Παγώστε τα κέρδη, όχι τους ανθρώπους!

Οι προβλέψεις σε όλον τον κόσμο για την οικονομική κατάσταση είναι δραματικές. Όλες οι αναλύσεις των διεθνών οικονομολόγων δεν εξετάζουν πλέον αν θα υπάρξει ύφεση, αλλά το μέγεθός της. Ο πληθωρισμός καλπάζει και οι διαφαινόμενες ελλείψεις ενέργειας, συνθέτουν μια αποπνικτική πραγματικότητα για τον κόσμο μας. 

Ο συνεχιζόμενος ιμπεριαλιστικός πόλεμος στην Ουκρανία και οι άγριοι ανταγωνισμοί ΗΠΑ-ΕΕ και Ρωσίας παροξύνουν την ανεξέλεγκτη ενεργειακή κρίση. Οι απειλητικοί τόνοι των Ευρωπαίων ηγετών περί τέλους της «ανεμελιάς» πληθαίνουν, οι κυβερνήσεις ετοιμάζονται να προωθήσουν σκληρά μέτρα για εξοικονόμηση ενέργειας και οι εργαζόμενοι…αναμένουν τον λογαριασμό. Με την αναγκαιότητα αναζωπύρωσης της κοινωνικής κινητοποίησης, να αποτελεί το μοναδικό φραγμό απέναντι στην προκλητική λεηλασία του εργατικού εισοδήματος και τη μοιρολατρική αποδοχή του «δύσκολου χειμώνα». 

Ευρωπαϊκή Ένωση

Οι ακραίες τιμές ενέργειας προκαλούν «πονοκέφαλο» στις ευρωηγεσίες, που βλέπουν την κοινωνική δυσαρέσκεια να φουντώνει πανευρωπαϊκά. Εδώ και πολλούς μήνες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή περιοριζόταν σε ρόλο... θεατή, βλέποντας τις τιμές στη χονδρική αγορά ενέργειας να εκτοξεύονται στα ύψη και φυσικά να θησαυρίζουν οι καπιταλιστές του κλάδου. 

Στην έκτακτη σύνοδο κορυφής των υπουργών ενέργειας της ΕΕ στις 9/9, δεν είναι σίγουρο ότι θα αποφασιστεί η επιβολή πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου ή η αποσύνδεσή του από την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. H υιοθέτηση του μέτρου μπορεί μάλιστα να συνοδεύεται από κατάργηση της φορολόγησης των υπερκερδών (windfall profits) των ηλεκτροπαραγωγών.

Το μόνο σίγουρο είναι πως οι ευρωπαϊκοί λαοί θα συνεχίσουν να πληρώνουν τα κερδοσκοπικά παιχνίδια από την εμπορευματοποίηση ενός δημόσιου αγαθού. Η πιο απλή απόδειξη είναι οι τιμές του ρεύματος στην Ισπανία και την Πορτογαλία, που υπάρχει αποσύνδεση από τις τιμές του φυσικού αερίου. Έτσι, ενώ σήμερα η χονδρική τιμή ρεύματος στην Ελλάδα είναι γύρω στα 600-700 ευρώ η μεγαβατώρα, στην Ισπανία και την Πορτογαλία είναι περίπου 190 ευρώ (που βέβαια και πάλι δεν είναι «τσάμπα»). Κι αυτή η τεράστια απόκλιση υπάρχει κάθε μέρα. 

Ανεξάρτητα από όσα πρόκειται να δρομολογηθούν το προσεχές διάστημα στα μέτωπα των ροών και των τιμών, είναι πια σαφές πως οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν μπει σε τροχιά εξοικονόμησης ενέργειας, ζητώντας από νοικοκυριά και επιχειρήσεις, τις αγαπημένες τους «θυσίες». Στη Γερμανία, τα φώτα των δρόμων θα χαμηλώνουν, τα φανάρια στα σημεία που δεν έχει κίνηση θα σβήνουν, το νερό θα είναι κρύο στα δημόσια κτίρια και τα μνημεία δεν θα φωτίζονται κατά τη διάρκεια της νύχτας. Ως έσχατη λύση, εξετάζεται ακόμα και να μπει «δελτίο» στην προμήθεια φυσικού αερίου, αν η ρωσική στρόφιγγα κλείσει εντελώς. Αντίστοιχες «ιδέες» μείωσης της κατανάλωσης συζητούνται σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. 

Όλη η συζήτηση στην Ευρώπη -και όχι μόνο- αρχίζει και κινείται γύρω από τη μείωση κατανάλωσης ενέργειας, προφανώς όχι για λόγους περιβαλλοντικής ευαισθησίας (η επιστροφή στο πετρέλαιο και η αναστολή των επενδύσεων για την αντιμετώπιση της κλιματικής καταστροφής είναι ενδεικτικά…) ή για λόγους καθολικής πρόσβασης στο ρεύμα και τη θέρμανση για όλους/ες, αλλά για τη διατήρηση των κερδών των καπιταλιστών και των (αποτυχημένων) κυρώσεων απέναντι στη Μόσχα. 

