Ο Αμαζόνιος στις φλόγες, οι ζωές μας σε κίνδυνο

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη κρίση πυρκαγιών που έχει περάσει ο Αμαζόνιος τα τελευταία χρόνια με περίπου το 10% της έκτασής του να έχει ήδη καεί. Ο Αμαζόνιος, που αποτελεί τον μεγαλύτερο πνεύμονα της γης, αφού παράγει το 20% του οξυγόνου του πλανήτη, κινδυνεύει να καταστραφεί ολόκληρος, αφού αν καεί ακόμα ένα 10% των εδαφών του, υπάρχει ο κίνδυνος να δημιουργηθεί μια κατάσταση που ονομάζεται dieback, κατά την οποία ένα δάσος που έχει καεί ή αποψιλωθεί σε μεγάλο βαθμό, αυτοκαταστρέφεται οδηγούμενο σε αποξήρανση και (φυσικές) πυρκαγιές. 

Αυτή η κρίση έρχεται σε μία περίοδο που ο ακροδεξιός πρόεδρος της Βραζιλίας Μπολσονάρο έχει αποδυναμώσει όλους τους περιβαλλοντολογικούς φορείς του κράτους και έχει δώσει το πράσινο φως σε μεταλλωρύχους, αγρότες και υλοτόμους για περεταίρω εκμετάλλευση των φυσικών πηγών του Αμαζονίου, καθώς έχει άρει κάθε μέτρο προστασίας κατά της αποψίλωσης. Τον περασμένο Μάιο μάλιστα το τροπικό δάσος του Αμαζονίου γνώρισε τη μεγαλύτερη αποψίλωση των τελευταίων δεκαετιών: σε 31 μέρες έχασε 739 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Για πάρα πολλές βδομάδες του Ιουλίου και του Αυγούστου –τους δύο μήνες όπου η κατάσταση χειροτέρευσε– οι πυρκαγιές μαινόντουσαν και δεν υπήρχε καμία παρέμβαση από το Βραζιλιάνικο κράτος. Αυτό φυσικά δεν έγινε μόνο από αμέλεια, αλλά και από συμφέρον: ο επικεφαλής του εργαστηρίου Βιοσφαιρικών Επιστημών σημείωσε ότι «(οι πυρκαγιές) σημειώνονται κατά μήκος των διαδρόμων μεταφοράς υλικών του Αμαζονίου» και σε περιοχές όπου επετράπη πρόσφατα «ο εποικισμός και η επέκταση των καλλιεργειών». Η περίπτωση να πρόκειται για εμπρησμούς είναι η επικρατέστερη, αλλά ακόμα και αν δεν ήταν άμεσος εμπρησμός, ήταν έμμεσος, αφού δεν υπήρχε καμία μέριμνα δασοπροστασίας σε αυτές τις περιοχές. 

Την ίδια στιγμή μεγάλες διαδηλώσεις έχουν ξεσπάσει διεθνώς για την περιβαλλοντολογική καταστροφή που συντελείται. Σε πολλές μεγάλες πόλεις υπήρξαν συγκεντρώσεις έξω από τη βραζιλιάνικη πρεσβεία. Κεντρικό ρόλο στη διοργάνωση κινητοποιήσεων στη Βραζιλία έπαιξαν οι ιθαγενείς του Αμαζονίου, οι οποίοι βλέπουν κάθε μέρα το σπίτι τους να καταστρέφεται. Οι αρχηγοί των φυλών τους και τα άτομα που πρωταγωνιστούν στην υπεράσπιση του Αμαζονίου από τις αποψιλώσεις, δέχονται συνεχώς απειλές κατά της ζωής τους από παρακρατικούς μηχανισμούς και μπράβους υλοτομικών εταιριών. Μια από τις μεγαλύτερες κινητοποιήσεις ιθαγενών στο Σάο Πάολο, που κράτησε συνολικά σχεδόν δέκα ώρες προέκυψε επειδή γυναίκες από φυλές ιθαγενών είχαν συγκεντρωθεί για να διοργανώσουν την πρώτη Πορεία Ιθαγενών Γυναικών και αποτέλεσε έναυσμα για να διαδηλώσουν πολλοί περισσότεροι άνθρωποι.

Το στοίχημα είναι κατά πόσο θα καταφέρει να δημιουργηθεί ένα πραγματικά ριζοσπαστικό οικολογικό κίνημα για να προστατέψει ό,τι έχει μείνει και να μην επιτρέψει να γίνουν επενδυτικά έργα στις κατεστραμμένες περιοχές, αλλά να αναδασωθούν. 

Ένα νέο κίνημα ξεπροβάλλει

Σε μια περίοδο που χτυπάνε πολλά περιβαλλοντικά καμπανάκια, το τεράστιο πλήγμα που δέχθηκε ο Αμαζόνιος ήταν εκκωφαντική καμπάνα. Η επιστημονική κοινότητα, διεθνείς φορείς και οικολογικές οργανώσεις διεθνώς κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει ο πλανήτης. Η έκθεση της Διεθνούς Διάσκεψης για την Κλιματική Αλλαγή προειδοποιούσε τον Οκτώβρη του 2018 ότι, για να περιοριστεί η άνοδος της θερμοκρασίας στον πλανήτη στον 1,5 βαθμό, θα πρέπει μέχρι το 2030 να μειωθεί η ατμοσφαιρική ρύπανση κατά 30%. 

Απέναντι σε αυτή την κατάσταση οι κυβερνήσεις και οι μεγάλες βιομηχανίες δείχνουν να αδιαφορούν. Το παράδειγμα του ακροδεξιού Μπολσονάρο είναι χαρακτηριστικό: Πριν μερικούς μήνες αρνήθηκε να φιλοξενήσει τον επόμενο γύρο συνομιλιών του ΟΗΕ για το κλίμα, δηλώνοντας ότι «η Βραζιλία δεν χρωστά τίποτα στον κόσμο» όσον αφορά το περιβάλλον και σήμερα «εποπτεύει» την καταστροφή του μεγαλύτερου πνεύμονα του πλανήτη. Ανάλογη στάση θα συναντήσει κανείς τόσο στις κυβερνήσεις των ισχυρών κρατών της ΕΕ όσο και των ΗΠΑ. Δεν πρέπει να πηγαίνουμε όμως πολύ μακριά. Αρκεί να δει κανείς τον τρόπο με τον οποίο τόσο η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ όσο και της ΝΔ χάρισαν σχεδόν όλη τη Δυτική Ελλάδα και την Κρήτη σε πολυεθνικές πετρελαίου για έρευνα και εκμετάλλευση.

Μαθητικές κινητοποιήσεις

Απέναντι σε όλα τα παραπάνω φαίνεται πως αναπτύσσεται ένα νέο πολύμορφο και ριζοσπαστικό κίνημα που συνδέει τα οικολογικά αιτήματα με τις αντικαπιταλιστικές διεκδικήσεις και την πάλη ενάντια στον πόλεμο. Ένα από τα πιο ζωντανά κομμάτια αυτού το παγκόσμιου παζλ κινητοποιήσεων είναι αναμφισβήτητα οι μαθητές. Πριν ένα χρόνο ακριβώς η Σουηδή μαθήτρια Γκρέτα Τούνμπερκ σταμάτησε να πηγαίνει κάθε Παρασκευή στο σχολείο της, διαμαρτυρόμενη για την κλιματική αλλαγή. Έθεσε έτσι επί τάπητος το θεσμό της μαθητικής απεργίας για το κλίμα. Αυτή η στάση ενέπνευσε μαθητές αρχικά σε όλη την Ευρώπη και ύστερα σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι την μιμήθηκαν. Αυτό που παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον είναι ότι το κίνημα αυτό των μαθητών προβάλλει ριζοσπαστικά αιτήματα, που πολλές φορές βάζουν στο στόχαστρο τους ισχυρούς αυτού του πλανήτη, είτε πρόκειται για βιομηχανίες κολοσσούς, είτε για κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμούς.

Ενώ στις πλάτες της Τούνμπερκ εξελίσσεται μια καμπάνια «ενσωμάτωσης» της εικόνας της (Νόμπελ Ειρήνης κλπ) και μια καμπάνια χυδαίων αντιδραστικών επιθέσεων εναντίον της, το σημαντικό είναι αυτό που γεννήθηκε με αφορμή την νεαρή μαθήτρια. Εκτός από τους χιλιάδες μαθητές που κατέκλεισαν πέρυσι κατά τη διάρκεια της χρονιάς τους δρόμους και τις πλατείες των μεγαλύτερων πόλεων παγκοσμίως, διαμορφώνεται ένα συνολικότερο οικολογικό ρεύμα που προθυμοποιείται να υποδείξει τους υπεύθυνους και να συγκρουστεί μαζί τους. Οι κινητοποιήσεις για το κλίμα στις ΗΠΑ του Τραμπ, η ακτιβιστική Extinction Rebellion (XR) που προχωρά σε αποκλεισμούς εισόδων κτιρίων, δρόμων ή γεφυρών στη Βρετανία, οι μεγάλοι οικολογικοί αγώνες στην Αυστραλία κοκ. είναι ενδεικτικά παραδείγματα. 

Γίνεται σαφές ότι η οικολογία της «πράσινης ανάπτυξης» έφτασε στα όριά της και πλέον πολλοί ακτιβιστές των νέων οικολογικών κινημάτων αντιλαμβάνονται ότι δεν υπάρχει οικολογική σωτηρία μέσα στον καπιταλισμό, ότι το κυνήγι του κέρδους είναι η πρώτη και κύρια αιτία της διαρκούς ρύπανσης και εξάντλησης των φυσικών πόρων. 

Απεργία για το κλίμα

Σε παγκόσμιο επίπεδο από τις 20 μέχρι τις 27 Σεπτεμβρίου επιχειρείται να οργανωθεί μια «απεργία για το κλίμα», που καλεί σε μέρες δράσεων και διαδηλώσεων ενάντια στην καταστροφή του πλανήτη.

Η περιβαλλοντική κρίση βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή. Οι κυβερνήσεις, οι καπιταλιστές και οι διεθνείς θεσμοί δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση, καθώς προτιμούν να μη διαταραχτούν τα κέρδη και οι επενδύσεις. Τη λύση μπορεί να δώσει μόνο μια μαζική και ριζοσπαστική παρέμβαση των από κάτω. Τα πρώτα δείγματα είναι θετικά. Θα χρειαστεί συνέχεια και κλιμάκωση, αλλά και η αντικαπιταλιστική προοπτική –Να αλλάξουμε το σύστημα, όχι το κλίμα.

*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά