Το 2020 δεν σημαδεύτηκε μόνο από την πανδημία, αλλά και από μια σειρά σημαντικών επετείων, είτε μέσα από πρόσωπα είτε μέσα από ιστορικά γεγονότα, τα οποία με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σημάδεψαν τα κοινωνικά, πολιτιστικά και πολιτικά πράγματα, αλλά και τη ζωή μας. Ας θυμίσουμε ορισμένα απ’ αυτά.
Πέρασαν 150 χρόνια από την έναρξη της Δεύτερης Βιομηχανικής Επανάστασης τη δεκαετία του 1870 με τις μεγάλες εφευρέσεις (τηλέφωνο, φωνόγραφος, απαρχές εξηλεκτρισμού, αυτοκίνητο με μηχανή εσωτερικής καύσης κ.λπ.), αλλά και τη μεγάλη οικονομική ύφεση μεταξύ 1873-1896, με αποτέλεσμα την όξυνση των κοινωνικών αγώνων και αντιθέσεων, η οποία έμελλε να σημαδέψει τον 20ό αιώνα, θετικά και αρνητικά. Έχουμε, όμως, και τα 200 χρόνια από τη γέννηση του Φ. Ένγκελς, θεμελιωτή (μαζί με τον Μαρξ) της επιστημονικής κριτικής του καπιταλισμού και της αναγκαιότητας του σοσιαλισμού. Επίσης, συμπληρώθηκαν 80 χρόνια από τη δολοφονία του Τρότσκι, βασικού πρωτεργάτη (μαζί με τον Λένιν) της πρώτης νικηφόρας εργατοαγροτικής επανάστασης και θεμελιωτή της Διαρκούς Επανάστασης,του Κόκκινου Στρατού και της ανεξάρτητης επαναστατικής τέχνης. Επίσης, έχουμε τα 80 χρόνια από την αυτοκτονία του Βάλτερ Μπένγιαμιν (για να μην πέσει στα χέρια τωνναζί), ενός ανθρώπου ο οποίος συνομίλησε κριτικά με το μαρξισμό και άσκησε μεγάλη επιρροή στα ζητήματα της αισθητικής. Και βέβαια, 70 χρόνια από το θάνατο του Όργουελ, του ανθρώπου του οποίου το όνομα έμελλε να συνδεθεί με τη δυστοπία, όπως είναι το κλασικό πλέον έργο του, «1984», καιμε την προφητική επινόηση του Μεγάλου Αδελφού (Big Brother), προαναγγέλλοντας επί της ουσίας τον έλεγχο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης από λίγους, αλλά και τον συνεχή έλεγχο των πολιτών, τόσο στα προσωπικά τους δεδομένα όσο και μέσα από κάμερες παντού.
Υπήρχε, ωστόσο, και ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ. Συμπληρώθηκαν 250 χρόνια από τη γέννηση του Μπετόβεν, ο οποίος εξέφρασε μέσα από τη μουσική του τις κοινωνικές αλλαγές και το πρόταγμα της αδελφοσύνης όλων των ανθρώπων. Επιπλέον, συμπληρώθηκαν 50 χρόνια από τη διάλυση των Beatles, 40 χρόνια από τη δολοφονία του Λένον (και 80 από τη γέννησή του), αλλά και 50 χρόνια από τον πρώτο δίσκο των Black Sabbath, οι οποίοι θεμελίωσαν τη Heavy Metal.
Όσον αφορά τα καθ’ ημάς, πέρασαν 100 χρόνια από τη δολοφονία του Δημοσθένη Λιγδόπουλου (ενός από τους πρωτεργάτες του ΣΕΚΕ-ΚΚΕ), ο οποίος παρά το νεαρό της ηλικίας του έβαλε τη σφραγίδα του στο νεοσύστατο σοσιαλιστικό και επαναστατικό κίνημα της χώρας μας, αλλά και 70 χρόνια από τη μέρα που χτύπησαν τις γυναίκες στο κολαστήριο της Μακρονήσου, το βράδυ της 30ής Ιανουαρίου 1950, για να υπογράψουν «δήλωση μετανοίας», επειδή αγωνίστηκαν και αντιστάθηκαν στους Ναζί κατά τη διάρκεια της Κατοχής.
Όμως, και στη χώρα μας έχουμε πλούσια πολιτιστική παράδοση. Ας τη θυμηθούμε. Συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από τη γέννηση της μεγάλης Ελληνίδας του πολιτισμού, Μελίνας Μερκούρη, μιας γυναίκας αυτόνομης, ασυμβίβαστης, δυναμικής, γοητευτικής, της οποίας το όνομα ταυτίστηκε τόσο με την τέχνη όσο και με την πολιτική. Έχουμε ακόμη και 50 χρόνια από το θάνατο του δεξιοτέχνη του μπουζουκιού Μ. Χιώτη (και 70 χρόνια από την ηχογράφηση της «Παράξενης κοπέλας» του), 60 χρόνια από το θάνατο του Μ. Καραγάτση(του πιο ερωτικού συγγραφέα), 30 χρόνια από το θάνατο του αναρχικού υπαρξιακού χριστιανοποιητή Ν. Καρούζου, 100 χρόνια από τη γέννηση ενός από τους σπουδαιότερους Έλληνες δοκιμιογράφους, του Μανώλη Λεοντάρη (παρωνύμιο Λαμπρίδης), ο οποίος άνοιξε νέους ορίζοντες στα θέματα της αισθητικής θεωρίας και της μαρξιστικής λογοτεχνικής κριτικής, ερχόμενος σε ρήξη με τη σταλινική ορθοδοξία και τις αντιλήψεις του σοσιαλιστικού ρεαλισμού στην τέχνη, αλλά και 45 χρόνια από το θάνατο (1975)και 110 χρόνια από τη γέννηση (1910) του ποιητή του ονείρου, της ουτοπίας, της φυγής, της μοναξιάς, του υμνητή της γυναίκας που την καλούσε να χορέψει πάνω στο φτερό του καρχαρία, Νίκου Καββαδία.
Τέλος, αφήνοντας το 2020 πίσω μας, τίθενται ταυτόχρονα απολογιστικά και αρκετά ερωτήματα:Πόσο μας άλλαξε η πανδημία; Πόσο βλέπουμε αλλιώς τον κόσμο; Πώς βλέπουμε τη σχέση μας με τηφύση και πόσο σημαντική είναι για εμάς; Πώς βλέπουμε το μέλλον της εργασίας και της υγείας, μπροστάστις ζοφερές εξελίξεις; Πώς βλέπουμε τις ανθρώπινες σχέσεις; Μπορούμε να φανταστούμε, αλλά και να προτάξουμεένα υγιές και ανθρώπινο περιβάλλουν, χωρίς ανεργία, χωρίς φτώχεια, με λιγότερες ώρες εργασίας και πολύ ελεύθερο χρόνο;
Είμαστε κομμάτι της φύσης. Όμως, η φύση θα επιβιώσει και χωρίς εμάς, εμείς δεν θα επιβιώσουμε χωρίς τη φύση.
Αφήνουμε πίσωτο 2020 που μας ταλαιπώρησε, αλλά κρατάμε τα θετικά, αυτά που μάθαμε: Εξαρτιόμαστε ο ένας από τον άλλον και από τη φύση.Μπορούμε να προχωρήσουμε, αρκεί να σχεδιάσουμε το μέλλον που αξίζουμε,με προστασία του περιβάλλοντος, της υγείας, της εργασίας,με διαφάνεια, συμμετοχή, αυτοοργάνωση, αυτενέργεια, αλληλεγγύη, κοινωνική δικαιοσύνη, δημοκρατία.
Ας φανταστούμε, λοιπόν, αυτό που μας προέτρεπε ο Λένον: Ένα κόσμο που
«[…] δεν υπάρχουν κράτη
Δεν είναι δύσκολο να το κάνεις
Τίποτα για το οποίο να σκοτώνεις ή να πεθαίνεις
Και καμία θρησκεία επίσης
Φαντάσου όλους τους ανθρώπους
Να ζουν τη ζωή ειρηνικά
[…] Φαντάσου όλους τους ανθρώπους
Να μοιράζονται όλο τον κόσμο
Και ο κόσμος θα ζει σαν ένα».
