«Μια βραδιά για τον Αντρέα»

Την συζήτηση άνοιξε η Μαρία Μπόλαρη, εκ μέρους της Κεντρικής Επιτροπής της ΔΕΑ, τονίζοντας στην ομιλία της ότι «η διαδρομή του Αντρέα είναι εν πολλοίς και διαδρομή της επαναστατικής Αριστεράς». Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι στην πολιτική του κηδεία είχαν παραβρεθεί εκπρόσωποι πολλών οργανώσεων της ριζοσπαστικής, επαναστατικής Αριστεράς και αντίστοιχα πολλά κείμενα φιλοξενήσαμε στο αφιέρωμα στο RProject.gr.

Ο Αντρέας, όπως γίνεται φανερό και από τα αποσπάσματα των τοποθετήσεων που δημοσιεύουμε εδώ,  υπήρξε πρωταγωνιστής στην πρωτοβουλία που πήρε η ΔΕΑ να στήσει το Κυριακάτικο Σχολείο Μεταναστών αρχικά και την Κίνηση Απελάστε το Ρατσισμό στη συνέχεια.

Σε αυτή την βραδιά μνήμης βρέθηκαν επίσης και πολλές φίλες και φίλοι του Αντρέα, οι οποίοι θυμήθηκαν στιγμιότυπα από τις κοινές τους διαδρομές και οι οποίοι αναφέρθηκαν στην ευγένεια και τη δυνατότητά του να ακούει τους ανθρώπους που τον περιτριγύριζαν. Φίλους και φίλες που ο Αντρέας απέκτησε χάρη στη δυνατότητά του να ακούει και να γίνεται ουσιαστικός αλλά και να συμπεριφέρεται με γλυκύτητα και πραότητα, που τόσο εύλογα ανέδειξε στον χαιρετισμό του στο πολιτικό μνημόσυνο ο συνοδοιπόρος του στην επαναστατική Αριστερά τα τελευταία 42 χρόνια Μιχάλης Βεργίτσης. 

Στην πολιτική κηδεία του συντρόφου μας κυριάρχησαν τα κόκκινα λάβαρα. Όμως όσες/οι βρεθήκαμε στο  πολιτικό  του μνημόσυνο είχαμε την ευκαιρία να δούμε λίγα από τα πολλά έργα τέχνης που ο ίδιος δημιούργησε. Από τα πανό του για τη ΔΕΑ, το Κυριακάτικο Σχολείο Μεταναστών και την Ανυπότακτη Αθήνα μέχρι το πλούσιο φωτογραφικό υλικό και τα σκίτσα του Αντρέα που συνέλεξαν με αγάπη συντρόφισσες/οι, ανάμεσα τους και η αδερφή του Πόπη.

Το πολιτικό μνημόσυνο του Αντρέα οργανώθηκε με συντροφικότητα, αγάπη και σεβασμό σε έναν άνθρωπο που πρόσφερε τόσα πολλά στην επαναστατική αριστερά, στα κινήματα και τους τοπικούς αγώνες. Το παράδειγμα της δράσης και της ζωής του Αντρέα από τη δεκαετία του 1970 μέχρι σήμερα αποτελεί σημείο αναφοράς για όλες και όλους μας. Από το Καπνεργοστάσιο και τις εργατικές μάχες τη δεκαετία του 1970 ενάντια στην κυβέρνηση του Καραμανλή μέχρι την απεργία διαρκείας στην Τράπεζα Πίστεως αργότερα, ως τους τοπικούς αγώνες στα Εξάρχεια και τα Πατήσια, ο Αντρέας θα μείνει στην μνήμη μας ως ένας αφοσιωμένος επαναστάτης και ακτιβιστής, ως ένας αγαπημένος φίλος και σύντροφος. Το πολιτικό μνημόσυνο του Αντρέα έκλεισε όσο χαλαρά θα ήθελε και ο ίδιος ο Ανδρέας. Ο παλιός του φίλος και σύντροφος, Γιώργος Γεωργιάδης, ως dj έπαιξε μουσική καθώς συνεχίσαμε με ένα ποτό στο χέρι να μνημονεύουμε τον Αντρέα και όλους τους τρόπους με τους οποίους το πέρασμά του μας άγγιξε.  

Ευχαριστούμε από καρδιάς όλες, όλους και όλα που έκαναν μαζί μας αυτή τη διαδρομή για να τιμήσουν το σύντροφο Αντρέα Κριτσοτάκη.

----

Ομιλίες από τη βραδιά στο κηπάκι της Τσαμαδού

Μαρία Μπόλαρη, εκ μέρους της ΔΕΑ:

Να ευχαριστήσουμε όλες και όλους σήμερα για την παρουσία σας. Να ευχαριστήσουμε για τη συμπαράσταση που εκδηλώθηκε με διάφορους τρόπους αυτές τις 40 μέρες μετά την απώλειά του. Να ευχαριστήσουμε για την οικονομική ενίσχυση που συγκεντρώθηκε για την ενίσχυση του εμβληματικού αγώνα της εποχής μας, της Παλαιστίνης. Να μεταφέρω τις ευχαριστίες της Ένωσης Παλαιστινίων Εργαζομένων, που βρίσκεται σε συντονισμό με κοινωνικές οργανώσεις της Παλαιστίνης, στην οποία παραδόθηκαν οι εισφορές.

Ξεκινώντας να μιλώ για τον Αντρέα απαραίτητα θα ξεκινήσω από τον αγώνα του καπνεργοστασίου, ενός αγώνα που έγινε και παρατσούκλι του για πολλά χρόνια.

Εκεί συμμετέχει στο στήσιμο εργοστασιακής επιτροπής και πρωτοστατεί σε δύο απεργίες, αυτήν του 1975 για αυξήσεις και εκείνη του 1976 ενάντια στο νόμο 330, ένα νόμο που απαγόρευε τη συνδικαλιστική δράση. Υπουργός της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή ήταν τότε ο Λάσκαρης, που ήθελε λέει να καταργήσει την πάλη των τάξεων με το συγκεκριμένο νόμο, τις απολύσεις, την άγρια καταστολή.

Το «Καπνεργοστάσιο» δεν ήταν μόνο για τον εαυτό του. Ακολουθώντας μια συνήθεια της εποχής, οργάνωνε τη συμπαράσταση σε άλλες μάχες, της Νάσιοναλ Καν, της Πίτσος. Είμαστε στη Μεταπολίτευση, μια περίοδο μεγάλων εργατικών αγώνων που δεν αναφέρονται, δεν «φωτίζονται» όσο θα έπρεπε. Δεν ήταν μια εύκολη εποχή. Αλλά είχε τον αέρα, την ορμή που έδινε η εξέγερση του Νοέμβρη του 1973. Και αυτό διευκόλυνε τις καταστάσεις, έδινε αυτοπεποίθηση. Στις κατακτήσεις της πατάμε και σήμερα. Το «οπλοστάσιό της», η απεργία, η κατάληψη, η διαδήλωση, η αλληλεγγύη, είναι στο στόχαστρο του καθεστώτος σήμερα. Και πρέπει να τα υπερασπιστούμε.

Στο εσωτερικό του κινήματος δινόταν μια άλλη μάχη. Αυτή της οργάνωσης από τα κάτω των εργοστασιακών επιτροπών, των εργοστασιακών σωματείων, που την υιοθέτησε πληθώρα αγωνιστών και αγωνιστριών της ευρύτερης επαναστατικής Αριστεράς, σε αντιπαράθεση με την προσπάθεια του ΚΚΕ για γραφειοκρατικοποίηση.

Αυτό το στοιχείο, σε συνδυασμό με ιδεολογικές επιλογές για τον τροτσκισμό, τον λενινισμό, την θεωρία του κρατικού καπιταλισμού, σταθεροποίησαν την απόφαση του Ανδρέα για ένταξη σε αυτό το ρεύμα της επαναστατικής Αριστεράς.

Την επιμονή στον εργατικό προσανατολισμό συμμερίστηκαν πολλοί σύντροφοι, πολλές συντρόφισσες της εποχής. Κρατήθηκε από αρκετές οργανώσεις. Ήταν και είναι πολύτιμος. Σε αυτόν παρέμεινε ο Αντρέας και όταν δεν ήταν σε ένα συγκεκριμένο χώρο.

Ήταν παρών στη μεγάλη απεργία των εργαζομένων στην τράπεζα Πίστεως (τώρα Alpha Bank), από το Νοέμβρη του 1989 ως το Φλεβάρη του 1990. Όπου τραυματίστηκε από τα ΜΑΤ και τον συνέλαβαν. Αργότερα στην ΕΑΣ στα 1991-93, στα Ναυπηγεία Σκαραμαγκή το 1995, στην Ιονική του 1998. Και μετά στα εργατικά πουλήματα σε διάφορους χώρους.

Ο εργατικός προσανατολισμός δεν σήμαινε και δεν σημαίνει «εργατισμό». Ο Αντρέας –όπως κι άλλοι κι άλλες από εμάς– είχε εμπλοκή σε αγώνες κινημάτων. Της γειτονιάς, του φεμινιστικού, του αντιφασιστικού, του αντιρατσιστικού κινήματος. Γι’ αυτόν και τη ΔΕΑ σημαίνει την οπτική για να νικήσουν, τις συνδέσεις για να γίνουν ενιαία αντικαπιταλιστική προοπτική.

Ο Αντρέας γρήγορα εντόπισε τη σημασία της αντιρατσιστικής δράσης. Στήριξε ολόψυχα το Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ. Γι’ αυτό όταν η ΔΕΑ πήρε την πολιτική πρωτοβουλία για το Κυριακάτικο Σχολείο Μεταναστών, έδωσε όλες τις δυνάμεις του.

Ο Αντρέας είχε ένα αξιοζήλευτο χαρακτηριστικό. Ήταν αυστηρός στην ιδεολογικοπολιτική άποψη αλλά ταυτόχρονα μαζικός και «ανοιχτός» σε άλλες οργανώσεις, σε μέλη συλλογικοτήτων.

Για το πόσο δοτικός και συντροφικός ήταν, μπορούν να ειπωθούν πολλές ιστορίες.

Τελευταίο, μια ιστορία που περιέγραψε η συντρόφισσα Κατερίνα Σεργίδου σε ένα κείμενό της.

Όταν πριν από 23 χρόνια συζητούσαν για μια παρομοίωση: Το τρένο της Επανάστασης, που αντέχει να πορεύεται στις ράγες, που κάθε εποχή έχει το δικό της βαγόνι. Ας φτιάξουμε το δικό μας. Στους σημερινούς αγώνες, σε αυτούς για την κοινωνική απελευθέρωση.

Ο σύντροφος Αντρέας θα είναι μαζί μας.

---

Νίκος Γιαννόπουλος, Δίκτυο για τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα:

Ο Ανδρέας ήταν από τους πρώτους ανθρώπους, συντρόφους, που γνώρισα στα χρόνια της μεταπολίτευσης. Τότε ως μαθητής ήμουν κοντά στην ΟΣΕ, στην αγωνιστική παράταξη σπουδαστών και μαζί με τον Αντώνη τον Νταβανέλλο και άλλα παιδιά, γιατί τότε ήμασταν παιδιά, γνώρισα και τον Αντρέα. Έχουμε πολλές κοινές στιγμές, είπε η Μαρία (σ.σ. η Μπόλαρη) αρκετά. Το καπνεργοστάσιο, γιατί το παρακολούθησα από κοντά. Είπε αρκετές απεργίες η Μαρία, θα σας πω ακόμη μία που συμμετείχε ο Ανδρέας. Στο κατέβασμα των απεργών της χαρτοβιομηχανίας Λαδόπουλου. Επίσης για τον 330. Χάσαμε τότε 12.500 συνδικαλισμένους εργάτες από τα κάτω με τις απολύσεις του Λάσκαρη (σ.σ. υπουργός εργασίας της πρώτης μεταπολιτευτικής κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή, 1974-77).

Αν και δεν πολυσυνηθίζεται ο όρος στις γραμμές μας, θα τον χρησιμοποιήσω όμως ως οικονομία λόγου. Ο Αντρέας ήταν κοινωνικός αγωνιστής. Είχε ένα συνδυασμό λαϊκότητας και λογιοσύνης. Ήξερε πολύ καλά τι γίνεται και πως γίνεται αλλά είχε ένα τρόπο να συνδέεται ο ίδιος, δεν το έκανε από τακτική και δε γινόταν επίτηδες λαϊκός, ήταν βαθιά κοινωνικός. Αν και αδόκιμος ο όρος θα μπορούσα να πω ότι ήταν ένας λαϊκός ευπατρίδης. Προσηνής, ευγενής και παράλληλα σταθερός στις απόψεις του. Ο Ανδρέας δεν υποδυόταν ότι συμφωνούσε μαζί σου. Σε άκουγε προσεκτικά. Είχε προσήλωση στα κοινωνικά κινήματα με την ευρεία έννοια του όρου. Και μια ιδιαίτερη τάση ενθάρρυνσης της κοινωνικής και της πολιτικής αυτενέργειας. Για αυτό και όλοι μας στα Εξάρχεια, η επιτροπή κατοίκων για το μετρό κ.λπ. τον είχαμε πως και πως. Ο Ανδρέας ήταν αυτό που λέμε: είσαι ότι κάνεις. Δεν εξήγγειλε, έπραττε.

---

Αμάντα Κατερίνη, Αναμέτρηση:

Ευχαριστώ τη ΔΕΑ, την Πόπη, τη Μυρτώ και τη Μαρία για την πρόσκληση και εκ μέρους της Αναμέτρησης, που ενώ είναι μια οργάνωση που απαρτίζεται κυρίως από νέους ανθρώπους, αυτές τις μέρες διαπίστωσα ότι πολλοί και πολλές γνώριζαν τον Αντρέα, χωρίς να τον έχουν συναναστραφεί, λόγω της σημαντικής και ανεξίτηλης εγγραφής που άφησε με την άοκνη συμμετοχή του στα κινήματα της γειτονιάς μας και από την παρουσία του στους ευρύτερους κοινωνικούς αγώνες.

Αν η Αριστερά απέδιδε τίτλους τιμής, ο Αντρέας θα ήταν σερ για την ευγένεια, το χαμόγελο, τη σοβαρότητα, το μέτρο και φυσικά για τη μεγάλη του προσφορά στον αγώνα για έναν καλύτερο κόσμο με ισότητα, ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη.

Γνωριστήκαμε το 2009 στον Σύριζα, ειδικότερα στην ΟΜ Εξαρχείων, όπου ο Αντρέας ξεχώρισε για τις αρετές του που ήταν εύκολα ορατές. Σε μια ζωηρή εποχή, με υψηλά επίδικα, ο Αντρέας ως μέλος της ΔΕΑ και του Σύριζα έβαλε πλάτη για τη συγκρότηση του πολιτικού υποκειμένου που τότε ο προοδευτικός κόσμος είχε επιλέξει ως εργαλείο για τη συγκυρία. Εντός του Σύριζα τάχθηκε σ’ αυτή την πλευρά που πίστευε στη δύναμη των από κάτω κι αντιστρατευόταν αρχηγισμούς και την αυτονόμηση της ηγεσίας από τη βάση, αυτή που υποστήριζε ότι ο Σύριζα έπρεπε να είναι εκφραστής και δημιουργός των κινημάτων, αυτή που πίστευε πως μια κυβέρνηση της αριστεράς  έχει νόημα μόνο αν αμφισβητήσει τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, αυτή που εννοούσε την υπόσχεση για ρήξη και ανατροπή. Υπηρετώντας αυτές τις ιδέες ,ο Αντρέας έδωσε τη μάχη για να κρατηθεί ο Σύριζα σε μια σταθερά ριζοσπαστική γραμμή διαβλέποντας εγκαίρως τους κινδύνους από τις διολισθήσεις της κεντρικής γραμμής.

Όταν το 2015 το όχι του λαού μας μετατράπηκε σε ναι, ο Αντρέας επέλεξε να μην παραδεχτεί την ήττα, να μην αποδεχτεί πως δεν υπήρχε άλλη επιλογή, να μην τον καταβάλει η απογοήτευση, αλλά αντίθετα, παρά τα προβλήματα υγείας που άρχισαν από τότε να τον ταλαιπωρούν, συνέχισε να μάχεται σε πολλά κοινωνικά μέτωπα.

Στη διάρκεια της κοινής μας ένταξης κέρδισε τη βαθιά μας εκτίμηση, όχι μόνο λόγω συναντίληψης, αλλά και για τον τρόπο που είχε να χτίζει συντροφικές σχέσεις. Το πιο σημαντικό ήταν η ασφάλεια που δημιουργούσε στη συνεργασία μας, γιατί είχε λόγο και συνέπεια στην τήρησή του. Συχνά μετά τις συνεδριάσεις μας (θυελλώδεις κάποιες φορές, όπου ο Αντρέας έδινε μαθήματα ψυχραιμίας) συνεχίζαμε τις ουσιαστικές μας κουβέντες με λιγότερη ένταση και περισσότερο χιούμορ, στο Bourbon, αλλά και στα τσίπουρα, απέναντι απ΄ το Βοξ που κι εκεί δε μας στερούσε την παρουσία του, παρόλο που απέφευγε τα τηγανιτά.

Ο Αντρέας αγάπησε τα Εξάρχεια και τον κόσμο τους. Δημιούργησε μαζί με άλλους/ες τη λαϊκή συνέλευση Εξαρχείων και υπεράσπισε την πλατεία μέχρι τέλους, πρωτοστατώντας σε δράσεις για την ελεύθερη δημόσια χρήση της και την ποιότητα ζωής των κατοίκων της γειτονιάς. Ενεργός και μαχητικός στο αντιρατσιστικό και αντιφασιστικό κίνημα σε κάθε του ένταξη καταργούσε στην πράξη με τη στάση του τον διαχωρισμό πνευματικής-χειρωνακτικής εργασίας, γιατί ενώ είχε την πολιτική συγκρότηση στελέχους πρώτης γραμμής, αυτό δεν τον εμπόδιζε να φτιάχνει άψογα πανό, να στοιχίζεται πίσω απ΄ αυτά με τις συντρόφισσες και τους συντρόφους του στο δρόμο, να είναι παρών στα μεγάλα και στα ήσσονα. Ήταν στρατηγός και στρατιώτης, υπηρετώντας και τους δύο ρόλους κάθε φορά ανάλογα με τις ανάγκες του κινήματος και όχι τις δικές του. Γιατί κίνητρό του δεν ήταν η προσωπική φιλοδοξία, αλλά το να είναι χρήσιμος.

Ο Αντρέας Κριτσοτάκης ήταν ένας ολοκληρωμένος αριστερός άνθρωπος. Πολυσχιδής και πολυτάλαντος, αγαπούσε τη ζωή και η πολύωρη ενασχόλησή του με το κίνημα δεν τον εμπόδιζε να τη ζει σε όλες τις εκφάνσεις της, να παίρνει χαρά και να την επιστρέφει, προσφέροντάς μας το φωτεινό του χαμόγελο όποτε τον συναντούσαμε. Δηλωτικά του χαρακτήρα του και η ευγένεια, ο σεβασμός και η ισότιμη συμπεριφορά του απέναντι στις γυναίκες.

Σε μια εποχή που οι αξίες της αριστεράς  δοκιμάζονται, ο θάνατός του συνιστά απώλεια παραδείγματος πίστης και ευγενικής επιμονής σε αρχές και ιδέες, αλληλεγγύης, ουσιαστικής κοινωνικότητας, εργατικότητας και απόλυτης ανιδιοτέλειας.

Κι επειδή στον Αντρέα μας δεν άρεσαν οι μισές δουλειές, πιστεύω πως όσα πάλεψε δε θα ήθελε να μείνουν ανολοκλήρωτα.

Στη μνήμη του λοιπόν, θα συνεχίσουμε.

---

Όλγα Κλείτσα, Ανυπότακτη Αθήνα:

Τον Αντρέα τον γνώρισα στις νεότερες περιόδους του ΣΥΡΙΖΑ, της ελπίδας που διαψεύστηκε. Από εκεί και μετά συμπορευτήκαμε μέσα από πάρα πολλά κινήματα και πολιτικούς χώρους. Η μεγαλύτερή μας συνύπαρξη και ίσως και η πιο ουσιαστική ήταν στη δημοτική μας κίνηση, την Ανυπότακτη Αθήνα που ξεκίνησε πριν από λίγα χρόνια. Μία κίνηση που πραγματικά βασίστηκε σε ανθρώπους σαν τον Ανδρέα που απέναντι στις διαχωριστικές γραμμές προτάσσουν την ενότητα και την κοινή δράση. Και τη διαφυγή προς το κίνημα θα πω εγώ, όπου εκεί πραγματικά κρίνονται όλα. Ο Αντρέας δεν είναι ένας άνθρωπος που μπορεί να ξεχαστεί. Νομίζω ότι το πιο δυστυχές είναι ότι ο ίδιος ίσως δεν κατάλαβε ποτέ το πόσους ανθρώπους είχε αγγίξει το πέρασμά του και πόσες εμπειρίες είχε αφήσει και πολιτικές και κοινωνικά και προσωπικά.

Έχουν ειπωθεί πάρα πολλά. Εγώ θέλω να πω μόνο ένα παράδειγμα, πολύ πρόσφατο μάλιστα, που νομίζω ότι συμπυκνώνει το ποιος ήταν ο Αντρέας για μένα και το πώς τον γνώρισα. Πριν μερικά χρόνια όταν άρχισε έτσι λίγο κάπως να ξαναπατάει στα πόδια του το κίνημα στην Αθήνα, ήμασταν στα Πατήσια και παλεύαμε για ένα πάρκο. Θέλαμε να κάνουμε μια διαδήλωση και μας έλειπε μια ντουντούκα. Είχαμε βρεθεί εκεί πέρα για πρώτη φορά στα χρονικά στα Πατήσια η ριζοσπαστική Αριστερά μαζί με τον αναρχικό χώρο, κάτι το οποίο δεν είχε ξανασυμβεί. Πετάγεται λοιπόν ένα παιδί από την αναρχική συλλογικότητα και μας λέει μην ανησυχείτε έχω κανονίσει με ένα σύντροφο από τα Εξάρχεια να μας φέρει ντουντούκα. Περνάνε λίγες μέρες και μαθαίνουμε ότι ο σύντροφος από τα Εξάρχεια ήταν ο δικός μας σύντροφος, ο Αντρέας. Αυτός ήταν ο Αντρέας. Ο οριζόντια σύντροφος και όχι απλά συναγωνιστής. Ίσως ο πιο διάσημος άσημος των Εξαρχείων της εποχής μας.

