Παντελής Πουλιόπουλος: Ένας διεθνιστής επαναστάτης

Ο Που­λιό­που­λος γεν­νή­θη­κε το 1900. Δια­μορ­φώ­θη­κε ως αγω­νι­στής στις πρώ­τες δε­κα­ε­τί­ες του 20ού αιώνα, τις οποί­ες σφρά­γι­σαν τρεις με­γά­λες εξε­λί­ξεις: α) Η εμ­φά­νι­ση στην Ελ­λά­δα μιας νέας μα­ζι­κής και συ­γκε­ντρω­μέ­νης κοι­νω­νι­κής δύ­να­μης, της ερ­γα­τι­κής τάξης και του ορ­γα­νω­μέ­νου ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος. β) Η τρα­γω­δία του πο­λέ­μου, με ιδιαί­τε­ρα με­γά­λη διάρ­κεια (1912-1913 Βαλ­κα­νι­κοί πό­λε­μοι, 1914-1918 Α΄ Πα­γκό­σμιος Πό­λε­μος και 1919-1922 η Μι­κρα­σια­τι­κή Εκ­στρα­τεία). γ) Η νίκη της Οκτω­βρια­νής Επα­νά­στα­σης και η επί­δρα­ση που είχε σε όλο τον πλα­νή­τη. 

Το ΣΕΚΕ από την ίδρυ­σή του ενα­ντιώ­θη­κε στον εθνι­κι­σμό, αντι­τά­χθη­κε στη συμ­με­το­χή της Ελ­λά­δας στον πό­λε­μο και την ιμπε­ρια­λι­στι­κή επέμ­βα­ση στη Σο­βιε­τι­κή Ένωση, καθώς και στη Μι­κρα­σια­τι­κή Εκ­στρα­τεία. Ορ­γά­νω­σε αντι­πο­λε­μι­κά συλ­λα­λη­τή­ρια με συμ­με­το­χή δε­κά­δων χι­λιά­δων αν­θρώ­πων. Στις μάχες του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος της επο­χής, το ΣΕΚΕ κρά­τη­σε διε­θνι­στι­κή στάση και ενα­ντιώ­θη­κε στη Με­γά­λη Ιδέα για «κοινή προ­σπά­θεια του έθνους», για την «απε­λευ­θέ­ρω­ση των αλύ­τρω­των πα­τρί­δων». Ορ­γά­νω­σε τη γε­νι­κή απερ­γία του Ιούλη του 1919 και αλ­λε­πάλ­λη­λες απερ­γί­ες το 1920-1921, παρά τις επι­θέ­σεις που δε­χό­ταν για «αντε­θνι­κή στάση». 

Ο Που­λιό­που­λος επι­στρα­τεύ­θη­κε το 1920 και τον έστει­λαν στη Σμύρ­νη. Εκεί εντά­χθη­κε σε ορ­γα­νω­μέ­νο πυ­ρή­να στρα­τιω­τών και άρ­χι­σε την αντι­πο­λε­μι­κή δράση. Μαζί με συ­ντρό­φους του στο μέ­τω­πο, εξέ­δω­σε την εφη­με­ρί­δα «Ερυ­θρός Φρου­ρός», καθώς και μία σειρά προ­κη­ρύ­ξεις που μοι­ρά­ζο­νταν στο μέ­τω­πο και την Ελ­λά­δα. 

Με την κα­τάρ­ρευ­ση του με­τώ­που, η Ελ­λά­δα κα­τα­κλύ­στη­κε από τους πρό­σφυ­γες της Μι­κράς Ασίας και τους στρα­τιώ­τες, οι οποί­οι μετά από πο­λύ­χρο­νη θη­τεία επέ­στρε­ψαν στην πο­λι­τι­κή ζωή. Ο Που­λιό­που­λος, μαζί με συ­ντρό­φους του, δη­μιούρ­γη­σαν την Ένωση Πα­λαιών Πο­λε­μι­στών. Κυ­κλο­φο­ρού­σαν προ­κη­ρύ­ξεις με αντι­πο­λε­μι­κή προ­πα­γάν­δα και διεκ­δι­κού­σαν να απαλ­λο­τριω­θούν ιδιω­τι­κά, κρα­τι­κά και εκ­κλη­σια­στι­κά κτή­μα­τα, για να δοθεί γη στους βε­τε­ρά­νους του υπερ­δε­κα­ε­τούς πο­λέ­μου και πρώτα στους τραυ­μα­τί­ες και τους σα­κα­τε­μέ­νους. Το κί­νη­μα αυτό έφθα­σε να έχει πε­ρί­που 80.000 μέλη. Στο Πρώτο Πα­νελ­λή­νιο Συ­νέ­δριό του πήραν αντι­πο­λε­μι­κές και αντι­μι­λι­τα­ρι­στι­κές απο­φά­σεις και εξέ­λε­ξαν πρό­ε­δρο τον Που­λιό­που­λο, ο οποί­ος κα­τέ­γρα­ψε τις απο­φά­σεις του συ­νε­δρί­ου, που σή­με­ρα κυ­κλο­φο­ρούν σε βι­βλίο με τίτλο «Πό­λε­μος κατά του Πο­λέ­μου» (με το ψευ­δώ­νυ­μο Μιχ. Ορ­φα­νός).

Στο «Πό­λε­μος κατά του Πο­λέ­μου» γρά­φει: «…Η πρό­σφα­τη ιστο­ρία μας απέ­δει­ξε τρανά πόσο ύπου­λες και λα­ο­πλά­νες είναι οι δι­καιο­λο­γί­ες περί “εθνι­κής ενό­τη­τος”, “αμύ­νης της χώρας” κ.λπ., κάτω από τις οποί­ες σκέ­πα­ζαν οι δη­μιουρ­γοί των πο­λέ­μων τα αλη­θι­νά τους αίτια. Όποια κι αν είναι η έκ­βα­ση του πο­λέ­μου για το κα­θέ­να εμπό­λε­μο κρά­τος, τα απο­τε­λέ­σμα­τά του είναι ολέ­θρια για τους λαούς, πάντα οι λαοί τόσο του νι­κη­τού όσο και του νι­κη­μέ­νου βγαί­νουν και οι δύο νι­κη­μέ­νοι από τον πό­λε­μο…».

Στο 3ο Έκτα­κτο Συ­νέ­δριο του ΣΕΚΕ, στο οποίο με­το­νο­μά­στη­κε σε ΚΚΕ, απο­φα­σί­στη­κε η σύν­δε­σή του με την 3η Διε­θνή και ο Πα­ντε­λής Που­λιό­που­λος εκλέ­χτη­κε Γραμ­μα­τέ­ας της ΚΕ σε ηλι­κία 24 χρο­νών.

Πρό­σφα­τα εκ­δό­θη­καν οι θέ­σεις της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 100 χρό­νια από την ίδρυ­ση του κόμ­μα­τος. Η ΚΕ γρά­φει: «κάτω από την επί­δρα­ση της στρα­τη­γι­κής γραμ­μής του Διε­θνούς Κο­μου­νι­στι­κού Κι­νή­μα­τος (π.χ. το 7ο Συ­νέ­δριο της ΚΔ)», το ΚΚΕ οδη­γή­θη­κε «στη στρα­τη­γι­κή που επε­ξερ­γά­στη­κε το 1934 (6η Ολο­μέ­λεια) και το 1935 (6ο Συ­νέ­δριο)», με απο­τέ­λε­σμα να μην μπο­ρέ­σει αρ­γό­τε­ρα «να συν­δέ­σει στην πράξη τον ηρω­ι­κό εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κό αγώνα με την κα­τά­κτη­ση της ερ­γα­τι­κής εξου­σί­ας, με απο­τέ­λε­σμα να μην αντα­πο­κρι­θεί στις συν­θή­κες της επα­να­στα­τι­κής κα­τά­στα­σης που δια­μορ­φώ­θη­κε κατά την απε­λευ­θέ­ρω­ση».

Εδώ είναι ση­μα­ντι­κό να επι­ση­μά­νου­με την πα­ρα­δο­χή της ΚΕ του ΚΚΕ σχε­τι­κά με τη σύν­δε­ση της «στρο­φής» της Κο­μι­ντέρν στο 7ο Συ­νέ­δριο (προς τα Λαϊκά Μέ­τω­πα) με τις στρα­τη­γι­κές απο­φά­σεις της 6ης Ολο­μέ­λειας (αστι­κο­δη­μο­κρα­τι­κός χα­ρα­κτή­ρας της επα­νά­στα­σης στην Ελ­λά­δα) και την ήττα του ΕΑ­Μι­κού κι­νή­μα­τος και της Αρι­στε­ράς (συμ­φω­νί­ες Λι­βά­νου, Γκα­ζέρ­τας, Βάρ­κι­ζας). Το ΚΚΕ «κα­τορ­θώ­νει» να κάνει αυτές τις δια­πι­στώ­σεις, χωρίς να ανα­φερ­θεί στον Πα­ντε­λή Που­λιό­που­λο, που αντι­στά­θη­κε πει­σμα­τι­κά στη γραμ­μή της 6ης Ολο­μέ­λειας, γρά­φο­ντας το κο­ρυ­φαίο βι­βλίο «Δη­μο­κρα­τι­κή ή σο­σια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση στην Ελ­λά­δα;». Σε αυτό ο Που­λιό­που­λος κάνει μια τα­ξι­κή ανά­λυ­ση της «ανόρ­θω­σης» του ελ­λη­νι­κού κα­πι­τα­λι­σμού μετά το 1910, δια­ψεύ­δο­ντας τις από­ψεις που πε­ρι­γρά­φουν την Ελ­λά­δα ως «Ψω­ρο­κώ­σται­να». Συ­γκρού­ε­ται με την προ­σπά­θεια των δια­δό­χων του στην ηγε­σία του ΚΚΕ να πα­ρου­σιά­σουν την απόρ­ρι­ψη του σο­σια­λι­σμού ως δήθεν αντι­κει­με­νι­κό ζή­τη­μα, προ­βάλ­λο­ντας θέ­σεις για ανω­ρι­μό­τη­τα και αδυ­να­μία της ερ­γα­τι­κής τάξης στην Ελ­λά­δα. Με αυτή την ανά­λυ­ση κα­τα­λή­γει στο συ­μπέ­ρα­σμα ότι η σο­σια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση είναι η μόνη πραγ­μα­τι­κή διέ­ξο­δος, ότι η δυ­να­τό­τη­τα του σο­σια­λι­σμού είναι ζή­τη­μα στρα­τη­γι­κής, τα­κτι­κής και ορ­γά­νω­σης του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος και όχι πα­θη­τι­κής ανα­μο­νής για το «ωρί­μα­σμα» του κα­πι­τα­λι­σμού. Συγ­χρό­νως επι­ση­μαί­νει ότι η αντι-ιμπε­ρια­λι­στι­κή πάλη μπο­ρεί να δοθεί με συ­νέ­πεια μόνο δε­μέ­νη με την πάλη για το σο­σια­λι­σμό. Εκτι­μά­ει ότι η μάχη ενά­ντια στο φα­σι­σμό δεν είναι μάχη για τη στα­θε­ρο­ποί­η­ση της αστι­κής δη­μο­κρα­τί­ας, δη­λα­δή ένα ξε­χω­ρι­στό «στά­διο», αλλά ότι οι κο­μου­νι­στές οφεί­λουν να πα­λεύ­ουν το φα­σι­σμό ενώ­νο­ντας τους ερ­γά­τες στο Ενιαίο Μέ­τω­πο, δί­νο­ντας πάντα κα­θα­ρά τη μάχη μέσα στην τάξη για το σο­σια­λι­στι­κό προ­σα­να­το­λι­σμό. Η τρα­γι­κή επι­βε­βαί­ω­ση της άπο­ψης του Που­λιό­που­λου ήλθε με την ήττα του κι­νή­μα­τος το 1944-1945. 

Ο Που­λιό­που­λος εκτε­λέ­στη­κε από τους Ιτα­λούς στο Κούρ­νο­βο το 1943, σε ηλι­κία 43 χρο­νών. Μπρο­στά στο εκτε­λε­στι­κό από­σπα­σμα, απευ­θύν­θη­κε στη γλώσ­σα τους στους Ιτα­λούς στρα­τιώ­τες, κα­ταγ­γέλ­λο­ντας τον φα­σι­σμό και τον πό­λε­μο, πράγ­μα που τους οδή­γη­σε να αρ­νη­θούν να πυ­ρο­βο­λή­σουν. Τε­λι­κά τον εκτέ­λε­σαν οι αξιω­μα­τι­κοί. Ο Που­λιό­που­λος, παρά τη σύ­ντο­μη ζωή του, άφησε μια με­γά­λη πα­ρα­κα­τα­θή­κη μαρ­ξι­στι­κού έργου και δρά­σης. Η με­λέ­τη των από­ψε­ών του, ακόμα και σή­με­ρα, μπο­ρεί να μας ανοί­ξει ορί­ζο­ντες και να μας δώσει απα­ντή­σεις.

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά