Τα κρουαζιερόπλοια βλάπτουν σοβαρά το περιβάλλον

Υπάρχει βέβαια και μία τελευταία συνήθεια, η συνοδεία της λέξης ανάπτυξη από το «πράσινη». Πόσο πράσινη τελικά είναι η ανάπτυξη που έρχεται με τον τουρισμό; Πέρα από τη συζήτηση που πρέπει να γίνει για το ποιος κερδίζει από μία τέτοιου είδους ανάπτυξη και τι θέσεις εργασίας δημιουργεί, το παρόν άρθρο θα προσπαθήσει να αναδείξει τη «συνεισφορά» της βιομηχανίας του τουρισμού στην καταστροφή του περιβάλλοντος. Σε αυτό το πνεύμα ήταν και οι δηλώσεις του νέου υπουργού τουρισμού Χ. Θεοχάρη κατά την παράδοση-παραλαβή, δηλώνοντας ότι «ο Τουρισμός είναι εθνική υπόθεση. Δεν προσφέρεται για αντιπαραθέσεις και σκοπιμότητες. Είναι η βαριά βιομηχανία της χώρας, με εμφανή και μετρήσιμη συνεισφορά σε όλους τους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας». Είναι όμως έτσι;

Έχουν προκαλέσει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια οι εκπομπές των εμπορικών και τουριστικών πλοίων, ειδικά σε περιοχές που η κίνηση είναι μεγάλη. Τόσο διεθνώς, όσο και στα ελληνικά νησιά που έχουν συνεχώς αφίξεις κρουαζιερόπλοιων την τουριστική περίοδο, οι επιπτώσεις ειδικά σε τοπικό επίπεδο είναι δραματικές. Είναι χαρακτηριστικά κάποια δεδομένα που έχουν προκύψει από έρευνες, όπως αυτή από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Μετακίνησης και Περιβάλλοντος, όπου για τη χρονιά του 2017, οι εκπομπές διοξειδίου του θείου (SO2) –υπεύθυνου για την ατμοσφαιρική ρύπανση και σοβαρά προβλήματα υγείας– ήταν 10 φορές περισσότερες από ό,τι εκπέμπουν 260 εκατομμύρια αυτοκίνητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δηλαδή 100 εκατομμύρια αυτοκίνητα αντιστοιχούν με 47 κρουαζιερόπλοια. Η Ελλάδα βρίσκεται στην 3η θέση με τις περισσότερες εκπομπές διοξειδίου του θείου στην ΕΕ, μετά από την Ισπανία και την Ιταλία, στις οποίες ο τουρισμός είναι και πιο υψηλός.

Αντίστοιχες είναι οι επιπτώσεις όσον αφορά τα οξείδια του αζώτου (ΝΟx), τα οποία είναι υπεύθυνα για την όξινη βροχή μαζί με το διοξείδιο του θείου, αλλά και για σοβαρές αναπνευστικές παθήσεις. Αντίστοιχης σημασίας, όσον αφορά την επικινδυνότητα, είναι τα σωματίδια και οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που  είναι υπεύθυνο για την υπερθέρμανση. Πιο συγκεκριμένα, ένα κρουαζιερόπλοιο 50.000 τόνων εκπέμπει στην ατμόσφαιρα, ανά ώρα λειτουργίας των μηχανών του, όσα αιωρούμενα σωματίδια εκπέμπουν 50.000 αυτοκίνητα, τα οποία κινούνται με ταχύτητα 130 χλμ/ώρα, μονοξείδιο του αζώτου που αντιστοιχεί σε 45.000 αυτοκίνητα και διοξείδιο του άνθρακα που αντιστοιχεί σε 7.000 αυτοκίνητα. Δεδομένου ότι τα περισσότερα κρουαζιερόπλοια παραμένουν στα λιμάνια μία με δύο μέρες, με τις μηχανές τους ανοιχτές, αντιλαμβανόμαστε την επιβάρυνση που επιφέρουν στα λιμάνια που επισκέπτονται. Είναι χαρακτηριστικό ότι το αποτύπωμα άνθρακα ενός ανθρώπου τριπλασιάζεται, όταν επιβιβάζεται σε ένα κρουαζιερόπλοιο. Τα παραπάνω είναι μόλις λίγα από τις επιπτώσεις των κρουαζιερόπλοιων στις περιοχές που επισκέπτονται. Η ρύπανση αυτή έχει ως αποτέλεσμα τεράστια προβλήματα υγείας, ενώ οι επιπτώσεις στο περιβάλλον είναι πολύ μεγαλύτερες και σίγουρα δεν μπορούν να εκτιμηθούν σε όλο το εύρος τους.

