Οδηγός επιβίωσης στην «ελεύθερη» αγορά

Οι μεγάλες και συστηματικές παρεμβάσεις στα Πανεπιστήμια αντιμετωπίζουν το εκπαιδευτικό πεδίο ως λεία, ως εμπόρευμα (και ως τέτοιο πρέπει να υπόκειται στους «κανόνες της αγοράς»), τους φοιτητές ως πελάτες που αγοράζουν αυτό το εμπόρευμα και τους φορείς που το παράγουν ως επιχειρήσεις.

Με διπλωματικά ευέλικτη γλώσσα που αποκρύπτει επιμελώς -με τις περίτεχνες διατυπώσεις της- την αλήθεια, παρουσιάζονται ως… φυσικές αναγκαιότητες οι καθαρά οικονομικές επιλογές που διαμορφώνουν τα σχέδια της κυβέρνησης για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ωστόσο όσοι -από εμπειρία- μπορούν και διαβάζουν πίσω από το «ειδικό λεξιλόγιο» των δηλώσεων των κυβερνητικών παραγόντων, κατανοούν τις πρόσφατες δηλώσεις του υπουργού Παιδείας Ανδρέα Λοβέρδου για τα Πανεπιστήμια ως ένα εγχειρίδιο μάρκετινγκ για μαθητευόμενους πωλητές.

Οι δηλώσεις-«οδηγίες» του υπουργού Παιδείας στην αρχή του μήνα προς τα Πανεπιστήμια, με τις οποίες καλεί τα τελευταία να βρουν μόνα τους πόρους, προκειμένου να συνεχίσουν να λειτουργούν, δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Η «γραμμή» αυτή του υπουργείου Παιδείας, αν και έντεχνα παρουσιάστηκε από τον ίδιο τον Αν. Λοβέρδο ως «μοίρα αναπόδραστη», ως η θεωρία του πεπρωμένου στη θρησκευτική σκέψη, όπου οι άνθρωποι αναφωνούν ότι «είναι θέλημα Θεού», για να εξηγήσουν ή να δικαιολογήσουν μια ορισμένη εξέλιξη των πραγμάτων, είναι φανερό ότι δεν ήταν παρά ένας σχεδιασμός πολλών χρόνων που το υπουργείο περίμενε την κατάλληλη στιγμή, την ευκαιρία, να τον υλοποιήσει.

Το τέλειο έγκλημα

Να εξηγούμαστε… Οι μεγάλες και συστηματικές παρεμβάσεις που εξαγγέλλονται την περίοδο αυτή για τα Πανεπιστήμια, αφενός αποτελούν συνέχεια και εμβάθυνση των αλλαγών στην ανώτατη εκπαίδευση που έγιναν τα τελευταία χρόνια και αφετέρου επιταχύνουν, με όχημα την οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια, την προσαρμογή των Πανεπιστημίων στην υπηρεσία των στρατηγικών επιλογών πανίσχυρων ιδιωτικών συμφερόντων, με στόχο τη μετάλλαξη του ακαδημαϊκού και δημόσιου χαρακτήρα των ιδρυμάτων.

Στον κεντρικό πυρήνα τους, αυτές οι παρεμβάσεις αντιμετωπίζουν το εκπαιδευτικό πεδίο ως λεία, ως εμπόρευμα (και ως τέτοιο πρέπει να υπόκειται στους «κανόνες της αγοράς»), τους φοιτητές ως πελάτες που αγοράζουν αυτό το εμπόρευμα και τους φορείς που το παράγουν ως επιχειρήσεις.

Σε μια προηγούμενη περίοδο, το βασικό εργαλείο για την επιβολή αυτής της πολιτικής, ήταν η αξιολόγηση και η σύνδεσή της με τη χρηματοδότηση. Σήμερα, η οικονομική κρίση και οι πολιτικές διαχείρισής της (μετακύληση του κόστους από τη γερμανική «ατμομηχανή» στις χώρες του Νότου και σε κάθε χώρα από τους πλούσιους στους φτωχούς) χρησιμοποιείται ως ευκαιρία επιβολής των σχεδιασμένων πολιτικών για το Πανεπιστήμιο με μεγαλύτερη ταχύτητα.

Το υπουργείο Παιδείας, δηλαδή, με τις δηλώσεις του Αν. Λοβέρδου, επιχειρεί (χωρίς πολλά πολλά) με «ένα σμπάρο δυο τρυγόνια»: και ασφυκτική μείωση των κρατικών δαπανών για την Ανώτατη Παιδεία και Ερευνα (περικοπή 12%-18% των επιχορηγήσεων των Πανεπιστημίων και των ΤΕΙ το 2014) και πιο γοργούς ρυθμούς στην πορεία πλήρους ιδιωτικοποίησης της Ανώτατης Εκπαίδευσης και Ερευνας.

………………………………………………………………………………..

Το «business plan» του υπουργείου Παιδείας

Σύμφωνα με τα «επιχειρηματικά» σχέδια του υπουργείου Παιδείας, η περιστολή της δημόσιας χρηματοδότησης θα δημιουργήσει συνθήκες «δημιουργικής ανασφάλειας» στα Πανεπιστήμια και θα τα υποχρεώσει να εξορθολογίσουν τη διαχείρισή τους, περικόπτοντας δαπάνες και λειτουργικά έξοδα, και να στραφούν στην αγορά σε αναζήτηση νέων πηγών εσόδων (επιχειρηματική δράση, πώληση υπηρεσιών, σύνδεση με επιχειρήσεις, προσέλκυση ιδιωτικών πόρων, δίδακτρα).

Τα ΑΕΙ, δηλαδή, εκβιάζονται να συνδεθούν με ταχύτερους ρυθμούς με τις πολιτικές που -χρόνια τώρα- πρυτανεύουν στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Για να πληρώσουν από τους μισθούς των διδασκόντων, μέχρι το ρεύμα και το τηλέφωνο. Για να αγοράσουν καρέκλες και τραπέζια και επιστημονικό εξοπλισμό. Για να νοικιάσουν αίθουσες διδασκαλίας.

Να το ξεκαθαρίσουμε, λοιπόν, και ας μην υπάρχει καμιά απολύτως αμφιβολία: Με όχημα την υποχρηματοδότηση, υφαίνουν την υποταγή στην αγορά. Η υποχρηματοδότηση, ο οικονομικός στραγγαλισμός, είναι κι αυτό -αλήθεια- μια πολιτική. Και, μάλιστα, θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι και μια αποτελεσματική πολιτική για το υπουργείο Παιδείας.

Από τη μια, προσφέρει τροφή για κριτική στο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα, υποδαυλίζει το κλίμα της δυσαρέσκειας και, μέσα από την καλλιέργεια μιας γενικευμένης αβεβαιότητας, εξαναγκάζει τα τριτοβάθμια ιδρύματα «να συμμορφωθούν προς τας υποδείξεις» του «κατά Μπολόνια Ευαγγελίου», δηλαδή να υιοθετήσουν τη συμπεριφορά ιδιωτικής επιχείρησης, για να βρουν νέους πόρους, κρατώντας από τη μια το δίσκο του εράνου και από την άλλη το λιβανιστήρι. Παράλληλα, για να μην ξεχνιόμαστε, φορτίζει και την μπαταρία στις παραπλανητικές σειρήνες των ιδιωτικών Πανεπιστημίων. Ετσι, το ένα γρανάζι «πιάνει» το άλλο!

Βεβαίως, για να διαχειριστούν τη διαμόρφωση του νέου χάρτη της ανώτατης εκπαίδευσης, επειδή η επιχειρηματική δραστηριότητα, η αναζήτηση πόρων από ιδιώτες, το κοινοτικό χρήμα κ.λπ. συνδέεται με την ιδεολογία του μάνατζμεντ, τα τεχνικά δελτία, τα μέτρα, τις ενέργειες, τις δράσεις, τα παραδοτέα πακέτα εργασίας, την ανταγωνιστικότητα, την επιλεξιμότητα κ.ά. στην κορυφή της πυραμίδας βρίσκεται ήδη μια νέα ολιγαρχική διοίκηση, το Συμβούλιο Ιδρύματος που αποφασίζει τελικά για όλες τις λειτουργίες του πανεπιστημίου, από τις αμιγώς εκπαιδευτικές, ακαδημαϊκές, ερευνητικές, μέχρι τις οικονομικές και διοικητικές.

Παράλληλα, η επιμονή στη διαγραφή δεκάδων χιλιάδων «αργοπορημένων» φοιτητών συνδέεται ευθέως με τη λογική μιας επιχείρησης που εξυγιαίνεται μέσω του εξοστρακισμού του «πλεονάζοντος» προσωπικού της.

………………………………………………………………………..

Τα δίδακτρα ως ώριμο φρούτο

Ας μη γελιόμαστε: οι πιο συνήθεις πόροι είναι οι ίδιοι οι φοιτητές που θα κληθούν να πληρώσουν τις σπουδές τους. Είναι σίγουρο! Σε σύντομο χρονικό διάστημα, αν ευοδωθούν οι παραπάνω σχεδιασμοί, το Ελληνικό Πανεπιστήμιο, θα επιβάλει δίδακτρα. Και αυτά τα δίδακτρα δεν θα επιβληθούν τυπικά από «πάνω», κεντρικά, αλλά από την κάθε σχολή ξεχωριστά, στο πλαίσιο της «αυτοτέλειας», της «σύνδεσης με την κοινωνία και την οικονομία», της αλλαγής «χρηματοδοτικής κουλτούρας», της «απελευθέρωσης από τα δεσμά της δημόσιας χρηματοδότησης» και άλλων ζαχαρωμένων εκφράσεων που κάθε λίγο και λιγάκι «ξεφουρνίζει» το υπουργικό επιτελείο.

Η πορεία -από τη μεριά του υπουργείου- είναι κιόλας χαραγμένη και απομένει η υλοποίησή της: Βάζουν δίδακτρα σε όλα τα μεταπτυχιακά προγράμματα, βάζουν δίδακτρα σε προπτυχιακά για αλλοδαπούς, βάζουν δίδακτρα σε προπτυχιακά προγράμματα εξ αποστάσεως, ωθούν όσες ανώτατες σχολές δεν μπορούν να προσελκύσουν ιδιωτικούς πόρους (π.χ. σχολές με θεωρητικό γνωστικό αντικείμενο) να θεσμοθετήσουν δίδακτρα, για να μπορέσουν να επιβιώσουν.

Πλήθος προτάσεις από επίσημα χείλη, του τύπου «η συμβολή των φοιτητών να πάρει τη μορφή τελών εγγραφής», καθώς και «πληρωμή διδάκτρων από φοιτητές που καθυστερούν τις σπουδές τους», βολιδοσκοπούν την κοινή γνώμη και λειαίνουν το έδαφος της αποδοχής. Η σταδιακή είσοδος διδάκτρων στην ανώτατη εκπαίδευση είναι μια τακτική που μοιάζει με το μαγείρεμα ενός αστακού. Η εισαγωγή διδάκτρων συμβαίνει αργά, αλλά σταθερά έτσι ώστε, όταν θα παρατηρήσουμε ότι το νερό βράζει, θα είμαστε ήδη μαγειρεμένοι!

…………………………………………………………………………….

Ιστορικά… διδάγματα

*Η πρώτη διακυβέρνηση της Θάτσερ στη Μεγάλη Βρετανία, στο επίπεδο της ανώτατης εκπαίδευσης, ξεκινά από τις δραστικές οικονομικές περικοπές στα Πανεπιστήμια. Με τον νόμο του 1988 για την ανώτατη εκπαίδευση, ρίχνει τα Πανεπιστήμια στον κυκεώνα της αγοράς και τα καλεί, αν θέλουν να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους, να λειτουργήσουν ως επιχειρήσεις ανταγωνιζόμενα, ώστε να εγγράψουν φοιτητές και να πάρουν προγράμματα από διεθνείς οργανισμούς και ιδιώτες. Αποτέλεσμα; Τα δημόσια Πανεπιστήμια επιβάλλουν δίδακτρα στους φοιτητές και προσαρμόζουν απόλυτα τα ερευνητικά τους προγράμματα στις απαιτήσεις των ιδιωτών που τα χρηματοδοτούν.

*Στην αρχή της οικονομικής κρίσης, η τότε υπουργός Παιδείας, Αννα Διαμαντοπούλου, συναντήθηκε με τον υπουργό Ερευνας, Τεχνολογίας και Ανώτατης Εκπαίδευσης της Πορτογαλίας, Χοσέ Μαριάνο Γκάγκο, με στόχο να μαθητεύσει στις πολιτικές «αναμόρφωσης» των ΑΕΙ. Λίγο μετά τη συνάντηση, ο υπουργός της εξίσου «προβληματικής» μεσογειακής χώρας δήλωσε: «Η οικονομική κρίση είναι μια μοναδική ευκαιρία για αναμόρφωση της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Στην Πορτογαλία τα ΑΕΙ προσελκύουν ιδιωτικούς πόρους πάνω από το 50% των συνολικών πόρων και οι φοιτητές πληρώνουν δίδακτρα. Ετσι, τα ΑΕΙ αποκτούν μεγαλύτερη αυτονομία»!

*Πρόσφατα, σε ένα άρθρο στο ECONOMIST επισημάνθηκε ότι τα πανεπιστημιακά δίδακτρα στις ΗΠΑ έχουν εδώ και χρόνια αυξηθεί ταχύτερα από την ικανότητα των Αμερικανών να τα αποπληρώσουν. Την ίδια περίοδο, στη Wall Street Journal αποκαλύπτεται ότι τα σπουδαστικά δάνεια που εκκρεμούσαν ανέρχονταν συνολικά σε 829,785 δισ. δολάρια!