Τράπεζες: χάος, λεηλασίες, σκάνδαλα

Αφού προηγήθηκε μια μικρή υποχώρησή τους μετά το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης, άρχισαν ξανά να αυξάνονται σε επίπεδα ρεκόρ για την παγκόσμια ιστορία. Μαζί με τις τράπεζες και τις ασφαλιστικές εταιρείες, τα παγκόσμια χρέη υπερβαίνουν κατά πολύ τα 200 τρισ. $. Αυτή η εικόνα συνοδεύεται από δύο αντίθετες πολιτικές πανικού που η μία τυπώνει τεράστιες ποσότητες χρήματος με αρνητικά επιτόκια (EKT, Bank of Japan) ενώ η Fed θεωρεί ότι η υπερπροσφορά χρήματος πρέπει να σταματήσει αυξάνοντας τα επιτόκιά της. 

Ένα από τα σημάδια της υφέρπουσας τραπεζικής κρίσης στην Ευρώπη είναι το 1 τρισ. ευρώ προβληματικά δάνεια, τα 360 δισ. ιταλικής προέλευσης, τα 116 δισ. NPEs είναι ελληνικής προέλευσης και ακολουθούν Ισπανία και Πορτογαλία. Στην Ελλάδα οι τράπεζες αδυνατούν να δανείσουν γιατί φοβούνται ότι δεν θα τα πάρουν πίσω και έχουν εγκλωβιστεί παθητικά στη διαχείριση προβληματικών δάνειων και ανοιγμάτων. Υπάρχουν στόχοι για τη μείωση των «κόκκινων» δανείων αλλά φαντάζουν εξωπραγματικοί όταν τα 60 δισ. είναι στην κυριολεξία σκουπίδια, ενώ μέρος τους σκέφτονται να τα πουλήσουν σε εξευτελιστικές τιμές.

Ενώ η ιταλική τραπεζική κρίση εξελίσσεται, απειλώντας να συμπαρασύρει πρώτα τη Γαλλία, φαίνεται πως οι ελληνικές τράπεζες θα χρειαστούν νέα ανακεφαλαιοποίηση, αφού από τα συνολικά ίδια κεφάλαιά τους, ύψους περίπου 28 δισ. €, τα 16,5 δισ. € είναι αναβαλόμενος φόρος, δηλαδή από φόρους που δεν θα πληρώσουν οι τράπεζες παρά όταν επιστρέψουν στην κερδοφορία. Οι ανακεφαλαιοποιήσεις των ελληνικών τραπεζών είναι μια σειρά από σκανδαλώδεις «επιβαρύνσεις» του δημοσίου χρέους που δεν έχει υπάρξει ποτέ ξανά στην ιστορία των παγκόσμιων χρηματιστηριακών αγορών.

Η ανακεφαλαιοποίηση τον Δεκέμβριο του 2015 ήταν κατά την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ διαφορετική από τις προηγούμενες, γιατί έγινε παράλληλα με την αναδιάρθρωση των «κόκκινων» δανείων με νέες μετοχές του Δημοσίου που είχαν δικαίωμα ψήφου (παρόλο που δεν άλλαξαν οι διοικήσεις) και δεν χρειάσθηκε κούρεμα καταθέσεων. Από τα 25 δισ. που ήταν η αρχική επένδυση, η σημερινή αξία των μετοχών που κατέχει το κράτος είναι κάτω από 500 εκατομμύρια, δηλαδή πάνω από 98% απώλεια. Μετά τη σκανδαλώδη ανακεφαλαιοποίηση το ΤΧΣ είχε χάσει και από τις τέσσερις τράπεζες την πλειοψηφία! Στην Τράπεζα Πειραιώς το ποσοστό του έπεσε από το 67% στο 26%, στην Alpha Bank από το 66% στο 11%, στην Εθνική έπεσε από το 57% στο 35% και στη Eurobank κυριολεκτικά εκμηδενίστηκε καθώς από το 35% έπεσε στο 2,7%.

Το Μάιο του 2013 το Ελληνικό Δημόσιο δανείστηκε 25,522 δισ. ευρώ για να χρηματοδοτήσει την πρώτη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Αν στο ποσό αυτό προστεθούν και τα 14,1 δισ. ευρώ που κατέβαλε εντός του 2014 το ΤΧΣ για την κάλυψη του funding gap (ανάγκη χρηματοδότησης που προέκυψε από τη διαφορά μεταξύ ενεργητικού και παθητικού των τραπεζών) των Ελλήνων φορολογουμένων, πλησιάζει στα 40 δισεκατομμύρια ευρώ. Η τελική ζημιά είναι σημαντικά μεγαλύτερη, αφού θα πρέπει να ληφθούν υπόψη και οι χρηματοδοτήσεις για την κάλυψη αναγκών άλλων τραπεζών. Να σημειώσουμε ότι η λεηλασία έγινε με ιδιαίτερα προκλητικό τρόπο για τις δημόσιες τράπεζες όπως η ΑΤΕ και το ΤΤ.

Η δεύτερη ανακεφαλαιοποίηση έγινε τον Απρίλιο του 2014. Με το επιχείρημα ότι το Δημόσιο δεν πρέπει να επιβαρυνθεί με τη δαπάνη της συμμετοχής στη νέα ανακεφαλαιοποίηση και ότι οι τράπεζες πρέπει να επαναϊδιωτικοποιηθούν, συμμετείχαν ιδιώτες με 8,3 δισ. ευρώ. Η ανακεφαλαιοποίηση έγινε σε τιμές αγοράς με εύλογο τίμημα... Τα παιχνίδια στο ρηχό Χρηματιστήριο διαμόρφωσαν το πλαίσιο ώστε οι νέες μετοχές να αγορασθούν φθηνότερα από αυτές που είχε αγοράσει το ελληνικό Δημόσιο. Αυτό συμπληρώθηκε με νομοθετική διάταξη που προέβλεπε ότι το ΤΧΣ μπορεί να πουλά τραπεζικές μετοχές με ζημία χωρίς να διώκεται κανείς.

Συνδικάτα, εργαζόμενοι

Η ομοσπονδία των τραπεζοϋπαλλήλων έχει χρεωθεί τη στάση της στο δημοψήφισμα του 2015, όπου μαζί με ΓΣΕΕ, ΣΕΒ, ΜΜΕ κράτησαν με επιθετικό τρόπο θέση υπέρ του «ναι» και πίεσαν μέσα από την πολιτική επιλογή-τακτική της αριστερής παρένθεσης στη λογική του τρίτου μνημονίου. Έβαλε πλάτη σε όλες τις ανακεφαλαιοποιήσεις υπερασπιζόμενη το ρόλο συνομιλητή με τους χτισμένους διαύλους επικοινωνίας με τις διοικήσεις των τραπεζών που στα μάτια των εργαζομένων ήταν συνεργοί στις επιλογές των μνημονιακών επιλογών. Υπέγραψε τριετή κλαδική σύμβαση αποδεχόμενη τη λιτότητα με αμυντικά επιχειρήματα για την προστασία των υπαρχόντων εισοδημάτων και της απασχόλησης, χωρίς να χρειαστεί να κάνει καμία κινητοποίηση με αδιαφανή ανταλλάγματα.

 Οι συνδικαλιστές στις τράπεζες αδυνατούν σήμερα να οργανώσουν αντιστάσεις είτε γιατί όλο το προηγούμενο διάστημα μεθόδευσαν την υποκατάσταση είτε γιατί καλλιέργησαν την ηττοπάθεια και τον κατακερματισμό των επιμέρους αγώνων των τραπεζοϋπαλλήλων. Είναι χαρακτηριστικά τα ποσοστά συμμετοχής στις κινητοποιήσεις για το ασφαλιστικό, που η ομοσπονδία χαρακτήρισε μάχη των μαχών, αποδεχόμενη τα ποσοστά ως μη αναστρέψιμα και σχεδιάζοντας κλιμάκωση διά της νομικής οδού. 

Ένα από τα προαπαιτούμενα του ΔΝΤ για να συμμετάσχει στο πρόγραμμα διάσωσης είναι η μη επαναφορά της ισχύος των Κλαδικών Συμβάσεων ενάντια στις Επιχειρησιακές Συλλογικές Συμβάσεις που περιλαμβάνουν χειρότερους όρους. Είναι γνωστό ότι οι Κλαδικές ΣΣΕ θέτουν τα ενιαία πλαίσια αμοιβών, κανόνων και παροχών που οφείλουν να τηρούνται σε ολόκληρο τον κλάδο, υποχρεώνοντας και εργοδότες που δεν τις έχουν υπογράψει να τις τηρούν, ενώ οι Επιχειρησιακές ΣΣΕ διαμορφώνουν, ανάλογα με τις ανάγκες των εργαζομένων κάθε επιχείρησης, τα ειδικά θεσμικά ή οικονομικά θέματα, όπως το ωράριο, το ενιαίο μισθολόγιο, τα επιστημονικά ή οικογενειακά επιδόματα, και ήταν κανόνας να μην υπάρχει αλληλεπικάλυψη ρυθμίσεων ούτε τροποποιήσεις σε δυσμενέστερη σχέση με τις Κλαδικές. Το ΔΝΤ θα επιχειρήσει να μην επανέλθει η θετικότερη για τους εργαζόμενους ρύθμιση και με αρκετά υπόγειους τρόπους αυτές οι λογικές βρίσκουν συμμάχους σε εργοδοτικές παρατάξεις μέσα στην ΟΤΟΕ.

Οι εθελούσιες είναι ο τρόπος που οι τραπεζίτες απολύουν κόσμο χωρίς αντιπαραθέσεις με συνδικαλιστικές ηγεσίες, που και στο θέμα της συρρίκνωσης του προσωπικού και της εντατικοποίησης της εργασίας κρύβονται πίσω από το σεβασμό στην ελεύθερη, εξατομικευμένη επιλογή που ο καθένας μπορεί να πάρει. Απορροφώντας κραδασμούς με ιδεολογήματα είτε ότι έτσι αποφεύγονται οι απολύσεις σε χαλεπούς καιρούς είτε ότι είναι περιορισμένες και μεμονωμένες υπερβολές οι λίστες εκδίωξης, οι χυδαίες επιθέσεις, η αποδόμηση και η απαξίωση της εργασιακής προσφοράς των εργαζομένων κ.λπ. Αποκρύβοντας γιατί οι τράπεζες δίνουν επιπλέον αποζημιώσεις, αναλογικά μεγαλύτερες σε όσους δεν έχουν κατοχυρώσει ασφαλιστικά δικαιώματα. 

Επίσης δεν υπάρχει κανένας σχεδιασμός σε δηλωμένους στόχους των restructuring plans που έχουν «εκτροχιαστεί» λόγω της παρατεταμένης αβεβαιότητας της ελληνικής οικονομίας και επίκειται αναπροσαρμογή τους από την DGComp και τον SSM, όπου επανέρχεται το θέμα «λειτουργικό κόστος» των τραπεζών, δηλαδή απολύσεων. Είτε για τα ζητήματα απομείωσης του προσωπικού λόγω τεχνολογίας, δεν μπορεί και δεν πρέπει να υποτιμηθούν οι κίνδυνοι από τα ηλεκτρονικά-αυτοματοποιημένα καταστήματα. Είτε ως προαπαιτούμενα του ΔΝΤ για αύξηση του ποσοστού των ομαδικών απολύσεων από 5% σε 10%. Όπως και για τη γρήγορη εξάπλωση της ευέλικτης μορφής εργασιακών σχέσεων, των εργολαβιών, των παρανομιών των διοικήσεων στη μη εφαρμογή ρυθμίσεων και κανονιστικών διατάξεων που διασπούν τους εργαζόμενους σε πολλές ταχύτητες.

Σε συνδικαλιστικό επίπεδο διαφαίνονται θεμελιώδεις αλλαγές. Η μειούμενη κυριαρχία των γραφειοκρατιών της ΠΑΣΚΕ και της ΔΑΚΕ πιέζεται από πολυδιασπάσεις διασώζοντας προσωρινά το ρόλο της στον κόσμο, κυρίως επειδή παίζει ακόμα (αν και συνεχώς μικρότερο) ρόλο στη συνδιαχείριση. Χαρακτηριστικά παραδείγματα η συμμετοχή στο ΔΣ της ΕΤΕ εκπροσώπων των εργαζομένων παρά την αντίθεση του SSM και η επιλογή τους να στηρίξουν τον νυν πρόεδρο της ΕΤΕ ενάντια στις επιλογές του ΤΧΣ, ή οι καταγγελίες της ΟΤΟΕ για τις ευθύνες καθυστέρησης στην ανάδειξη του νέου διευθύνοντος συμβούλου για την Πειραιώς που οφείλονται στο υφιστάμενο νομικό πλαίσιο επιλογής και ανάδειξης των διοικήσεων των τραπεζών. Χειρότερη απειλή, ο εργοδοτικός συνδικαλισμός που έχει αποκτήσει ισχυρές δυνάμεις και σπρώχνει σε πρωτόγνωρα για την ΟΤΟΕ συντηρητική αναδίπλωση.

Θετικός παρά την καθυστέρησή του ο διαχωρισμός μελών της Ριζοσπαστικής Παρέμβασης (κοινό σχήμα ΣΥΡΙΖΑ – ΛΑΕ – άλλων) από τους συνδικαλιστές του ΣΥΡΙΖΑ, με καταγγελίες για «την ύπαρξη ενός νεόκοπου κυβερνητικού συνδικαλισμού, ο οποίος αντί να οργανώνει αντιστάσεις, φροντίζει να καλλιεργεί αυταπάτες...».

*Πρόεδρος του Συλλόγου  Εργαζομένων στην Εθνοdata

Δημοσιέυτηκε στο φύλλο Νο. 374 της εφημερίδας "Εργατική Αριστερά"