Τα συνδικάτα και τα εργασιακά δικαιώματα στη «μεταμνημονιακή εποχή»

Με αφορ­μή την επα­να­φο­ρά της ευ­νοϊ­κό­τε­ρης ρύθ­μι­σης και της επε­κτα­σι­μό­τη­τας των κλα­δι­κών συλ­λο­γι­κών συμ­βά­σε­ων ερ­γα­σί­ας (ΣΣΕ), σε συν­δυα­σμό με το θέμα της κα­τάρ­γη­σης του υπο­κα­τώ­τα­του μι­σθού (κάτω των 24 ετών) και της επι­κεί­με­νης αύ­ξη­σης του κα­τώ­τα­του μι­σθού, έχει ανοί­ξει μια έντο­νη συ­ζή­τη­ση για το ποια πρέ­πει να είναι η τα­κτι­κή των δυ­νά­με­ων που δρα­στη­ριο­ποιού­νται στα συν­δι­κά­τα.

Κα­ταρ­χάς να πούμε ότι τα μνη­μό­νια είναι πλέον ένα κα­θε­στώς, δη­λα­δή ένα ολό­κλη­ρο οι­κο­νο­μι­κό και κοι­νω­νι­κό σύ­στη­μα, το οποίο διέ­πε­ται από μια σειρά νό­μους και κα­νό­νες. Άρα, στο ζή­τη­μα που τί­θε­ται της επα­να­φο­ράς των θε­σμι­κών κυ­ρί­ως δι­καιω­μά­των, η ερ­γα­τι­κή τάξη ξε­κι­νά από μη­δε­νι­κή βάση μέσα σε ένα εξαι­ρε­τι­κά αντί­ξοο πε­ρι­βάλ­λον.

Κατά συ­νέ­πεια, το κυ­ρί­αρ­χο αφή­γη­μα ότι «η χώρα βγήκε από τα μνη­μό­νια» και πως από εδώ και μπρος θα έχου­με ανά­πτυ­ξη, δέ­χε­ται ισχυ­ρό πλήγ­μα από την ίδια την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα. Διότι, λαμ­βά­νο­ντας υπόψη τα αντι­κει­με­νι­κά στοι­χεία, πα­ρα­τη­ρού­με ότι παρά τους αναι­μι­κούς ρυθ­μούς οι­κο­νο­μι­κής ανά­πτυ­ξης και τη μεί­ω­ση της ανερ­γί­ας, εντού­τοις με πραγ­μα­τι­κούς όρους εξα­κο­λου­θεί η ανερ­γία να κυ­μαί­νε­ται σε υψηλά επί­πε­δα από αυτά που δί­νουν οι επί­ση­μοι φο­ρείς. Η προ­ο­πτι­κή αυτή επι­βε­βαιώ­νε­ται και από προη­γού­με­νες εκτι­μή­σεις του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ ότι ακόμη και εάν υπάρ­χει μια θε­τι­κή με­τα­βο­λή του ΑΕΠ, θα πρό­κει­ται για μια μακρά πε­ρί­ο­δο «άνερ­γης ανά­πτυ­ξης» και με την προ­ϋ­πό­θε­ση ότι δεν θα αναι­ρε­θούν από ένα εν­δε­χό­με­νο νέο κύκλο υπο­χώ­ρη­σης της οι­κο­νο­μι­κής δρα­στη­ριό­τη­τας.

Σύμ­φω­να με τις προ­σεγ­γί­σεις του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ, αν αξιο­ποι­η­θούν και άλλοι εναλ­λα­κτι­κοί δεί­κτες μέ­τρη­σης της ανερ­γί­ας (π.χ. η με­ρι­κή απα­σχό­λη­ση, η προ­σω­ρι­νή ερ­γα­σία, οι απο­θαρ­ρη­μέ­νοι άνερ­γοι κλπ.), τότε το πο­σο­στό ανερ­γί­ας εμ­φα­νί­ζε­ται υψη­λό­τε­ρο κατά 7 πο­σο­στιαί­ες μο­νά­δες από το 19% που δί­νε­ται από την κυ­βέρ­νη­ση.

Στους πα­ρα­πά­νω δεί­κτες μέ­τρη­σης της ανερ­γί­ας δεν προ­σμε­τρού­νται και όσοι/-ες Έλ­λη­νες/-ίδες έχουν με­τα­να­στεύ­σει τα χρό­νια των μνη­μο­νί­ων, οι οποί­οι υπο­λο­γί­ζο­νται σε 500.000 άτομα πε­ρί­που. Πράγ­μα­τι θα είχε εν­δια­φέ­ρον η εν­σω­μά­τω­ση των ατό­μων που με­τα­να­στεύ­ουν στον δεί­κτη ανερ­γί­ας, διότι έτσι θα μπο­ρού­σε να δια­μορ­φω­θεί ένας δεί­κτης για την ικα­νό­τη­τα της οι­κο­νο­μί­ας να προ­σφέ­ρει ερ­γα­σία στον πλη­θυ­σμό.

Μια δεύ­τε­ρη αντι­κει­με­νι­κή κα­τά­στα­ση είναι η κυ­ριαρ­χία των ευ­έ­λι­κτων μορ­φών απα­σχό­λη­σης, ιδιαί­τε­ρα στον ιδιω­τι­κό τομέα. Όσον αφορά  το είδος της σχέ­σης ερ­γα­σί­ας, στα­θε­ρά τα τε­λευ­ταία χρό­νια, ακόμη και την πε­ρί­ο­δο μετά το 2015, η πλειο­ψη­φία των νέων συμ­βά­σε­ων, κάθε μήνα, κι­νεί­ται με­τα­ξύ του 55% και 60% προς όφε­λος της με­ρι­κής και της εκ πε­ρι­τρο­πής ερ­γα­σί­ας. Το ίδιο ισχύ­ει και στο Δη­μό­σιο όπου το πο­σο­στό της προ­σω­ρι­νής απα­σχό­λη­σης, του κα­θε­στώ­τος δη­λα­δή των ΙΔΑΧ (Ιδιω­τι­κού Δι­καί­ου Αο­ρί­στου Χρό­νου) και των ΙΔΟΧ (Ιδιω­τι­κού Δι­καί­ου Ορι­σμέ­νου Χρό­νου) στο δη­μό­σιο τομέα, έχει εκτι­να­χθεί από το 4%-5% που ήταν το 2013 στο 20% για το 2017. Γε­νι­κά, η με­ρι­κή απα­σχό­λη­ση, από 232.000 άτομα πε­ρί­που το 2008 έχει ανέλ­θει στις 350.000, εκ των οποί­ων η πλειο­νό­τη­τα θέλει να ερ­γά­ζε­ται με πλήρη και στα­θε­ρή ερ­γα­σία.

Βε­βαί­ως, η άνο­δος του πο­σο­στού της ανερ­γί­ας έχει συμ­βάλ­λει τα μέ­γι­στα στη μεί­ω­ση των μι­σθών. Επι­πλέ­ον, αν και πέ­φτει το πο­σο­στό ανερ­γί­ας, εντού­τοις οι μι­σθοί δεν αυ­ξά­νο­νται, όπως θα ήταν φυ­σιο­λο­γι­κό. Αυτό οφεί­λε­ται, όπως ήδη εί­πα­με, στο γε­γο­νός ότι οι θέ­σεις ερ­γα­σί­ας που δη­μιουρ­γού­νται είναι επι­σφα­λείς (με­ρι­κής απα­σχό­λη­σης, συμ­βά­σεις ορι­σμέ­νου χρό­νου, αδή­λω­της ερ­γα­σί­ας).

Συ­νε­πι­κου­ρού­με­να όλα αυτά από τους ιδε­ο­λο­γι­κούς και ορ­γα­νω­τι­κούς πα­ρά­γο­ντες, όπως είναι ο αρ­νη­τι­κός συ­σχε­τι­σμός δύ­να­μης για τα συν­δι­κά­τα στο εσω­τε­ρι­κό των επι­χει­ρή­σε­ων και στην κοι­νω­νία, συν­θέ­τουν την τρα­γι­κή ει­κό­να που έχει πε­ριέλ­θει ο κό­σμος της ερ­γα­σί­ας.

Ο αρ­νη­τι­κός συ­σχε­τι­σμός δύ­να­μης φαί­νε­ται ιδιαί­τε­ρα στο επί­πε­δο των συλ­λο­γι­κών δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων, όπου επήλ­θε ολική ανα­τρο­πή στο πεδίο των συλ­λο­γι­κών συμ­βά­σε­ων ερ­γα­σί­ας (ΣΣΕ). Με βάση τα δια­θέ­σι­μα στοι­χεία του Υπουρ­γεί­ου Ερ­γα­σί­ας, το 2017 υπο­γρά­φτη­καν μόνο 15 κλα­δι­κές/ομοιο­ε­παγ­γελ­μα­τι­κές συλ­λο­γι­κές συμ­βά­σεις (ΣΣΕ), ενώ αντί­θε­τα, ο αριθ­μός των επι­χει­ρη­σια­κών ΣΣΕ ήταν 244, αντι­προ­σω­πεύ­ο­ντας το 92% του συ­νό­λου των ΣΣΕ. Τα στοι­χεία που δεί­χνουν την ολική ανα­τρο­πή που επήλ­θε στο πεδίο των συλ­λο­γι­κών συμ­βά­σε­ων ερ­γα­σί­ας την πε­ρί­ο­δο μετά το 2012, είναι απο­κα­λυ­πτι­κά. Είναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό ότι ενώ κατά το έτος 2010 έχου­με τη σύ­να­ψη 65 κλα­δι­κών συμ­βά­σε­ων και 227 επι­χει­ρη­σια­κών, δυο χρόνο αρ­γό­τε­ρα, το 2012, όταν ολο­κλη­ρώ­νο­νται οι νο­μο­θε­τι­κές πα­ρεμ­βά­σεις του δευ­τέ­ρου μνη­μο­νί­ου, συ­νά­πτο­νται μόνο 23 κλα­δι­κές συμ­βά­σεις, ενώ αντί­στοι­χα ο αριθ­μός των επι­χει­ρη­σια­κών συμ­βά­σε­ων ερ­γα­σί­ας εκτι­νάσ­σε­ται στις 976. Για όλη την πε­ρί­ο­δο, με­τα­ξύ 2011-17, έχουν υπο­γρα­φεί αθροι­στι­κά 2.273 επι­χει­ρη­σια­κές συμ­βά­σεις ερ­γα­σί­ας ένα­ντι μόνο 162 κλα­δι­κών/ομοιο­ε­παγ­γελ­μα­τι­κών (δες Ετή­σια Έκ­θε­ση 2018, του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ, Η ελ­λη­νι­κή οι­κο­νο­μία και η απα­σχό­λη­ση, σελ. 118-121. Επί­σης, για μια πιο ανα­λυ­τι­κή πα­ρου­σί­α­ση της εξέ­λι­ξης των σσε, δες Α. Κα­ψά­λης, «Η με­τε­ξέ­λι­ξη των συλ­λο­γι­κών συμ­βά­σε­ων ερ­γα­σί­ας σε μνη­μο­νια­κό μέσο απορ­ρύθ­μι­σης της ερ­γα­σί­ας», ηλε­κτρο­νι­κό πε­ριο­δι­κό Marginalia, τεύ­χος 3, Μάιος 2018).

Ου­σια­στι­κά, είναι η πε­ρί­ο­δος κατά την οποία θε­σμο­θε­τεί­ται, με­τα­ξύ άλλων, η υπε­ρί­σχυ­ση των επι­χει­ρη­σια­κών ένα­ντι των κλα­δι­κών συμ­βά­σε­ων ερ­γα­σί­ας, απα­ξιώ­νε­ται η Εθνι­κή Γε­νι­κή Συλ­λο­γι­κή Σύμ­βα­ση Ερ­γα­σί­ας (ΕΓΣΣΕ), απο­ρυθ­μί­ζο­νται οι ερ­γα­σια­κές σχέ­σεις, κα­θιε­ρώ­νε­ται η ευ­ε­λι­ξία στην ερ­γα­σία, διευ­ρύ­νε­ται η αδή­λω­τη ερ­γα­σία και η ερ­γα­σία πολ­λών τα­χυ­τή­των και αμοι­βών, συ­μπιέ­ζε­ται προς τα κάτω ο κα­τώ­τα­τος μι­σθός, εδραιώ­νε­ται η από­λυ­τη κυ­ριαρ­χία του διευ­θυ­ντι­κού δι­καιώ­μα­τος, και έτσι επι­βε­βαιώ­νε­ται πως στα­θε­ρή επι­δί­ω­ξη της ερ­γο­δο­τι­κής πλευ­ράς ήταν να με­τα­φέ­ρει την δια­δι­κα­σία δια­πραγ­μά­τευ­σης στο επί­πε­δο της επι­χεί­ρη­σης όπου η ερ­γα­τι­κή πλευ­ρά είναι πιο αδύ­να­μη συν­δι­κα­λι­στι­κά και επο­μέ­νως δια­πραγ­μα­τευ­τι­κά.

Επί της ου­σί­ας έχουν κυ­ριαρ­χή­σει οι ατο­μι­κές συμ­βά­σεις, λόγω της πί­ε­σης των ερ­γα­ζό­με­νων από τα μνη­μό­νια, την ανερ­γία και τη χα­μη­λή συμ­με­το­χή τους στα σω­μα­τεία, κυ­ρί­ως στον ιδιω­τι­κό τομέα. Οι ερ­γο­δό­τες δεν έχουν ανά­γκη ούτε τα επι­χει­ρη­σια­κά σω­μα­τεία ούτε τις ενώ­σεις προ­σώ­πων, οι οποί­ες γνώ­ρι­σαν έξαρ­ση από το 2010 ως το 2013-14. 

2. Με­τα-μνη­μο­νια­κή εποχή;

Όσον αφορά τον υπο­κα­τώ­τα­το μισθό, έπει­τα από προ­σφυ­γή που έκανε η ΓΣΕΕ στο συμ­βού­λιο της Ευ­ρώ­πης, ο υπο­κα­τώ­τα­τος μι­σθός έχει κρι­θεί πα­ρά­νο­μος, με την έν­νοια ότι πα­ρα­βιά­ζει τη διε­θνή και την κοι­νο­τι­κή νο­μο­θε­σία και το Σύ­νταγ­μα γιατί επι­βάλ­λει μια δυ­σμε­νή, ρα­τσι­στι­κή διά­κρι­ση σε βάρος των νέων που είναι ως 25 ετών. Οπότε, η κα­τάρ­γη­σή του είναι μία δια­δι­κα­σία που θα έπρε­πε να είχε ήδη υλο­ποι­η­θεί και μά­λι­στα από το προη­γού­με­νο διά­στη­μα.

Τώρα, σχε­τι­κά με την επα­να­φο­ρά και την επε­κτα­σι­μό­τη­τα των κλα­δι­κών Συλ­λο­γι­κών Συμ­βά­σε­ων Ερ­γα­σί­ας (ΣΣΕ), ναι μεν είναι ένα θε­τι­κό μέτρο, όπως επί­σης και ο νόμος για τις υπερ­γο­λα­βί­ες ή την αδή­λω­τη ερ­γα­σία, όμως ταυ­τό­χρο­να ενέ­χει και μια βα­σι­κή αντί­φα­ση. Αυτό που ίσχυε και πα­λιό­τε­ρα ήταν ότι ο/η υπουρ­γός είχε τη δυ­να­τό­τη­τα να κη­ρύ­ξει υπο­χρε­ω­τι­κή για ένα κλάδο μία ΣΣΕ που έχουν υπο­γρά­ψει οι ερ­γο­δό­τες, που απα­σχο­λούν συ­νο­λι­κά το 51% των ερ­γα­ζο­μέ­νων του κλά­δου, με εξαί­ρε­ση τις τρά­πε­ζες, που το αντί­στοι­χο πο­σο­στό είναι 70%. Όμως, αυτό που γί­νε­ται τώρα είναι ότι συ­γκε­κρι­με­νο­ποιεί­ται επί το αρ­νη­τι­κό­τε­ρο το 51% των ερ­γα­ζο­μέ­νων που πρέ­πει να έχουν υπο­γρά­ψει τη σύμ­βα­ση, για να ισχύ­ει η επέ­κτα­σή της.

Συ­γκε­κρι­μέ­να, οι ερ­γο­δό­τες κα­λού­νται, χωρίς αυτό να είναι υπο­χρε­ω­τι­κό, να δώ­σουν στο σύ­στη­μα ΕΡ­ΓΑ­ΝΗ και με βάση το ΑΦΜ, το Μη­τρώο Μελών τους, ώστε έτσι να υπο­λο­γι­στεί ο ακρι­βής αριθ­μός των ερ­γα­ζο­μέ­νων που δου­λεύ­ουν στον ανά­λο­γο κλάδο που έχουν υπο­γρά­ψει κλα­δι­κή σύμ­βα­ση. Έτσι, οι ερ­γο­δό­τες, μόνο αν θέ­λουν δί­νουν το μη­τρώο τους, καθώς δεν τους υπο­χρε­ώ­νει ο νόμος. Ξέ­χω­ρα, που δεν υπάρ­χουν μη­χα­νι­σμοί ελέγ­χου των ερ­γο­δο­τών, ώστε να γίνει άμεσα σε όλους τους χώ­ρους η αύ­ξη­ση των μι­σθών, αν και όπου υπάρ­ξουν κλα­δι­κές ΣΣΕ. Αν μά­λι­στα, οι ερ­γο­δό­τες, είναι απο­φα­σι­σμέ­νοι να σα­μπο­τά­ρουν την επέ­κτα­ση της σύμ­βα­σης σε ένα κλάδο, τότε μπο­ρούν να επι­κα­λε­στούν το νόμο για την προ­στα­σία των προ­σω­πι­κών δε­δο­μέ­νων και να μη δώ­σουν αριθ­μό μη­τρώ­ου ή ακόμη και να απο­χω­ρή­σουν από την ερ­γο­δο­τι­κή ορ­γά­νω­ση που ανή­κουν και άρα να μην συ­μπλη­ρώ­νε­ται το 51% των ερ­γα­ζο­μέ­νων που απαι­τεί­ται για να υπο­γρα­φεί μια κλα­δι­κή ΣΣΕ. 

Μια άλλη αντί­φα­ση είναι ότι ενώ η επα­να­φο­ρά του νόμου δίνει τη δυ­να­τό­τη­τα στα σω­μα­τεία να αγω­νι­στούν για να μην μπο­ρέ­σει να βρει πα­τή­μα­τα η ερ­γο­δο­τι­κή πλευ­ρά και να ακυ­ρώ­σει τη συμ­φω­νία, εντού­τοις τα μνη­μό­νια, ακόμη και το 3ο Μνη­μό­νιο που έχει υπο­γρά­ψει η κυ­βέρ­νη­ση ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ-ΑΝΕΛ, έχουν δώσει όλο το οπλο­στά­σιο στους ερ­γο­δό­τες για να μπλο­κά­ρουν τα πάντα.

Μη ξε­χνά­με ότι η κυ­βέρ­νη­ση μετά τη δεύ­τε­ρη αξιο­λό­γη­ση, το 2017, απε­λευ­θέ­ρω­σε πλή­ρως την κυ­ρια­κά­τι­κη ερ­γα­σία, διευ­κό­λυ­νε πε­ραι­τέ­ρω τις ομα­δι­κές απο­λύ­σεις, εφό­σον κα­ταρ­γεί­ται η διοι­κη­τι­κή έγκρι­ση (βέτο) του Υπουρ­γού Ερ­γα­σί­ας, νο­μι­μο­ποί­η­σε την έμ­με­ση αντα­περ­γία από με­ριάς του ερ­γο­δό­τη μέσω του μι­σθο­λο­γι­κού lock-out (δη­λα­δή, η δυ­να­τό­τη­τα μη κα­τα­βο­λής μι­σθού σε αυ­τούς που δεν απερ­γούν), και νο­μο­θέ­τη­σε αντι-απερ­για­κά μέτρα, όπως ότι για να έχει απαρ­τία μια συ­νέ­λευ­ση, η οποία θα απο­φα­σί­ζει για απερ­γία, θα απαι­τεί­ται η πα­ρου­σία του 50%+1 των μελών, σε αντί­θε­ση με αυτό που ίσχυε, που λαμ­βά­νο­νταν απο­φά­σεις στη βάση της απαρ­τί­ας (για πε­ρισ­σό­τε­ρα δες Δ. Κα­τσο­ρί­δας, «Τα ερ­γα­τι­κά δι­καιώ­μα­τα στην κλίνη του Προ­κρού­στη», Η Εφη­με­ρί­δα των Συ­ντα­κτών, 24-7-2017).

Τέλος, να καυ­τη­ριά­σου­με το γε­γο­νός ότι η κυ­βέρ­νη­ση δεν επα­να­φέ­ρει την Εθνι­κή Γε­νι­κή Συλ­λο­γι­κή Σύμ­βα­ση Ερ­γα­σί­ας (ΕΓΣΣΕ), αλλά προ­τι­μά ο κα­τώ­τα­τος μι­σθός να κα­θο­ρί­ζε­ται από την ίδια, όπως ορί­ζει ο νόμος Βρού­τση (Ν.4172 του 2013). Επί­σης, δεν λέει τί­πο­τα για την επα­να­φο­ρά του επι­δό­μα­τος γάμου, ούτε για το πά­γω­μα των τριε­τιών, ενώ με βάση τις μνη­μο­νια­κές επι­τα­γές δεν επα­νέρ­χε­ται η δια­δι­κα­σία του ΟΜΕΔ που θα μπο­ρού­σε να βοη­θή­σει στο να κερ­δη­θούν κά­ποιες συμ­βά­σεις από την πλευ­ρά των ερ­γα­ζο­μέ­νων.

3. Στο διά ταύτα

Το υπο­τι­θέ­με­νο «με­τα­μνη­μο­νια­κό» τοπίο στα ερ­γα­σια­κά θα εξα­κο­λου­θεί να κα­θο­ρί­ζε­ται από το κα­θε­στώς που έχουν δη­μιουρ­γή­σει οι μνη­μο­νια­κοί νόμοι.

Αυτό ση­μαί­νει ότι τα συν­δι­κά­τα και οι ερ­γα­ζό­με­νοι χρειά­ζε­ται κα­ταρ­χήν να εκ­με­ταλ­λευ­τούν τις ρωγ­μές που δη­μιουρ­γού­νται από τις αντι­φά­σεις που φέρ­νει η επα­να­φο­ρά των κλα­δι­κών ΣΣΕ, σαν μια ελα­φρώς κα­λύ­τε­ρη αφε­τη­ρία, και να συ­ζη­τή­σουν τρό­πους ανα­συ­γκρό­τη­σης των συν­δι­κά­των, ορ­γα­νώ­νο­ντας τους αγώ­νες τους. Διότι, η επα­να­φο­ρά των δύο συλ­λο­γι­κών αρχών και η έναρ­ξη της δια­δι­κα­σί­ας αύ­ξη­σης του κα­τώ­τα­του μι­σθού, παρά τα προ­βλή­μα­τα και τις αντι­φά­σεις που ενέ­χουν, εντού­τοις έχουν με­γά­λη ση­μα­σία για ευ­ρύ­τε­ρα τμή­μα­τα της ερ­γα­τι­κής τάξης, υπό την έν­νοια ότι μετά από πολλά χρό­νια πα­ρέ­χε­ται -υπό προ­ϋ­πο­θέ­σεις- η δυ­να­τό­τη­τα της βελ­τί­ω­σης των όρων και των συν­θη­κών απα­σχό­λη­σης ενός ση­μα­ντι­κού αριθ­μού ερ­γα­ζο­μέ­νων (δες Α. Κα­ψά­λης, «Ερ­γα­τι­κά δι­καιώ­μα­τα: νέα (?) κα­τά­στα­ση, νέα και πα­λαιά κα­θή­κο­ντα», Η Αυ­γή-εν­θέ­μα­τα, 25-9-2018).

Αντί­θε­τα, η λο­γι­κή του «όσο χει­ρό­τε­ρα τόσο κα­λύ­τε­ρα» και η απα­ξί­ω­ση της νέας συν­θή­κης στο πεδίο των ερ­γα­σια­κών σχέ­σε­ων, δη­λα­δή της επα­να­φο­ράς των δύο συλ­λο­γι­κών αρχών, δεν προ­σφέ­ρει καμία υπη­ρε­σία στον κόσμο της μι­σθω­τής ερ­γα­σί­ας. Υπό αυτή την έν­νοια, η αξιο­ποί­η­ση έστω και των ελά­χι­στων ευ­νοϊ­κών ρυθ­μί­σε­ων, δίνει τη δυ­να­τό­τη­τα στους ερ­γα­ζό­με­νους να επαυ­ξή­σουν, αρχής γε­νο­μέ­νης από τις απερ­για­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις που προ­κη­ρύσ­σο­νται, διεκ­δι­κώ­ντας ακόμη πε­ρισ­σό­τε­ρα, ώστε να επα­να­φέ­ρουν τις κα­τα­κτή­σεις και τα δι­καιώ­μα­τά τους.

Κατά συ­νέ­πεια, επεί­γει να ανοί­ξει άμεσα και πα­ντού η συ­ζή­τη­ση για την ανα­σύ­ντα­ξη του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος, με­λε­τώ­ντας ταυ­τό­χρο­να σε ποιους κατ’ αρχήν κλά­δους υπάρ­χουν συ­γκρι­τι­κά πλε­ο­νε­κτή­μα­τα για πα­ρέμ­βα­ση. Κι αυτό, επει­δή μια οι­κο­νο­μι­κή άν­θη­ση, ακόμη και εάν αρ­χι­κά προ­έρ­χε­ται μόνο από ορι­σμέ­νους κλά­δους, βοηθά στην ανά­πτυ­ξη των οι­κο­νο­μι­κών διεκ­δι­κή­σε­ων και άρα στην ανα­γέν­νη­ση των απερ­για­κών αγώ­νων και εν­δε­χο­μέ­νως σε πο­λι­τι­κή αντε­πί­θε­ση, αν και αυτή μπο­ρεί να μην γίνει αμέ­σως ορατή εξαι­τί­ας της απο­δυ­νά­μω­σης του πο­λι­τι­κού εν­δια­φέ­ρο­ντος των ερ­γα­ζο­μέ­νων από τις προη­γού­με­νες ήττες.  Γι’ αυτό είναι πολύ ση­μα­ντι­κό να πα­ρα­κο­λου­θού­νται τα στα­τι­στι­κά στοι­χεία, η οι­κο­νο­μι­κή εξέ­λι­ξη, οι κι­νή­σεις των αγο­ρών, οι ισο­λο­γι­σμοί των επι­χει­ρή­σε­ων, οι εκ­θέ­σεις δια­φό­ρων ορ­γα­νι­σμών, η ανά­πτυ­ξη ανά κλά­δους κλπ., επει­δή έχει ση­μα­σία για τη δια­τύ­πω­ση των οι­κο­νο­μι­κών διεκ­δι­κή­σε­ων και άρα για την ανά­πτυ­ξη των ανά­λο­γων δρά­σε­ων.

Το ζη­τού­με­νο, συ­νε­πώς, κάθε φορά είναι η εκτί­μη­ση της συ­γκυ­ρί­ας, η επε­ξερ­γα­σία των ανά­λο­γων διεκ­δι­κή­σε­ων, η καλή προ­ε­τοι­μα­σία των δρά­σε­ων και κυ­ρί­ως η ικα­νό­τη­τα να υπάρ­χουν επι­τυ­χί­ες.

(*) Μια προ­γε­νέ­στε­ρη μορφή του εν λόγω κει­μέ­νου είχε δη­μο­σιευ­τεί στην Εφη­με­ρί­δα των Συ­ντα­κτών, 14-11-2018.