Ο Γιάνης επιστρέφει από τη νήσο Έλβα

–Δεν μου λες, αν πάω αύριο στο κέντρο της Σεβίλλης και ρωτήσω τον πρώτο άνθρωπο που θα βρω μπροστά μου αν ξέρει τον Τσίπρα τι θα μου πει;

–Ε, κοίτα να δεις. Εξαρτάται σε ποιον θα πέσεις. Αν είναι πολιτικοποιημένος θα τον ξέρει ή αν έχει δει τη φωτογραφία του σε καμιά εφημερίδα μπορεί να τον αναγνωρίσει. Εκείνον όμως που σίγουρα θα ξέρει είναι ο Βαρουφάκης.

–Αλήθεια;

–Ναι, αυτόν 100%. Τις προάλλες μάλιστα ένας γνωστός μου μου έλεγε ότι ο Γιάνης είναι κάτι σαν σύγχρονος Ναπολέων Βοναπάρτης που τα έχει βάλει με τις ευρωπαϊκές αυλές και θέλει να φτιάξει μια άλλη Ευρώπη.

Χαμογέλασα με την υπερβολή, αλλά πιο πολύ μπερδεύτηκα. Είχα να ταιριάξω στο μυαλό μου δύο αντιφατικές σκέψεις. Από τη μια μεριά αντιμετώπιζα τον Βαρουφάκη με δυσπιστία, θεωρώντας τον έναν αστό, κεϊνσιανό οικονομολόγο, άσχετο την Αριστερά, που ο Τσίπρας τον έφερε ξαφνικά και μας τον φόρεσε ως υπουργό Οικονομικών της πρώτης αριστερής κυβέρνησης. Από την άλλη, το ευφυολόγημα του Ανδαλουσιανού ενίσχυσε την ικανοποίηση που ένιωσα για την επεισοδιακή συνέντευξη Τύπου με τον Ντάισελμπλουμ και το ιστορικό «ουάου». Έστω και με περίεργο τρόπο, αυτός ο τύπος συμβόλιζε, σε όλη την προοδευτική Ευρώπη, την υπερηφάνεια ενός λαού που αγωνιζόταν ενάντια στα μνημόνια και τη λιτότητα. Με είχε μπερδέψει ο Γιάνης, όπως είχε μπερδέψει και το σύνολο σχεδόν της Αριστεράς στην Ευρώπη.

Άρχισα να τον παρακολουθώ πολιτικά ακόμη πιο στενά και να διαπιστώνω τις συνεχείς αντιφάσεις του. Τη μια μέρα τα έβαζε με την τρόικα και την άλλη έλεγε ότι συμφωνούσε με το 70% των πολιτικών του μνημονίου και με αρκετές από τις προτεινόμενες ιδιωτικοποιήσεις, παραβιάζοντας πλήρως τις θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ (ναι, κάποιοι μετά το δημοψήφισμα τις ξέχασαν τελείως). Όσο όμως συνεχιζόταν η διαπραγμάτευση και η ελπίδα ότι κάτι θα άλλαζε δεν ήθελα να παραδεχτώ ότι στην πραγματικότητα μας χώριζε ιδεολογικό και πολιτικό χάος.

Η συνθηκολόγηση του ΣΥΡΙΖΑ, η σύγκρουση με την Ευρωπαϊκή Ένωση και η απομάκρυνση του Βαρουφάκη, υπό φυσιολογικές συνθήκες, θα οδηγούσε στη σύγκλιση των θέσεών του με εκείνες των δυνάμεων της ριζοσπαστικής Αριστεράς, ακριβώς επειδή ο ίδιος ως υπουργός Οικονομικών βίωσε περισσότερο από κάθε άλλον τις αυταπάτες περί αλλαγής των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Γιάνης θα έπρεπε να είχε αντιληφθεί από πρώτο χέρι ότι αυτή η Ένωση έχει φτιαχτεί ακριβώς με τέτοιο τρόπο ώστε να μη μεταρρυθμίζεται προς όφελος των δυνάμεων της εργασίας.

Η στάση του ωστόσο ήταν σε τέτοιο βαθμό διαφορετική, που σύντομα με έκανε να αντιληφθώ ότι όσες αυταπάτες έχει αυτός για τον εκδημοκρατισμό της ΕΕ άλλες τόσες είχα κι εγώ ότι τελικά μπορεί να μην ήταν, πολιτικά, αυτό που φαινόταν.

Ο Βαρουφάκης μετά την αυτονόμησή του κινήθηκε σε τρία παράλληλα επίπεδα. Το πρώτο ήταν να αμυνθεί, και καλά έκανε, απέναντι στις επιθέσεις εναντίον του από τα ΜΜΕ, το δεύτερο να εξαργυρώσει πολιτικά τη φήμη του γυρνώντας την Ευρώπη και τον κόσμο παρουσιάζοντας τα βιβλία του, και το τρίτο να προσπαθεί να επηρεάσει αριστερούς και αριστερές σε μια αδιέξοδη πορεία μεταρρύθμισης της ΕΕ. Κάπου εκεί όμως ο μύθος του άρχισε να κλονίζεται. Η ένθερμη υποστήριξή του στο Bremain κατά το βρετανικό δημοψήφισμα, την εποχή που διατηρούσε τον τίτλο του συμβούλου του Κόρμπιν και η «one man show» αντίληψη περί πολιτικής που συνέχισε να καλλιεργεί άρχισαν να αποκαλύπτουν στον αριστερό κόσμο στην Ευρώπη ότι στην πραγματικότητα ο Βαρουφάκης ως υπουργός αμύνθηκε απέναντι στην τρόικα όχι από θέσεις αριστερές, αλλά από θέσεις ενός φιλελεύθερου αστού.

Το DIEM 25

Η ίδρυση του DIEM 25 έγινε κατά βάση από τον ίδιο. Στην αρχή αριστερά κόμματα, οργανώσεις και πολίτες πλησίασαν το εγχείρημα στα απόνερα του μύθου που είχε χτίσει κατά την περίοδο της διαπραγμάτευσης. Σιγά σιγά ωστόσο το εγχείρημά του άρχισε να φθίνει. Η πρόθεσή του να ενώσει αριστερές, και όχι μόνο, ευρωπαϊκές δυνάμεις υπό την ηγεμονία των δικών του ιδεών αποδείχθηκε έωλη. Αυτό που δεν μπόρεσε να αντιληφθεί, όντας στην πραγματικότητα ξένος στην Αριστερά, είναι ότι ο χώρος αυτός υπηρετεί κοινωνικές δυναμικές και κυρίως κοινωνικές ανάγκες και διεκδικήσεις. Στην Αριστερά τα πρόσωπα, που πάντα παίζουν το ρόλο τους, υπάγονται στα συλλογικά υποκείμενα και όχι το αντίστροφο.

Ο περιορισμός της δυναμικής του DIEM 25 είναι σχεδόν βέβαιος. Αφενός γιατί οι πανευρωπαϊκές συγκλίσεις δεν γίνονται γύρω από τις θέσεις του ενός (ούτε επί Μαρξ στην Πρώτη Διεθνή δεν έγινε αυτό), αφετέρου επειδή οι προτάσεις που διατυπώνει ο Βαρουφάκης με δυσκολία μπορούν να καλύψουν ακόμη και το πιο ρεφορμιστικό κομμάτι της Αριστεράς στην Ευρώπη. Χρειάζεται ιδιαίτερη πολιτική αλαζονεία από τη μία να στηρίζεις έμμεσα τις προτάσεις του Μακρόν για την Ευρωπαϊκή Ένωση και από την άλλη να επιχειρείς να αποκτήσεις πρόσβαση στον κόσμο της Αριστεράς. Η λαθροχειρία αυτή θα έχει σύντομα άμεσες συνέπειες και στις διεθνείς του συμμαχίες στο δρόμο προς τις ευρωεκλογές. Οι δυσκολίες θα έρθουν όταν θα διαπιστώσει, αν δεν το έχει κάνει ήδη, ότι το DIEM 25, ακριβώς επειδή δεν έχει ούτε πραγματικές ιδεολογικές αναφορές ούτε σοβαρή κοινωνική γείωση, θα εξελιχθεί σε μια απλή αντανάκλαση της περιορισμένης πλέον προσωπικής του επιρροής.

Το ΜΕΡΑ 25 στην Ελλάδα

Το ότι ο Βαρουφάκης δεν θα καταφέρει σε βάθος χρόνου να σταθεροποιήσει το νέο του κόμμα «Μέτωπο Ευρωπαϊκής Ρεαλιστικής Ανυπακοής» (!) στο ελληνικό κομματικό σύστημα είναι, κατά τη γνώμη μου, δεδομένο. Κάτι τέτοιο δεν αποκλείει μια πρόσκαιρη εκλογική επιτυχία είτε στις ευρωεκλογές είτε στις βουλευτικές εκλογές. Μου μοιάζει, ωστόσο, αδύνατο να καθιερωθεί ως σταθερός πυλώνας του κομματικού συστήματος σε βάθος χρόνου. Οι λόγοι είναι αρκετοί.

-Ο πρώτος και βασικότερος είναι ότι συγκροτεί το κόμμα του (Μέτωπο το λέει, ΟΚ) ως σχεδόν μονοθεματικό κόμμα διαμαρτυρίας. Οι 7 θέσεις που καταθέτει κινούνται αποκλειστικά γύρω από το ζήτημα μιας νέας διαπραγμάτευσης με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Πέραν τούτου ουδέν. Η σύγχρονη πολιτική ιστορία της χώρας έχει δείξει ότι από τη Μεταπολίτευση μέχρι σήμερα κανένα κόμμα διαμαρτυρίας που εξαρτιόταν σχεδόν σε απόλυτο βαθμό από τον επικεφαλής του, χωρίς στελέχη, ιδεολογικό περιεχόμενο και γείωση στην κοινωνία, δεν κατάφερε να μακροημερεύσει.

-Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ακόμη και τώρα προσπαθεί να παραπλανήσει καλλιεργώντας αυταπάτες σε περίπτωση που κληθεί για μια νέα διαπραγμάτευση. Θα νομοθετήσει, ισχυρίζεται, τα 7 σημεία του και όταν οι θεσμοί αντιδράσουν ο Έλληνας ΥΠΟΙΚ θα απέχει από το Eurogroup όπως έκανε ο Ντε Γκολ στα συμβούλια αρχηγών της ΕΟΚ (!). Θα κρατήσουμε τη μύτη μας μέχρι να σκάσουμε δηλαδή.

-Ο τρίτος είναι γιατί δεν πραγματεύεται καμία λύση εξόδου από την Ευρωζώνη με δεδομένο το αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις. Λέει ότι το Grexit ίσως και να προκύψει, αλλά καμιά ιδέα για τη διαχείρισή του. Ο κόσμος όμως μετά τη στροφή του ΣΥΡΙΖΑ το 2015 έχει γίνει δύσπιστος και περιμένει συγκεκριμένες προτάσεις.

-Ο τέταρτος λόγος γιατί δεν μπορεί να επιδιώκει συνεργασία με δυνάμεις της Αριστεράς ή τη στήριξη αριστερών ψηφοφόρων όταν, για παράδειγμα, αντί να μιλήσει για φορολόγηση του μεγάλου κεφαλαίου και αναδιανομή του πλούτου, η πρότασή του, που θα μπορούσαν κάλλιστα να συμφωνήσουν σε αυτήν η κυβέρνηση και η ΝΔ, είναι η μεγαλύτερη μείωση της φορολογίας και στις μεγάλες επιχειρήσεις. Προφανώς και σε αυτές που συσσωρεύουν υπερκέρδη και θησαύρισαν στα χρόνια της κρίσης.

-Ο πέμπτος γιατί οι Έλληνες εκτός από πολιτικοποιημένοι είναι και λαός που δεν δείχνει ιδιαίτερη εκλογική συμπάθεια σε κόμματα μεταπολιτικής που κινούνται στη σφαίρα του απροσδιόριστου. Η εικόνα που θέλει να δώσει ο Γιάνης για τον νέο του φορέα είναι ότι χωράει τους πάντες αρκεί να συμφωνούν με τις θέσεις του ΜΕΡΑ 25, δηλαδή, πάνω κάτω, με τις δικές του.

-Ο έκτος και τελευταίος λόγος γιατί με βάση το βαθμό προσωποποίησης του κόμματος στον επικεφαλής του, η θετική ή όχι απήχησή του θα εξαρτάται πάντα από τη δημοτικότητα του ίδιου του Βαρουφάκη και επομένως θα καθίσταται εξαιρετικά ευάλωτη. Πτώση της δημοτικότητας του Βαρουφάκη, που από το 2015 και μετά είναι μεγάλη, θα σημαίνει και πτώση των ποσοστών του φορέα του.

Κλείνοντας αυτό το κείμενο, θα επανέλθω στα λόγια του Σεβιλλιάνου για το Γιάνη. Με μια προσθήκη αυτήν τη φορά. Αν την περίοδο του 2015 ο Γιάνης θύμιζε, με αρκετή φαντασία, τον Ναπολέοντα στις δόξες του, σήμερα θυμίζει μάλλον τον Βοναπάρτη κατά την επιστροφή του από τη νήσο Έλβα. Η νήσος Έλβα δεν σήμαινε την οριστική του ήττα. Από εκεί δραπέτευσε, επανήλθε στο Παρίσι, οργάνωσε εκ νέου το στράτευμά του, που τον ακολούθησε χωρίς πολύ ενθουσιασμό αυτήν τη φορά, για να καταλήξει στη συντριβή στο Βατερλό και την τελική εξορία στο νησί της Αγίας Ελένης. Αν μου επιτρέπεται ένας παραλληλισμός, θα έλεγα ότι ο Γιάνης βρίσκεται σήμερα στη φάση της επιστροφής του από τη νήσο Έλβα οργανώνοντας το νέο του στράτευμα (ΜΕΡΑ 25) όχι στο Παρίσι αλλά στην Αθήνα. Όποιο κι αν είναι όμως το σημείο της εκκίνησής του, το τέλος της πορείας μοιάζει να είναι γνωστό. Η πεδιάδα του Βατερλό. Το πότε θα επιλέξει να συναντήσει το πολιτικό του πεπρωμένο θα το αποφασίσει ο ίδιος.