Το νέο, μέσα σε τέσσερις μήνες, τραγικό συμβάν στο ΨΝΑ-Δαφνί, με το θάνατο τριών μηχανικά καθηλωμένων ασθενών από αναθυμιάσεις λόγω πυρκαγιάς (που προκλήθηκε από μη εξακριβωμένη, μέχρι στιγμής, αιτία) ήλθε όχι μόνο να σηματοδοτήσει ξανά, με τον πιο εφιαλτικό τρόπο, την πλήρη διάλυση των υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, αλλά και ν΄ αναδείξει, με τον πιο ανάγλυφο τρόπο, το ποιός, είναι ο πραγματικά επικίνδυνος : ο ψυχικά ασθενής ή το σύστημα που υποτίθεται ότι αναλαμβάνει την φροντίδα και θεραπεία του. Είναι όλο και πιο σαφές ότι αυτό που ισχύει (και ανέκαθεν ίσχυε, αλλά τώρα, λόγω της κρίσης, γίνεται «εκκωφαντικά ορατό») είναι το δεύτερο.
Για χρόνια οι ασθενείς αυτοί (του λεγόμενου «πρώην 7ου») είναι διαρκώς μηχανικά καθηλωμένοι, χωρίς κανένα θεραπευτικό πλάνο, με τους εφημερεύοντες γιατρούς να καλούνται απλώς να επικυρώσουν την ήδη γραπτή και διαρκώς ισχύουσα οδηγία – κάτι που οδήγησε, πριν λίγα χρόνια, σε άρνηση πολλών εκ των ειδικευόμενων γιατρών, που καλούνταν απλώς να υπογράψουν το «εντέλεσθαι», να εκφράσουν γραπτώς την άρνησή τους να συμμετέχουν σε αυτή την εγκληματική φαρσοκωμωδία. Αλλά ήταν ειδικευόμενοι … όχι ειδικευμένοι….
Και, φυσικά, υπήρξαν και συγκεκριμένες γραπτές προτάσεις για το πώς θα εισάγονταν, σ΄ αυτή την απάνθρωπη και απανθρωποποιητική αποθήκη, θεραπευτικές και αποκαταστασιακές διαδικασίες με στόχο το ξεπέρασμα/κατάργησή της και την μετάβαση των εγκλείστων σε εξωνοσοκομειακές στεγαστικές δομές - κάτι απόλυτα εφικτά, αλλά δαπανηρό (ο ιμάντας είναι πιο φτηνός) και, ταυτόχρονα, έξω από την επικρατούσα ψυχιατρική κουλτούρα και πρακτική στο ΨΝΑ - και όχι μόνο.
Και πριν προλάβει να υπάρξει η όποια αξιόπιστη έρευνα για τα αίτια της πυρκαγιάς, την ακριβή εστία της, για το τι ακριβώς έγινε, πόσος καπνός χρειάστηκε να μπει στο τμήμα για να γίνει αντιληπτός, και από ποιόν, πριν οδηγήσει στον θάνατο των ασθενών, γιατί δεν υπήρχαν αισθητήρες καπνού κλπ, κλπ, κλπ, άρχισαν να τροφοδοτούνται τα σενάρια τρόμου από τους ένθεν κακείθεν, γιατρούς, συνδικαλιστές, δημοσιογράφους, πολιτικούς, για τον «επικίνδυνο ψυχασθενή», για τους 90 του άρθρου 69 ΠΚ, που είναι στο ΨΝΑ (και σημειωτέον, οι 20 εξ΄ αυτών, αν και «επικίνδυνοι», διαμένουν σε ανοικτές σε εξωνοσοκομειακές στεγαστικές δομές!!!). Φυσικά, κανείς δεν μιλάει για τους υπόλοιπους, περίπου 400 νοσηλευόμενους του ΨΝΑ, που αντιμετωπίζονται με τους ίδιους κατασταλτικούς τρόπους, όπως οι «90», ως εξίσου «επικίνδυνοι», κλειδωμένοι, συχνά δεμένοι κλπ.
Ακόμα και η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία, σιγοντάροντας το καθεστώς που ευθύνεται για τον θάνατο αυτών των ασθενών (όπως και δεκάδων άλλων από πολλά χρόνια), χαρακτήρισε υποκριτές όσους τάσσονται ενάντια στη βάρβαρη πρακτική των μηχανικών καθηλώσεων, αν και ξέρει ότι μπορεί να υπάρξει Ψυχιατρική που μπορεί να ασκείται με «ανοικτές πόρτες και χωρίς μηχανικές καθηλώσεις» - αλλά όχι βέβαια η Ψυχιατρική που ασκείται από και υπό την αιγίδα της ΕΨΕ.
Κάποιοι καλοθελητές επαναφέρουν το ζήτημα του «ακέφαλου» (λόγω της προ ολίγων μηνών καθαίρεσης του Π. Θεοδωράκη) της Διοίκησης του ΨΝΑ, λες και δεν ήταν ο Π. Θεοδωράκης που παρουσίασε την απαλλακτική των πάντων ΕΔΕ για τον θανάσιμο τραυματισμό (17/5/15) καθηλωμένου ασθενή από άλλο καθηλωμένο ασθενή που κατάφερε να λυθεί - και εδώ το σύστημα, οι πρακτικές του και η κουλτούρα του, δεν έφταιγε σε τίποτα. Λες και δεν ήταν αυτός που επί των ημερών του βούλιαξε σκόπιμα το ΨΝΑ, διαλύοντας συνειδητά την όποια θεραπευτική δραστηριότητα, ως πιστός τροϊκανός που το μόνο που τον ενδιέφερε ήταν οι περικοπές των δαπανών και το βίαιο κλείσιμο του ψυχιατρείου. Ηταν αυτός που εφάρμοσε με ανάλγητο τρόπο την πολιτική της πλήρους αποδυνάμωσης από προσωπικό του ψυχιατρείου, πολύ κάτω από τα όρια όχι ασφαλούς, αλλά απλώς υποτυπώδους λειτουργίας.
Και ήταν αυτή την πολιτική που συνέχισε η «ακέφαλη» Διοίκηση του ΨΝΑ και το «αριστερό» Υπουργείο Υγείας, με όλες τις «επιτροπές» να σχεδιάζουν, ακόμα μια φορά επί χάρτου, το περιτύλιγμα μιας όλο και πιο βάρβαρης καθημερινότητας, στην οποία όλοι συμμετείχαν, σχεδιαστές και εκτελεστές.
Επικεντρώνουν όλοι και προβάλουν το ζήτημα των τραγικών ελλείψεων σε προσωπικό. Είναι σαφές ότι αυτό παίζει κομβικό ρόλο. Κάνει την κόπωση του εναπομείναντος προσωπικού να οδηγεί σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Ωστόσο, η ιδρυματική βία δεν γεννήθηκε τώρα - είναι ένα εγγενές, δομικό χαρακτηριστικό του ιδρύματος. Υπήρχε πάντα. Η επάρκεια του προσωπικού είναι μια εκ των ουκ άνευ προϋποθέσεων για μια θεραπευτική διαδικασία - είναι, ωστόσο, μια αναγκαία, αλλά όχι και επαρκής προϋπόθεση. Η βία υπήρχε και όταν το προσωπικό ήταν επαρκές. Είναι και ήταν ανέκαθεν ο τρόπος για την πειθαρχική, επαρκή και αποτελεσματική λειτουργία του ολοπαγούς ιδρύματος.
Όπως λέει ο Franco Basaglia, «…η μόνη υπευθυνότητα που το ίδρυμα αποδίδει στον ασθενή είναι η υπευθυνότητα για το ατύχημα, που σπεύδει να το καταλογίσει στον ασθενή και στην αρρώστια του, απορρίπτοντας οποιαδήποτε σύνδεση ή συμμετοχή στην τραγωδία. Ο ασθενής που έχει απογυμνωθεί από κάθε υπευθυνότητα στη διάρκεια της μακρόχρονης παραμονής του στο ψυχιατρείο, ξαφνικά βρίσκεται ολοκληρωτικά υπεύθυνος για τη μόνη ‘ελεύθερη’ πράξη του, που σχεδόν πάντα συμπίπτει με τον θάνατό του…» («Το πρόβλημα του συμβάντος»).
Η όποια προϋπόθεση «για κάτι» σχετίζεται με αυτό «το κάτι», αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του, αλλά δεν ταυτίζεται μαζί του. Η ίδια προϋπόθεση μπορεί να εξυπηρετήσει και διαμετρικά αντίθετους στόχους. Και εν προκειμένω, το ζήτημα της ψυχιατρικής κουλτούρας και πρακτικής, το «για ποια ψυχιατρική μιλάμε», παίζει τον πρωτεύοντα ρόλο, έστω και αν αυτός ο πρωτεύων ρόλος, για να μπορεί να λειτουργήσει, χρειάζεται επάρκεια κατάλληλα εκπαιδευμένου προσωπικού.
