Να θέσουμε καθολικά το πρόταγμα της απαλευθέρωσης

Το κλίμα της με­τα­πο­λί­τευ­σης ήταν ένα κλίμα ελευ­θε­ρί­ας, εξε­γερ­σια­κό και αντι­λαμ­βα­νό­μουν τότε κι εγώ, όπως και πολ­λοί άλ­λοι-ες, ότι υπάρ­χει μια πολύ με­γά­λη δυ­να­τό­τη­τα. Ποια ήταν αυτή η δυ­να­τό­τη­τα; Όχι απλώς να στε­ριώ­σει και να διευ­ρυν­θεί η δη­μο­κρα­τία αλλά ταυ­τό­χρο­να ότι υπήρ­χε η δυ­να­τό­τη­τα να αλ­λά­ξου­με τον κόσμο. Θε­ω­ρού­σα­με ότι είναι απο­λύ­τως εφι­κτός αυτός ο στό­χος. Αυτή ήταν η αί­σθη­ση εκεί­νης της πε­ριό­δου. Γι' αυτό βλέ­πα­με αν­θρώ­πους να εντάσ­σο­νται μα­ζι­κά σε ορ­γα­νώ­σεις και κόμ­μα­τα της Αρι­στε­ράς αλλά και στα συν­δι­κά­τα σε αντί­θε­ση με αυτό που βλέ­που­με σή­με­ρα.

Η κοινή συ­νι­στα­μέ­νη όλων ήταν ότι ο σο­σια­λι­σμός δεν είναι ορί­ζο­ντας αλλά είναι κάτι που μπο­ρού­με να το κα­τα­κτή­σου­με σύ­ντο­μα. Η ευ­θύ­νη της Αρι­στε­ράς, συ­νε­πώς, ήταν πολύ με­γά­λη, μαζί και οι δυ­να­τό­τη­τες, τις οποί­ες όμως μπο­ρού­με να πούμε ότι δεν τις αξιο­ποί­η­σε, γιατί κα­ταρ­χάς ήταν πο­λυ­δια­σπα­σμέ­νη, με πολύ σκλη­ρές ιδε­ο­λο­γι­κές και πο­λι­τι­κές αντι­πα­ρα­θέ­σεις και ταυ­τό­τη­τες σε αντί­θε­ση πάλι με τα τε­ρά­στια βή­μα­τα που έχουν γίνει σή­με­ρα με τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ.

Ταυ­τό­χρο­να, εμ­φα­νί­ζε­ται ένα και­νού­ριο, με­ταλ­λαγ­μέ­νο μόρ­φω­μα, με δια­φο­ρε­τι­κό στρα­τη­γι­κό προ­σα­να­το­λι­σμό, το ΠΑΣΟΚ, που συ­γκρο­τεί τον κε­ντρώο σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κό χώρο και απει­λεί την Αρι­στε­ρά. Κλέ­βει συν­θή­μα­τα, έχει μια αρι­στε­ρή ρη­το­ρι­κή, απα­ντά, με ένα τρόπο, σε αι­τή­μα­τα των υπο­τε­λών κοι­νω­νι­κών στρω­μά­των.

Η ανα­νε­ω­τι­κή Αρι­στε­ρά (ΚΚΕ εσ.) ενώ σωστά θέτει το ζή­τη­μα της εδραί­ω­σης και της εμ­βά­θυν­σης της δη­μο­κρα­τί­ας, έχει ταυ­τό­χρο­να φο­βι­κά σύν­δρο­μα και άρα αντι­με­τω­πί­ζει στην πρώτη φάση αμυ­ντι­κά τα διά­φο­ρα ζη­τή­μα­τα. Υπεν­θυ­μί­ζω την πε­ρι­βό­η­τη ΕΑΔΕ, την προ­σπά­θεια δη­λα­δή κατά τη διάρ­κεια της χού­ντας να δη­μιουρ­γη­θεί ένα αντι­δι­κτα­το­ρι­κό δη­μο­κρα­τι­κό μέ­τω­πο με δυ­νά­μεις του αστι­σμού, με πρω­το­βου­λία της Αρι­στε­ράς, αφή­νο­ντας χώρο ιδε­ο­λο­γι­κά σε ένα συ­ντη­ρη­τι­κό ΚΚΕ και, βέ­βαια, πο­λι­τι­κά στο ΠΑΣΟΚ να απευ­θυν­θεί στα λαϊκά στρώ­μα­τα και να τα κερ­δί­σει.