---

Συνέλευση Όχι Μετρό στην Πλατεία Εξαρχείων:

Ο Αντρέας είναι από τους πιο αναγνωρίσιμους ανθρώπους των Εξαρχείων. Όπου και να ρωτήσεις, κάπου έχει βάλει το χεράκι του, το πινέλο του ή την ραπτομηχανή του. Τι ήταν για εμάς στη συνέλευση του «Όχι μετρό» ο Ανδρέας; Η ήρεμη δύναμη μας, με μια φυσική ευγένεια, ένας αλέγκρος δροσερός Απρίλης. Γλυκός σαν μέλι και σκληρός σαν τον κορμό του ώριμου δέντρου -που πάνω του πατάει η αρκούδα για να φάει το μέλι, με μια γαλήνη ταπεινής σιγουριάς, με ευγένεια, σεβασμό, μια ορθάνοιχτη καρδιά, με το παιχνιδιάρικο του βλέμμα, το χιούμορ του και πάντα το ωραίο του στυλ, γιατί δεν έβγαινε ποτέ από το σπίτι απεριποίητος.

Ποιος θα μας φτιάξει τα κουτιά οικονομικής ενίσχυσης; Ο Αντρέας. Ποιος θα μας φτιάξει ένα πανό γιατί δεν προλαβαίνουμε; Ο Αντρέας. Και να προκαλεί πάντα το ερώτημα πώς ένας άνθρωπος εμφανώς μεγαλύτερος έχει ακόμη όρεξη να συμμετέχει σε συλλογικές διαδικασίες και να δημιουργεί μέσα από αυτές.

Οι άνθρωποι φεύγουν μόνο όταν τους ξεχνάμε. Κάτι που δεν πρόκειται να συμβεί με τον ξεροκέφαλο αυτό καλλιτέχνη. Κάθε αγώνας μας θα είναι και δικός του. Και όταν θα πάρουμε πίσω την πλατεία, έχουμε κρατήσει καβάτζα ένα πανό του, για να μπει στη θέση που του αξίζει. Να θυμόμαστε. Να τον θυμόμαστε.

(Το κείμενο είναι συρραφή από λόγια μελών της συνέλευσης «Όχι μετρό στην πλατεία Εξαρχείων» στην ερώτηση «πες μου τι σου έρχεται στο μυαλό όταν σκέφτεσαι τον Αντρέα»)

---

Μαρίνα Κ:

Με τον Αντρέα ανταμώσαμε για πρώτη φορά στο Κυριακάτικο Σχολείο Μεταναστών το μακρινό 2008, σε μια εποχή που ο ρατσισμός διάβρωνε βαθιά τις συνειδήσεις και τα πάντα γύρω μας. Ήταν τέτοιες μέρες, λίγο πριν τη 2η Γιορτή του Κυριακάτικου, που έτυχε να διαβάσω για αυτό σε ένα δημοφιλές έντυπο της εποχής. Μιλήσαμε στο τηλέφωνο, πήρα το 051, κατέβηκα στη στάση Κρίθαρη, περπάτησα ως το εμβληματικό τριώροφο που στέγασε το Σχολείο για πάνω από 10 χρόνια κι εκεί τον συνάντησα.Έχω αυτή την αίσθηση της παρουσίας του, τη συγκινητική του ευγένεια, τη γλυκύτητά του, την καταλυτική του ηρεμία, τη βαθιά, υπέροχη χροιά της φωνής του, τόσο ζωντανά μέσα μου, σα να ‘ναι χτες κι ας έχουν περάσει 16 χρόνια.

Θυμάμαι πώς μου μίλησε, την πρώτη εκείνη μέρα, για τη διδασκαλία και τα μαθήματα, για τα πάρτι και τη Γιορτή που γινόταν μια φορά το χρόνο, για την κοινότητα ντόπιων και μεταναστριών, δασκάλων και μαθητριών του Σχολείου, για τις πορείες και για τη ΔΕΑ, την Οργάνωση που εμπνεύστηκε, έστησε και στήριξε το Κυριακάτικο για πολλά χρόνια. Και με έκανε να νιώσω πως ήθελα πολύ να γίνω κομμάτι αυτής της συλλογικότητας, κομμάτι της αλληλεγγύης και του μοιράσματος. Και πως, παρόλο που τότε ήμουν μόλις 18, παρόλο που δεν είχα την παραμικρή ιδέα αν μπορούσα να διδάξω ή να προσφέρω οτιδήποτε, μπορούσα στ’ αληθινά να συμμετέχω σε αυτό το απλό και συνάμα σπουδαίο πράγμα που συνέβαινε στο Κυριακάτικο. Μου δημιούργησε την πολύτιμη αίσθηση πως χωρούσα σε αυτό.

Παρέα στα χρόνια που ακολούθησαν υποδεχτήκαμε εκατοντάδες εθελοντριών και μαθητών, ντόπιων και μεταναστριών, πάντα με την έγνοια και την προσπάθεια να γίνουμε μια παρέα, μια ομάδα, μια συντροφιά, με την ουσιαστική έννοια του όρου. Ήταν αυτονόητο για μας, για όλα μας που συμμετείχαμε τον καιρό εκείνο στο Κυριακάτικο, πως δεν μοιραζόμασταν μονάχα τα μαθήματα και τη διδασκαλία, αλλά κατεβαίναμε παρέα στις πορείες και στις διαδηλώσεις ενάντια στο ρατσισμό, για τα δικαιώματα των μεταναστών, για τον νόμο για την Ιθαγένεια που ψηφιζόταν τότε. Όπως κατεβαίναμε παρέα και στην εργατική Πρωτομαγιά και στις εργατικές απεργίες. Γιατί στο Κυριακάτικο καλλιεργούταν με τρόπο απλό και φυσικό το βίωμα της αλληλεγγύης, η έγνοια και η ανάγκη να παλέψουμε και να διεκδικήσουμε το δικαίωμα της διπλανής μας με τόση αγωνία και με τόσο σθένος όσο το δικό μας δικαίωμα. Και μια ακόμα πιο βαθιά αίσθηση που με συντροφεύει μέχρι σήμερα, η αίσθηση πως κάθε φορά που ένα δικό μου δικαίωμα καταπατάται, κάθε φορά που το δικό μου δίκαιο διακυβεύεται, μπορώ να στηριχτώ στο διπλανό μου. Έχω τη βαθιά πεποίθηση πως αυτή η αλληλεγγύη που διέπνεε τις σχέσεις στο Κυριακάτικο είχε να κάνει σε μεγάλο βαθμό με την προσωπικότητα και με τη στάση ζωής του ίδιου του Αντρέα, με τη δική του προσέγγιση, πως συντροφικότητα σημαίνει στο βάθος ανοιχτή καρδιά και ανοιχτή αγκαλιά. Γιατί αυτό ήταν ο Αντρέας, μια ανοιχτή αγκαλιά.

Και επειδή ο ίδιος ήταν ένας άνθρωπος απόλυτα αφοσιωμένος στην Οργάνωσή του, βαθιά δεμένος με τη ΔΕΑ, μέσα από τη συλλογικότητα του Κυριακάτικου και τις σχέσεις εμπιστοσύνης που αναπτύσσονταν σε αυτό, άνοιγε διάπλατα και φυσικά ο δρόμος για την πολιτικοποίηση, για την οργανωμένη ζωή, για όπου ήθελε και άντεχε το καθένα μας να φτάσει. Πέρασαν τα χρόνια, βρεθήκαμε σε ένα σταυροδρόμι, πήραμε δρόμους διαφορετικούς.

Αισθάνομαι όμως, για να μοιραστώ κάτι προσωπικό, πολύ βαθιά ευγνωμοσύνη που πέρσι τέτοιες μέρες, σε ένα παράξενο γύρισμα της τύχης, ανταμώσαμε ξανά. Χτύπησε το τηλέφωνο ένα πρωί, πάλι τέτοιος καιρός ήταν, τέλη του Μάη, όπως στην πρώτη μας γνωριμία. Συναντηθήκαμε, κοιταχτήκαμε στα μάτια, αγκαλιαστήκαμε και νιώσαμε πως η φιλία, η αγάπη και η συντροφικότητα που μας ένωσε ήταν βαθιά κι αληθινή. Νιώθω ειλικρινά τυχερή που τον συνάντησα, που άφησε το αποτύπωμά του στην καρδιά και στη ζωή μου. Καθώς σκέφτομαι το τραγούδι που ακούστηκε τη μέρα της κηδείας του, το Which side are you on, θέλω να πω, με όλη μου την καρδιά, ότι ο Αντρέας, ο αγαπημένος μας σύντροφος, ήταν πάντοτε στη σωστή πλευρά της Ιστορίας.

---

Μιχάλης Βεργίτσης, ΔΕΑ:

Γνώρισα τον Αντρέα το 1982. Ο Θοδωρής ο Κατσιλιέρης με είχε πάρει από το χεράκι και πήγαμε στα γραφεία της ΟΣΕ (Οργάνωση Σοσιαλιστική Επανάσταση) στη Μενάνδρου. Λίγους μήνες πριν είχε έρθει το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση. Οι οργανώσεις της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς είχαν υποστεί ένα μεγάλο πλήγμα και είχαν περάσει μια κατάσταση αφαίμαξης μετά την αρχή της κυβερνητικής θητείας του ΠΑΣΟΚ και γινότανε κάποια μαζέματα, στα οποία συμμετείχαν οι εναπομείναντες τότε 18 σύντροφοι και συντρόφισσες της ΟΣΕ, τους θυμάμαι με τα ονόματά τους, μια ομάδα που είχε φύγει από την ΟΚΔΕ, ο Νίκος ο Γιαννόπουλος, μια ομάδα από το ΚΚΕ μλ με το Ρούντι το Ρινάλντι, μια ομάδα από την Καλλιθέα, μια ομάδα από του Γκύζη κ.λπ. Έγινε ένας γύρος συζητήσεων που κατέληξε κάποιοι από αυτούς τους συντρόφους και τις συντρόφισσες να φτιάξουν τη νέα ΟΣΕ αλλά και να παρθούν και πρωτοβουλίες που δρομολόγησαν άλλες καταστάσεις. Εκεί γνώρισα τον Αντρέα. Μου έκανε πάρα πολύ εντύπωση γιατί ήταν πολύ ομιλητικός στα τετ-α-τετ, τις συζητήσεις και είχε μια μεγάλη υπομονή, στις συζητήσεις σάλας ή των εκδηλώσεων δεν εκφραζότανε άμεσα. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν είχε τι να πει. Κρατούσε ένα ρόλο ο οποίος στη συνέχεια φανέρωσε στο μυαλό μου τα βασικά χαρακτηριστικά του Αντρέα. Ποια ήταν αυτά; Η απλότητα και η οικονομία. Ο Αντρέας ήταν η επιτομή της απλότητας και της οικονομίας σε όλες τις εκφάνσεις του. Αυτό δηλαδή που οδηγεί στην ουσία. Ήταν ένας πολύ ουσιαστικός σύντροφος και άνθρωπος, στην παρέα. Πολύ ουσιαστικός.

Θα πω ένα παράδειγμα. Σε διακοπές στα τέλη της δεκαετίας του 80 στη Χιλιαδού, έχουμε να λύσουμε ένα περίπλοκο ζήτημα. Είχαμε μόνο 1 ορθοστάτη και έπρεπε να φτιάξουμε 1 τέντα. Με έναν ορθοστάτη και κάποια σχοινάκια. Για να το κάνουμε αυτό αποσυρθήκαμε στη σκιά του βράχου, το συζητήσαμε, καταλήξαμε, πήγαμε εκεί που ήταν τα υλικά στη μέση της παραλίας και το υλοποιήσαμε. Αυτό το πράγμα ήταν ο Αντρέας σε όλη τη διαδρομή. Κρατήσαμε μια στενή σχέση προσωπική χωρίς ποτέ να είμαστε κομμάτι της ίδιας παρέας.

Έχει ακουστεί σε αρκετές συζητήσεις του τελευταίου διαστήματος σχετικά με τη διαδρομή του η απεργία της Τράπεζας Πίστεως. Η Τράπεζα Πίστεως είναι ο πρόγονος της AlphaBank. Την αναφέρω αυτή γιατί έχει μια μεγάλη σημασία για την ιστορία του εργατικού κινήματος.Ουσιαστικά ήταν το κύκνειο άσμα του ρόλου της ΟΤΟΕ. Μετά από αυτή την απεργία η ΟΤΟΕ σταμάτησε να είναι ένας μεγάλος και σταθερός βραχίονας του εργατικού κινήματος. Οι βραχίονες του εργατικού κινήματος ήτανε η ΠΟΕ-ΟΤΑ, η ΟΛΜΕ, η ΔΟΕ, η ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ και η ΟΤΟΕ. Γιατί αυτοί οι κλάδοι έχοντας χιλιάδες εργαζόμενους το πώς θα εξελισσόταν μία μάχη που δίνανε σηματοδοτούσε και ευρύτερα την κατάσταση στο πολιτικό μέτωπο και στο εργατικό κίνημα. Το 1979, κάνω μία μικρή παρένθεση, έχει ηττηθεί η προσπάθεια του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη ως υπουργού Συντονισμού τότε της Νέας Δημοκρατίας να περάσει ωράριο στους τραπεζοϋπάλληλους. Έχουν νικήσει οι τραπεζοϋπάλληλοι. 10 χρόνια μετά ως πρωθυπουργός ο Μητσοτάκης ξεκινάει μία μάχη που αφορούσε ειδικά την τράπεζα Πίστεως του Κωστόπουλου. Ήταν μια απεργιακή μάχη που κράτησε 56 εργάσιμες μέρες, απεργία διαρκείας δηλαδή της Πίστεως από το Δεκέμβρη του 1989 ως το Φλεβάρη του 1990.

Είχε τη σημαία της αλληλεγγύης από την πλευρά του εργατικού κινήματος και αυτό σήμαινε ότι στα κεντρικά της Πίστεως τότε στη Σταδίου ένας μεγάλος αριθμός αλληλέγγυων συνέρρεαν κάθε πρωί προσπαθώντας να ενισχύσουν την απεργιακή φρουρά που έκαναν οι εργαζόμενοι προκειμένου να κρατηθεί η απεργία. Κι έτσι κρατήθηκε τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο Κωστόπουλος σηματοδότησε την ανυποχώρητη στάση της εργοδοσίας με τη σύμπραξη και την αμέριστη στήριξη της κυβέρνησης Κωνσταντίνου Μητσοτάκη εκείνης της περιόδου. Αυτό σημαίνει ότι τα ΜΑΤ ανέλαβαν δράση από ένα σημείο και μετά και σε αυτές τις συμπλοκές είχε τραυματιστεί και ο Αντρέας. Ήτανε ξαναλέω η τελευταία μάχη στο χώρο των τραπεζοϋπαλλήλων, δεν κέρδισε και από τότε ουσιαστικά ή ΟΤΟΕ έπαψε να υπάρχει σαν μάχιμο συνδικάτο. Θυμάμαι ότι πρόεδρος του σωματείου της τράπεζας Πίστεως ήταν ο Πουλαρίκας από τις Συσπειρώσεις.

Με τον Αντρέα είχαμε συνεργαστεί σε τρεις υποθέσεις. Πριν πω αυτές τις τρεις υποθέσεις που για μένα είχανε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και προσωπικό και πολιτικό να πω ότι ο Αντρέας ήτανε η χαρά της συνεργασίας. Στην κυριολεξία με αυτά τα χαρακτηριστικά που είπα πριν ήταν η χαρά της συνεργασίας γιατί κουβέντιαζε, κατέληγε, άκουγε.Δεν έλεγε άποψη, ακούγε, συμφωνούσε ή διαφωνούσε, καταλήγαμε και πηγαίναμε για την υλοποίηση. Και αυτό ήταν και στην προσωπική του ζωή και στην πολιτική του ζωή. Αν όπως κάναμε πιτσιρικάδες που μοιράζαμε ομάδες κι έπρεπε να διαλέξουμε παίκτες, ο πρώτος παίκτης αν μουλάχαινε να διαλέξω θα ήταν ο Αντρέας και αυτό το λέω με το χέρι στην καρδιά. Δεν ήταν ποτέ ο πρωταγωνιστής αλλά είχε πάντα πρωταγωνιστικό ρόλο. Αυτό ήταν ένα πολύ βασικό χαρακτηριστικό. Ήταν δηλαδή -θα μου επιτρέψετε να πω μία αναλογία- ο Σταύρος Ξενίδης στην πολιτική μας ζωή. Όσοι έχουν δει παλιές ελληνικές ταινίες ο Ξενίδης είναι σταθερός δευτεραγωνιστής αλλά βασικός και τέλειος κάθε φορά στο ρόλο που αναλαμβάνει να παίξει.

Συνεργαστήκαμε λοιπόν σε τρεις υποθέσεις. Έχοντας κάποια κοινά γύρω από τα τεχνικά ζητήματα της κατασκευές και τα λοιπά και μία διαδρομή η οποία ήτανε εντυπωσιακά κοινή γιατί -κακά τα ψέματα συντρόφισσές και σύντροφοι- μετά από 42 χρόνια από τότε που γνωριστήκαμε, είμαστε μία χούφτα συντρόφισσες και σύντροφοι που έχουμε περάσει από τον ίδιο πολιτικό φορέα συγχρόνως, παράλληλα και αδιαλείπτως. Δεν είναι απλό πράγμα αυτό. Δηλαδή οι σημερινοί εικοσάρηδες ή τριαντάρηδες σύντροφοι και συντρόφισσές αν κοιτάξουν μπροστά και μπορούν να φανταστούν με ποιους από τους σημερινούς συντρόφους και συντρόφισσες θα είναι μετά από 40 χρόνια δεν είναι εύκολο να πουν με σιγουριά με ποιους θα είναι και με ποιες θα είναι. Άρα είναι σημαντικό για μας που κάναμε αυτή τη διαδρομή ΟΣΕ, ΣΕΚ, ΔΕΑ συγχρόνως και με τον ίδιο βηματισμό παρότι κάναμε και διαφορετικά πράγματα σαν αρμοδιότητες, σαν υποθέσεις και τα λοιπά. 

Συνεργαστήκαμε άμεσα σε τρία πράγματα. Το πρώτο ήτανε στην τεχνική επιτροπή της ΟΣΕ. Πιτσιρικάς ήμουνα και άρα έπρεπε να φτιάξουμε από πάγκους μέχρι αρχεία εφημερίδας και τα λοιπά. Ήτανε θησαυρός τότε γιατί εγώ σαν εικοσάχρονος, και τριαντάχρονος ο Αντρέας, εξηγούσε, σημειωτέων ότι δεν υπήρχαν και πολύ σύντροφοι πάνω από 30-35 τότε, δηλαδή ο τριανταπεντάρης ήτανε πολύ παλιός σύντροφος-ισσα.

Η δεύτερη υπόθεση που συνεργαστήκαμε ήταν σε κάποια φάση όπου έχοντας δρομολογήσει η ΔΕΑ τη λειτουργία του Κυριακάτικου Σχολείου Μεταναστών (ΚΣΜ) και της Κίνησης Απελάστε το Ρατσισμό (ΚΑΡ) για κάποιο λόγο υγείας σοβαρό ο συντονιστής αποσύρθηκε για ένα δίμηνο περίπου και έπρεπε να καλυφθεί αυτό το κενό. Και άρα ο Αντρέας που ήταν μέλος του ΚΣΜ και της ΚΑΡ από την πρώτη μέρα και των δύο θεσμών είχε ένα ρόλο και έπρεπε να συνεργαστούμε για να μπορέσουμε να κρατήσουμε τη λειτουργία τους τον πολιτικό προσανατολισμό τους κ.λπ.. Ήταν μία άψογη συνεργασία. Νομίζω ότι θα τη θυμάμαι σαν υπόδειγμα συνεργασίας αυτή την υπόθεση.

Και η τρίτη υπόθεση που συνεργαστήκαμε ήταν τα πανό. Τα πανό συντρόφισσες και σύντροφοι, συναγωνιστές και συναγωνίστριες ήταν κάτι που έδειχνε το ταλέντο του Αντρέα σε μάχιμη βάση. Αυτό (σ.σ. το πανό για το Πολυτεχνείο που ήταν κρεμασμένο στο χώρο της εκδήλωσης) είναι ένα πανό που έχει ζωγραφίσει στην κυριολεξία ο Αντρέας πάνω από 20 χρόνια πριν.Αλλά υπάρχουν δεκάδες που είναι έργα τέχνης, δεκάδες. Μερικά φτιαχτήκαν τόσο βιαστικά που ήτανε απρόσμενο το γεγονός ότι ήταν τόσο άμεσα. Το βράδυ να ειδοποιηθεί ο Αντρέας ότι αύριο χρειαζόμαστε ένα πανό για αυτή την υπόθεση, σου αφήνω τα υλικά εκεί και το θέλουμε αύριο το απόγευμα. Την άλλη μέρα πριν το μεσημέρι με έπαιρνε ο Αντρέας τηλέφωνο και μου έλεγε το πανό είναι έτοιμο, είναι στο σπίτι μου. Θα το φέρω στη διαδήλωση είναι μήκους τόσο και ύψους τόσο. Γιατί εγώ έβαζα την κορνίζα στα πανό. Αυτά που σε πολλές διαδηλώσεις έχετε δει με τους σωλήνες τους πλαστικούς και έπρεπε να κόψω το σκελετό που να ταιριάζει με το πανό. Δεν έπεσε ποτέ ούτε ένα εκατοστό έξω. Τα πανό του Αντρέα θα διαδηλώνουν για πολλές κινητοποιήσεις ακόμα. Θα είναι μαζί μας, μαζί με την αγωνιστικότητα τη δημιουργικότητα και το μεράκι του συντρόφου που τον χάσαμε αλλά είναι στην ψυχική στο μυαλό μας.