Το λεγόμενο «πρώην 7ο», οι ολημερίς και δια βίου καθηλωμένοι τρόφιμοι, δεν είναι προϊόν του μνημονίου και της κρίσης. Υπήρχε από πάντα, όπως και οι γνωστές αντίστοιχες συνθήκες σε όλα τα τμήματα και σε όλα τα ψυχιατρεία και τις ψυχιατρικές κλινικές των γενικών νοσοκομείων. Είναι προϊόν της κυρίαρχης Ψυχιατρικής. Αυτό που γίνεται τώρα, είναι ότι, με τα διαδοχικά μνημόνια, η ιδρυματική επάρκεια του κλειστού ολοπαγούς ιδρύματος έχει καταρρεύσει και το σύστημα εκρήγνυται, με τραγικές συνέπειες για τις ζωές των ασθενών - και αυτό αφορά και το ίδιο το προσωπικό (ιδιαίτερα το νοσηλευτικό), που μπορεί ανά πάσα στιγμή να πέσει θύμα της επικινδυνότητας, όχι του όποιου ψυχικά ασθενή, αλλά του ψυχιατρικού συστήματος εντός του οποίου είναι εντεταλμένο να λειτουργεί.
Δεν είναι τυχαίο για το τι συμφέροντα εξυπηρετούν οι κρατούντες της «ακέφαλης» Διοίκησης του ΨΝΑ, με την συνεργασία και την κάλυψη της «αριστερής» ηγεσίας του Υπουργείου, που ένα κτίριο (στο Γκάζι) το οποίο αγοράστηκε με 7.5 εκ. ευρώ (ΕΣΠΑ) για να λειτουργήσει ως ΚΨΥ (αυτό που στα χαρτιά λένε ότι θέλουν να κάνουν προκειμένου να γίνει το κοινοτικό δίκτυο των υπηρεσιών), αντί να το θέσουν σε λειτουργία ως ΚΨΥ, το μετατρέπουν σε στεγαστική δομή (ήδη μεταφέρθηκαν οι πρώτοι ασθενείς από άλλη δομή), με πιθανή φιλοξενία και των εξωτερικών ιατρείων, ακυρώνοντάς το ως ΚΨΥ - τη στιγμή, μάλιστα, που τα ΚΨΥ είναι ελάχιστα και σε κατάρρευση. Ενα σκάνδαλο που θα πληρωθεί ακριβά και με πρόστιμα, αλλά για το οποίο η υποτιθέμενη «αριστερά» του ΨΝΑ δεν είπε κουβέντα και μάλιστα συναίνεσε σε αυτό.
Το ιστορικό Δαφνί, μια ιστορία πόνου και οδύνης από τότε που ιδρύθηκε εδώ και 90 χρόνια, ζει πραγματικά το δικό του «ύστατο σήμερα». Κι΄ άλλα παρόμοια τραγικά γεγονότα θα φέρει η οξυνόμενη οικονομική και κοινωνική κρίση, σε συνδυασμό με την κυρίαρχη ψυχιατρική κουλτούρα, την ολοσχερή αδυναμία λειτουργίας, το «κλείσιμο» για το οποίο προειδοποιούσαμε και που δεν αφορά απλώς στο λουκέτο του Π. Θεοδωράκη, αλλά και στο «καθημερινό κλείσιμο», με την προϊούσα αποδυνάμωση από προσωπικό, την κόπωση, την απελπισία, το αδιέξοδο. Ένα «κλείσιμο» που συνέχισε, σφυρίζοντας αδιάφορα, η 7μηνη «αριστερή» διακυβέρνηση.
Μόνη λύση είναι το άνοιγμα δρόμων προς ένα κοινό μέτωπο των εργαζομένων, των ασθενών, των οικογενειών και των κοινωνικών κινημάτων για μιαν «άλλη» ψυχιατρική κουλτούρα και πρακτική, που θα σέβεται τον ψυχικά πάσχοντα ως υποκείμενο και ως ισότιμο συνομιλητή, στον κοινό αγώνα ενάντια στο σύστημα που παράγει την οδύνη και απεργάζεται την καταστροφή όλων.
Πρέπει να χυθεί άπλετο φως στο τι ακριβώς έγινε και πέθαναν από την πυρκαγιά οι τρεις ασθενείς, να μην κυριαρχήσει κανένας αποπροσανατολισμός από την αποκάλυψη των πραγματικών συμβάντων και των αιτιών γι΄ αυτά Να απαιτηθούν και να διεκδικηθούν μαζικές προσλήψεις προσωπικού, άνοιγμα του ψυχιατρείου στην κοινότητα, κατάργηση των κατασταλτικών μεθόδων, των μηχανικών καθηλώσεων και της κλειδωμένης πόρτας, απόρριψη των καμερών και των απομονώσεων, συνειδητοποιώντας ότι ο μόνος τρόπος για ν΄ αποφευχθούν άλλα χειρότερα είναι ο κοινός αγώνας για την αμοιβαία χειραφέτηση ασθενών και προσωπικού.
7 Σεπτεμβρίου 2015
ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ
