Ισπανία: Πού οφείλεται η εκλογική αποτυχία της Αριστεράς

Τα συστημικά ΜΜΕ και οι δυνάμεις του καθεστώτος εκμεταλλεύονται το γεγονός ότι το δεξιό κόμμα βρίσκεται στην πρώτη θέση και ότι οι Σοσιαλιστές δεν κατέρρευσαν, διατηρώντας τη δεύτερη θέση, παίρνοντας τη ρεβάνς και πανηγυρίζοντας την υποτιθέμενη αντοχή του δικομματισμού.

Οι ριζοσπαστικές και αριστερές δυνάμεις όλων των αποχρώσεων  αναρωτιούνται γιατί η συμμαχία Unidos Podemos έμεινε στην τρίτη θέση, χάνοντας ένα εκατομμύριο ψήφους. Μια πληθώρα ερμηνειών κυκλοφορεί. Οι Ισπανοί τρόμαξαν από το Brexit, o ισπανικός λαός κοιμάται, η συμμαχία Unidos Podemos στέρησε τις πιο κεντρώες ψήφους από το Podemos, το Podemos ταυτίστηκε με τον ΣΥΡΙΖΑ, το Podemos στρογγύλεψε το λόγο του κλπ.

Σ’ αυτή τη συζήτηση θα πρέπει να θυμόμαστε ότι η τελευταία πράξη δεν έχει παιχτεί ακόμα, αφού οι διαπραγματεύσεις για το ποιοι και με ποιες συμμαχίες θα κυβερνήσουν τη χώρα είναι ακόμα μπροστά. Η συζήτηση για τη συνέχεια θα καθοριστεί από δύο παράγοντες. Πρώτο, από τη με κάθε θυσία προσπάθεια των αστικών δυνάμεων και ευρωπαϊκών ελίτ  να υπάρξει σταθερή κυβέρνηση, πράγμα που σημαίνει μεγάλη πίεση στους Σοσιαλιστές να αποδεχτούν τη συμμετοχή τους σε μια κυβέρνηση Μεγάλου Συνασπισμού. Δεύτερο, από το αν το Podemos ή η συμμαχία Unidos Podemos θα αναλάβει άμεσα το ρόλο μιας μαχητικής αντιπολίτευσης, που θα επιστρέψει στον τόπο των ελπίδων και των δυνατοτήτων του 2011 ή της πρώτης εποχής του Podemos ( 2014), όταν αυτό εξέλεξε 5 ευρωβουλευτές με το σύνθημα «δεν μας αντιπροσωπεύουν» «είμαστε ο λαός ενάντια στην κάστα και τα θέλουμε όλα».

Η επόμενη μέρα

Ακόμα και αν ο δικομματισμός επιβιώσει, δεν θα πρέπει να βιαστούμε να βγάλουμε συμπεράσματα για την ανθεκτικότητά του. Δεν είναι μόνο ότι τα ΜΜΕ έκαναν ότι ήταν δυνατόν για να τρομάξουν τους ψηφοφόρους, χρησιμοποιώντας τον μπαμπούλα του Brexit. Το PP και το PSOE είναι δύο κόμματα βαθιά τραυματισμένα και απονομιμοποιημένα. Οι Σοσιαλιστές πήραν το χειρότερο αποτέλεσμα των τελευταίων χρόνων και το κόμμα της δεξιάς δεν καταφέρνει να σχηματίσει κυβέρνηση πλειοψηφίας. Ένα μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων του Ραχόι προέρχεται από το κόμμα των Πολιτών (Ciudadanos) που στη μάχη της πόλωσης μεταξύ Αριστεράς και δεξιάς ψήφησε PP. Οι διαπραγματεύσεις για τη νέα κυβέρνηση θα ξαναβάλουν σε κρίση τα δύο κόμματα που καλούνται να διαχειριστούν την κρίση και να πάρουν μέτρα πολύ σκληρής λιτότητας και περικοπών. Μέτρα που η κομισιόν ζητά εδώ και τώρα.