Για το 2019, το ελληνικό κεφάλαιο πανηγυρίζει για το ρεκόρ κρουαζιερόπλοιων που πρόκειται να φτάσουν στα ελληνικά νησιά, με πρωταγωνιστές τον Πειραιά, τη Σαντορίνη, τη Μύκονο και άλλα τουριστικά λιμάνια, όπου εκεί το πρόβλημα γίνεται μεγαλύτερο. Τον Απρίλιο, ο ΣΚΑΪ και πληθώρα μέσων ενημέρωσης πανηγύριζαν για την άφιξη του μεγαλύτερο κρουαζιερόπλοιο στο κόσμο στον Πειραιά. Πρόκειται για ένα πλοίο βάρους 168.000 τόνων και χωρητικότητας πάνω από 4.200 επιβάτες. Κάνοντας τους υπολογισμούς, καταλαβαίνει κανείς ότι οι επιπτώσεις στο λιμάνι του Πειραιά μόνο θετικές δεν είναι. Η πρώην υπουργός τουρισμού Ε. Κουντουρά, επισκεπτόμενη το λιμάνι του Ηρακλείου, πανηγύριζε για τις υποδομές που μπορούν να αντέξουν τα μεγαλύτερα και πιο σύγχρονα κρουαζιερόπλοια, δηλώνοντας ότι φέτος θα είναι η «χρυσή» χρονιά για τον συγκεκριμένο κλάδο. Οι κάτοικοι των νησιών διατρέχουν πραγματικά μεγάλο κίνδυνο, δεδομένου ότι οι εκπομπές αυτές των κρουαζιερόπλοιων δημιουργούν πολύ υψηλές συγκεντρώσεις των παραπάνω καυσαερίων, υπεύθυνων για σοβαρά προβλήματα υγείας. Μόλις ένα μήνα πριν, στο λιμάνι της Βενετίας ένα κρουαζιερόπλοιο προσέκρουσε στο λιμάνι και σε τουριστικό σκάφος, τραυματίζοντας τέσσερις ανθρώπους. Ήταν η σπίθα που οδήγησε σε μεγάλες αντιδράσεις από τους κατοίκους της Βενετίας, όπου τα τελευταία χρόνια διαδηλώνουν ενάντια στην έντονη τουριστική δραστηριότητα που μολύνει και καταστρέφει την πόλη.

Η ανασκόπηση των λύσεων που προτείνουν οι  οργανισμοί για το περιβάλλον, έχει μεγάλη σημασία για το πώς ο καπιταλισμός ως σύστημα διαχειρίζεται τέτοιου είδους προβλήματα. Υπάρχει τα τελευταία χρόνια μία μεγάλη κόντρα ανάμεσα στους παραγωγούς πετρελαίου και τους εφοπλιστές για το ποιος θα επωμιστεί τα μέτρα που οφείλουν να τηρήσουν από το 2020 για μειωμένες εκπομπές θείου. Και σε αυτή την περίπτωση δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι θα βρεθεί λύση. Τα κρουαζιερόπλοια χρησιμοποιούν ως βασικό καύσιμο βαρύ πετρέλαιο (μαζούτ) και συμπληρωματικά ντίζελ πλοίων και υγροποιημένο φυσικό αέριο. Τα δύο τελευταία καύσιμα χρησιμοποιούνται κατά βάση στα λιμάνια, ενώ παρότι είναι καθαρότερα του μαζούτ –ό,τι περισσεύει στα διυλιστήρια– δεν χρησιμοποιούνται, γιατί «στοιχίζουν» στους ιδιοκτήτες πλοίων. Η μόνη λύση την οποία έχουν καταφέρει να εφαρμόσουν, και αυτήν πολύ μεμονωμένα, είναι η κήρυξη ορισμένων λιμανιών ως «περιοχές ελέγχου εκπομπών θείου», στις οποίες απλά το πλοίο αλλάζει καύσιμο όσο βρίσκεται στην περιοχή.

Θυμίζει την άλλη τρανή ιδέα για τη μόλυνση των αεροπλάνων και την εκπομπή αεριών του θερμοκηπίου, προτείνοντας στις αεροπορικές εταιρίες το φύτεμα δέντρων ως αντισταθμιστικό μέτρο. Μόνο στερεότυπο δεν φαίνεται να είναι το γεγονός ότι η ευαισθησία του καπιταλισμού για το περιβάλλον σταματάει εκεί που αρχίζουν να επωμίζονται οι ίδιοι τις ζημιές. Και βέβαια, οι λύσεις που προτείνονται αφορούν μόνο τα λιμάνια, στα οποία οι συνέπειες είναι ορατές και υπάρχουν αντιδράσεις, ενώ τα πλοία μπορούν να ρυπαίνουν όσο θέλουν εκτός κατοικημένων περιοχών.

Το πρόβλημα των κρουαζιερόπλοιων βέβαια έρχεται να προστεθεί στα ήδη οξυμένα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής, που δείχνει πλέον να παίρνει σάρκα και οστά, ικανά να οδηγήσουν σε σοβαρές πλέον αλλαγές στο περιβάλλον έτσι όπως το γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Στις σημερινές δυσμενείς συνθήκες για το περιβάλλον και τον άνθρωπο, την ώρα που υπάρχουν οι κατάλληλες τεχνολογίες διάσωσης, ο καπιταλισμός επιλέγει να επιτίθεται ακόμα περισσότερο.

Η άναρχη, χωρίς κανόνες εκμετάλλευση της φύσης, μαζί με την ολοένα αυξανόμενη ανάγκη του καπιταλισμού να αυξήσει τα κέρδη του μέσω της πάσης φύσης εμπορευματοποίησης των αγαθών, έχει οδηγήσει τα τελευταία χρόνια στην ανάδειξη των προβλημάτων που έχουν δημιουργηθεί στο περιβάλλον. Ειδικά, ο μαζικός τουρισμός και οι επενδύσεις που αναδεικνύονται ως το μοναδικό μοντέλο ανάπτυξης, παίζουν κρίσιμο ρόλο στην οικολογική καταστροφή.

Είναι απαραίτητο σήμερα και χωρίς καμία καθυστέρηση να ληφθούν μέτρα για την αναστροφή του προβλήματος που έχει δημιουργηθεί. Η μετριοπαθής στάση των διάφορων οργανισμών για το περιβάλλον, που λειτουργούν ως θεσμοί του κεφαλαίου, μόνο χρήσιμη δεν μπορεί να χαρακτηριστεί. Η αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων έρχεται σε πλήρη σύγκρουση με τα κέρδη τους και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο ο καπιταλισμός αδυνατεί να αντιμετωπίσει ουσιαστικά τα προβλήματα που ο ίδιος δημιουργεί στο περιβάλλον και στον άνθρωπο. Και εκεί ακριβώς οι παράγοντες του κινήματος και των οργανώσεων της Αριστεράς έχουν πραγματικά κρίσιμο ρόλο.

*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά