Τι έφταιξε με το ΑΚΕΛ; Η ιστορία μιας χαμένης ευκαιρίας

Η δεξιά στην Κύπρο (ΔΗΣΥ/ΔΗΚΟ) πίεζει  την κυβέρνηση Χριστόφια να υπογράψει μια ώρα αρχύτερα, ενή η ελληνική δεξιά και οι πρετεντέρηδες κουνούν το δάχτυλο στο ΣΥΡΙΖΑ: «Βλέπετε; Και ο δικός σας τα ίδια έκανε στην Κύπρο. Το μνημόνιο είναι μονόδρομος». Μέρος της αριστεράς στην Ελλάδα αντιμετώπισε την είδηση είτε αμήχανα είτε απολογητικά. Τα δημοσιεύματα στον Ριζοσπάστη είναι διφορούμενα. Χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να αντιληφθεί κανείς  ποια είναι η άποψη του ΚΚΕ για το ΑΚΕΛ.  Εύχονται καλή επιτυχία στον υποψήφιο, ελπίζουν η κυβέρνηση της Κύπρου να μην πάρει σκληρά μέτρα και γενικά κρατούν αποστάσεις από το αδερφό κόμμα αποφεύγοντας να εκφέρουν θετική ή αρνητική γνώμη , όπως έδειξαν και οι δηλώσεις της Αλέκας Παπαρήγα στις 21/11 μετά τη συνάντηση με το Σταύρο Μαλά υποψήφιο του ΑΚΕΛ για τις προεδρικές εκλογές,  όπου μεταξύ άλλων είπε: «Δεν ξέρω πώς θα πάνε στην Κύπρο, δε θέλω να υπεισέλθω στα ιδιαίτερα...». Από την άλλη τα περισσότερα στελέχη του ΣΥΝ αλλά και ο ίδιος ο πρόεδρος Τσίπρας , δικαιολογούν το ΑΚΕΛ με το επιχείρημα ότι ο Χριστόφιας έκανε ότι μπορούσε και ότι για όλα φταίνε οι τράπεζες . Ευτυχώς πλέον είναι ορατή και η άποψη της ριζοσπαστικής αριστεράς σε Κύπρο και Ελλάδα,(βλέπε π.χ. ανακοινώσεις ΕΡΑΣ, δημοσιεύματα στο rprojectκαι στην iskra) που αποδεικνύει ότι το ΑΚΕΛ δεν συμπεριφέρθηκε σαν πραγματική αριστερή κυβέρνηση και ότι προτίμησε να σώσει τις τράπεζες από το να στηρίξει τους εργαζόμενους.

Αν έχει μια αξία η συνέχιση αυτής της συζήτησης είναι για να απαντήσουμε στο ερώτημα που μπαίνει με αγωνία από τους εργαζόμενους σε Ελλάδα και Ευρώπη. «Υπάρχει περίπτωση μια αριστερή κυβέρνηση στην Ελλάδα, να υποχρεωθεί να κάνει τα ίδια;» Στην Κυπριακή κοινωνία το ερώτημα μπαίνει διαφορετικά. «Και τώρα που η αριστερά χάνει τι κάνουμε; ξαναψηφίζουμε ΑΚΕΛ;» Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση της αριστεράς είναι η προοπτική , στην Κύπρο είναι το  παρελθόν. Σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό η αριστερά και οι αγωνιστές της,  να καταλήξουν σε κάποια συμπεράσματα για το πως φτάσαμε από τους πανηγυρισμούς του 2008 για τη νίκη του ΑΚΕΛ στο «κλάμα» του Χριστόφια, για το πως από το σύνθημα «δίκαιη λύση, δίκαιη κοινωνία» φτάσαμε στο «υποφερτό μνημόνιο», για το πως η Kύπρος συνέχισε να είναι φορολογικός παράδεισος για τη Ρώσικη μαφία και όχι μόνο,  για το πως από τον  «κομμουνιστή» πρόεδρο φτάσαμε στον κύριο Κανένα - υποψήφιο  Σταύρο Μαλά και πολέμιο των εκτρώσεων  , για το πως από τις κόκκινες σημαίες φτάσαμε στο φετινό προεκλογικό σύνθημα του ΑΚΕΛ σε  μπλε φόντο: « Νέο πρόσωπο, νέα πρόταση, νέα εποχή και  για το πως τελικά το ΑΚΕΛ από πρώτο κόμμα κινδυνεύει να μην περάσει στο δεύτερο  γύρο των εκλογών φτάνοντας με το ζόρι στο 20%.

Για να φτάσουμε σε συμπεράσματα που αρμόζουν σε αριστερούς είναι βασικό να ξεκαθαρίσουμε ότι η κριτική δεν γίνεται για να αποδείξουμε  ότι οι αριστερές κυβερνήσεις καταλήγουν σαν αυτές τους Χριστόφια αλλά για να αποδείξουμε ότι η κυβέρνηση Χριστόφια δεν ήταν κυβέρνηση Αριστεράς. Όσοι  σήμερα κάνουμε κριτική από τα αριστερά  στο Χριστόφια ψηφίσαμε ΑΚΕΛ χωρίς αυταπάτες το 2008 και πανηγυρίσαμε με τον κόσμο που θεωρούσε ότι θα’ ρθουν καλύτερες μέρες. Συμφωνούμε  επίσης,  στο ότι το ΑΚΕΛ στα 5 χρόνια διακυβέρνησης δέχτηκε και δέχεται τρομαχτικές πιέσεις από τη δεξιά και την εκκλησία για να εφαρμόσει δεξιές πολιτικές. Είναι αλήθεια ότι το ΑΚΕΛ βρέθηκε στον τυφώνα της διεθνούς κρίσης όπως είναι αλήθεια και ότι  η έκρηξη στο Μαρί αξιοποιήθηκε εναντίον του από την δεξιά και την ακροδεξιά. Επίσης δεν έχουμε κανένα λόγο να αμφισβητήσουμε την ειλικρίνεια του «κλάματος  Χριστόφια», ενώ  μπορούμε να δεχτούμε ακόμα και  ότι ο Χριστόφιας έκανε όντως  ότι μπορούσε. Η κριτική μας στο ΑΚΕΛ όμως  δεν μπορεί να είναι συναισθηματική. Ούτε μπορούμε από το 1950 μέχρι σήμερα μονίμως να δικαιολογούμε το ΑΚΕΛ που σε «δύσκολες συνθήκες» επιβιώνει. Το ερώτημα τελικά  δεν είναι αν το ΑΚΕΛ  έκανε ότι μπορούσε αλλά για ποιους το έκανε. Η απάντηση έρχεται από τον ίδιο το Χριστόφια στην αποκαλυπτική συνέντευξη που έδωσε στη Χαραυγή (εφημερίδα του ΑΚΕΛ) 25/12: «Φανήκαμε άτυχοι γιατί κατά την προεδρία μας κληθήκαμε να διαχειριστούμε τον καπιταλισμό στη χειρότερη του κρίση». Ο Χριστόφιας λοιπόν παραδέχεται ευθέως ότι η κυβέρνηση του διαχειρίστηκε τον καπιταλισμό. Δεν πρόκειται φυσικά για καινούρια είδηση. Το ΑΚΕΛ είχε δεσμευτεί προεκλογικά ότι δεν θα πειράξει τα κέρδη των καπιταλιστών, μιλούσε για μια «λίγο καλύτερη ζωή» για μια μικτή οικονομία όπου ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας θα βρίσκονται σε ισορροπία. Υποσχέθηκε ψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και ταυτόχρονα διασφάλιση των συμφερόντων των εργαζομένων.

Επομένως ο πρώτος λόγος που το ΑΚΕΛ απέτυχε δεν ήταν γιατί ήταν άτυχο κόμμα, αλλά γιατί δεν πήρε σαφή θέση υπέρ των εργαζομένων. Το «ή εμείς ή αυτοί» δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι σύνθημα του ΑΚΕΛ.  Το ΑΚΕΛ δεν πήρε την κυβέρνηση ως κόμμα της εργατικής τάξης παρ όλο που η τάξη αυτή  το στήριξε . Είχε την αυταπάτη ότι μπορούσε να διαχειριστεί το σύστημα και να τα έχει με όλους καλά. Κάτι που ούτως ή άλλως είναι ανέφικτο πόσο μάλλον σε καιρούς παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Έτσι στο ερώτημα τι να κάνει μπροστά στο ενδεχόμενο κατάρρευσης των κυπριακών τραπεζών αντι να απαντήσει με εθνικοποίηση-κρατικοποίηση ή κοινωνικοποίηση   επέλεξε την μόνη «ρεαλιστική» για το σύστημα λύση, την ανακεφαλαιοποίηση τους μέσω του μηχανισμού στήριξης , επιρρίπτοντας ευθύνες στους κακούς διοικητές της τράπεζας. Υπερασπίστηκε την επιλογή του  ως τη μοναδική λύση. Πράγματι αυτή είναι η μοναδική λύση για το σύστημα. Δεν είναι όμως η μοναδική λύση για ένα κόμμα αριστερό  που θα ήθελε  να υπερβεί και να αλλάξει το σύστημα.