Από αυτή την άποψη φαντάζει απολύτως ταιριαστό το σύνθημα του βρετανικού κινήματος κατά της ενεργειακής φτώχειας και της ακρίβειας, που συνδυάζεται με μια καμπάνια άρνησης πληρωμής των εξωφρενικών λογαριασμών ρεύματος: «παγώστε τα κέρδη, όχι τους ανθρώπους». Στη Βρετανία, τον Οκτώβριο η αύξηση στους λογαριασμούς ενέργειας σε ετήσια βάση θα φτάσει το 80%, απειλώντας εκατομμύρια ανθρώπους από το να πεθάνουν από το κρύο ή να αρρωστήσουν, φέρνοντας στα όριά του ήδη υποβαθμισμένο NHS. 

Ελλάδα

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, στα διαλείμματα από τις «επισυνδέσεις» και έχοντας ξεχάσει την υπόσχεση έκτακτης φορολόγησης των εταιριών ενέργειας, ανακοίνωσε έναν προσωρινό μηχανισμό τιμολόγησης που υποτίθεται ότι θα ανέκοπτε τη φρενήρη αύξηση τιμών και θα μείωνε τους λογαριασμούς κατανάλωσης. Ο μηχανισμός αποδείχθηκε γενναία επιδότηση των εταιριών ενέργειας. 

Οι παραγωγοί ρεύματος εξαντλούν τα περιθώρια κερδοσκοπίας και οι έμποροι λιανικής συναινούν, αφού όλοι τους, ότι ποσό «χάνουν» από τα τελικά τιμολόγια, μπαίνει στα ταμεία τους από τον κρατικό προϋπολογισμό. Οι νέες τιμές στα τιμολόγια του ηλεκτρικού ρεύματος που ανακοινώθηκαν το Σάββατο 20 Αυγούστου και αφορούν τις χρεώσεις του Σεπτέμβρη, είναι αυξημένες έως και 65% σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα, με τη διαφορά για τις υπέρογκες χρεώσεις, να γίνεται κρατική επιχορήγηση στους «αναξιοπαθούντες» ενεργειακούς παίκτες. 

Τα λεφτά της επιδότησης μιας χούφτας εταιρειών είναι χρήματα που προέρχονται από τις τσέπες μας και στερούν πολύτιμα κονδύλια για κοινωνική πολιτική. Μάλιστα, οι επιδοτήσεις αυτές προκαταβάλλονται από την κυβέρνηση ακόμα και σε ποσοστό 75%. Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του αρμόδιου υπουργείου, οι κρατικές επιδοτήσεις για τον Αύγουστο ξεπέρασαν τα 1,1 δισ. ευρώ. Το ποσό θα φτάσει τον Σεπτέμβριο τα 1,9 δισ., ενώ ο συνολικός λογαριασμός του τελευταίου έτους ανέρχεται σε αρκετά δισ. ευρώ. Όταν πρόκειται όμως για τις ανάγκες των πολλών, οι κρατούντες, μας θυμίζουν σε αυστηρό ύφος ότι δεν υπάρχουν «λεφτόδεντρα».

Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία υπάρχει έκρηξη ανεξόφλητων λογαριασμών, καθώς το 45% των καταναλωτών έχει πλέον ληξιπρόθεσμες οφειλές. Από τα στοιχεία των τεχνικών της ΔΕΗ, υπάρχει εκτίμηση ότι μέχρι τέλους τους έτους, ο αριθμός των εντολών για διακοπές ρεύματος θα ξεπεράσεις τις 400.000. Μόνο τον Ιούλιο, η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας ήταν πάνω από 11%, άρα τα κλιματιστικά έμειναν κλειστά παρά τη ζέστη. «Καλά πήγε» τελικά και η «απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας», που υποτίθεται θα μείωνε τις τιμές και θα λειτουργούσε υπέρ του καταναλωτή, όπως υποστήριζαν διαχρονικά οι θιασώτες των ιδιωτικοποιήσεων. 

Αισχροκέρδεια

Υπάρχουν βέβαια κι οι δευτερογενείς ανατιμήσεις σε υπηρεσίες και αγαθά που μετατρέπουν την τρομακτική ακρίβεια σε «θηλιά» για τα νοικοκυριά. Σχεδόν ο μισός πληθυσμός της χώρας ξοδεύει πάνω από το μισό μηνιαίο εισόδημά του για την κάλυψη των πάγιων εξόδων και υποχρεώσεων (ενοίκιο, λογαριασμοί).

Η εκτίναξη του κόστους του ρεύματος, του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, συμπαρασύρει όλα τα βασικά αγαθά, σε συνδυασμό με το τζογάρισμα στις χρηματιστηριακές αγορές τροφίμων, που προϋπήρχε της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και των προβλημάτων στις εφοδιαστικές αλυσίδες λόγω covid-19. Όσοι/ες κατάφεραν να πάνε ολιγοήμερες διακοπές, επέστρεψαν για να διαπιστώσουν ότι το σούπερ μάρκετ έχει γίνει απλησίαστο με τις τιμές να ανεβαίνουν καθημερινά και τους μισθούς να παραμένουν «παγωμένοι». 

Τα στοιχεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού για το επτάμηνο Ιανουαρίου-Ιουλίου καταγράφουν θεαματική αύξηση των εσόδων κατά 16,6%, σε σχέση με την πρόβλεψη του προϋπολογισμού. Το 1/5 από αυτά τα πρόσθετα έσοδα, προέρχονται από τον ΦΠΑ, αποκαλύπτοντας ότι ο πληθωρισμός (11,1% τον Αύγουστο) μεταφράζεται σε αύξηση των κρατικών εσόδων από τους έμμεσους φόρους και τις ανατιμήσεις. Και μεταξύ άλλων επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι η «γενναιοδωρία» που δείχνει η κυβέρνηση για την επιδότηση των τρελών χρεώσεων στους λογαριασμούς ρεύματος χρηματοδοτείται από τους ίδιους τους φορολογούμενους.

Καλά κρατά και το «πάρτι» αισχροκέρδειας στα καύσιμα. Τα ΕΛΠΕ, εξαπλασίασαν τα κέρδη τους το β’ τρίμηνο σε σχέση με πέρυσι, από 79 εκ. σε 535 εκ. ευρώ. Η Μότορ Όιλ ανακοίνωσε αύξηση κερδών 271,58% το πρώτο εξάμηνο του 2022 συγκριτικά με το 2021! Την ίδια ώρα, εμείς έχουμε ξεμείνει από λεφτά πριν να βγει ο μήνας και εξακολουθούμε να πληρώνουμε πανάκριβα τη βενζίνη. 

Αντεπίθεση

Η κυβέρνηση θα αναζητήσει διέξοδο από την πίεση που υφίσταται, λόγω και της υπόθεσης των τηλεφωνικών παρακολουθήσεων, στην προεκλογική ΔΕΘ. Πάντως, οι όποιες πρωθυπουργικές εξαγγελίες αναμένεται να κινηθούν στη λογική των διάφορων «φιλοδώρημα-pass», με μικρές αυξήσεις-ελαφρύνσεις, καθώς «οι πόροι δεν είναι ανεξάντλητοι» και χωρίς να προσφέρουν ουσιαστική λύση στη συντριβή του βιοτικού μας επιπέδου. 

Ο θυμός που σιγοκαίει για τη ζοφερή πραγματικότητα που έχει διαμορφωθεί από τη γενικευμένη ακρίβεια, χρειάζεται να γίνει οργανωμένη κραυγή αγώνα και αντεπίθεσης των «από κάτω». Με τη μαζική δράση του κινήματος και της Αριστεράς, που θα χρειαστεί να επαναφέρουν συλλογικές πρακτικές δυναμικής ανυπακοής, μαχητικής διεκδίκησης και κοινωνικής αλληλεγγύης προς τους πιο αδύναμους, να απαιτήσουμε, εδώ και τώρα:

• Γενναίες αυξήσεις σε μισθούς -συντάξεις με Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή (ΑΤΑ).

• Επαναφορά του 13ου και 14ου μισθού στο δημόσιο και αντίστοιχα της 13ης και 14ης σύνταξης.

• Επίδομα ανεργίας για όλους/ες, χωρίς όρους και προϋποθέσεις, ίσο με τον βασικό μισθό, με πλήρη ασφαλιστικά και υγειονομικά δικαιώματα. 

• Πλαφόν στις τιμές υγρών καυσίμων, φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας.

• Κατάργηση του χρηματιστηρίου ενέργειας και της ρήτρας αναπροσαρμογής.

• Καμία διακοπή ρεύματος σε λαϊκό σπίτι και μικρομάγαζα. 

• Εθνικοποίηση του συστήματος παραγωγής, μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας.

• Κατάργηση του ειδικού φόρου κατανάλωσης και του ΦΠΑ στα βασικά είδη διατροφής και πλατιάς λαϊκής κατανάλωσης. Διατίμηση σε όλα τα βασικά αγαθά.

• Υψηλή και μόνιμη φορολόγηση των υπερκερδών των μεγάλων επιχειρήσεων ενέργειας, καυσίμων και τροφίμων.

• Δαπάνες για υγεία-παιδεία-κοινωνικές υπηρεσίες, όχι για στρατό-αστυνομία και το καρτέλ της ενέργειας. 

Είναι σαφές ότι δεν μπορούμε να ζούμε άλλο έτσι και τίποτα δεν πρόκειται να κερδηθεί χωρίς αγώνα. Οι πρώτες δράσεις και οι πρώτες απόπειρες συγκρότησης κινηματικών πρωτοβουλιών κατά της ακρίβειας, έχουν αρχίσει ήδη να κάνουν την εμφάνισή τους. 

*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά