Οι εξορυκτικές εταιρείες – όπως όλες οι μεγάλες πολυεθνικές – έχουν ως μόνο στόχο το κέρδος. Τελεία! Χωρίς αστερίσκους, χωρίς εξαιρέσεις. Ενίοτε, αναγκάζονται – με φανερή απέχθεια - να συμμορφωθούν με κάποιους στοιχειώδεις κανόνες ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εργατικής και κοινωνικής δικαιοσύνης, και προστασίας του περιβάλλοντος. Τότε όμως το κέρδος τους – ο θεμέλιος λίθος της ύπαρξής τους – μειώνεται.
Η μεγιστοποίηση του κέρδους επιτυγχάνεται με δύο τρόπους: αύξηση των εσόδων και/ή μείωση των εξόδων. Οι εταιρείες που εξορύσσουν μεταλλεύματα έχουν το μειονέκτημα να είναι σχετικά ανελαστικές στην αύξηση των εσόδων. Οι τιμές των προϊόντων τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με μια παγκόσμια αγορά που δεν τους αφήνει πολλά περιθώρια. Επικεντρώνουν λοιπόν τη στρατηγική τους στη μείωση του κόστους.
Αυτό που χρειάζονται είναι φθηνές πρώτες ύλες, φθηνή εργασία, κοινωνική απάθεια, και τη δυνατότητα να επηρεάζουν το νομοθετικό πλαίσιο που ρυθμίζει τη δραστηριότητά τους. Υφαρπάζουν λοιπόν δημόσιο χώρο και κοινούς πόρους, αδιαφορούν για την τήρηση των περιβαλλοντικών όρων, επενδύουν πολλά στην καταστολή οποιασδήποτε κοινωνικής αντίδρασης, και θεωρούν τους εργαζόμενους ως αναλώσιμο πόρο.
Πριν λίγες μέρες ένας άνθρωπος έχασε τη ζωή του στα εργοτάξια της Ελληνικός Χρυσός, γεγονός που προκαλεί έντονη θλίψη σε όλους μας και εκφράζουμε τα συλλυπητήριά μας στην οικογένεια και τους οικείους του. Η εταιρεία μετράει ήδη την απώλεια δύο ανθρώπων και τραυματισμούς πολλών άλλων. Για την εταιρεία αυτό είναι μια, αναπόφευκτη και αποδεκτή, παράπλευρη απώλεια. Δε θα μπορούσε να ειπωθεί καλύτερα από το τρόπο που η ίδια η εταιρεία το δηλώνει σε πινακίδα εργοταξίου της, όπου μετράει τις μέρες χωρίς εργατικό ατύχημα: Days without lost time incident (μέρες χωρίς συμβάν που να οδήγησε σε απώλεια χρόνου παραγωγική εργασίας). Έχει καταφέρει όμως να πείσει τους εργαζομένους της ότι τα συμφέροντά τους είναι κοινά. Τους έχει πείσει ότι για το όποιο ατύχημα ή δυστύχημα ευθύνονται οι ίδιοι και όχι η εταιρεία. Τους έχει πείσει ότι η όποια θυσία των εργαζομένων συμβάλλει τελικά στην ευημερία όλων. Το γεγονός ότι κάποιοι σκοτώνονται, και κάποιοι άλλοι είναι στις λίστες με τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο, είναι αδιάφορο.
Εταιρείες όπως η Eldorado Gold συνήθως βρίσκονται αντιμέτωπες και με κοινωνικές αντιδράσεις. Τέτοιου είδους κοινωνική αναταραχή μπορεί να οδηγήσει σε εκδίωξη της εταιρείας ή έστω στη θέσπιση πιο αυστηρών όρων λειτουργίας, που όμως αυξάνουν το κόστος. Προτιμούν λοιπόν να δραστηριοποιούνται σε περιοχές που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα. Ισχυρίζονται τότε ότι οι “επενδύσεις” που κάνουν οδηγούν σε ανάπτυξη. Ανάπτυξη όπως την ορίζουν εκείνοι και που αν τελικά δεν αρέσει στους ντόπιους παρουσιάζεται ως μονόδρομος. Αν δεν καταφέρουν να καταστείλουν τις κοινωνικές αντιδράσεις προχωρούν σε εκβιασμούς, εκφοβισμούς, ακόμη και σε δολοφονίες, όπως η πρόσφατη εκτέλεση της Berta Cáceres, ακτιβίστριας από την Ονδούρα.
Πολύ σημαντική θέση στη στρατηγική των εταιρειών όπως η Eldorado κατέχουν τα ΜΜΕ. Η κοινή γνώμη πρέπει να συμπορευτεί με την εταιρεία, κάτι που γίνεται πιο εύκολο όταν τα κανάλια είναι διαπλεκόμενα. Δεν είναι τυχαίο ότι όλες οι μεγάλες κινητοποιήσεις ενάντια στις εξορύξεις αποσιωπήθηκαν ή χλευάστηκαν από τα ιδιωτικά κανάλια. Αποσιωπούνται και υποβαθμίζονται και από τους δημόσιους φορείς ενημέρωσης όταν αυτό εξυπηρετεί τα συμφέροντα της κυβέρνησης που, εν πολλοίς, τα ελέγχει. Δεν ήταν και τόσο περίεργο που αυτό το έκανε η δημόσια τηλεόραση επί καθεστώτος “επενδύσεων με κάθε κόστος”. Το να συμβαίνει όμως το ίδιο και με την ΕΡΤ, η οποία – σε αντίθεση με την ΕΡΤ3 – δε θεώρησε σημαντικό να συμπεριλάβει στα κεντρικά της δελτία ειδήσεων τη μεγάλη πορεία του Σαββάτου στη Θεσσαλονίκη, δημιουργεί έντονους προβληματισμούς.
Καταλαβαίνει επίσης κανείς, ότι ο ρόλος της κυβέρνησης και του κρατικού μηχανισμού είναι κομβικός. Η κυβέρνηση αποφασίζει το νομοθετικό πλαίσιο που ρυθμίζει τη δραστηριότητα των εταιρειών. Στην Ελλάδα αυτό το πλαίσιο δημιουργήθηκε με στόχο την εξυπηρέτηση των εταιρειών και όχι τη διασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος και την προστασία του περιβάλλοντος, και εξακολουθεί να ισχύει.
Όσο η καταστροφή στη Χαλκιδική συνεχίζεται, όσο το νομοθετικό πλαίσιο δεν αλλάζει, όσο η κοινωνία σέρνεται στα δικαστήρια, η κυβέρνηση φέρει αυτούσια την ευθύνη.
