ., καμιά ευθύνη αλλά γενικά το καπιταλιστικό σύστημα ή ο ελληνικός καπιταλισμός.! Για να μη θεωρηθεί ότι μιλάω αυθαίρετα, παραθέτω τις σχετικές αναφορές από το κείμενο του. ….«Το χρέος δεν το δημιούργησε το ευρώ, αλλά το ξέφρενο «πάρτι» των ελλήνων και ξένων καπιταλιστών στις δημόσιες δαπάνες, κυρίως όμως στα δημόσια έσοδα» (σελ.156). Όσον αφορά στα Μνημόνια…. «Από το πρώτο μνημόνιο κι ύστερα, πάλι δεν ήταν το ευρώ ως τέτοιο (σ.σ. αιτία), αλλά η ιμπεριαλιστική διαχείριση της κρίσης του ελληνικού καπιταλισμού με την πλήρη συναίνεση της ελληνικής αστικής τάξης»…

Η διαφωνία μας δεν αφορά τις ευθύνες του καπιταλισμού γενικά, ούτε του ελληνικού καπιταλισμού και της άρχουσας τάξης. Σε αυτά συμφωνούμε. Η διαφωνία έγκειται στους αβάσιμους ισχυρισμούς του Π.Κ. ότι δεν υπάρχουν ευθύνες της ΟΝΕ (ευρωζώνης- ευρώ) και των πυλώνων στήριξής της (ΕΚΤ, Σύμφωνο Σταθερότητας, Δημοσιονομικό Σύμφωνο, ΕΜΣ, 6μηνα συντονισμού κά), τόσο πριν την κρίση, όσο και στη διάρκεια της μέχρι σήμερα. Οι ευθύνες του ευρω-συστήματος είναι τεράστιες και οι συνέπειες δραματικές για τους εργαζόμενους και τους λαούς των χωρών της ευρωζώνης, ιδιαίτερα των πιο αδύναμων χωρών, όπως είναι η Ελλάδα.

Ειδικότερα όσον αφορά το δημόσιο χρέος, αναρωτιέμαι πως εξηγεί ο Π.Κ. τη μετατροπή του 75% του χρέους, που πριν ένταξη στο ευρώ ήταν «εσωτερικό» και μετά την ένταξη έγινε «εξωτερικό»; Ήταν θετική, ουδέτερη ή αρνητική εξέλιξη; Οι επαχθείς δανειακές συμβάσεις και τα μνημόνια δεν αύξησαν παραπέρα το δημόσιο χρέος; Τα Μνημόνια εκτός από όχημα λιτότητας, δεν αποτέλεσαν και ισχυρό θεσμικό ΕΜΠΟΔΙΟ αναδιάρθρωσης του χρέους προκειμένου να σωθούν οι γαλλογερμανικές τράπεζες και να εξασφαλιστεί η παραμονή «πάση θυσία» στην ευρώ; Τέλος δεν είναι το ευρώ, ο πυρήνας της ευρωζώνης και ολόκληρου του πλέγματος οικονομικών σχέσεων και εξαρτήσεων, που ακυρώνουν όχι μόνο τη νομισματική κυριαρχία, αλλά συνολικά τον έλεγχο σε κάθε πτυχή της οικονομικής πολιτικής και «εν πολλοίς» της εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας; Όλα αυτά δεν αποτελούν ταυτόχρονα παράγοντες έντασης της κρίσης και στοιχεία ταξικής κυριαρχίας και άγριας εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων από την εγχώρια ολιγαρχία και τις υπερεθνικές ελίτ Βρυξελών και Βερολίνου; Θα συνιστούσα στον Π.Κ. να διαβάσει πιο προσεκτικά το βιβλίο, εκτός κι αν είναι ανώφελο, διότι όλα τα «κριτικά σχόλια» διαπνέονται από την προσπάθεια να βγει με κάθε τρόπο αρνητική κριτική.!

