Ο δρόμος μέχρι το Μάη του 1968

Το φοι­τη­τι­κό κί­νη­μα απο­τέ­λε­σε τη θρυαλ­λί­δα γι’ αυτό το ξέ­σπα­σμα το οποίο έμελ­λε να ρι­ζο­σπα­στι­κο­ποι­ή­σει μια ολό­κλη­ρη γενιά και να τα­ρα­κου­νή­σει πα­γκό­σμια το σύ­στη­μα και τους μη­χα­νι­σμούς του.

Η πο­λι­τι­κή κα­τά­στα­ση

Τα γε­γο­νό­τα του Μάη του 1968 στη Γαλ­λία απο­τέ­λε­σαν μια έκ­πλη­ξη τόσο για την κυ­ρί­αρ­χη τάξη, όσο και για τη φι­λο­σο­βιε­τι­κή Αρι­στε­ρά. Η με­τα­πο­λε­μι­κή δυ­τι­κή Ευ­ρώ­πη έκλει­νε τα τραύ­μα­τά της και βά­δι­ζε προς μια νέα πο­ρεία στα­θε­ρό­τη­τας και ανά­καμ­ψης της κερ­δο­φο­ρί­ας. Τα Κο­μου­νι­στι­κά Κόμ­μα­τα και η σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία είχαν προ­σαρ­μο­στεί στη νέα κα­τά­στα­ση και δεν έπαιρ­ναν άμε­σες πρω­το­βου­λί­ες, ικα­νές να συ­γκρο­τή­σουν κάτι επι­κίν­δυ­νο. Συ­νο­λι­κά το πο­λι­τι­κό εν­δια­φέ­ρον στρε­φό­ταν γύρω από τις εξε­λί­ξεις σε χώρες του τρί­του κό­σμου παρά στο αν υπήρ­χαν δυ­να­τό­τη­τες κι­νη­το­ποί­η­σης μέσα στα με­γά­λα ευ­ρω­παϊ­κά αστι­κά κέ­ντρα. Γεν­νιέ­ται, λοι­πόν, εύ­λο­γα το ερώ­τη­μα για το ποιες ήταν οι αι­τί­ες της εξέ­γερ­σης των φοι­τη­τών, που στη συ­νέ­χεια ενώ­θη­καν με τους ερ­γά­τες; Τι προη­γή­θη­κε του τα­ραγ­μέ­νου Μάη στη Γαλ­λία;

Η δομή των πα­νε­πι­στη­μί­ων

Η δομή των γαλ­λι­κών πα­νε­πι­στη­μί­ων τις δε­κα­ε­τί­ες του ’50 και του ’60 συ­ντέ­λε­σε σε με­γά­λο βαθμό στο να συ­γκρο­τη­θεί μια μάζα αν­θρώ­πων ικανή να αμ­φι­σβη­τή­σει όλες τις κα­τα­πιέ­σεις που κρύ­βο­νταν κάτω από το χαλί μιας ξε­πε­ρα­σμέ­νης κοι­νω­νί­ας. Η μα­ζι­κή εί­σο­δος στα πα­νε­πι­στή­μια έπαι­ξε κα­τα­λυ­τι­κό ρόλο για τις εξε­λί­ξεις στη Γαλ­λία. Τα πα­νε­πι­στή­μια από μι­κρές λέ­σχες για την ελίτ με­τα­μορ­φώ­θη­καν στα­δια­κά σε απαί­σια και υπερ­πλη­θή ερ­γο­στά­σια γνώ­σης. Είναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό ότι το σώμα των γάλ­λων φοι­τη­τών το 1946 άγ­γι­ζε τα 123.000 άτομα, ενώ το 1968 άγ­γι­ζε τα 514.000 άτομα. Αυτή η τε­ρά­στια αύ­ξη­ση της φοι­τη­τι­κής κοι­νό­τη­τας δη­μιούρ­γη­σε ένα ζω­ντα­νό δυ­να­μί­τη στα θε­μέ­λια του εκ­παι­δευ­τι­κού συ­στή­μα­τος. Οι φοι­τη­τές, που απλώς δια­μαρ­τύ­ρο­νταν για τις συν­θή­κες μέσα στις εστί­ες, στα αμ­φι­θέ­α­τρα και τις λέ­σχες, ενώ­θη­καν με τους φοι­τη­τές που συ­ζη­τού­σαν μα­νια­σμέ­να για τον πό­λε­μο στο Βιετ­νάμ και τα τότε επα­να­στα­τι­κά κι­νή­μα­τα. Όταν αυτή η τε­ρά­στια πυκνή και ανώ­νυ­μη μάζα των φοι­τη­τών άρ­χι­σε να έχει συ­νεί­δη­ση της δύ­να­μής της, τότε τα πράγ­μα­τα άρ­χι­σαν να γί­νο­νται όλο και δυ­σκο­λό­τε­ρα.

Το χάσμα των γε­νε­ών

Εκτός όμως από την εκρη­κτι­κή αύ­ξη­ση του αριθ­μού των φοι­τη­τών που απο­τέ­λε­σε την αφορ­μή για να εκ­φρα­στούν ευ­κο­λό­τε­ρα οι δια­φω­νί­ες εντός των πα­νε­πι­στη­μί­ων, υπήρ­χαν και άλλοι λόγοι που γέν­νη­σαν το αρ­χι­κό ξέ­σπα­σμα του Μάη. Η Ευ­ρώ­πη απο­τε­λού­σε μια γε­ρα­σμέ­νη ήπει­ρο με ξε­πε­ρα­σμέ­νες αντι­λή­ψεις και αξίες. Η κυ­βέρ­νη­ση της Γαλ­λί­ας ίδρυ­σε πα­νε­πι­στη­μιου­πό­λεις έξω από το Πα­ρί­σι, προ­κει­μέ­νου να αντι­με­τω­πί­σει τον υπερ­πλη­θυ­σμό των σχο­λών του κέ­ντρου. Σε αυτές δη­μιουρ­γή­θη­καν δια­φο­ρε­τι­κά κτί­ρια δια­μο­νής για τα αγό­ρια και τα κο­ρί­τσια και απα­γο­ρευό­ταν σε αυτά η εί­σο­δος σε άτομα δια­φο­ρε­τι­κού φύλ­λου. Οι φοι­τη­τές/τριες που σπού­δα­ζαν σε αυτές τις πα­νε­πι­στη­μιου­πό­λεις βρί­σκο­νταν έξω από τις καυ­τές συ­ζη­τή­σεις των κα­φε­νεί­ων του Καρ­τιέ Λατέν και γε­νι­κό­τε­ρα της καρ­διάς του Πα­ρι­σιού και έμοια­ζαν εξό­ρι­στοι και ξε­χα­σμέ­νοι στο πε­ρι­θώ­ριο του κοι­νω­νι­κού γί­γνε­σθαι. Η απο­μό­νω­ση σε αυτά τα φοι­τη­τι­κά campus, σε συν­δυα­σμό με την κυ­ριαρ­χία ενός άκρα­του συ­ντη­ρη­τι­σμού, τους οδή­γη­σε πολύ γρή­γο­ρα στη ρι­ζο­σπα­στι­κο­ποί­η­ση. Άμεσο απο­τέ­λε­σμα ήταν η ανά­δει­ξη μιας νέας επα­να­στα­τι­κής Αρι­στε­ράς, που αμ­φι­σβη­τού­σε τα πάντα. Τόσο τον δυ­τι­κό κα­πι­τα­λι­σμό και τις αξίες του όσο και τη γρα­φειο­κρα­τία των σο­βιε­τι­κών κα­θε­στώ­των.

Το «Κί­νη­μα 22 Μάρτη» και ο Μάης

Προ­άγ­γε­λο της έκρη­ξης του Μάη απο­τέ­λε­σε το Κί­νη­μα της 22 Μάρτη. Σε αυτό το κί­νη­μα εκ­φρά­ζε­ται και η φυ­σιο­γνω­μία των γε­γο­νό­των που ακο­λού­θη­σαν. Στις 22 Μάρτη το πρωί η αστυ­νο­μία, θέ­λο­ντας να στα­μα­τή­σει γρή­γο­ρα τις πρά­ξεις δια­μαρ­τυ­ρί­ας ενά­ντια στον πό­λε­μο στο Βιετ­νάμ, συ­νέ­λα­βε δύο νέους και τρεις μα­θη­τές, μέλη ακρο­α­ρι­στε­ρών ορ­γα­νώ­σε­ων. Το ίδιο βράδυ σε έν­δει­ξη αλ­λη­λεγ­γύ­ης πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε μια συ­γκέ­ντρω­ση ενά­ντια στις συλ­λή­ψεις στο πα­νε­πι­στή­μιο της Να­ντέρ (πα­νε­πι­στη­μιού­πο­λη έξω από το Πα­ρί­σι), η οποία έσπα­σε την εί­σο­δο των γρα­φεί­ων της διοί­κη­σης της σχο­λής και εγκα­τα­στά­θη­κε ένα φοι­τη­τι­κό συμ­βού­λιο που έμελ­λε να συ­ζη­τή­σει πα­θια­σμέ­να μέχρι το επό­με­νο πρωί. Γέν­νη­μα αυτής της κι­νη­το­ποί­η­σης υπήρ­ξε το «Κί­νη­μα 22 Μάρτη». Οι πρω­τερ­γά­τες αυτού του κι­νή­μα­τος προ­σπά­θη­σαν μέσα από άμε­σες και προ­κλη­τι­κές δρά­σεις να αφυ­πνί­σουν τους ανεκ­δή­λω­τους υπό τον φόβο των συλ­λή­ψε­ων μέχρι τότε φοι­τη­τές. Δεν είναι τυ­χαίο άλ­λω­στε πως στους συ­νή­θεις υπό­πτους των συ­γκε­κρι­μέ­νων τα­ρα­χών είχε απα­γο­ρευ­τεί η άσκη­ση πο­λι­τι­κής στα πα­νε­πι­στή­μια. Τώρα όμως όλα ήταν δια­φο­ρε­τι­κά. Βρί­σκο­νταν ήδη στα γρα­φεία της διοί­κη­σης και συ­ζη­τού­σαν τόσο για τις συλ­λή­ψεις όσο και για το Βιετ­νάμ. Αυτός ήταν άλ­λω­στε ο απώ­τε­ρος σκο­πός τους: να συν­δε­θεί το πιο πο­λι­τι­κο­ποι­η­μέ­νο τμήμα των φοι­τη­τών με αυ­τούς που δια­μαρ­τύ­ρο­νταν αυ­θόρ­μη­τα.

Πε­ρί­που ενά­μι­ση μήνα μετά, στις 3 Μάη, στο Πα­νε­πι­στή­μιο της Σορ­βόν­νης αυτή τη φορά, πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε μια μικρή συ­γκέ­ντρω­ση φοι­τη­τών ενά­ντια στις φα­σι­στι­κές επι­θέ­σεις, την αστυ­νο­μι­κή κα­τα­στο­λή, αλλά και τις πει­θαρ­χι­κές διώ­ξεις ενά­ντια σε φοι­τη­τές της Να­ντέρ. Θο­ρυ­βη­μέ­νος από τα γε­γο­νό­τα της Να­ντέρ και φο­βού­με­νος ότι ο ιός των κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων θα εξα­πλω­θεί και στη Σορ­βόν­νη, ο πρύ­τα­νης του Πα­νε­πι­στη­μί­ου του Πα­ρι­σιού Ζαν Ρος, κα­τό­πιν συ­νεν­νό­η­σης με τον Υπουρ­γό Παι­δεί­ας, απο­φα­σί­ζει να δια­λύ­σει βίαια τη συ­γκέ­ντρω­ση. Οι αστυ­νο­μι­κές δυ­νά­μεις κα­τα­στέλ­λουν τους αγω­νι­ζό­με­νους φοι­τη­τές και τους συλ­λαμ­βά­νουν μπρο­στά στα μάτια των έκ­πλη­κτων απλών συμ­φοι­τη­τών τους. Αυ­θόρ­μη­τα ξε­σπούν μα­ζι­κές συ­γκρού­σεις με την αστυ­νο­μία και βα­σι­κή απαί­τη­ση είναι η απε­λευ­θέ­ρω­ση των φοι­τη­τών. Ο απο­λο­γι­σμός της νύ­χτας ήταν 100 τραυ­μα­τί­ες και 596 συλ­λή­ψεις. Τη Δευ­τέ­ρα 6 Μάη, 49.000 φοι­τη­τές βγαί­νουν στους δρό­μους αντι­μέ­τω­ποι με 20.000 αστυ­νο­μι­κούς. Ο πε­ρί­φη­μος Μάης του 1968 μόλις είχε ξε­κι­νή­σει. 

Ο διε­θνής φοι­τη­τι­κός ανα­βρα­σμός

Πρό­κει­ται όμως για μια συ­νο­λι­κά τα­ρα­χώ­δη πε­ρί­ο­δο που δεν εγκλω­βί­ζε­ται μόνο στα στενά όρια της Γαλ­λί­ας. Στη Γερ­μα­νία στις 11 Απρι­λί­ου ένα από τα κο­ρυ­φαία στε­λέ­χη του αρι­στε­ρού φοι­τη­τι­κού κι­νή­μα­τος, ο Ρού­ντι Ντού­τσκε, δέ­χε­ται πα­ρα­λί­γο δο­λο­φο­νι­κή επί­θε­ση με τρεις σφαί­ρες από έναν ακρο­δε­ξιό τρα­μπού­κο. Ο δρά­στης αρ­γό­τε­ρα δή­λω­σε ότι δεν άντε­χε τους κο­μου­νι­στές και ότι εμπνεύ­στη­κε την πράξη του από τη δο­λο­φο­νία του Μάρ­τιν Λού­θερ Κίνγκ στις ΗΠΑ, μια βδο­μά­δα νω­ρί­τε­ρα. Υπο­λο­γί­ζε­ται ότι πε­ρί­που 500.000 φοι­τη­τές δια­δή­λω­σαν σε δε­κά­δες πό­λεις της Γερ­μα­νί­ας ενά­ντια στην από­πει­ρα. Ο απο­λο­γι­σμός των συ­γκρού­σε­ων με την αστυ­νο­μία μέ­τρη­σε 500 τραυ­μα­τί­ες και 2 νε­κρούς.

Τον ίδιο μήνα, στις ΗΠΑ, στις 23 Απρι­λί­ου, λευ­κοί και μαύ­ροι φοι­τη­τές κα­τα­λαμ­βά­νουν το πα­νε­πι­στή­μιο Κο­λού­μπια με κυ­ρί­αρ­χα αι­τή­μα­τα την πλήρη απο­δέ­σμευ­ση της Τρι­το­βάθ­μιας Εκ­παί­δευ­σης από τα οι­κο­νο­μι­κά, στρα­τιω­τι­κά και πο­λι­τι­κά κέ­ντρα εξου­σί­ας και την εσω­τε­ρι­κή ανα­διάρ­θρω­ση των πα­νε­πι­στη­μί­ων.

Η ασύν­δε­τη, αλλά πα­ράλ­λη­λη κί­νη­ση των φοι­τη­τών σε Γαλ­λία, Γερ­μα­νία και ΗΠΑ, απο­τυ­πώ­νει μόνο με­ρι­κά κομ­μά­τια ενός ψη­φι­δω­τού κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων που συ­ντε­λού­νταν πα­γκό­σμια εκεί­νη την πε­ρί­ο­δο. Μια νέα κοι­νω­νία, έχο­ντας ρι­ζο­σπα­στι­κές αντι­λή­ψεις, αμ­φι­σβη­τού­σε την παλιά. Ο Μάης του ’68 στη Γαλ­λία απο­τέ­λε­σε την κο­ρύ­φω­ση αυτής της αμ­φι­σβή­τη­σης σε διά­φο­ρα επί­πε­δα. Πριν από αυτή την κο­ρύ­φω­ση όμως είχαν προη­γη­θεί όλα τα πα­ρα­πά­νω.

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά