Για την Μακρόνησο έχουν γραφτεί αρκετά πράγματα, ενώ υπάρχει και το Ψηφιακό Μουσείο Μακρονήσου.
Η σκληρότητα των βασανιστηρίων κάνει φανερό ότι επρόκειτο για ένα οργανωμένο σύστημα εξόντωσης, μέσω του οποίου με πρόσχημα την «αναμόρφωση» των κρατουμένων, ασκούνταν σωματική και ψυχολογική βία, ώστε να καμφθεί η συνείδηση και το φρόνημά τους με σκοπό να αποκηρύξουν τις ιδέες τους. Είναι πάρα πολλοί αυτοί που δεν άντεξαν από τις κακουχίες (άθλιες συνθήκες διαβίωσης, αφυδατώσεις από την έλλειψη νερού, αρρώστιες κλπ.) και τα βασανιστήρια, τα οποία περιλάμβαναν φάλαγγα, ξυλοδαρμούς με κλομπ και συρματόσχοινα, δέσιμο σε στύλους, διακοπή του ύπνου με νυχτερινές εφόδους στις σκηνές, βρισιές, εικονικές εκτελέσεις, πέταγμα στη θάλασσα, κάψιμο με αναμμένο σίδερο και ό,τι άλλο εφεύρισκαν, ενώ αρκετοί τρελάθηκαν ή δολοφονήθηκαν ή υπόγραψαν «δηλώσεις μετανοίας».
Υπήρχαν, όμως, και εξόριστοι που μπόρεσαν και άντεξαν. Μια τέτοια περίπτωση ήταν ο Μήτσος Τατάκης (δες Κ. Μπίρκα, ΤΑΤΑΚΗΣ. Ο νικητής της κόλασης. εκδόσεις Ιωλκός, Αθήνα 1978).
Ο Τατάκης ήταν πλοίαρχος του Εμπορικού Ναυτικού και υπήρξε μέλος της γραμματείας της περίφημης Ομοσπονδίας Ελληνικών Ναυτεργατικών Οργανώσεων (ΟΕΝΟ). Σε μια προσπάθεια να αποσπάσουν οι βασανιστές «δήλωση μετανοίας», γίνεται στόχος των πιο φρικτών μαρτυρίων. Ξέχωρα από τον βούρδουλα, τα συρματόσχοινα και τα καψόνια, τον βάζουν να υποστεί το μαρτύριο της ορθοστασίας 24 ώρες το εικοσιτετράωρο μέχρι θανάτου. Αυτό ξεκίνησε στις 7 Ιουνίου 1949 και ο βασικός σκοπός ήταν να σπάσουν το ηθικό του, ώστε να υπογράψουν «δήλωση μετανοίας» οι κρατούμενοι στις στρατιωτικές φυλακές που ήταν στη Μακρόνησο. Από αυτό το βασανιστήριο, το οποίο πρωτο-εφάρμοσαν οι Εγγλέζοι στις αποικίες, δεν άντεχες επάνω από 7-8 ημέρες και στην καλύτερη περίπτωση 12-15 ημέρες. Η διαταγή ήταν κάθε πρωί και κάθε βράδυ βούτηγμα στη θάλασσα φορτωμένος με όλα του τα πράγματα (κουβέρτες, ρούχα κλπ.), ενώ όλες τις υπόλοιπες ώρες όρθιος με δυο φρουρούς δίπλα του να τον επιτηρούν να μην καθίσει, να μην ακουμπήσει κάπου, να μην κοιμηθεί. Μόνο αυστηρά την ώρα του φαγητού θα καθόταν για 5 λεπτά. Και σαν να μην έφταναν αυτά, περνούσαν συνέχεια από μπροστά του διάφοροι αλφαμίτες, βασανιστές και αξιωματικοί και τον έβριζαν, τον απειλούσαν και τον κλοτσούσαν, ενώ αυτός έπρεπε να κυριαρχεί στον εαυτό του και να μην απαντά στις προκλήσεις.
Αυτήν την προσπάθεια των δημίων του, ο Τατάκης αποφάσισε να την τσακίσει, επιλέγοντας ο ίδιος πόσο χρόνο θα διαρκέσει αυτή η δοκιμασία. Οι μέρες περνούσαν και ο Τατάκης άντεχε. Εν τω μεταξύ, στις 15 Ιούνη και αρχές Ιούλη, αντίστοιχα, έφεραν άλλους δύο κρατούμενους δίπλα στον Τατάκη. Και οι τρεις μαζί τραβούν τον δρόμο του Γολγοθά τους. Όμως, αρχίζουν να έχουν διάφορα προβλήματα. Κατ’ αρχάς, άρχισαν να πρήζονται και να μελανιάζουν τα πόδια τους. Η περιγραφή του Κ. Μπίρκα συγκλονίζει: «Γύρω απ’ τους αστράγαλους σχηματίζεται ένας δακτύλιος πλάτους 5 δαχτύλων από μαύρο πηχτό αίμα». Όσα μέρη εξέχουν του προσώπου (μέτωπο, μύτη, μάγουλα, αυτιά) αρχίζουν «να απολεπίζουν, να πέφτουν ολόκληρα μάτσα πέτσες και να τρέχουν αίμα». Το κορμί του Τατάκη άρχισε «να παθαίνει φλεγμονή και [να] τρέχουν δύσοσμα υγρά», ενώ οι πόνοι που νιώθουν από τα χτυπημένα μέρη του κορμιού, «μεγαλώνουν αφάνταστα τη νύχτα απ’ το αγιάζι της θάλασσας και από το μουσκίδι τους ως το μεδούλι. […] Αρχίζουν να βλέπουν τώρα παραισθήσεις». Tο πιο σκληρό βασανιστήριο είναι η «ένταση του πόθου για ύπνο που έφτανε φορές ως την τρέλα…».
Όμως, ο Τατάκης είναι αποφασισμένος να νικήσει. Ακόμη και οι εχθροί του έδειχναν δέος και σεβασμό μπροστά στην πίστη αυτού του ανθρώπου. Μέχρι γιατροί έρχονταν για να μελετήσουν αυτό το φαινόμενο υπερφυσικής αντοχής. Ο Τατάκης άντεξε 33 μερόνυχτα, όσο και η μάχη των Δεκεμβριανών του 1944, στην οποία συγκρούστηκαν οι δυνάμεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ με τα βρετανικά στρατεύματα και τις ελληνικές δυνάμεις καταστολής (αστυνομία, χωροφυλακή, ταγματασφαλίτες), οι οποίοι ήθελαν την παλινόρθωση όλου του απαξιωμένου πολιτικού κόσμου. Την 33η ημέρα, ο Τατάκης, αποφάσισε να καθίσει χωρίς να ρωτήσει κανέναν. Η πράξη του έγινε ένα μήνυμα αντίστασης και ανάτασης.
Τελικά, αυτόν τον γίγαντα, που δεν κατάφεραν να τον λυγίσουν με την ορθοστασία, τον δολοφόνησαν στις 9 Ιανουαρίου 1950 έπειτα από βασανιστήρια.