Έξοδος από την ευρωζώνη και μεταβατικό πρόγραμμα

Μετά από τα «διαφωτιστικά» περί κρίσης, ο Π.Κ. καταπιάνεται με το θέμα της εξόδου από την ευρωζώνη και την αριστερή προοπτική. Εδώ επιχειρεί μια δεύτερη αλλοίωση της άποψής μας, γεγονός που δείχνει και πάλι την κακή του προαίρεση. Δυστυχώς.!! Η καθαρή μας θέση σε πολλά σημεία του βιβλίου για τη σύνδεση της μετάβασης στο εθνικό νόμισμα, με την εφαρμογή μιας φιλολαϊκής πολιτικής εξόδου από την κρίση, με ανοικτό τον ορίζοντα της σοσιαλιστικής προοπτικής, την παραχαράζει σκόπιμα, λέγοντας ότι επιχειρώ να «θολώσω» τα νερά. Συγκεκριμένα γράφει. «Το βιβλίο του Γιάννη Τόλιου φιλοδοξεί να είναι ένα πρόγραμμα μετάβασης στη δραχμή, το οποίο εντάσσεται στην προοπτική ‘φιλολαϊκής εξόδου από την κρίση’. Για την ακρίβεια, όπως λέει ο τίτλος του βιβλίου, ‘η μετάβαση στο εθνικό νόμισμα, αφετηρία εξόδου από την κρίση’. (σελ.157)  Και συνεχίζει πιο κάτω. «Αν το σχέδιο της Αριστεράς στοχεύει στην έξοδο από την κρίση του καπιταλισμού, ύστερα από μια τέτοια έξοδο, που μάλιστα θα την πετύχει η Αριστερά υλοποιώντας το πρόγραμμα της, δεν έρχεται η ώρα του σοσιαλισμού, αλλά της καπιταλιστικής σταθεροποίησης. Η προσθήκη του επιθέτου ‘φιλολαϊκή’ δεν μετριάζει την οξύτητα της αντίφασης, αλλά αντίθετα την παροξύνει»…

Ώστε λοιπόν η άποψή μου, που παρουσιάζει ο Π.Κ. στον αναγνώστη, είναι ότι προτείνω απλώς μια φιλολαϊκή διέξοδο εντός του καπιταλισμού. Τι να πω.! Κρίμα.!! Να παραθέσω μερικές αναφορές σε διάφορα σημεία του βιβλίου και αφήνω τον αναγνώστη να βγάλει συμπεράσματα. Στη σελ. 85 αναφέρω ότι, …«Η μετάβαση στο εθνικό νόμισμα, αποτελεί την ‘αναγκαία’ αλλά όχι και την ‘επαρκή’ συνθήκη προοδευτικής-φιλολαϊκής εξόδου από την κρίση. Η τελευταία προϋποθέτει και ορισμένα ‘μέτρα-τομές’ στην οικονομία και στο πολιτικό σύστημα, που να βελτιώνουν άμεσα το βιοτικό επίπεδο των εργαζόμενων και των λαϊκών στρωμάτων, να μειώνουν δραστικά την ανεργία, να εξασφαλίζουν τα δημόσια αγαθά σε όλους, να πατάσσουν τη διαφθορά και διαπλοκή, να εξασφαλίζουν την αναβάθμιση των θεσμών άμεσης και αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και να ανοίγουν δρόμο στη σοσιαλιστική προοπτική». Επίσης στη σελ. 151, αναφέρεται ότι, …«το πρώτο μέρος του Plan B’ για τη ‘σωτηρία του ελληνικού λαού’, αποτελεί συστατικό στοιχείο του μεταβατικού προγράμματος για την έξοδο της χώρας από την κρίση, με ορίζοντα τη σοσιαλιστική προοπτική»….

Τέλος στη σελ. 102 τονίζεται ότι, … «το μεταβατικό πρόγραμμα είναι το όχημα προώθησης του στρατηγικού στόχου, όχι με την έννοια των ξεχωριστών σταδίων, αλλά μιας ‘ενιαίας πορείας ριζοσπαστικών μετασχηματισμών’, χωρίς ‘σταθμούς αναμονής’, με την προϋπόθεση όμως της ενεργητικής συμμετοχής και στήριξης του ελληνικού λαού σε κάθε σημαντικό βήμα αυτής της πορείας. Ασφαλώς δεν μπορούμε να μιλάμε για σοσιαλιστικό μετασχηματισμό παραμένοντας εντός της ΕΕ. Ωστόσο η θέση της αποδέσμευσης από την ΕΕ με δημοψήφισμα, είναι ‘τακτική’ (συγκέντρωση μεγαλύτερων δυνάμεων), η οποία υποτάσσεται στη στρατηγική, που είναι ο σοσιαλιστικός μετασχηματισμός».! Ανάλογες αναφορές γίνονται στη σελ. 154 και σε άλλα σημεία.

Από πού λοιπόν ο Π.Κ. παίρνοντας ύφος γράφει στη σελ. 157, ότι «αν το σχέδιο της Αριστεράς στοχεύει στην έξοδο από την κρίση του καπιταλισμού, ύστερα από μια τέτοια έξοδο, που μάλιστα θα πετύχει η Αριστερά υλοποιώντας το πρόγραμμα της, δεν έρχεται η ώρα του σοσιαλισμού αλλά της καπιταλιστικής σταθεροποίησης»; Αντί άλλης απάντησης αφήνουμε τους αναγνώστες να κρίνουν από μόνοι τους.!

Και λίγα για το ρόλο και την ισοτιμία του νομίσματος

Θα αναφερθώ σε ένα ακόμα ζήτημα, από τις πολλές «κακοποιήσεις» που έχουν υποστεί οι απόψεις μου, το οποίο αποκαλύπτει και τη πλήρη σύγχυση του Π.Κ. να αρθρώσει μια συνεκτική άποψη γενικά για το νόμισμα. Πρόκειται για το θέμα της ισοτιμίας του. Ο Π.Κ. με επικρίνει (σελ. 158) ότι αποδίδω τάχα στο νόμισμα «σχεδόν μαγικές ιδιότητες» παραθέτοντας «ένα κατάλογο προβλημάτων που θα λυθούν και των θαυμάτων που θα γίνουν με το νόμισμα». Και στη συνέχεια επισημαίνει με σκωπτικό ύφος, «το πρόβλημα της χρηματοδότησης των ….πάντων από το δημόσιο», «το θέμα της χρηματοδότησης των τραπεζών ώστε να εγγυηθούν τις καταθέσεις και ταυτόχρονα να προχωρήσει η σεισάχθεια στα λαϊκά νοικοκυριά», «της ανάκτησης της πλειοψηφίας του μετοχικού κεφαλαίου των τραπεζών από το δημόσιο», «το θέμα της ανταγωνιστικότητας των εξαγωγών», κά. Τέλος με επικρίνει ότι στο θέμα της ισοτιμίας «πέφτω σε αντιφάσεις» σχετικά με την υποτίμηση κ.ά., ενώ ο ίδιος αποφεύγει να δώσει τη δική του άποψη.!!

Αυτό που κατά τη γνώμη μου συνάγεται, από όλον αυτόν τον κατάλογο αντιρρήσεων του Π.Κ., είναι ότι η θεώρηση του για το ευρώ περιορίζεται στο ρόλο του ως μέσου ανταλλαγής και όχι ως πυρήνα των οικονομικών σχέσεων όλης της ευρωζώνης και των δεσμεύσεων που επιβάλλουν στη χώρα. Χωρίς την ανατροπή των δεσμεύσεων, δεν μπορεί να γίνει βήμα στην υλοποίηση του μεταβατικού προγράμματος. Ταυτόχρονα γίνεται φανερή η στενότητα θεώρησης του ρόλου της νομισματικής κυριαρχίας. Δεν πρόκειται ασφαλώς για «μαγικό ραβδί», αλλά για κρίσιμο μοχλό ρύθμισης των οικονομικών σχέσεων που συνδέεται στενά με όλους τους άλλους μοχλούς οικονομικής πολιτικής και «εν τέλει» την εθνική και λαϊκή κυριαρχία.

Κατά συνέπεια για να ανατραπούν τα Μνημόνια και η Λιτότητα, χρειάζεται πρώτα ΑΠΟΔΕΣΜΕΥΣΗ από την ευρωζώνη και μετάβαση στο ΕΘΝΙΚΟ ΝΟΜΙΣΜΑ, καθώς αναστολή πληρωμής του ΧΡΕΟΥΣ με στόχο τη διαγραφή του, κατάργηση της ΛΙΤΟΤΗΤΑΣ και ενίσχυση αγοραστικής δύναμης των εργαζόμενων και λαϊκών στρωμάτων, ΕΘΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ των τραπεζών, ανάκτηση του δημόσιου ελέγχου των ΔΕΚΟ και επέκταση σε στρατηγικούς τομείς, εφαρμογή προγράμματος παραγωγικού μετασχηματισμού της οικονομίας με στόχο τη δραστική μείωση της ΑΝΕΡΓΙΑΣ κά. Λόγω δεσμεύσεων του Μνημονίου, δεν μπορεί να γίνει πρώτα κατάργηση της λιτότητας, όπως ισχυρίζεται ο Π.Κ., χωρίς έξοδο από την ευρωζώνη και επιστροφή στο εθνικό νόμισμα. Η ανάκτηση της νομισματικής κυριαρχίας αποτελεί κρίσιμο παράγοντα στην ανάκτηση του ελέγχου συνολικά της οικονομικής πολιτικής και εφαρμογή ολόκληρου του «πακέτου μέτρων» που αναφέρω, μαζί της εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας, ώστε να ανοίξει ο δρόμος εφαρμογής συνολικά του μεταβατικού προγράμματος με ορίζοντα το σοσιαλισμό. Προφανώς απαιτείται μια κυβέρνηση, που θα υπερασπίζεται, με μέτρα και πολιτικές, τα συμφέροντα της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών στρωμάτων.

