Οι Ευρωπαίοι αποκλείουν τη μεγάλη πλειοψηφία των προσφύγων από το δικαίωμα στο άσυλο

Η πολιτική αυτή υλοποιείται σταθερά από τους Ευρωπαίους τους τελευταίους μήνες με την ανύψωση φραχτών, τους περιορισμούς στα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων σε ορισμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), την αναστολή του συστήματος Σένγκεν, επίσης, από ορισμένες χώρες της ΕΕ και τη στρατιωτικοποίηση του προσφυγικού με τον ορισμό του ΝΑΤΟ ως συνοριοφύλακα στο Αιγαίο με σκοπό την παράνομη, κατά το διεθνές δίκαιο, αποτροπή των προσφύγων από την αναζήτηση διεθνούς προστασίας σε κάποια χώρα της ΕΕ.

Σύμφωνα με τη δημόσια δήλωση, «Οι αρχηγοί κρατών ή κυβερνήσεων υπενθύμισαν επίσης ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στη σύνοδο της 18ης και 19ης Φεβρουαρίου, αποφάσισε ... τον τερματισμό της προσέγγισης της διέλευσης χωρίς διατυπώσεις (wave-through). Οι ακανόνιστες ροές μεταναστών κατά μήκος της οδού των Δυτικών Βαλκανίων έχουν πλέον σταματήσει». Επίσης οι Ευρωπαίοι ηγέτες αποφάσισαν τη «συνδρομή προς την Ελλάδα ώστε να διασφαλιστούν οι διεξοδικές, ευρείας κλίμακας και ταχείες επιστροφές προς την Τουρκία όλων των παράτυπων μεταναστών που δεν χρήζουν διεθνούς προστασίας, βάσει της συμφωνίας επανεισδοχής Ελλάδας-Τουρκίας και, από την 1η Ιουνίου, της συμφωνίας επανεισδοχής ΕΕ-Τουρκίας». Τέλος αποφάσισαν ότι «για κάθε Σύρο που θα γίνεται εκ νέου δεκτός στην Τουρκία από τα ελληνικά νησιά, ένας άλλος Σύρος θα επανεγκαθίσταται από την Τουρκία στα κράτη μέλη της ΕΕ, στο πλαίσιο των υφιστάμενων δεσμεύσεων».

Συνεπώς, μετά τη Σύνοδο Κορυφής μπορούμε να προβούμε σε κάποιες εκτιμήσεις ως προς την προσφυγική κρίση, τις πολιτικές επιλογές των Ευρωπαίων και της κυβέρνησης Τσίπρα καθώς και τις συνέπειές τους ως προς τους πρόσφυγες:

1) Τα σύνορα της Ελλάδας με τις χώρες των Βαλκανίων και την Ευρώπη έκλεισαν εντελώς. Η κυβέρνηση Τσίπρα συνυπέγραψε το κλείσιμο του προσφυγικού διαδρόμου και έχει συνευθύνη για τον πραγματοποιούμενο εγκλωβισμό των προσφύγων στην Ελλάδα. Οι χώρες του Βίσεγκραντ (Ουγγαρία, Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία) με την ευθεία στήριξη της Αυστρίας και την ανοχή της Γερμανίας, επέβαλαν στην πράξη τον ρατσιστικό και παράνομο αποκλεισμό των προσφύγων από το δικαίωμα στη διεθνή προστασία, καταπατώντας τις σχετικές υποχρεώσεις τους, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.

2) Η συμφωνία για απευθείας επανεγκατάσταση μόνο Σύρων προσφύγων από την Τουρκία «στο πλαίσιο των υφιστάμενων δεσμεύσεων», έστω εάν εφαρμοστεί πλήρως στην πράξη, προαναγγέλλει τον σοβαρό περιορισμό της αποδοχής μόνο λίγων Σύρων προσφύγων στην Ευρώπη. Η συμφωνία αυτή είναι πολλαπλώς παράνομη καθώς: α) αποκλείει τους υπόλοιπους Σύρους και τους πρόσφυγες άλλων εθνικοτήτων από το δικαίωμα στη διεθνή προστασία, β) αποκλείει πρακτικά το δικαίωμα των προσφύγων που αναφέρονται στο σημείο (α) στην ασφαλή και νόμιμη πρόσβασή τους σε εξατομικευμένη εξέταση των αιτημάτων διεθνούς προστασίας τους, γ) επιτρέπει τη μαζική επαναπροώθηση των προσφύγων στην Τουρκία που δεν είναι «ασφαλής τρίτη χώρα» για τους πρόσφυγες καθώς αρνείται να εφαρμόσει το διεθνώς αποδεκτό προσφυγικό δίκαιο, δεν χορηγεί άσυλο στους πρόσφυγες, ούτε τους δίνει άδειες εργασίας και δικαιώματα νόμιμης και επαρκούς πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας και παιδείας. Οι σχετικές, έντονες επικρίσεις από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, τη Διεθνή Αμνηστία και άλλες διεθνείς μη κυβερνητικές οργανώσεις είναι απολύτως χαρακτηριστικές. Αυτήν τη ρατσιστική και εγκληματική (με την πολιτική έννοια του όρου) πολιτική την αποδέχτηκε και την συνυπογράφει και η κυβέρνηση Τσίπρα. Είναι σαφές ότι οι ακροδεξιές θέσεις έχουν κερδίσει σημαντικό, κοινωνικό και εκλογικό έδαφος σε αρκετές χώρες της Ευρώπης, έχουν εισέλθει πλέον στο πολιτικό προσκήνιο και αποτελούν μέρος της εφαρμοσμένης πολιτικής των κυβερνήσεων και των ευρωπαϊκών ελίτ.

3) Η συμφωνία αυτή δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί, καθώς αναμένεται νέα σύνοδος κορυφής στις 17 και 18 Μαρτίου ώστε να συγκεκριμενοποιηθούν οι πολιτικές των μαζικών επαναπροωθήσεων, της απευθείας μετεγκατάστασης Σύρων στην Ευρώπη, τα οικονομικά ανταλλάγματα προς την Τουρκία και οι σχετικές διαδικασίες. Οι πρόσφυγες θα συνεχίσουν να γίνονται «μπαλάκι» στο «τραπέζι» των Ευρωπαίων, χωρίς ηθικούς φραγμούς και ίχνος ανθρώπινης και δίκαιης αντιμετώπισης. Κατά την άποψή μου, θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη η συμφωνία καθώς το πλαίσιό της έχει ήδη καθοριστεί και η de facto αποτροπή των προσφυγικών ροών από την Ελλάδα έχει επιτευχθεί. Το βέτο της ακροδεξιάς κυβέρνησης της Ουγγαρίας στην περασμένη σύνοδο έχει δώσει έναν βασικό πολιτικό τόνο για ακόμα πιο συντηρητική, ξενοφοβική και ρατσιστική απόφαση στις 17 και 18 Μαρτίου. Η συμφωνία της κυβέρνησης σε αυτές τις πολιτικές και η καθαρή σύμπραξή της με τη Μέρκελ, στο όνομα της «ευρωπαϊκής λύσης» για το προσφυγικό ζήτημα, αποδεικνύει την ολοένα και πιο στενή πρόσδεση της κυβέρνησης στο άρμα τής υπό γερμανική κηδεμονία Ευρώπης όχι μόνο ως προς την εφαρμογή του μνημονίου αλλά και ως προς την αποτροπή των προσφυγικών ροών προς την Ευρώπη και την καταπάτηση, πλέον, βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων των προσφύγων. Η πρόσδεση αυτή θα επιφέρει κι άλλα δεινά τόσο στους Έλληνες όσο και στους πρόσφυγες.

4) Ωστόσο, ευτυχώς για τους πρόσφυγες, η όποια συμφωνία είναι εξαιρετικά απίθανο να εφαρμοστεί στην πράξη στον επιθυμητό για τους Ευρωπαίους βαθμό. Η ιστορική πείρα δείχνει σαφώς ότι οι προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές, όπου υφίστανται, θα συνεχιστούν, καθώς στη συγκεκριμένη περίπτωση οι πρόσφυγες και οι μετανάστες επιθυμούν άσυλο και άδειες διαμονής στην Ευρώπη και τα αποτρεπτικά μέτρα των Ευρωπαίων και της Τουρκίας δεν θα αποτελέσουν ανυπέρβλητο εμπόδιο για την πραγματοποίηση της επιθυμίας τους. Οι θάνατοι, οι κακουχίες και η εκμετάλλευση των προσφύγων και των μεταναστών από τα κυκλώματα διακίνησης επίσης θα συνεχιστούν και θα αυξηθούν. Πέρυσι είχαμε 856.723 αφίξεις προσφύγων και μεταναστών στην Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Συνεπώς, με το de facto κλείσιμο των συνόρων προς την Ευρώπη για τους πρόσφυγες, ο εγκλωβισμός εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων στην Ελλάδα, σταδιακά τους επόμενους μήνες, θα πρέπει να θεωρείται δεδομένος και θα δημιουργήσει μια ιδιαίτερα σοβαρή ανθρωπιστική κρίση στη χώρα, καθώς το ελληνικό σύστημα υποδοχής και φιλοξενίας, ασφυκτικά περιορισμένο από τα μνημόνια και την υποβάθμιση του κράτους πρόνοιας, δεν θα είναι σε θέση να φιλοξενήσει σε αξιοπρεπείς συνθήκες διαμονής τόσους πρόσφυγες. Μόνο παρήγορο σημάδι, το κίνημα αλληλεγγύης στους πρόσφυγες και στους μετανάστες που αγκαλιάζει με θέρμη τους πρόσφυγες, αποκρούει στην πράξη κάθε ξενοφοβική και ρατσιστική προσέγγισή τους, παρά τα μεμονωμένα σχετικά κρούσματα, και έρχεται ως αποφασιστικός αρωγός μιας αδύναμης δημόσιας διοίκησης να αντιμετωπίσει τις αυξανόμενου μεγέθους και προς εγκλωβισμό προσφυγικές ροές.

Όμως, θα επανέλθουμε μετά τη Σύνοδο Κορυφής της 17ης και 18ης Μαρτίου με νέο σημείωμα, έχοντας πλέον τα πλήρη δεδομένα των αποφάσεων των Ευρωπαίων.

*Ο Σπύρος Απέργης είναι δικηγόρος, ειδικός στο προσφυγικό δίκαιο