Ο δεύτερος λόγος για την αποτυχία του κυπριακού παραδείγματος ήταν η κυβέρνηση εθνικής συνεργασίας του ΑΚΕΛ με το ΔΗΚΟ και την ΕΔΕΚ. Παρ όλο το γεγονός ότι ο κόσμος είχε ήδη αποδοκιμάσει την μακρόχρονη  συνεργασία του ΑΚΕΛ με τον τουρκοφάγο-ακροδεξιό Τάσσο Παπαδόπουλο το ΑΚΕΛ προχώρησε σε καινούρια κυβέρνηση συνεργασίας, και πάλι με το κόμμα του Τάσου Παπαδόπουλου,  δίνοντας υπουργεία σε δεξιούς και εθνικιστές , μόνο και μόνο για να εξασφαλίσει την εκλογική τους στήριξη. Πολύ γρήγορα οι υπουργοί των υπόλοιπων κομμάτων ακολούθησαν τη δική τους δεξιά ατζέντα αδειάζοντας συνεχώς τον Χριστόφια που δεν μπορούσε να ελέγξει ούτε τους υπουργούς του. Η αδυναμία του Χριστόφια έφτασε σε τέτοιο μεγάλο βαθμό ώστε ακόμα και στις λίγες προοδευτικές μεταρρυθμίσεις που προσπάθησε να κάνει (φορολόγηση εκκλησίας, μάθημα ιστορίας κλπ) έκανε τελικά πίσω για να μην χαρακηριστεί «ακραίος», «άθεος» και «κομμουνιστής».  Ακόμα και όταν έσπασε η συνεργασία με το ΔΗΚΟ και την ΕΔΕΚ, συνέχισε να έχει τη στήριξη και σε θέματα οικονομίας και στο κυπριακό από τη δεξιά, η οποία συνεχώς πίεζε  για πιο δεξιές πολιτικές. (Δεν κατάφερε να ακυρώσει την επέκταση του ορίου συνταξιοδότησης,  επέτρεψε την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων , συνέχισε να στηρίζει την ιδιωτική υγεία κλπ). Όπως δηλώνει ο ίδιος στη συνέντευξη του στη Χαραυγή «Μειώσαμε τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων, καταργήσαμε τις πολλαπλές συντάξεις  καθώς και άλλα προνόμια».   Το ΑΚΕΛ λοιπόν για κάποιο λόγο πιέζεται πάντα από τα δεξιά, και ποτέ από τις ανάγκες του απλού κόσμου. Όταν απολογείται για το ότι δεν είναι κομμουνιστής απολογείται στην άρχουσα τάξη και ταυτόχρονα αδειάζει τους ψηφοφόρους του που τον ψήφισαν ακριβώς επειδή ήταν «ο γιος της πλύστρας».

Ο τρίτος λόγος για την κατηφόρα του ΑΚΕΛ είναι το γεγονός ότι δεν μπόρεσε να υλοποιήσει την υπόσχεση για δίκαιη λύση στο Κυπριακό. Είναι αλήθεια ότι η Τουρκία για τους δικούς της λόγους πολλές φορές παρουσιάζεται ως αδιάλλακτη. Είναι επίσης αλήθεια ότι η ήττα του Ταλάτ στις τουρκοκυπριακές εκλογές και η εκλογή του Έρογλου άλλαξε το καλό κλίμα συνεργασίας που είχαν καλλιεργήσει οι δύο πλευρές. Είναι όμως επίσης αλήθεια,  ότι το ΑΚΕΛ έχασε την εμπιστοσύνη που είχαν σε αυτόν οι τουρκοκύπριοι. Όταν ο Χριστόφιας εκλέχθηκε, πολλοί τουρκοκύπριοι έλαβαν μέρος στους πανηγυρισμούς, περνώντας το οδόφραγμα. Σε πολλά σπίτια τουρκοκυπρίων υπήρχε η φωτογραφία του Χριστόφια και η σημαία του ΑΚΕΛ. Δυστυχώς το ΑΚΕΛ πολύ σύντομα αποδείχτηκε υπερασπιστής μιας πολιτικής που ήθελε τους τουρκοκύπριους πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Την ίδια ώρα που συνομιλούσε με τον Ταλάτ, δυσκόλευε την μετάβαση ελληνοκυπρίων στη Βόρεια Κύπρο, σαμπόταρε την κοινή πρωτομαγιά ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων του 2009, δεν στήριξε τις αυθόρμητες κοινές εκδηλώσεις, δεν στήριξε ούτε με μια ανακοίνωση τις πρόσφατες απεργίες των τουρκοκυπρίων εργαζομένων  και φυσικά υπερασπίστηκε με πάθος τα συμφέροντα της ελληνοκυπριακής άρχουσας τάξης που είναι σαφώς πιο ισχυρή από την τουρκοκυπριακή . Όπως και ο ίδιος παραδέχεται στη συνέντευξη του :  «Πως μπορεί ο κ Αναστασιάδης να μιλά για απόσυρση προτάσεων Χριστόφια όταν όλες ανεξαιρέτως αυτές οι προτάσεις συνιστούν βελτιώσεις προνοιών που ο ίδιος είχε αποδεχθεί στο παρελθόν;»

Ένα ακόμα παράδειγμα που δείχνει πως η αριστερά δεν κινήθηκε ως πραγματική αριστερά είναι η εμπλοκή της στους διεθνείς ιμπεριαλιστούς ανταγωνισμούς και η εμμονή της στους ευρωπαικούς θεσμούς. Η κυβέρνηση Χριστόφια την ίδια ώρα που απαγόρευε στις αποστολές ελευθερίας να χρησιμοποιήσουν τα κυπριακά λιμάνια για να στείλουν βοήθεια στη Γάζα έκανε μπίζνεζ με το Ισραήλ και έχτιζε συμμαχίες για να έχει μεγαλύτερο μερίδιο  στο φυσικό αέριο της περιοχής. Οι καλές σχέσεις με τα αραβικά κράτη και οι ομιλίες για τον κοινό πόνο παλαιστινίων και κυπρίων προσφύγων εξανεμίστηκαν μέσα σε μια μέρα. Επίσης όπως ο Χριστόφιας δηλώνει πολλές φορές  στην ίδια συνέντευξη η Ε.Ε επανειλημμένα έχει αναγνωρίσει τις προσπάθειες της κυπριακής κυβέρνησης και στα οικονομικα και στα εθνικά θέματα. Ο Χριστόφιας λοιπόν περηφανεύεται για τα έυσημα που του δίνει η Ε.Ε για την πολιτική που ακολούθησε και για την κυπριακή προεδρεία της Ε.Ε.

Τέλος η κυβέρνηση του ΑΚΕΛ απέτυχε γιατί δεν υπήρχε ένα ισχυρό κίνημα από κάτω να στηρίζει τις προσπάθειες της και να την πιέζει από τα αριστερά. Ούτε αυτό όμως αποτελεί αμετάβλητο αντικειμενικό παράγοντα. Στην ιστοσελίδα της η ΠΕΟ (το συνδικάτο της αριστεράς) σε πολλές ανακοινώσεις της περηφανεύεται για το γεγονός ότι κατάφερε να κρατήσει σε κοινωνική ειρήνη εργαζόμενους και αφεντικά, ότι περιόρισε με μεγάλη προσπάθεια αντιστάσεις εργαζομένων με στόχο τη διαφύλαξη της τάξης. Οι συνδικαλιστές της αριστεράς δεν προσπάθησαν ποτέ να να δώσουν χώρο και λόγο στους απλούς εργαζόμενους. Ακόμα και όταν η ΠΕΟ έβγαζε ανακοινώσεις, ενάντια σε απολύσεις ακόμα και όταν  καλούσε σε απεργία την ανακαλούσε μόλις έφτανε σε διαιτησίαλειτουργώντας  χειρότερα και από τους γραφειοκράτες της ΓΣΕΕ.

Επομένως δεν μπορούμε να μιλάμε για αναπόφευκτα διλήμματα, ούτε για μεταφυσικά φαινόμενα όπως η τύχη και οι άνεμοι. Η απάντηση στο για το πως το ΑΚΕΛ έφερε το μνημόνιο στην Κύπρο δεν είναιδεν είναι επι της ουσίας οικονομική (όπως την αναγάγει το ΑΚΕΛ) αλλά σαφώς η πολιτική επιλογή διαχείρισης του καπιταλισμού.

 Σε κάθε στιγμή μέσα σε αυτά τα πέντε χρόνια, το ΑΚΕΛ μπορούσε να επιλέξει τον έναν ή τον άλλο δρόμο. Μπορούσε να επιλέξει να πέσει ίσως από τη δεξιά αλλά να έχει σύμμαχο το λαό, μπορούσε να επιλέξει να σπάσει τα αυγά και να γίνει παράδειγμα για όλο τον κόσμο. Επέλεξε τον εύκολο, δήθεν  αναπόφευκτο και ρεαλιστικό δρόμο της στήριξης του συστήματος απογοήτευοντας χιλιάδες ανθρώπους που πίστεψαν σε μια δίκαιη λύση και δίκαιη κοινωνία. Όμως η αριστερά στα δύσκολα φαίνεται. Εξάλλου αυτή τη δουλειά ξέρει να την κάνει καλύτερα η δεξιά που από ότι φαίνεται θα κερδίσει και τις εκλογές, αφήνοντας το ΑΚΕΛ απογυμνωμένο και πιο συρρικνωμένο από ποτέ. Και εκλογικά να το δούμε το ΑΚΕΛ έχασε ποσοστά με την πολιτική που ακολούθησε. Πρόκειται για αντιπαράδειγμα κυβέρνησης, και δεν έχει κανένα λόγο καμία αριστερή δύναμη στον κόσμο να το υπερασπίζεται. Όσοι το υποστηρίζουν θα πρέπει να τοποθετηθούν καθαρά για το αν πιστεύουν  ότι  το ΑΚΕΛ είναι ένα πραγματικά  αριστερό κόμμα και ότι άσκησε αριστερή πολιτική. Σε καμία περίπτωση  δεν μπορούμε να κρίνουμε ένα κόμμα με βάση το πόσο στριμωγμένο ήταν από τις συνθήκες γιατί οι συνθήκες ήταν και θα είναι πάντα δύσκολες, και η αριστερά  στα δύσκολα φαίνεται.  Το παράδειγμα της Κύπρου δείχνει ακόμα πιο καθαρά τον πραγματικά ρεαλιστικό δρόμο, που δεν είναι άλλος από μια κυβέρνηση της αριστεράς που μαζί με το λάο θα στηρίξει ένα πρόγραμμα για τις ανάγκες του , που θα έρχεται σε ρίξη με τους από πάνω ακόμα και με τον κίνδυνο «να χάσει ποσοστά». Για μια αριστερά που έχει στόχο το σοσιαλισμό και όχι τη διαχείριση του καπιταλισμού.  Στην Κύπρο ανοίγει ο δρόμος για το χτίσιμο μιας νέας ριζοσπαστικής αριστεράς που θα ξανακερδίσει την χαμένη εμπιστοσύνη του κόσμου και θα αποδείξει κάτι πολύ δύσκολο για την κυπριακή κοινωνία. Ότι υπάρχει και άλλη αριστερά έξω από το ΑΚΕΛ. Στην Ελλάδα όμως το στοίχημα αυτή τη στιγμή  είναι μεγαλύτερο. Είναι να δούμε την κυβέρνηση της αριστεράς σαν τον ενδιάμεσο σταθμό  μιας πολύ μεγαλύτερης διαδικασίας που είναι η ανατροπή αυτού του συστήματος, με στόχο την εξουσία του λαού και των εργαζομένων.  Ας το τολμήσουμε. Θα είμαστε οι πρώτοι.