Βραζιλία: Τέσσερις πτυχές της πολιτικής κατάστασης κι ένα στρατηγικό στοίχημα

1. Η πανδημία δεν είναι υπό έλεγχο

Η φονική πολιτική της κυβέρνησης Μπολσονάρο έκανε τη Βραζιλία το επίκεντρο της πανδημίας Covid-19, στην πρώτη θέση παγκοσμίως όσον αφορά τους ημερήσιους θανάτους τις τελευταίες βδομάδες. Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι υπάρχει υπο-καταμέτρηση, τα επίσημα στατιστικά της χώρας μιλάνε για πάνω από 50.000 νεκρούς και πάνω από 1 εκατομμύριο κρούσματα καθώς γράφονται αυτές οι γραμμές.

Ο Μπολσονάρο είναι ο βασικός ένοχος αυτής της τραγωδίας, αλλά και οι τοπικοί κυβερνήτες και δήμαρχοι έχουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης. Υποκύπτοντας στις πιέσεις των επιχειρήσεων και της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, επιτρέπουν την επανέναρξη μη-αναγκαίων οικονομικών δραστηριοτήτων σε μια συγκυρία που η «καμπύλη» της πανδημίας δεν έχει ακόμα επιπεδωθεί.

Στο όνομα των κερδών για λίγους, οι άρχοντές μας θυσιάζουν συνειδητά τις ζωές δεκάδων χιλιάδων Βραζιλιάνων. Ο Covid-19 δεν χτυπά τους πάντες εξίσου. Εξαιτίας της βάρβαρης κοινωνικής ανισότητας και του δομικού ρατσισμού, οι εργάτες -η συντριπτική πλειοψηφία των κρουσμάτων- είναι αυτοί που πεθαίνουν, ιδιαίτερα ο φτωχός μαύρος πληθυσμός στα προάστια και τις φαβέλες.

Παρά την ανισομερή εξάπλωση της ασθένειας σε διάφορες περιοχές και πόλεις, είναι πιθανό ότι η πανδημία θα επιδεινωθεί σε πανεθνικό επίπεδο τις ερχόμενες βδομάδες. Γι’ αυτό το λόγο, πρέπει να κλιμακωθεί η καμπάνια για καραντίνα -με παροχή κοινωνικής και οικονομικής υποστήριξης- ώστε να παραμείνει σπίτι του ο εργαζόμενος πληθυσμός.

2. Η οικονομική και κοινωνική κρίση επιταχύνεται

Στο πλευρό της επιδεινούμενης πανδημίας, ακόμα πιο απειλητική διαφαίνεται η ύφεση. Η βραζιλιάνικη οικονομία θα περάσει από μια θεαματική κατάρρευση το 2020, που υπολογίζεται μεταξύ 5-10% του ΑΕΠ.

Ακόμα κι αν βραχυπρόθεσμα ελεγχθεί η εξάπλωση του Covid19 -που δείχνει απίθανο- οι τρομακτικές επιπτώσεις της οικονομικής καθίζησης θα αυξηθούν τους ερχόμενους μήνες. Έχουμε ήδη δει μια ζαλιστική αύξηση της ανεργίας (τουλάχιστον 5 εκατομμύρια θέσεις εργασίας χάθηκαν τον Μάη) και μια σημαντική μείωση στο εισόδημα των περισσότερων οικογενειών της εργατικής και της μεσαίας τάξης.

Η οικονομική πολιτική του Προέδρου Ζαΐρ Μπολσονάρο και του υπουργού Οικονομικών Πάουλο Γκουέδες, με την υποστήριξη του Ροντρίγκο Μάια, προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων, και των περισσότερων κυβερνητών, συνίσταται στη μεταφορά του μεγαλύτερου κόστους της κρίσης στις πλάτες των εργατών. Είτε μέσω της ανεργίας και της αποστέρησης δικαιωμάτων, είτε μέσω της μείωσης σε μισθούς και εισοδήματα, οι εργάτες θα υποφέρουν τα περισσότερα σε αυτήν την κρίση.

Μαζί με τις κοινωνικές και οικονομικές επιθέσεις, έχει ενταθεί η ρατσιστική και σεξιστική βία. Ακόμα και στη διάρκεια της πανδημίας, ο αριθμός των βίαιων θανάτων Μαύρων, περιθωριοποιημένων και φτωχών ανθρώπων από την στρατιωτική αστυνομία έχει αυξηθεί. Την ίδια ώρα, έχουν αυξηθεί και τα κρούσματα βίας κατά των γυναικών.

Η βίαιη οικονομική κρίση και η επιδείνωση της ρατσιστικής και μισογυνικής βίας παράγουν ένα αναπόφευκτο βάθεμα της κοινωνικής κρίσης. Αυτό με τη σειρά του προκαλεί κοινωνική αναστάτωση στις εργαζόμενες και τις μεσαίες τάξεις. Το έκτακτο εφάπαξ βοήθημα 600 ρεάλ που αποφάσισε το Κογκρέσο για τους εργαζόμενους στον ανεπίσημο τομέα απέτρεψε μια άμεση κοινωνική κατάρρευση, αλλά δεν ανέκοψε τη φτωχοποίηση μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού.

3. Η κυβέρνηση Μπολσονάρο είναι πιο αδύναμη

Στο ασταθές έδαφος της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, εντείνονται οι πολιτικές συγκρούσεις κι αντιπαραθέσεις μεταξύ κυβερνητικών θεσμών. Αντιμέτωπος με την αυξανόμενη αδυναμία του και την πολιτική του απομόνωση, που οξύνθηκε από την πρόσφατη δικαστική επίθεση από το Ανώτατο Δικαστήριο, ο Μπολσονάρο απείλησε να καλέσει το στρατό να επέμβει.

Αλλά η κυβέρνηση και η οικογένεια του προέδρου βρίσκονται υπό αυξανόμενη πίεση. Οι έρευνες για fakenews και αντιδημοκρατικές ενέργειες που διεξάγει ο υπουργός Δικαιοσύνης Αλεξάντρε ντε Μοράες οδήγησαν τις τελευταίες εβδομάδες στη σύλληψη αρκετών φασιστών προβοκατόρων (όπως οι Sara Winter και Renan Sena, μέλη της ακροδεξιάς ομάδας 300doBrasil, που είχε απειλήσει τον Μοράες), την αποκάλυψη κρυφών τραπεζικών λογαριασμών 11 βουλευτών που στηρίζουν τον Μπολσονάρο, τις καταδιώξεις ηγετών και χρηματοδοτών των «πολιτοφυλακών» [παραστρατιωτικές συμμορίες].

Επιπρόσθετα σε αυτές τις εξελισσόμενες έρευνες του Ανώτατου Δικαστηρίου, ο πρώην αξιωματικός της στρατιωτικής αστυνομίας Φαμπρίτσιο ντε Κεϊρόζ συνελήφθη στο σπίτι του Φρέντερικ Γουάσεφ, δικηγόρου της οικογένειας Μπολσονάρο. Αυτό το περιστατικό έβαλε τον Φλάβιο και τον Ζαΐρ Μπολσονάρο στο επίκεντρο μιας κραυγαλέας υπόθεσης διαφθοράς και εγκληματικών δεσμών με τις πολιτοφυλακές του Ρίο Ντε Τζανέιρο. Αυτό αύξησε τα νομικά προβλήματα της οικογένειας ενώ επέφερε ακόμα μεγαλύτερη πολιτική ζημιά στους υποστηρικτές των πολιτοφυλακών.

Παρά την αυξανόμενη αδυναμία της κυβέρνησης, οι απειλές του Μπολσονάρο για πραξικόπημα δεν πρέπει να υποτιμηθούν. Η κυβέρνηση Μπολσονάρο διατηρεί ακόμα μια σημαντική κοινωνική βάση υποστήριξης (περίπου το 30% του πληθυσμού). Επιπλέον, οι πολιτοφυλακές έχουν πολύ σημαντική επιρροή σε τμήματα των ενόπλων δυνάμεων και της αστυνομίας κι απολαμβάνουν πολιτική υποστήριξη από μια πτέρυγα της άρχουσας τάξης.

Προς το παρόν, η κυρίαρχη γραμμή μεταξύ των μεγάλων επιχειρηματιών είναι να αποφύγουν και την ανατροπή της κυβέρνησης (μέσω απόφασης του Ανώτατου Δικαστηρίου ή μέσω παραπομπής στο Κογκρέσο), και την κίνηση του Μπολσονάρο προς ένα δικτατορικό καθεστώς. Κοντολογίς, θέλουν να πειθαρχήσουν τον φασίστα χωρίς να του αφαιρέσουν την εξουσία.

Όσον αφορά τις έρευνες του Ανώτατου Δικαστηρίου και την υπόθεση Κεϊρόζ, η Αριστερά πρέπει να απαιτήσει κλιμάκωση των ερευνών και την τιμωρία των ηγετών και των χρηματοδοτών αυτών των εγκληματικών μεθοδεύσεων -ξεκινώντας από την οικογένεια Μπολσονάρο. Καμιά ελευθερία στους εχθρούς της ελευθερίας!

4. Η αντιρατσιστική εξέγερση στις ΗΠΑ και ο αντίκτυπος στη Βραζιλία

Υπάρχει ένα νέο στοιχείο στην παγκόσμια ταξική πάλη: η ιστορική αντιρατσιστική εξέγερση που συνταράσσει τις ΗΠΑ. Αυτός ο σπουδαίος μαζικός και ριζοσπαστικός αγώνας, στην πρωτοπορία του οποίου βρίσκεται η μαύρη εργατική νεολαία, διαχύθηκε έξω από τα σύνορα των ΗΠΑ και εξαπλώθηκε σε μια σειρά χώρες σε όλο τον κόσμο. Ως συμβολισμός αυτής της συγκυρίας, γκρεμίζονται αγάλματα δουλεμπόρων και ιμπεριαλιστών ηγετών στο Βέλγιο, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και τις ΗΠΑ, ανάμεσα σε άλλες χώρες.

Η αντιρατσιστική εξέγερση στην καρδιά του καπιταλιστικού συστήματος καταφέρνει νίκες ενάντια στον Ντόναλντ Τραμπ και ανοίγει το δρόμο για νέες εξεγέρσεις σε διάφορα μέρη του πλανήτη. Η εξέγερση δεν μπορεί να γίνει κατανοητή έξω από το πλαίσιο της πανδημίας όπου οι εργάτες -και ιδιαίτερα οι πιο καταπιεσμένοι- πληρώνουν το κόστος της κρίσης με τις ζωές τους και τις δουλειές τους.

Αν και η Βραζιλία λειτουργεί στη δική της, συγκεκριμένη πολιτική πραγματικότητα, το κύμα αγώνων που εξαπέλυσε η εξέγερση στις ΗΠΑ έφτασε και στη Βραζιλία. Τις τελευταίες εβδομάδες, οι διαδηλώσεις στους δρόμους είχαν μια εντυπωσιακή μαύρη παρουσία -και όσον αφορά τη σύνθεσή τους και όσον αφορά τη θεματολογία τους. Η βάναυση δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ είναι μέρος του ίδιου ρατσιστικού σχεδίου που στη Βραζιλία δολοφόνησε την Αγκάτα, τον Ζοάο Πέδρο, τον Μιγκέλ, τον Γκιγιέρμε, την Μαριέλ [Φράνκο, αφροβραζιλιάνα σοσιαλίστρια και δημοτική σύμβουλος του Ρίο που δολοφονήθηκε από δεξιές συμμορίες το 2018]… και τόσες άλλες ζωές που έχουν αξία αλλά εξοντώνονται από την πολιτική κουλτούρας θανάτου του βραζιλιάνικου κράτους.

Μαζί με την επιρροή της αντιρατσιστικής εξέγερσης και των κυριακάτικων διαδηλώσεων τις τελευταίες εβδομάδες, έχουν εμφανιστεί και δράσεις αντίστασης από διάφορες κατηγορίες εργαζομένων στη χώρα: από τις κινητοποιήσεις των εργαζομένων στην Υγεία μέχρι τις απεργίες των εργαζόμενων στην ανάπτυξη ψηφιακών εφαρμογών, που κάλεσαν σε απεργία την 1η Ιούλη. Η επιδείνωση της πανδημίας προς το παρόν εμποδίζει τις μαζικές κινητοποιήσεις στους δρόμους. Αλλά η οργή που συσσωρεύεται σε πλατιά τμήματα των εργαζομένων και των καταπιεσμένων θα εκραγεί στους δρόμους όταν το επιτρέψουν οι υγειονομικές συνθήκες.

Το στρατηγικό στοίχημα: η προετοιμασία των συνθηκών για την ανατροπή του Μπολσονάρο στους δρόμους

Όλες οι ενδείξεις συγκλίνουν στο ότι η Βραζιλία οδεύει, βραχυπρόθεσμα, σε μια σοβαρή πανεθνική κρίση εξαιτίας του άνευ προηγουμένου συνδυασμού μιας οικονομικής, μιας κοινωνικής, μιας υγειονομικής και μιας πολιτικής κρίσης. Παρά τις αδυναμίες της κυβέρνησης, ο Μπολσονάρο δεν κρύβει την επιδίωξή του: να αναστείλει τη δημοκρατική διακυβέρνηση αν αισθανθεί ότι μπορεί να το κάνει χωρίς συνέπειες.

Είναι τεράστιο λάθος να εκτιμήσουμε ότι ο Μπολσονάρο θα πειθαρχήσει στους δημοκρατικούς κανόνες όσο η αντιπολίτευση αγοράζει χρόνο περιμένοντας τις εκλογές του 2022. Αυτή η στάση θα οδηγήσει σε μια σκληρή ήττα. Ο Μπολσονάρο είναι φασίστας και ως τέτοιος δεν θα υποταχθεί στον «δημοκρατικό» έλεγχο. Επιπλέον, αντιμετωπίζουμε μια κυβέρνηση που από την αρχή της κρίσης έχει δηλώσει την πρόθεσή της να δει τον στρατό να αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση. Συνεπώς, το καθήκον της ανατροπής του Μπολσονάρο είναι μια άμεση αναγκαιότητα που δεν μπορεί να αναβληθεί. Δεν υπάρχει τρόπος να σωθούν ζωές και να προστατευθούν τα κοινωνικά και δημοκρατικά δικαιώματα με έναν φασίστα στην προεδρία εν τω μέσω μιας σοβαρής πανεθνικής κρίσης.

Η πολιτική στάση όσων θέλουν να αποφύγουν τη σύγκρουση, όσων θέλουν να αποφύγουν το να προκαλέσουν τον Μπολσονάρο και προτιμούν να περιμένουν ως τις εκλογές του 2022, ανοίγει το δρόμο -άθελά της- σε μια αυταρχική και φασιστική υφαρπαγή της εξουσίας που θα μπορούσε ακόμα και να ακυρώσει τις δημοκρατικές εκλογές το 2022. Για αυτό το λόγο, είναι αναγκαίο σήμερα, που η κυβέρνηση είναι αδύναμη, να προετοιμάσουμε τις συνθήκες για να διώξουμε τον Μπολσονάρο όσο πιο σύντομα είναι εφικτό.

Το κλειδί για την ανατροπή του Μπολσονάρο είναι η μαζική κινητοποίηση στους δρόμους. Εξαιτίας της επιδείνωσης της πανδημίας, αυτή η δυνατότητα δεν είναι στην άμεση επικαιρότητα. Στο βαθμό που δεν είναι εφικτό να κατέβουμε στους δρόμους απολύτως μαζικά, οφείλουμε να αγωνιστούμε για να διευρύνουμε την κοινωνική πλειοψηφία που στέκεται ενάντια στην κυβέρνηση, να εστιάσουμε στον κεντρικό ρόλο του αντιρατσιστικού προγράμματος, να οικοδομήσουμε όποια αντίσταση είναι εφικτή για την υποστήριξη των αιτημάτων των εργαζομένων και των καταπιεσμένων και να ενισχύσουμε τις δράσεις αλληλεγγύης.

Η δημοκρατική ενότητα με όλες τις κοινωνικές και πολιτικές πτέρυγες του κινήματος «Έξω ο Μπολσονάρο!» (ForoBolsonaro) και της υπεράσπισης των δημοκρατικών ελευθερίων είναι πολύ σημαντική. Επιπλέον, πρέπει να οικοδομήσουμε ένα αριστερό ενιαίο μέτωπο της εργατικής τάξης για τα κοινωνικά και δημοκρατικά δικαιώματα και να αγωνιστούμε για μια νέα Βραζιλία από και για την πλειοψηφία των εργαζομένων και των Μαύρων.