«Γεια σας και Καλή αντάμωση, ως Νικητές!»-Συνέντευξη με τον σκηνοθέτη του ντοκιμαντέρ Ν. Νούλα

Μι­λή­σα­με με το σύ­ντρο­φο Νίκο Νούλα,  σκη­νο­θέ­τη ενός ντο­κι­μα­ντέρ που πρό­κει­ται να προ­βλη­θεί προ­σε­χώς στο Φε­στι­βάλ Θεσ­σα­λο­νί­κης, το «Γεια σας και Καλή αντά­μω­ση, ως Νι­κη­τές!» . Το σκε­πτι­κό του δη­μιουρ­γού ήταν να προ­σπα­θή­σει να τι­μή­σει τους εν ζωή αγω­νι­στές της Αρι­στε­ράς αλλά κι αυ­τούς που χά­θη­καν. Να δεί­ξει ότι είναι λάθος να αφή­νου­με  να «φεύ­γουν» ξε­χα­σμέ­νοι οι άν­θρω­ποι που δε φο­βή­θη­καν να δώ­σουν ακόμα και τη ζωή τους για τα ιδα­νι­κά της απε­λευ­θέ­ρω­σης της αν­θρω­πό­τη­τας από τα δεσμά του συ­στή­μα­τος της εκ­με­τάλ­λευ­σης και της κα­τα­πί­ε­σης. 

Ο ελ­λη­νι­κός εμ­φύ­λιος πό­λε­μος (1946-49) είναι στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα το δεύ­τε­ρο σκέ­λος ενός τα­ξι­κού εμ­φυ­λί­ου που ξε­κι­νά από το 1943. Δεν είναι σκο­πός της συ­νέ­ντευ­ξης, αλλά ούτε και του ντο­κι­μα­ντέρ, να ανα­λύ­σου­με το πώς αντι­λαμ­βά­νε­ται κα­νείς εκεί­νες τις μάχες ή τα λάθη εκεί­νης της Αρι­στε­ράς. Οι μάχες τόσο του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ όσο και του ΔΣΕ είναι τμήμα της αγω­νι­στι­κής ιστο­ρί­ας του κό­σμου των υπο­τε­λών τά­ξε­ων στον οποίο ανα­φε­ρό­μα­στε. Κι αυτές οι τά­ξεις στην Ελ­λά­δα, παρά τα λάθη των ηγε­σιών τους, έδω­σαν απα­ρά­μιλ­λα διε­θνώς δείγ­μα­τα ηρω­ι­σμού. Αυτά θέλει να ανα­δεί­ξει και να τι­μή­σει ο σκη­νο­θέ­της. Αλλά όχι μόνο.  Ας δώ­σου­με όμως το λόγο κα­λύ­τε­ρα στον ίδιο.

Κα­λη­σπέ­ρα Νίκο. Πες μας κα­τ’αρ­χήν δυο λόγια για το πώς ξε­κί­νη­σε η ιδέα του συ­γκε­κρι­μέ­νου ντο­κι­μα­ντέρ.

Η ιδέα του ντο­κι­μα­ντέρ ξε­κί­νη­σε πριν από  πε­ρί­που 10 χρό­νια. Μέσα από τη δη­μιουρ­γία του θέ­λα­με να τι­μή­σου­με τους εν ζωή αγω­νι­στές της Αρι­στε­ράς που πριν από κά­ποιες δε­κα­ε­τί­ες που λα­βώ­νο­νταν στα πεδία των μαχών, είτε σα­πί­ζα­νε στα ξε­ρο­νή­σια και τις φυ­λα­κές. Οπως είναι βα­σι­κό στοι­χείο της προ­σω­πι­κό­τη­τας ενός αν­θρώ­που ο τρό­πος που συ­μπε­ρι­φέ­ρε­ται στους ηλι­κιω­μέ­νους, έτσι είναι βα­σι­κό στοι­χείο της «προ­σω­πι­κό­τη­τας» του αρι­στε­ρού κι­νή­μα­τος ο τρό­πος που αντι­με­τω­πί­ζει τη ιστο­ρία του, ει­δι­κά όταν οι φο­ρείς της είναι ακόμα εν ζωή. Έτσι ξε­κι­νή­σα­με την πα­ρα­γω­γή του συ­γκε­κρι­μέ­νου ντο­κι­μα­ντέρ, μέσα από μια σειρά συ­νε­ντεύ­ξε­ων που μας πα­ρα­χω­ρή­σει ο σύ­ντρο­φος Ηλίας Με­ταλ­λί­δης, αγω­νι­στής του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ.

Με ποια τε­χνι­κά μέσα κα­τα­φέ­ρα­τε να βγά­λε­τε σε πέρας την πα­ρα­γω­γή;

Όταν λέμε «πα­ρα­γω­γή» δεν εν­νο­ού­με τί­πο­τα άλλο παρά την κα­τα­γρα­φή των δι­η­γή­σε­ων του συ­ντρό­φου Με­ταλ­λί­δη στο σα­λό­νι του σπι­τιού μου, με μια απλή και μά­λι­στα ανα­λο­γι­κή βι­ντε­ο­κά­με­ρα, με φόντο το σκου­ρό­χρω μο ρι­χτά­ρι του κα­να­πέ, και με το φω­τι­σμό μιας σό­μπας   αλο­γό­νου (χωρίς να φαί­νε­ται στη λήψη) που ήταν το­πο­θε­τη­μέ­νη πολύ κοντά στον αφη­γη­τή και φώ­τι­ζε το πρό­σω­πό του.

Φα­ντά­ζο­μαι ότι η αφή­γη­ση θα πε­ρι­λάμ­βα­νε αρ­κε­τές συ­γκι­νη­τι­κές στιγ­μές...

Όντως. Μι­λά­με για μια χρο­νι­κή πε­ρί­ο­δο μέσα στο 1949. Πε­ρι­λαμ­βά­νει τη με­γά­λη μάχη της Φλώ­ρι­νας, καθώς και τις αι­μα­το­βαμ­μέ­νες μάχες των ανταρ­τών για την ανα­κα­τά­λη­ψη τμη­μά­των του Γράμ­μου, καθώς και τις τε­λευ­ταί­ες μάχες του Αυ­γού­στου του 1949 και την τε­λευ­ταία επί­θε­ση του μο­ναρ­χο­φα­σι­στι­κού στρα­τού στο Βίτσι (ύψωμα Λέ­σιτς) και στο Γράμ­μο. Αυτά τα γε­νο­νό­τα, ιστο­ρι­κά κα­τα­γραμ­μέ­να σε διά­φο­ρα ντο­κου­μέ­ντα, απο­δί­δο­νται από τον Η.Με­ταλ­λί­δη μέσα από τη βιω­μέ­νη ιστο­ρία. Προ­κα­λεί δέος το γε­γο­νός ότι ο σύ­ντρο­φος δε μι­λά­ει για τον εαυτό του, αλλά για τους αγώ­νες του κι­νή­μα­τος που υπη­ρέ­τη­σε, και γι αυτό συ­νή­θως χρη­σι­μο­ποιεί το πρώτο πλη­θυ­ντι­κό πρό­σω­πο. Θυ­μά­μαι τη συ­γκι­νη­τι­κή αφή­γη­ση του τραυ­μα­τι­σμού του φίλου του, Θα­νά­ση, που τον φω­νά­ζα­νε «Αθά­να­το», όταν η σφαί­ρα πέ­ρα­σε από το σωμα του και βγήκε από το σβέρ­κο, χωρίς να τον σκο­τώ­σει. Τη συ­γκι­νη­τι­κή αφή­γη­ση για τους δυο τραυ­μα­τι­σμούς του σ. Ηλία στις μάχες στο Κάν­τσκο (Δρο­σο­πη­γή) και στα Πα­τώ­μα­τα. Τη με­τα­φο­ρά του σε νο­σο­κο­μεία της Αλ­βα­νί­ας, και την επά­νο­δό του και στις τά­ξεις του Δη­μο­κρα­τι­κού Στρα­τού. Αλλά για μένα η πιο έντο­νη στιγ­μή είναι αυτή που έδωσε και το όνομα στο ντο­κι­μα­ντέρ.

Νύχτα, πα­ρα­μο­νές Χρι­στου­γέν­νων του 1948. Ένα τμήμα επί­λε­κτων ανταρ­τών του Δη­μο­κρα­τι­κού Στρα­τού Ελ­λά­δας από την Κ. και Α. Μα­κε­δο­νία και τη Θράκη με­τα­κι­νεί­ται με τε­λι­κό προ­ο­ρι­σμό την Πρέ­σπα. Εκεί, στο χωριό Λαι­μός, είναι εγκα­τα­στη­μέ­νη  η Σχολή Αξιω­μα­τι­κών Γε­νι­κού Αρ­χη­γεί­ου. Σκο­πός της με­τα­κί­νη­σης είναι η επάν­δρω­ση της ΣΤ’ σει­ράς και, μέσα από τη μα­θη­τεία στην πράξη, η ανά­δει­ξη νέων αξιω­μα­τι­κών. Ένας νε­α­ρός, ο Ηλίας Με­ταλ­λί­δης, έχει δυό­μι­σι χρό­νια να δει τους δι­κούς του και την κο­πε­λιά του, τη Μα­ρί­κα. Ενώ η φά­λαγ­γα των ανταρ­τών βρί­σκε­ται στα χωριά του κά­μπου του Κιλ­κίς και σχε­τι­κά κοντά στο χω­ρά­φι της οι­κο­γέ­νειας του Με­ταλ­λί­δη, ο νε­α­ρός πα­ρα­κα­λά­ει επί­μο­να, και εν τέλει κα­τα­φέρ­νει να πεί­σει τον υπεύ­θυ­νο του τμή­μα­τος να του επι­τρέ­ψει να απο­κο­πεί προ­σω­ρι­νά από το τμήμα για να πάει στο χω­ρά­φι. Τρέ­χει, φορ­τω­μέ­νος το όπλο, τα εφό­δια και την πο­ντια­κή λύρα του. Φτά­νει στο χω­ρά­φι, γρά­φει ένα ση­μεί­ω­μα, το δι­πλώ­νει, το βάζει πάνω στο μο­να­δι­κό δέ­ντρο του χω­ρα­φιού και πάνω από το ση­μεί­ω­μα απο­θέ­τει μια με­γά­λη πέτρα. Η πέτρα αυτή θα προ­στά­τευε το γράμ­μα και θα τρα­βού­σε την προ­σο­χή των συγ­γε­νών. Το γε­μά­το έρωτα, αγάπη και επα­να­στα­τι­κή φλόγα ση­μεί­ω­μα κα­τέ­λη­γε ως εξής: «ΓΕΙΑ ΣΑΣ ΚΑΙ ΚΑΛΗ ΑΝΤΑ­ΜΩ­ΣΗ ΩΣ ΝΙ­ΚΗ­ΤΕΣ!»

Πολύ δυ­να­τή πε­ρι­γρα­φή.... Σε ποια φάση βρί­σκε­ται τώρα το ντο­κι­μα­ντέρ;

Το ντο­κι­μα­ντέρ έχει ολο­κλη­ρω­θεί, χάρη στη βο­ή­θεια που πα­ρεί­χαν νέοι σύ­ντρο­φοι με τε­χνι­κές γνώ­σεις οι οποί­οι έκα­ναν το μο­ντάζ  και είχαν την τε­χνι­κή επι­μέ­λεια. Χωρίς αυ­τούς δεν θα έβρι­σκε το δρόμο της δη­μό­σιας προ­βο­λής. Το ντο­κι­μα­ντέρ έχει επι­λε­γεί στο δια­γω­νι­στι­κό τμήμα του Φε­στι­βάλ Ντο­κι­μα­ντέρ Θεσ­σα­λο­νί­κης και θα προ­βλη­θεί στην Αί­θου­σα Παύ­λος Ζάν­νας- Ολύ­μπιον στις 14/3/2016, 17:30 και στην Αί­θου­σα Φρί­ντα Λιάπ­πα- Απο­θή­κη Δ Λι­μά­νι στις 15/3/2016, 13:15.

Μετά το Φε­στι­βάλ, πώς σκο­πεύ­εις να αξιο­ποι­ή­σεις το έργο σου;

Επει­δή είναι ένα κομ­μά­τι του αρι­στε­ρού κι­νή­μα­τος, κι αυτό είναι ο μο­να­δι­κός του «ιδιο­κτή­της», θα δια­τε­θεί ελεύ­θε­ρα στο δια­δί­κτυο.

Υπάρ­χει κά­ποιο πο­λι­τι­κό μή­νυ­μα που θέ­λεις να πε­ρά­σεις στον κόσμο που θα το πα­ρα­κο­λου­θή­σει; Ποιο είναι αυτό;

Όπως προ­εί­πα­με, το ντο­κι­μα­ντέρ ξε­κί­νη­σε για να τι­μή­σου­με έναν αγω­νι­στή της Αρι­στε­ράς, που αφιέ­ρω­σε τη ζωή του στην υπό­θε­ση του σο­σια­λι­σμού (ανε­ξάρ­τη­τα από τη σκο­πιά που τον βλέ­πει ο κα­θέ­νας). Από κει και πέρα, το ντο­κι­μα­ντέρ θα θέ­λα­με να είναι μια συμ­βο­λή στο άνοιγ­μα της συ­ζή­τη­σης γύρω από την ιστο­ρία του εμ­φυ­λί­ου πο­λέ­μου της δε­κα­ε­τί­ας του ’40-’50, και ευ­ρύ­τε­ρα γύρω από την ιστο­ρία του αρι­στε­ρού κι­νή­μα­τος . Βε­βαί­ως οι απα­ντή­σεις σε αυτή τη συ­ζή­τη­ση ξε­περ­νά­νε κατά πολύ τις δυ­να­τό­τη­τες αυτού του ντο­κι­μα­ντέρ.

Πώς πι­στεύ­εις ότι μπο­ρούν να είναι χρή­σι­μα τέ­τοιου εί­δους πο­λι­τι­κά ντο­κι­μα­ντέρ σή­με­ρα;

Νο­μί­ζω ότι η Αρι­στε­ρά πρέ­πει να έχει επί­γνω­ση της Ιστο­ρί­ας . Απλοί αγω­νι­στές κι αγω­νί­στριες βρέ­θη­καν μετά τη συν­θή­κη της Βάρ­κι­ζας κυ­νη­γη­μέ­νοι, ως κοι­νοί εγκλη­μα­τί­ες.

Ο Ηλίας Με­ταλ­λί­δης, κλεί­στη­κε στις φυ­λα­κές του Παύ­λου Μελά και κα­τά­φε­ρε να δρα­πε­τεύ­σει. Στη συ­νέ­χεια σε εφαρ­μο­γή των απο­φά­σε­ων του κόμ­μα­τός του, του ΚΚΕ, 19 χρο­νών παιδί, επι­χεί­ρη­σε να εκτε­λέ­σει τρα­μπού­κο της πε­ριο­χής Κιλ­κίς , ο οποί­ος στη συ­νέ­χεια τον τραυ­μά­τι­σε πυ­ρο­βο­λώ­ντας τον. Πο­λέ­μη­σε τους Έλ­λη­νες ταγ­μα­τα­σφα­λί­τες της χώρας οι οποί­οι υπο­χω­ρού­σαν μαζί με τους Γερ­μα­νούς Ναζί το Νο­έμ­βρη του 1944. Στο τέλος έζησε την εκ­δι­κη­τι­κή μανία από τη ντό­πια άρ­χου­σα τάξη (που εκεί­νη την πε­ρί­ο­δο «είδε το χάρο με τα μάτια της»)  και τους συμ­μά­χους της και κα­τη­γο­ρή­θη­κε ως κοι­νός εγκλη­μα­τί­ας.

Ένα δί­δαγ­μα είναι ότι μόνο με σκλη­ρούς λαϊ­κούς αγώ­νες μπο­ρούν να υπάρ­ξουν με­γά­λες κοι­νω­νι­κές ανα­τρο­πές και ό,τι φα­ντά­ζει αδύ­να­το για τα φτωχά λαϊκά στρώ­μα­τα να γίνει δυ­να­τό. Ωστό­σο, όταν η Αρι­στε­ρά συν­θη­κο­λο­γεί με τους τα­ξι­κούς εχθρούς της οδη­γεί­ται σε πα­νω­λε­θρί­ες κι οδη­γεί το κί­νη­μα στην ήττα.

Τα σύγ­χρο­να λαϊκά κι­νή­μα­τα αντλώ­ντας ιστο­ρι­κή πείρα, θε­τι­κή και αρ­νη­τι­κή, πρέ­πει να  είναι κι­νή­μα­τα δη­μο­κρα­τι­κής συ­μπε­ρί­λη­ψης ταυ­το­τή­των που θα αγω­νί­ζο­νται στις σύγ­χρο­νες συν­θή­κες ενά­ντια στον πό­λε­μο, το φα­σι­σμό, τον κα­πι­τα­λι­σμό, τους ορ­γα­νι­σμούς του και τους πο­λι­τι­κούς του εκ­προ­σώ­πους.

Κι ένα σχό­λιο για τη ση­με­ρι­νή πο­λι­τι­κή συ­γκυ­ρία ;

Εν­νο­είς την πο­λι­τι­κή συ­γκυ­ρία στην Ελ­λά­δα. Όσον αφορά το εγ­χώ­ριο σκη­νι­κό, βρι­σκό­μα­στε μπρο­στά σε μια με­γά­λη μα­ταί­ω­ση, λόγω της συν­θη­κο­λό­γη­σης του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ σε όλα τα μέ­τω­πα, μετά την ανά­λη­ψη της δια­κυ­βέρ­νη­σης. Ήταν η πε­ρί­φη­μη στρα­τη­γι­κή του «έντι­μου συμ­βι­βα­σμού», η οποία υπέ­σκα­ψε ανοι­χτά το αντι­μνη­μο­νια­κό κί­νη­μα και τις αγω­νι­στι­κές δια­θέ­σεις ενός με­γά­λου κομ­μα­τιού του ελ­λη­νι­κού λαού. Η Αρι­στε­ρά όμως δεν τε­λεί­ω­σε με την πα­ρά­δο­ση άνευ όρων της ηγε­σί­ας Τσί­πρα-Δρα­γα­σά­κη στα ντό­πια και  ξένα συμ­φέ­ρο­ντα και την απρο­σχη­μά­τι­στη προ­σχώ­ρη­σή της στο σο­σιαλ(νέο)φι­λε­λευ­θε­ρι­σμό.

Η Αρι­στε­ρά θα βρεί το δρόμο της. Γε­νι­κό­τε­ρα, επει­δή τα δια­κυ­βεύ­μα­τα  ξε­περ­νούν την τρέ­χου­σα ελ­λα­δι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, χωρίς να υπο­τι­μώ μάχες όπως αυτή για το ασφα­λι­στι­κό ή άλλες αντί­στοι­χες, χρειά­ζε­ται να διευ­ρύ­νου­με τη ματιά μας, βλέ­πο­ντας τη με­τα­κί­νη­ση τε­κτο­νι­κών πλα­κών και την ανα­κα­τα­νο­μή ισχύ­ος που συμ­βαί­νει σε πα­γκό­σμιο επί­πε­δο και κλο­νί­ζει σή­με­ρα ιδιαί­τε­ρα την Ανα­το­λι­κή Με­σό­γειο. Να δούμε την όξυν­ση της κα­πι­τα­λι­στι­κής κρί­σης, το φά­ντα­σμα του φα­σι­σμού με διά­φο­ρες μορ­φές -είτε με αυτήν της Ευ­ρώ­πης-Φρού­ριο, είτε την πα­νευ­ρω­παϊ­κή άνοδο της Ακρο­δε­ξιάς, είτε του θρη­σκευ­τι­κού φο­ντα­με­ντα­λι­σμού. Δια­βά­ζο­ντας κατ’ αυτόν  τον τρόπο την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, θα αντι­λη­φθού­με ότι κι οι απα­ραί­τη­τοι αγώ­νες  για την ανα­τρο­πή αυτής της βαρ­βα­ρό­τη­τας ξε­περ­νούν  τα εθνι­κά σύ­νο­ρα.

Σε ευ­χα­ρι­στού­με πολύ Νίκο! Και καλή επι­τυ­χία!

Σε ευ­χα­ρι­στώ πολύ κι ευ­χα­ρι­στώ το RP για τη φι­λο­ξε­νία. Και καλή αντά­μω­ση στους αγώ­νες. Ελ­πί­ζω σύ­ντο­μα ως νι­κη­τές!