Ο τίτλος, «Μια μικρή άγνωστη λύπη» (εκδόσεις Αρμός, 2018), είναι από το βιβλίο του ψυχολόγου Ηλία Γκότση, το οποίο παρουσιάστηκε, στις 29-3-2018, από την Κατερίνα Μάτσα (ψυχίατρο) και την Φωτεινή Τσαλίκογλου (συγγραφέα και Καθηγήτρια Ψυχολογίας). Είναι ένα Πολυφωνικό μυθιστόρημα, που όπως είπε η Κατερίνα Μάτσα, χρησιμοποιεί τη γλώσσα του τραύματος.
Κι τι είναι πολυφωνικότητα; Όπως λέει ο συγγραφέας, είναι ο πολυφωνικός μας εαυτός, το παρελθόν και οι προσδοκίες μας, οι άνθρωποι που θέλουμε ή πρόκειται να συναντήσουμε. Και αναρωτιέται: Τα λόγια που εκφέρουμε είναι δικά μας ή είναι οι φωνές των ανθρώπων που κουβαλάμε μέσα μας; Πόσες φωνές από τον Πολυφωνικό μας εαυτό αναγνωρίζουμε;
Από την πολύ ενδιαφέρουσα παρουσίαση ξεχωρίζω τα εξής: η ιστορία περιπλέκεται γύρω από τον Μιχάλη, την απώλεια του πατέρα του, από την μητέρα του Μιχάλη και την κόρη της που δεν γεννήθηκε ποτέ, τον αυτόχειρα κύριο Παναγιώτη, τον κύριο Νίκο… Πολλοί ρόλοι, πολλές πραγματικότητες, πολλές φωνές (δικές μας ή άλλων), πολλά και διαφορετικά συναισθήματα, πολλά κοινά στοιχεία. Ένα σύμπλεγμα-συνδυασμός ανθρώπων που κοινό τους στοιχείο είναι η απώλεια, και η άρνησή τους να θρηνήσουν, με συνέπεια αυτό να μετατρέπεται σε λύπη. Όμως, είναι και η δυνατότητα ίασης και το προχώρημα στη ζωή.
Στις αφηγήσεις κυριαρχεί το συναίσθημα της λύπης. Αυτή η «μικρή άγνωστη λύπη», η οποία μπορεί να μας φέρει σε επαφή με αυτό που λείπει, δηλαδή με την απώλεια, το πλήγωμα, την διαχείρισή της, την επεξεργασία, την αποδοχή και τη συμφιλίωση με τις εσωτερικές μας πλευρές. Γι’ αυτό χρειάζεται να είναι ευπρόσδεκτη.
Μέσα από την περιγραφή των ανθρώπων περιγράφεται και η Ελλάδα της κρίσης, η Ελλάδα της πολιτικής διάψευσης, της απώλειας όλων των προηγούμενων σχέσεων και κοινωνικών κατακτήσεων. Κατά τη γνώμη μου, όταν μιλάμε για απώλεια δεν αναφερόμαστε μόνο στον θάνατο, αλλά σε κάθε μορφής απώλεια. Απώλεια είναι και ο χωρισμός ή το χάσιμο της νιότης ή το χάσιμο της υγείας ή το χάσιμο των προσδοκιών και των επιθυμιών ή το χάσιμο της εργασίας… Και η απώλεια σημαίνει ήττα, ατομική ή συλλογική. Η απώλεια, μας βάζει σε μια διαδικασία θρήνου, με όλα τα χαρακτηριστικά που αυτός έχει (θυμό, άγχος, ενοχές, κυνική διάθεση, οργή, μειωμένη αίσθηση αυτοεκτίμησης, τάσεις για απομόνωση). Όμως, μόνο η διαχείριση των συναισθημάτων με τρυφερό τρόπο, η συνάντηση με τις ματαιώσεις μας, και η συμφιλίωση μαζί τους, ώστε να απαλλαγούμε από τα φαντάσματα, είναι οι διαδικασίες που βοηθούν, τελικά, στην αποδοχή της απώλειας (της ήττας). Διότι, η αποδοχή της απώλειας αποτελεί ταυτόχρονα την πορεία προς τη διαδικασία της λύτρωσης, αρκεί να υπάρχει διάθεση για δημιουργικότητα, καθώς και πίστη για ένα νέο νόημα ζωής.
Το εν λόγω βιβλίο είναι ένα βιωματικό μυθιστόρημα, που όπως ο ίδιος ο συγγραφέας ομολογεί ξεκίνησε να το γράφει το 2012, μέσα στην περίοδο της κρίσης, για να διαπραγματευτεί αρχικά τα δικά του ερωτήματα για την απώλεια και την ήττα.
Και τι σημαίνει γραφή; Όπως είπε η Φωτεινή Τσαλίκογλου, η γραφή τελικά είναι αφιερωμένη κάπου στην μελαγχολία και κάπου στην απουσία, η οποία σε κάνει ταυτόχρονα να δημιουργείς και να ελπίζεις. Νομίζω ότι όχι μόνο το γράψιμο, αλλά κάθε μορφής δημιουργικότητα, ως ένα βαθμό, συνδέεται και με την απουσία.
Εν κατακλείδι, το βιβλίο, μας προσκαλεί να απαντήσουμε εάν εμείς είμαστε οι πρωταγωνιστές, σε κάθε στιγμή της ζωής μας, ή απλά οι θεατές...
