Προς νέες εκλογές στην Ισπανία;

Το αποτέλεσμα των εκλογών ήρθε να σφραγίσει την πολιτική κρίση που έχει ανοίξει ούτως ή άλλως για το καθεστώς του ’78 τα τελευταία χρόνια. Τα κόμματα του δικομματισμού (Λαϊκό Κόμμα και Σοσιαλιστές) είναι βαθιά πληγωμένα αφού έχασαν πάνω από 5.000.000 ψήφους. Πρόκειται για κρίση ιστορικών διαστάσεων, αφού η διακυβέρνηση της χώρας και η ενότητα του ισπανικού κράτους δεν είναι πια εξασφαλισμένα. Αυτή η κρίση θα είναι το χαρακτηριστικό που θα συνοδεύει τις επιλογές των από πάνω το επόμενο διάστημα. Το συγκεκριμένο ερώτημα που προκύπτει μετά τις εκλογές είναι αν θα μπορεί να κυβερνηθεί η χώρα και άρα αν το πολιτικό σύστημα θα αρχίσει να ανασυγκροτείται, ή αν θα βαθύνουν η κρίση και τα αδιέξοδα γι’ αυτό.

Αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης

Βρισκόμαστε ήδη στην επόμενη μέρα και η αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης είναι γεγονός. Κάποιοι αναλυτές δίνουν έμφαση στη φύση του εκλογικού συστήματος. Ένας λόγος παραπάνω, γιατί σε ένα εκλογικό σύστημα που δεν ευνοούνται τα μικρά κόμματα, τα κόμματα του δικομματισμού συνεχίζουν να μην μπορούν να κυβερνήσουν. Η μεγάλη πίεση μπαίνει από το κόμμα της Δεξιάς. Ο Ραχόι, εκφράζοντας ισχυρό κομμάτι της αστικής τάξης, πιέζει το PSOE (Σοσιαλιστές) να αποδεχτεί το σχηματισμό Μεγάλου Συνασπισμού Δεξιάς-Σοσιαλδημοκρατίας, που θα κυβερνήσει «σταθερά» τη χώρα. Σε αυτό το σενάριο πιθανότατα να χωράει και το κόμμα των Πολιτών (Ciudadanos), το οποίο δεν έχει πάρει ακόμα ξεκάθαρη θέση. Το κόμμα των Σοσιαλιστών βρίσκεται σε βαθύ διχασμό, με ένα μέρος του να στηρίζει τον Μεγάλο Συνασπισμό και με ένα άλλο να αντιλαμβάνεται ότι αυτό θα σημάνει το τέλος του ιδεολογικά και πολιτικά. Το πιο πιθανόν είναι ότι το PSOE ετοιμάζεται για συνέδριο μέσα στο Φλεβάρη, με τη Σουσάνα Ντίαζ από την Ανδαλουσία να διεκδικεί την προεδρία, να στηρίζει τη συνεργασία με τη Δεξιά και να κατηγορεί τον Σάντσες για ανικανότητα. Πρόκειται για τα πρώτα αποτελέσματα της βαθιάς συστημικής κρίσης. Η λέξη «πασοκοποίηση» (pasokification) ακούγεται όλο και περισσότερο. Από την άλλη, μια συνεργασία των Σοσιαλιστών με το Podemos δεν φαίνεται εφικτή, αφού ο σχηματισμός, διά στόματος Ιγκλέσιας, έχει θέσει σαφείς όρους γι’ αυτήν τη συνεργασία, με πρώτο και σημαντικότερο τη στήριξη της διενέργειας δημοψηφίσματος στην Καταλονία καθώς και του δικαιώματος του αποφασίζειν. Το PSOE ως κόμμα που ανέκαθεν στήριζε την ενότητα της Ισπανίας δεν μπορεί να κάνει πίσω στο Καταλανικό ζήτημα. Ωστόσο, επικοινωνιακά ο Ιγκλέσιας επιμένει να αναφέρεται σε μέρος του PSOE, σε αυτούς που διαφωνούν με μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας, καλώντας τους να στηρίξουν μια μεγάλη μεταρρύθμιση του ισπανικού κράτους σε όλα τα επίπεδα. Μέχρι τώρα οι συνθήκες είναι τέτοιες που η πίεση δεν έχει μεταφερθεί στο Podemos, αφού δεν είναι το πρώτο κόμμα, δημιουργώντας τις ιδανικές συνθήκες για να μην υποκύψει σε συστημικές πιέσεις.

Εν τω μεταξύ, οι εξελίξεις στην Καταλονία έχουν τη δική τους δυναμική, αφού ύστερα από μαραθώνιες συνεδριάσεις η CUP αποφάσισε να μη στηρίξει για πρόεδρο τον Άρτουρ Μας, γεγονός που ανοίγει το δρόμο για νέες εκλογές στην Καταλονία το Μάρτιο.

Ένα ακόμα ζήτημα που προκύπτει είναι αν τα σχήματα που συνεργάστηκαν με το Podemos στην Καταλονία, τη Βαλένσια, τη Γαλικία και τη Χώρα των Βάσκων θα αποκτήσουν δική τους κοινοβουλευτική ομάδα, αφού αυτή ήταν η συμφωνία από την αρχή με το Podemos. Θυμίζουμε ότι 27 από τους 69 βουλευτές είναι εκλεγμένοι μέσα από τα ενωτικά σχήματα. Η ηγεσία του Podemos δεν αρνείται αυτό το δικαίωμα, μένει να φανεί αν ο κανονισμός του κοινοβουλίου θα το επιτρέψει. Σε περίπτωση που δεν το κατορθώσουν, το ερώτημα είναι αν οι βουλευτές αυτοί θα ενσωματωθούν στην κοινοβουλευτική ομάδα του Podemos ή αν θα δράσουν ανεξάρτητα.

Σύμφωνα πάντως με τις εκτιμήσεις πολλών και διαφορετικών δυνάμεων, το ισπανικό κράτος θα οδηγηθεί σε νέες εκλογές την άνοιξη.

Podemos

Την Κυριακή 3 Γενάρη συνεδρίασε το Συμβούλιο των Πολιτών του Podemos (Κ.Ε.) για να αποφασίσει σχετικά με τα βήματα που θα ακολουθήσει από εδώ και πέρα. Ο Πάμπλο Ιγκλέσιας, που το προηγούμενο διάστημα είχε δεχθεί έντονες κριτικές σχετικά με την εσωτερική δημοκρατία αλλά και την όλο και πιο δεξιά ρητορική, επιχειρεί το τελευταίο διάστημα να δώσει πιο ριζοσπαστικό τόνο στο λόγο του. Σε επίπεδο ουσίας έχει όντως διαφοροποιηθεί στο ζήτημα της Καταλονίας, ενώ αντιλαμβάνεται επίσης ότι οι αριστερές συμμαχίες, όπως αυτή με την Άντα Κολάου, είναι κάτι στο οποίο αξίζει να επενδύσει. Ωστόσο, συνεχίζει να μη διαχωρίζεται με σαφήνεια από ενδεχόμενα κεντροαριστερά σενάρια, ενώ η ριζοσπαστική στροφή μένει περισσότερο σε επικοινωνιακό επίπεδο.

Στην ομιλία του, πάντως, έβαλε το στίγμα για την επόμενη περίοδο, αναφέροντας τα τρία πιθανά σενάρια για το προσεχές διάστημα. Είτε έναν Μεγάλο Συνασπισμό Δεξιάς, Σοσιαλιστών και Πολιτών, είτε μια εναλλακτική κυβέρνηση που θα προωθήσει μια νέα μετάβαση, θα εφαρμόσει μέτρα άμεσης ανακούφισης για το λαό και θα δώσει απαντήσεις στα ζητήματα που απασχολούν τις αυτονομίες, είτε νέες εκλογές. Μίλησε για απεύθυνση στο τμήμα του PSOE που θέλει να έρθει σε ρήξη με τις πολιτικές της Δεξιάς και για ενότητα με την Ενωμένη Αριστερά. Έδωσε επίσης πολύ μεγάλη έμφαση στα ενωτικά σχήματα των οποίων η εμπειρία πρέπει να διαφυλαχτεί. Το Podemos προσπαθεί να πάρει πρωτοβουλίες και να καθορίσει την ατζέντα. Έχει ήδη ετοιμάσει νόμο προς ψήφιση για τις 13 Γενάρη, τον νόμο 25 όπως τον έχει ονομάσει, που θα βασιστεί στο άρθρο 25 του συντάγματος για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα άμεσης ανάγκης με τρεις βασικούς άξονες: τέλος των εξώσεων, κάλυψη των βασικών αναγκών (νερό, πετρέλαιο θέρμανσης, ρεύμα) και δεύτερη ευκαιρία για τους πολίτες. Την ίδια στιγμή ο Ιγκλέσιας χρησιμοποιεί μια «κυβερνητική» επιχειρηματολογία, παρουσιάζοντας το Podemos και τον ίδιο ως τη μοναδική εγγύηση για την ενότητα της Ισπανίας.

Εν τω μεταξύ, η Ενωμένη Αριστερά βρίσκεται σε τροχιά αναδιοργάνωσης, αναγνωρίζοντας ότι τα λάθη του παρελθόντος (συνεργασία με Σοσιαλιστές) της στοίχισαν, και ετοιμάζεται επίσης για συνέδριο, στο οποίο πιθανότατα να αποφασίσει και την αλλαγή ονόματος, εντάσσοντας ενδεχομένως και ριζοσπαστικές ομαδοποιήσεις που προέκυψαν από τη μάχη των δημοτικών εκλογών.

Η ριζοσπαστική πτέρυγα του Podemos επιμένει ότι κάθε σχέδιο της Αριστεράς και του Podemos πρέπει να εξυπηρετεί μονομερώς τα συμφέροντα των εργαζομένων των λαών και ότι η μόνη κυβερνησιμότητα που πρέπει να ενδιαφέρει τους «από κάτω» είναι αυτή που θα λύνει τα προβλήματά τους και που δεν θα εξασφαλίζει τη συνέχεια του καθεστώτος του ’78. Την ίδια στιγμή δίνει πολύ μεγάλη έμφαση σε μια ενωτική πρωτοβουλία της Αριστεράς που θα πολλαπλασιάσει τα καλά αποτελέσματα της Καταλονίας, της Βαλένσια και της Γαλικίας.

Συμπερασματικά

Στο ισπανικό κράτος υπάρχουν τρία πράγματα που δεν συμβαίνουν στην Ελλάδα. Πρώτον, το εθνικό ζήτημα ως ζήτημα αυτοδιάθεσης των λαών και όχι ως πατριωτική ευαισθησία. Δεύτερον, οι εκατοντάδες ενωτικοί ριζοσπαστικοί σχηματισμοί που κυβερνούν τους δήμους σε ολόκληρη την Ισπανία. Τρίτον, η συνέχεια των κινημάτων και ιδιαίτερα του κινήματος κατά των εξώσεων (με μικρότερη ένταση) όλο το 2015. Με λίγα λόγια, ο παράγοντας λαϊκή κινητοποίηση και οι προσωπικότητες της Αριστεράς (Άντα Κολάου, Μανουέλα Καρμένα, Αλμπέρτο Γκαρσόν, Πάμπλο Ιγκλέσιας, Τερέσα Ροδρίγες κ.ά.) δημιουργούν ένα σκηνικό πολυπλοκότητας και ευκαιριών μοναδικό. Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε την απουσία μνημονίου, καθώς και την ύπαρξη της ελληνικής εμπειρίας που λειτουργεί προληπτικά για ένα μέρος των αγωνιστών-τριών.

Είναι πολύ βασικό σε αυτό το σκηνικό να στηριχτεί ένας μεγάλος εναλλακτικός πόλος όλων των κινηματικών και αριστερών δυνάμεων που θα συγκρουστεί άμεσα με τις πολιτικές της λιτότητας και δεν θα παραλύσει περιμένοντας τις εκλογές. Δεν πρόκειται για απλή ευχή, αφού αυτό έχει ήδη γίνει σε πολλές αυτονομίες, με πρώτη την Καταλονία και ιδιαίτερα το δήμο της Βαρκελόνης.

Το στοίχημα στην Ισπανία είναι ανοιχτό, διατηρώντας ανοιχτό και το ρήγμα στην καρδιά της Ευρώπης. Οι ευκαιρίες για τους λαούς είναι μπροστά και έχουμε κάθε λόγο να χαιρόμαστε γι’ αυτό.