«Γεια σας και Καλή αντάμωση, ως Νικητές!»-Συνέντευξη με τον σκηνοθέτη του ντοκιμαντέρ Ν. Νούλα

Μιλήσαμε με το σύντροφο Νίκο Νούλα,  σκηνοθέτη ενός ντοκιμαντέρ που πρόκειται να προβληθεί προσεχώς στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, το «Γεια σας και Καλή αντάμωση, ως Νικητές!» . Το σκεπτικό του δημιουργού ήταν να προσπαθήσει να τιμήσει τους εν ζωή αγωνιστές της Αριστεράς αλλά κι αυτούς που χάθηκαν. Να δείξει ότι είναι λάθος να αφήνουμε  να «φεύγουν» ξεχασμένοι οι άνθρωποι που δε φοβήθηκαν να δώσουν ακόμα και τη ζωή τους για τα ιδανικά της απελευθέρωσης της ανθρωπότητας από τα δεσμά του συστήματος της εκμετάλλευσης και της καταπίεσης. 

Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος (1946-49) είναι στην πραγματικότητα το δεύτερο σκέλος ενός ταξικού εμφυλίου που ξεκινά από το 1943. Δεν είναι σκοπός της συνέντευξης, αλλά ούτε και του ντοκιμαντέρ, να αναλύσουμε το πώς αντιλαμβάνεται κανείς εκείνες τις μάχες ή τα λάθη εκείνης της Αριστεράς. Οι μάχες τόσο του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ όσο και του ΔΣΕ είναι τμήμα της αγωνιστικής ιστορίας του κόσμου των υποτελών τάξεων στον οποίο αναφερόμαστε. Κι αυτές οι τάξεις στην Ελλάδα, παρά τα λάθη των ηγεσιών τους, έδωσαν απαράμιλλα διεθνώς δείγματα ηρωισμού. Αυτά θέλει να αναδείξει και να τιμήσει ο σκηνοθέτης. Αλλά όχι μόνο.  Ας δώσουμε όμως το λόγο καλύτερα στον ίδιο.

Καλησπέρα Νίκο. Πες μας κατ’αρχήν δυο λόγια για το πώς ξεκίνησε η ιδέα του συγκεκριμένου ντοκιμαντέρ.

Η ιδέα του ντοκιμαντέρ ξεκίνησε πριν από  περίπου 10 χρόνια. Μέσα από τη δημιουργία του θέλαμε να τιμήσουμε τους εν ζωή αγωνιστές της Αριστεράς που πριν από κάποιες δεκαετίες που λαβώνονταν στα πεδία των μαχών, είτε σαπίζανε στα ξερονήσια και τις φυλακές. Οπως είναι βασικό στοιχείο της προσωπικότητας ενός ανθρώπου ο τρόπος που συμπεριφέρεται στους ηλικιωμένους, έτσι είναι βασικό στοιχείο της «προσωπικότητας» του αριστερού κινήματος ο τρόπος που αντιμετωπίζει τη ιστορία του, ειδικά όταν οι φορείς της είναι ακόμα εν ζωή. Έτσι ξεκινήσαμε την παραγωγή του συγκεκριμένου ντοκιμαντέρ, μέσα από μια σειρά συνεντεύξεων που μας παραχωρήσει ο σύντροφος Ηλίας Μεταλλίδης, αγωνιστής του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ.

Με ποια τεχνικά μέσα καταφέρατε να βγάλετε σε πέρας την παραγωγή;

Όταν λέμε «παραγωγή» δεν εννοούμε τίποτα άλλο παρά την καταγραφή των διηγήσεων του συντρόφου Μεταλλίδη στο σαλόνι του σπιτιού μου, με μια απλή και μάλιστα αναλογική βιντεοκάμερα, με φόντο το σκουρόχρω μο ριχτάρι του καναπέ, και με το φωτισμό μιας σόμπας   αλογόνου (χωρίς να φαίνεται στη λήψη) που ήταν τοποθετημένη πολύ κοντά στον αφηγητή και φώτιζε το πρόσωπό του.

Φαντάζομαι ότι η αφήγηση θα περιλάμβανε αρκετές συγκινητικές στιγμές...

Όντως. Μιλάμε για μια χρονική περίοδο μέσα στο 1949. Περιλαμβάνει τη μεγάλη μάχη της Φλώρινας, καθώς και τις αιματοβαμμένες μάχες των ανταρτών για την ανακατάληψη τμημάτων του Γράμμου, καθώς και τις τελευταίες μάχες του Αυγούστου του 1949 και την τελευταία επίθεση του μοναρχοφασιστικού στρατού στο Βίτσι (ύψωμα Λέσιτς) και στο Γράμμο. Αυτά τα γενονότα, ιστορικά καταγραμμένα σε διάφορα ντοκουμέντα, αποδίδονται από τον Η.Μεταλλίδη μέσα από τη βιωμένη ιστορία. Προκαλεί δέος το γεγονός ότι ο σύντροφος δε μιλάει για τον εαυτό του, αλλά για τους αγώνες του κινήματος που υπηρέτησε, και γι αυτό συνήθως χρησιμοποιεί το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο. Θυμάμαι τη συγκινητική αφήγηση του τραυματισμού του φίλου του, Θανάση, που τον φωνάζανε «Αθάνατο», όταν η σφαίρα πέρασε από το σωμα του και βγήκε από το σβέρκο, χωρίς να τον σκοτώσει. Τη συγκινητική αφήγηση για τους δυο τραυματισμούς του σ. Ηλία στις μάχες στο Κάντσκο (Δροσοπηγή) και στα Πατώματα. Τη μεταφορά του σε νοσοκομεία της Αλβανίας, και την επάνοδό του και στις τάξεις του Δημοκρατικού Στρατού. Αλλά για μένα η πιο έντονη στιγμή είναι αυτή που έδωσε και το όνομα στο ντοκιμαντέρ.

Νύχτα, παραμονές Χριστουγέννων του 1948. Ένα τμήμα επίλεκτων ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας από την Κ. και Α. Μακεδονία και τη Θράκη μετακινείται με τελικό προορισμό την Πρέσπα. Εκεί, στο χωριό Λαιμός, είναι εγκαταστημένη  η Σχολή Αξιωματικών Γενικού Αρχηγείου. Σκοπός της μετακίνησης είναι η επάνδρωση της ΣΤ’ σειράς και, μέσα από τη μαθητεία στην πράξη, η ανάδειξη νέων αξιωματικών. Ένας νεαρός, ο Ηλίας Μεταλλίδης, έχει δυόμισι χρόνια να δει τους δικούς του και την κοπελιά του, τη Μαρίκα. Ενώ η φάλαγγα των ανταρτών βρίσκεται στα χωριά του κάμπου του Κιλκίς και σχετικά κοντά στο χωράφι της οικογένειας του Μεταλλίδη, ο νεαρός παρακαλάει επίμονα, και εν τέλει καταφέρνει να πείσει τον υπεύθυνο του τμήματος να του επιτρέψει να αποκοπεί προσωρινά από το τμήμα για να πάει στο χωράφι. Τρέχει, φορτωμένος το όπλο, τα εφόδια και την ποντιακή λύρα του. Φτάνει στο χωράφι, γράφει ένα σημείωμα, το διπλώνει, το βάζει πάνω στο μοναδικό δέντρο του χωραφιού και πάνω από το σημείωμα αποθέτει μια μεγάλη πέτρα. Η πέτρα αυτή θα προστάτευε το γράμμα και θα τραβούσε την προσοχή των συγγενών. Το γεμάτο έρωτα, αγάπη και επαναστατική φλόγα σημείωμα κατέληγε ως εξής: «ΓΕΙΑ ΣΑΣ ΚΑΙ ΚΑΛΗ ΑΝΤΑΜΩΣΗ ΩΣ ΝΙΚΗΤΕΣ!»

Πολύ δυνατή περιγραφή.... Σε ποια φάση βρίσκεται τώρα το ντοκιμαντέρ;

Το ντοκιμαντέρ έχει ολοκληρωθεί, χάρη στη βοήθεια που παρείχαν νέοι σύντροφοι με τεχνικές γνώσεις οι οποίοι έκαναν το μοντάζ  και είχαν την τεχνική επιμέλεια. Χωρίς αυτούς δεν θα έβρισκε το δρόμο της δημόσιας προβολής. Το ντοκιμαντέρ έχει επιλεγεί στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και θα προβληθεί στην Αίθουσα Παύλος Ζάννας- Ολύμπιον στις 14/3/2016, 17:30 και στην Αίθουσα Φρίντα Λιάππα- Αποθήκη Δ Λιμάνι στις 15/3/2016, 13:15.

Μετά το Φεστιβάλ, πώς σκοπεύεις να αξιοποιήσεις το έργο σου;

Επειδή είναι ένα κομμάτι του αριστερού κινήματος, κι αυτό είναι ο μοναδικός του «ιδιοκτήτης», θα διατεθεί ελεύθερα στο διαδίκτυο.

Υπάρχει κάποιο πολιτικό μήνυμα που θέλεις να περάσεις στον κόσμο που θα το παρακολουθήσει; Ποιο είναι αυτό;

Όπως προείπαμε, το ντοκιμαντέρ ξεκίνησε για να τιμήσουμε έναν αγωνιστή της Αριστεράς, που αφιέρωσε τη ζωή του στην υπόθεση του σοσιαλισμού (ανεξάρτητα από τη σκοπιά που τον βλέπει ο καθένας). Από κει και πέρα, το ντοκιμαντέρ θα θέλαμε να είναι μια συμβολή στο άνοιγμα της συζήτησης γύρω από την ιστορία του εμφυλίου πολέμου της δεκαετίας του ’40-’50, και ευρύτερα γύρω από την ιστορία του αριστερού κινήματος . Βεβαίως οι απαντήσεις σε αυτή τη συζήτηση ξεπερνάνε κατά πολύ τις δυνατότητες αυτού του ντοκιμαντέρ.

Πώς πιστεύεις ότι μπορούν να είναι χρήσιμα τέτοιου είδους πολιτικά ντοκιμαντέρ σήμερα;

Νομίζω ότι η Αριστερά πρέπει να έχει επίγνωση της Ιστορίας . Απλοί αγωνιστές κι αγωνίστριες βρέθηκαν μετά τη συνθήκη της Βάρκιζας κυνηγημένοι, ως κοινοί εγκληματίες.

Ο Ηλίας Μεταλλίδης, κλείστηκε στις φυλακές του Παύλου Μελά και κατάφερε να δραπετεύσει. Στη συνέχεια σε εφαρμογή των αποφάσεων του κόμματός του, του ΚΚΕ, 19 χρονών παιδί, επιχείρησε να εκτελέσει τραμπούκο της περιοχής Κιλκίς , ο οποίος στη συνέχεια τον τραυμάτισε πυροβολώντας τον. Πολέμησε τους Έλληνες ταγματασφαλίτες της χώρας οι οποίοι υποχωρούσαν μαζί με τους Γερμανούς Ναζί το Νοέμβρη του 1944. Στο τέλος έζησε την εκδικητική μανία από τη ντόπια άρχουσα τάξη (που εκείνη την περίοδο «είδε το χάρο με τα μάτια της»)  και τους συμμάχους της και κατηγορήθηκε ως κοινός εγκληματίας.

Ένα δίδαγμα είναι ότι μόνο με σκληρούς λαϊκούς αγώνες μπορούν να υπάρξουν μεγάλες κοινωνικές ανατροπές και ό,τι φαντάζει αδύνατο για τα φτωχά λαϊκά στρώματα να γίνει δυνατό. Ωστόσο, όταν η Αριστερά συνθηκολογεί με τους ταξικούς εχθρούς της οδηγείται σε πανωλεθρίες κι οδηγεί το κίνημα στην ήττα.

Τα σύγχρονα λαϊκά κινήματα αντλώντας ιστορική πείρα, θετική και αρνητική, πρέπει να  είναι κινήματα δημοκρατικής συμπερίληψης ταυτοτήτων που θα αγωνίζονται στις σύγχρονες συνθήκες ενάντια στον πόλεμο, το φασισμό, τον καπιταλισμό, τους οργανισμούς του και τους πολιτικούς του εκπροσώπους.

Κι ένα σχόλιο για τη σημερινή πολιτική συγκυρία ;

Εννοείς την πολιτική συγκυρία στην Ελλάδα. Όσον αφορά το εγχώριο σκηνικό, βρισκόμαστε μπροστά σε μια μεγάλη ματαίωση, λόγω της συνθηκολόγησης του ΣΥΡΙΖΑ σε όλα τα μέτωπα, μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης. Ήταν η περίφημη στρατηγική του «έντιμου συμβιβασμού», η οποία υπέσκαψε ανοιχτά το αντιμνημονιακό κίνημα και τις αγωνιστικές διαθέσεις ενός μεγάλου κομματιού του ελληνικού λαού. Η Αριστερά όμως δεν τελείωσε με την παράδοση άνευ όρων της ηγεσίας Τσίπρα-Δραγασάκη στα ντόπια και  ξένα συμφέροντα και την απροσχημάτιστη προσχώρησή της στο σοσιαλ(νέο)φιλελευθερισμό.

Η Αριστερά θα βρεί το δρόμο της. Γενικότερα, επειδή τα διακυβεύματα  ξεπερνούν την τρέχουσα ελλαδική πραγματικότητα, χωρίς να υποτιμώ μάχες όπως αυτή για το ασφαλιστικό ή άλλες αντίστοιχες, χρειάζεται να διευρύνουμε τη ματιά μας, βλέποντας τη μετακίνηση τεκτονικών πλακών και την ανακατανομή ισχύος που συμβαίνει σε παγκόσμιο επίπεδο και κλονίζει σήμερα ιδιαίτερα την Ανατολική Μεσόγειο. Να δούμε την όξυνση της καπιταλιστικής κρίσης, το φάντασμα του φασισμού με διάφορες μορφές -είτε με αυτήν της Ευρώπης-Φρούριο, είτε την πανευρωπαϊκή άνοδο της Ακροδεξιάς, είτε του θρησκευτικού φονταμενταλισμού. Διαβάζοντας κατ’ αυτόν  τον τρόπο την πραγματικότητα, θα αντιληφθούμε ότι κι οι απαραίτητοι αγώνες  για την ανατροπή αυτής της βαρβαρότητας ξεπερνούν  τα εθνικά σύνορα.

Σε ευχαριστούμε πολύ Νίκο! Και καλή επιτυχία!

Σε ευχαριστώ πολύ κι ευχαριστώ το RP για τη φιλοξενία. Και καλή αντάμωση στους αγώνες. Ελπίζω σύντομα ως νικητές!