Η εξήγηση της προσωρινής επιβίωσης των συστημικών δυνάμεων πρέπει να αναζητηθεί στο τι έκανε ή τι δεν έκανε η συμμαχία Unidos Podemos. Μια συμμαχία που σύμφωνα με όλες τις δημοσκοπήσεις μπορούσε και αναμενόταν να αποτελεί τη δεύτερη δύναμη της χώρας. Τι φταίει λοιπόν γι’ αυτό το sorpasso (εκλογική προσπέραση) που έγινε sorpresa (έκπληξη); Γιατί οι δυνάμεις του Unidos Podemos πήραν ένα εκατομμύριο ψήφους λιγότερες από όσο είχαν πάρει κατεβαίνοντας ξεχωριστά στις προηγούμενες εκλογές της 20ής Δεκέμβρη;

Μέσα στο ίδιο το Podemos η συζήτηση έχει ανοίξει δημόσια, καθώς τα στελέχη των διαφορετικών τάσεων ανταλλάσσουν άρθρα, προσπαθώντας να απαντήσουν όχι μόνο στο γιατί, αλλά και σε μια διάχυτη απογοήτευση στις γραμμές των αγωνιστών-τριών τους, που συμμετείχαν σε μια εντυπωσιακή εκλογική καμπάνια σε κάθε πόλη και χωριό.

Ένα μέρος της εξήγησης επιχειρεί να δώσει στο άρθρο του «Η σύγχυση μιας καλοκαιρινής νύχτας» ο Χοσέπ Μαρία Αντέντας: «Μια πρώτη εξήγηση μπορεί να εντοπιστεί στην ντεκαφεϊνέ καμπάνια, κενή από πραγματικές προτάσεις, που δεν είχε σχεδιαστεί για να κινητοποιήσει την πραγματική και εν δυνάμει βάση της συμμαχίας Unidos Podemos, αλλά είχε σχεδιαστεί για να μην τρομάξουν οι πιο μακρινοί της ψηφοφόροι. Η
πατριωτική καμπάνια με το light περιεχόμενο, σε συνδυασμό με τις αναχρονιστικές αναφορές στη σοσιαλδημοκρατία, δεν δημιούργησε την απαραίτητη έμπνευση και ενθουσιασμό(...) Μια δεύτερη εξήγηση θα πρέπει να αναζητηθεί στα όρια της πολιτικοποίησης που έθεσε ο πολιτικός κύκλος που άνοιξε το 2011, καθώς και σε μια κατάσταση όπου, ενώ η παλιά εμπιστοσύνη διαλύεται, η καινούρια εμπιστοσύνη δεν παγιώνεται και δεν κεφαλοποιείται. Πολλοί από τους/τις  ψηφοφόρους του Podemos και της Ενωμένης Αριστεράς έμειναν σπίτι ή ψήφισαν άλλες εξωκοινοβουλευτικές δυνάμεις ή ακόμα και τους ίδιους τους Σοσιαλιστές για μια σειρά αντιφατικών λόγων. Απάθεια, αποπροσανατολισμός λόγω της σοσιαλδημοκρατικής στροφής του Ιγλέσιας, φλου εκλογική καμπάνια χωρίς ένα ξεκάθαρο πολιτικό πρόγραμμα, μη κατανόηση του γιατί το Podemos στήριζε μια κυβέρνηση με τους Σοσιαλιστές».

Έτσι το βα­σι­κό πρό­βλη­μα δεν είναι μόνο σε αυτά που έκανε, αλλά κυρίως σε αυτά που δεν έκανε το Podemos και κατά προ­έ­κτα­ση η συμ­μα­χία Unidos Podemos. Το 2011 το κί­νη­μα 15Μ, με το θρυ­λι­κό σύν­θη­μα «Δεν μας αντι­προ­σω­πεύ­ουν», άνοι­ξε έναν πο­λι­τι­κό κύκλο που τώρα δεί­χνει να κλεί­νει. Ένα βαθύ αί­τη­μα για δη­μο­κρα­τία και δι­καιο­σύ­νη συ­ντά­ρα­ξε την ισπα­νι­κή κοι­νω­νία. Ένα κί­νη­μα που διεκ­δι­κού­σε την πτώση της μο­ναρ­χί­ας, την ανε­ξαρ­τη­σία της Κα­τα­λο­νί­ας, την αλ­λα­γή του συ­ντάγ­μα­τος. Ένα κί­νη­μα που με τα ερ­γα­τι­κά mareas, τη νε­ο­λαία, τις γυ­ναί­κες, διεκ­δι­κού­σε λόγο και χώρο. Από αυτό το κί­νη­μα γεν­νή­θη­κε το Podemos, δί­νο­ντας υπό­σχε­ση ότι το πρό­γραμ­μά του θα υπη­ρε­τεί όλους αυ­τούς, επι­χει­ρώ­ντας τα συν­θή­μα­τά του και οι δομές του να μην είναι «μια από τα ίδια».

Έτσι λοιπόν οι λόγοι της αποτυχίας δεν είναι, όπως ισχυρίζεται ο Ερεχόν (δεξιά-λαϊκιστική πτέρυγα του Podemos), ότι η συμμαχία με την Ενωμένη Αριστερά ήταν πολύ αριστερή, αποθώντας έτσι την πλειοψηφία του κέντρου, αλλά ακριβώς το ανάποδο. Ότι το Podemos απαρνήθηκε την πραγματική του βάση. 

Η απου­σία δη­μο­κρα­τι­κών δια­δι­κα­σιών, η προ­σπά­θεια φί­μω­σης των ρι­ζο­σπα­στι­κών φωνών, ο απο­κλει­σμός της αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κής Αρι­στε­ράς από τα ψη­φο­δέλ­τια και τα σε­νά­ρια συ­νερ­γα­σί­ας με τους Σο­σια­λι­στές δεν πρό­σθε­σαν κά­ποια άλλη –φα­ντα­στι­κή– βάση κε­ντρώ­ων ψη­φο­φό­ρων. Απλά απο­γο­ή­τευ­σαν (προς το παρόν) την υπαρ­κτή βάση των αν­θρώ­πων που ήθε­λαν κάτι δια­φο­ρε­τι­κό, που επει­δή ήθε­λαν κάτι δια­φο­ρε­τι­κό επέ­βα­λαν τη δη­μιουρ­γία ενός και­νού­ριου σχη­μα­τι­σμού, συ­μπί­πτο­ντας με την επι­θυ­μία των ρι­ζο­σπα­στι­κών δυ­νά­με­ων και της ομά­δας των δια­νο­ού­με­νων να δη­μιουρ­γή­σουν το Podemos. Αυτοί οι άνθρωποι δεν πείστηκαν ότι το Unidos Podemos συνεχίζει να αποτελεί αυτό το διαφορετικό και γι’ αυτό προτίμησαν να μείνουν σπίτι τους.

Το απο­τέ­λε­σμα των εκλο­γών έδει­ξε ότι χρειά­ζο­νται πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρα από έξυ­πνες τα­χτι­κές και εντυ­πω­σια­κές επι­κοι­νω­νια­κές κα­μπά­νιες για να κερ­δη­θεί ο αντί­πα­λος και να ηγε­μο­νεύ­σουν οι ρι­ζο­σπα­στι­κές δυ­νά­μεις στην κοι­νω­νία. Η ηγεμονία, που ούτως ή άλλως είναι πάντα υπό κατάκτηση και ποτέ τελειωμένη υπόθεση, δεν είναι το αποτέλεσμα μιας σειράς αριστοτεχνικών κινήσεων που στόχο έχουν να πλήξουν επικοινωνιακά τον αντίπαλο. Η επικοινωνιακή ταχτική και ο εκφερόμενος λόγος έχουν τη σημασία τους. Όμως δεν φτάνουν. Χρειάζεται πραγματικό πρόγραμμα που δεν χωράει σε ευφάνταστα προεκλογικά προγράμματα τύπου ΙΚΕΑ. Χρειάζεται πραγματικές συγκρούσεις, πραγματική βάση, πραγματικούς ανθρώπους, πραγματικά κινήματα.

Η κρίση και η αστά­θεια θα συ­νε­χι­στούν και θα βα­θύ­νουν. Τα αδιέ­ξο­δα των συ­στη­μι­κών δυ­νά­με­ων είναι εδώ, αφού ζη­τεί­ται κυ­βέρ­νη­ση για να υλο­ποι­ή­σει ένα αυ­στη­ρό πρό­γραμ­μα λι­τό­τη­τας με πολ­λές πε­ρι­κο­πές. Όλες οι ευ­και­ρί­ες για την Αρι­στε­ρά του Ισπα­νι­κού Κρά­τους είναι ανοι­χτές. Η τρίτη θέση στο κοι­νο­βού­λιο είναι ένα καλό ση­μείο εκ­κί­νη­σης, όπως πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο οι εκα­το­ντά­δες δήμοι, τα ενω­τι­κά σχή­μα­τα σε πό­λεις και χωριά, οι εκα­το­ντά­δες βου­λευ­τές στις το­πι­κές κυ­βερ­νή­σεις.

Η συμ­μα­χία με την Ενω­μέ­νη Αρι­στε­ρά χρειά­ζε­ται να συ­νε­χι­στεί, τα σε­νά­ρια συμ­μα­χιών με τις συ­στη­μι­κές δυ­νά­μεις πρέ­πει να δια­ψευ­σθούν και να γί­νουν όλες οι προ­σπά­θειες που θα χτί­ζουν πραγ­μα­τι­κούς δε­σμούς με την κοι­νω­νία, ώστε να ανοί­ξει ένας και­νού­ριος κύ­κλος κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων που θα ολο­κλη­ρώ­σει τη ρήξη με το κα­θε­στώς του ’78. Ένα αί­τη­μα για ένα κύμα ρι­ζο­σπα­στι­κο­ποί­η­σης και εκ­δη­μο­κρα­τι­σμού του Podemos έχει αρ­χί­σει να ακού­γε­ται εδώ και καιρό. Είναι ώρα να ακου­στεί πιο δυ­να­τά. Συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι η ελπίδα βρίσκεται στις δυνάμεις του Podemos, της Ενωμένης Αριστεράς, της Unidad Popular στους δήμους. 

Τα αποτελέσματα

Το δεξιό κόμμα (PP) κα­τά­φε­ρε όχι μόνο να μην πέσει, αλλά να αυ­ξή­σει τις δυ­νά­μεις του πη­γαί­νο­ντας από το 28,7% στο 33 % και από τις 123 έδρες στις 137, λαμ­βά­νο­ντας 600.000 ψή­φους πε­ρισ­σό­τε­ρες. Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα το κόμμα του Ραχόι συ­γκέ­ντρω­σε τις συ­ντη­ρη­τι­κές ψή­φους των φο­βι­σμέ­νων ψη­φο­φό­ρων, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων και αυτών των Ciudadanos, που έχα­σαν 400.000 ψή­φους και 8 έδρες, μέ­νο­ντας μόνο στις 32 και στην τέ­ταρ­τη θέση.

Όσο για τους  Σο­σια­λι­στές (PSOE), πα­ρό­λο που έχα­σαν 100.000 ψή­φους και 5 έδρες, με το 22,7% κα­τάφεραν να δια­τη­ρή­σουν τη δεύ­τε­ρη θέση.

Η συμ­μα­χία Unidos Podemos έμει­νε στην τρίτη θέση, με ένα 21,6% και ένα εκα­τομ­μύ­ριο λι­γό­τε­ρες ψή­φους από όσο είχαν πάρει ξε­χω­ρι­στά στις εκλο­γές της 20ής Δε­κέμ­βρη το Podemos και η Ενω­μέ­νη Αρι­στε­ρά. Θα πρέ­πει να ση­μειω­θεί ωστό­σο ότι η συμ­μα­χία Unidos Podemos βγήκε πρώτη δύ­να­μη στην Κα­τα­λο­νία, τη Χώρα των Βά­σκων, και στη Να­βά­ρα, καθώς και πρώτη στους ψη­φο­φό­ρους μέχρι 30 χρο­νών.

Εντυ­πω­σια­κή επί­σης ήταν και η αποχή, αφού από το 73,20% της συμ­με­το­χής των ψη­φο­φό­ρων το 2015, έφτα­σε τώρα να συμ­με­τά­σχει μόνο το 69,84%. Το 30,16% κα­τα­γρά­φε­ται ως ένα από τα με­γα­λύ­τε­ρα πο­σο­στά  εκλο­γι­κής απο­χής των τε­λευ­ταί­ων 40 χρό­νων. Πρό­κει­ται για μια αποχή που επη­ρέ­α­σε πρώτα από όλα τη συμ­μα­χία Unidos Podemos, αφού ένας στους πέντε ψη­φο­φό­ρους, που ήταν δια­τε­θει­μέ­νοι να την ψη­φί­σουν, τε­λι­κά δεν έφτα­σε μέχρι την κάλπη.