Από τότε, βέ­βαια, είχε ανα­πτυ­χθεί μία πολύ με­γά­λη συ­ζή­τη­ση τόσο για τη φυ­σιο­γνω­μία του, όπως την εί­δα­με να ξε­δι­πλώ­νε­ται τα επό­με­να χρό­νια, όσο και για τη σχέση ΠΑΣΟΚ και Αρι­στε­ράς, με ποι­κί­λες εκ­φρά­σεις: από την κρι­τι­κή υπο­στή­ρι­ξη προς αυτό στη δε­κα­ε­τία του '80 με την “ψήφο χωρίς αυ­τα­πά­τες” από κομ­μά­τι της εξω­κοι­νο­βου­λευ­τι­κής αρι­στε­ράς, μέχρι και τις κόκ­κι­νες ση­μαί­ες που ανε­μί­ζουν τη βρα­διά της εκλο­γι­κής νίκης του ΠΑΣΟΚ το '81, την οι­κου­με­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση στην οποία συμ­με­τέ­χει το ΚΚΕ και η ΕΑΡ, έως και το ανοι­χτό φλερτ με το εκ­συγ­χρο­νι­στι­κό ΠΑΣΟΚ του Ση­μί­τη.

Εκτός από την πολύ ση­μα­ντι­κή συμ­βο­λή του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος αυτήν την πε­ρί­ο­δο, υπάρ­χει ένα ολό­κλη­ρο φάσμα κοι­νω­νι­κών κι­νή­σε­ων και κι­νη­μά­των που ανα­πτύσ­σε­ται πα­ράλ­λη­λα στον από­η­χο του Μάη του '68, όπως είναι π.χ. το γυ­ναι­κείο κί­νη­μα που ανα­πτύσ­σε­ται στην Ελ­λά­δα μέσα από την οπτι­κή των δι­καιω­μά­των κι όχι τόσο του φε­μι­νι­σμού αυτά τα πρώτα χρό­νια. Τμήμα του αρι­στε­ρού ευ­ρω­κομ­μου­νι­σμού και της άκρας Αρι­στε­ράς κα­τα­φέρ­νουν, παρά τις δυ­σκο­λί­ες, να συν­θέ­σουν αυτές τις νέες οπτι­κές σε έναν ενιαίο πο­λι­τι­κό λόγο που εκ­βάλ­λει πολύ αρ­γό­τε­ρα, στις αρχές του 2000, στο Ελ­λη­νι­κό Κοι­νω­νι­κό Φό­ρουμ, το οποίο συ­γκρο­τεί­ται ως το κί­νη­μα των κι­νη­μά­των, και τε­λι­κά στον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ.

Ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ είναι μια με­γά­λη κα­τά­κτη­ση που πρέ­πει να πε­ρι­φρου­ρή­σου­με ως κόρη οφθαλ­μού. Δεν είναι απο­τέ­λε­σμα μόνο του αδιε­ξό­δου των προη­γού­με­νων χρό­νων αλλά και συ­νέ­πεια ωρί­μαν­σης και μιας νέας κουλ­τού­ρας. Ότι ακρι­βώς μπο­ρού­με να συ­νυ­πάρ­χου­με παρά τις δια­φω­νί­ες σε ιδε­ο­λο­γι­κά και πο­λι­τι­κά ζη­τή­μα­τα, γιατί αυτά που μας ενώ­νουν είναι πολύ ση­μα­ντι­κό­τε­ρα. Και δεν είναι προ­φα­νώς η κυ­βερ­νη­τι­κή εξου­σία που μας ενώ­νει, αλλά εί­μα­στε δο­κι­μα­σμέ­νοι σε κοι­νές δρά­σεις και μέ­τω­πα πολύ πριν συ­γκρο­τη­θεί ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ.

Ο αγώ­νας της με­τα­πο­λί­τευ­σης ήταν επι­θε­τι­κός, γιατί ο κό­σμος πί­στευε ότι μπο­ρεί να φέρει τα πάνω κάτω. Σή­με­ρα παρά τη δυ­να­τό­τη­τα η ρι­ζο­σπα­στι­κή Αρι­στε­ρά να κυ­βερ­νή­σει, ο αγώ­νας μας είναι μάλ­λον αμυ­ντι­κός. Κά­νου­με επί­θε­ση μέσω της άμυ­νας, μι­λά­με πολύ συχνά για τη σω­τη­ρία της κοι­νω­νί­ας.

Ταυ­τό­χρο­να, ανοί­γει μια με­γά­λη συ­ζή­τη­ση αν ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ και η Αρι­στε­ρά πρέ­πει να μι­λή­σει για “προ­ω­θη­τι­κούς” συμ­βι­βα­σμούς ή αν θα βά­λου­με στό­χους μέσω των οποί­ων θα βλέ­που­με τον ορί­ζο­ντα της κοι­νω­νι­κής απε­λευ­θέ­ρω­σης. Αν θα μι­λή­σου­με μόνο για το μισθό ή τη βα­σι­κή σύ­ντα­ξη ή αν θα θέ­σου­με ευ­ρύ­τε­ρους στό­χους που θα έχουν το άρωμα του σο­σια­λι­σμού. Ισχυ­ρί­ζο­μαι ότι πρέ­πει να μι­λή­σου­με συ­νο­λι­κά, για την ανά­γκη της κοι­νω­νι­κής απε­λευ­θέ­ρω­σης κι όχι μόνο για τα άμεσα ζη­τή­μα­τα και τις δυ­σκο­λί­ες που έχει επι­φέ­ρει η μνη­μο­νια­κή πο­λι­τι­κή. Υπάρ­χουν μια σειρά ζη­τή­μα­τα για τα οποία χρειά­ζε­ται άποψη και βού­λη­ση.

Κλεί­νο­ντας, λοι­πόν, θα ήθελα να ανα­φέ­ρω ένα πα­ρά­δειγ­μα από τον Γκράμ­σι, για να δείξω τις δυ­να­τό­τη­τες και τις απο­στά­σεις που υπάρ­χουν σή­με­ρα. Το 1917 ο νε­α­ρός δη­μο­σιο­γρά­φος Γκράμ­σι κάνει ένα ρε­πορ­τάζ για την Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση. Τα 2/3 της αντα­πό­κρι­σης αφο­ρούν τις φυ­λα­κές. Είναι εντυ­πω­σια­κό το ζή­τη­μα που θέ­τουν τότε οι Μπολ­σε­βί­κοι και ο τρό­πος που το βά­ζουν. Οι Μπολ­σε­βί­κοι στέλ­νουν ένα γράμ­μα προς τους φυ­λα­κι­σμέ­νους με το οποίο τους ζη­τούν να συμ­βάλ­λουν κι αυτοί στη δη­μιουρ­γία της νέας κοι­νω­νί­ας. Τους κα­λούν, λοι­πόν, να κά­νουν συ­νε­λεύ­σεις και να απο­φα­σί­σουν αν θα πα­ρα­μεί­νουν στη φυ­λα­κή ή αν είναι έτοι­μοι να βγουν έξω. Στις συ­νε­λεύ­σεις οι πε­ρισ­σό­τε­ροι, φυ­σι­κά, απο­φα­σί­ζουν να βγουν απ' τη φυ­λα­κή. Υπάρ­χουν όμως και συ­νε­λεύ­σεις όπου οι φυ­λα­κι­σμέ­νοι δη­λώ­νουν ότι δεν είναι ακόμα έτοι­μοι να βγουν και να μπουν στη δια­δι­κα­σία του κοι­νω­νι­κού με­τα­σχη­μα­τι­σμού που έχει ξε­κι­νή­σει από τους Μπολ­σε­βί­κους.

Υπάρ­χουν ζη­τή­μα­τα για τα οποία μας επι­τί­θε­νται οι αντί­πα­λοί μας και για τα οποία κά­ποιες φορές κι εμείς αι­σθα­νό­μα­στε αμη­χα­νία να απα­ντή­σου­με ή απο­μο­νω­νό­μα­στε κοι­νω­νι­κά. Δεν πρέ­πει να δι­στά­ζου­με να συ­γκρου­στού­με, να διεκ­δι­κή­σου­με την ιδε­ο­λο­γι­κή ηγε­μο­νία, όταν πρό­κει­ται για ζη­τή­μα­τα αξια­κά για την Αρι­στε­ρά. Οφεί­λου­με να θέ­σου­με κα­θο­λι­κά το πρό­ταγ­μα της απε­λεύ­θε­ρω­σης, γιατί αν δεν τεθεί για όλους το ζή­τη­μα της απε­λευ­θέ­ρω­σης, δεν θα μπο­ρεί να τεθεί ούτε για τα επι­μέ­ρους.