Όσον αφορά την ισοτιμία του εθνικού νομίσματος, δεν αποτελεί θέμα μιας αφηρημένης βουλησιαρχίας, για επιλογή μεταξύ «σκληρού» ή «μαλακού» νομίσματος, «κλειδώματος» ή «ελεύθερης διακύμανσης», κά. Ούτε υπάρχει   a priori πλεονέκτημα ή μειονέκτημα, σε μια υποτίμηση ή ανατίμηση του. Είναι θέμα συνεκτίμησης, με βάση τα αντικειμενικά δεδομένα της οικονομίας και τις κοινωνικές-πολιτικές προτεραιότητες που υπηρετεί μια κυβέρνηση, για τις κατευθύνσεις της συναλλαγματικής πολιτικής που θα εφαρμόσει. Τα αντικειμενικά δεδομένα συνδέονται κατ’ αρχάς, με την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας (που έχει ως πυρήνα την παραγωγικότητα), η οποία εκδηλώνεται κυρίως στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών, καθώς και το δημοσιονομικό ισοζύγιο, τα επιτόκια, τις ισοτιμίες των άλλων νομισμάτων, κά.

Στην οικονομική θεωρία υπάρχουν «πρότυπα» ή «μοντέλα» συναλλαγματικής πολιτικής. Σχηματικά θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για τρεις εναλλακτικές δυνατότητες στον καθορισμό της ισοτιμίας. Α) Καθορισμός της από την κυβέρνηση, με ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων, αλλά χωρίς δυνατότητα ρύθμισης των επιτοκίων, Β) Ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων και ρύθμιση επιτοκίων, αλλά χωρίς δυνατότητα ρύθμισης της ισοτιμίας (αυτή γίνεται από τις διεθνείς αγορές συναλλάγματος με ανοικτά τα κερδοσκοπικά παιγνίδια) ή Γ) Καθορισμός ισοτιμίας από την κυβέρνηση και ρύθμιση του ύψους επιτοκίων και τον έλεγχο ταυτόχρονα της κίνησης κεφαλαίων. Αυτήν την τελευταία εκδοχή θεωρούμε ως καταλληλότερο όχημα για την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα, παράλληλα με όλα τα άλλα μέτρα του μεταβατικού προγράμματος που αναφέραμε.

Μετά την μετάβαση από το ευρώ στο εθνικό νόμισμα (για πρακτικούς λόγους σε αναλογία 1:1), εφαρμόζουμε ευέλικτη συναλλαγματική πολιτική. Δηλ. με βάση τα αντικειμενικά δεδομένα της οικονομίας και έχοντας πάντα ως σημαία τους στόχους του μεταβατικού προγράμματος, αναπροσαρμόζουμε αν χρειαστεί την ισοτιμία του (όχι φυσικά κάθε …Σαββατοκύριακο), αλλά μετά από κάποιο εύλογο διάστημα, έχοντας πάντα στο επίκεντρο, τα συμφέροντα των εργαζόμενων, του ελληνικού λαού και τις ανάγκες ανόρθωσης και παραγωγικού μετασχηματισμού της οικονομίας της χώρας.

Αυτά πολύ σύντομα. Πιο απλά δεν γίνεται.!

Υ.Γ.

Μερικές ακόμα επισημάνσεις με ιδιαίτερο χρώμα

Ο Π.Κ. θεωρεί ότι η λέξη «μετάβαση» πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο για τη «μετάβαση στο σοσιαλισμό».!!! Θεωρώ ότι δεν ενοχλεί κανέναν (με εξαίρεση τον Π.Κ.) να τη χρησιμοποιούμε πολλαπλώς, τόσο για τη «μετάβαση στο εθνικό νόμισμα», όσο για τη «μετάβαση» σε οποιοδήποτε προορισμό.!

Ο Π.Κ. επίσης μας υπενθυμίζει, ότι η διατύπωση για την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα είναι «αναγκαία και όχι ικανή συνθήκη», την έχει εισάγει στο λεξιλόγιο της ΛΑΕ το «Κόκκινο Δίκτυο». Προσωπικά αλλά και ο περισσότερος κόσμος την έχει ακούσει στη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση ως δόκιμο όρο σε πολλές επιστήμες (μαθηματικά, χημεία, πολιτική οικονομία, κά). Είναι μάλλον αργά για τον Π.Κ. να διεκδικήσει το copyright.!

Ο Π.Κ. μου αποδίδει (σελ.161 περιοδικού) ότι μιλάω για «κλείδωμα» της ισοτιμίας… Στη σελίδα 49 του βιβλίου μου αναφέρω χαρακτηριστικά ότι …«οι αντιλήψεις περί μόνιμου ‘κλειδώματος’ δεν έχουν δικαιωθεί ιστορικά, ούτε πρόκειται να δικαιωθούν, αλλά μόνο ως εξαίρεση μπορεί να υπάρξει, για κάποιο χρονικό διάστημα, όταν μιλάμε για κυρίαρχες χώρες».!

Ουδέν άλλο έχω να προσθέσω ….και γράμματα γνωρίζω.!!!